Сойм

Сойм, сейм (старабел.: соимъ, старое съемъ, сеймъ, сэймъ з польск.: sejm — «сход») — назва заканадаўчых органаў у Вялікім Княстве Літоўскім і Рэчы Паспалітай, Карпацкай Украіне (1939), Польшчы (1945—1990), Літве і Латвіі (пасля 1920 г.); ніжняя палата парламента ў Польшчы ў 1921—1939 і пасля 1990 г. у Аўстра-Венгрыі існавалі краявыя Соймы Галіччыны і Букавіны.

Гісторыя

ВКЛ

Сойм у ВКЛ як цэнтральная ўстанова прадстаўнічага і саслоўнага характару існаваў з канца 15 стагоддзя, канчаткова аформіўся, як прадстаўніцтва аднаго шляхецкага стану ў сярэдзіне 16 ст; яго кампетэнцыі сутыкаліся з кампетэнцыямі паноў-рады, прычым галоўнай функцыяй сойма былі справы заканадаўства і дзяржаўных падаткаў.

Рэч Паспалітая

Асноўны артыкул: Сойм Рэчы Паспалітай

Пасля Люблінскай уніі (1569) сойм Вялікага Княства і сойм Польскага Каралеўства аб’ядналіся ў агульны сойм усёй Рэчы Паспалітай. Гэта быў вышэйшы заканадаўчы орган, які складаўся з караля, Сената і Палаты паслоў (яна мела вырашальны ўплыў), абраных шляхтай на сейміках. На сойме быў прыняты прынцып аднадумнасці, даведзены з часам да права аднаго пасла сарваць сваёй нязгодай (liberum veto) усякія справы сойма, прывёў у 18 ст. да паралічу дзяржавы. Звычайна сойм збіраўся раз на 2 гады на змену ў Варшаве (двойчы) і Гродна (адзін раз). Акрамя таго існавалі яшчэ надзвычайныя (экстраардынарныя) соймы: канвакацыйны (падчас безкаралеўя), элекцыйны для выбараў караля і каранацыйная (у Кракаве).

Аўстрыйская імперыя

З уводзінамі аўтаноміі ў адзінкавых краях Аўстрыі, з 1861 г. да 1918 дзейнічалі краявыя соймы ў Галіччыне і ў Букавіне; да іх дзейнасці ставіліся справы адукацыі, сельскай гаспадаркі і інш., якія ім перадаў венскі парламент. Удзел украінскіх паслоў у краявых соймах быў абмежаваны.

Крыніцы

1. Сейм // Этымалагічны слоўнік беларускай мовы / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі,. — Мінск: Навука і тэхніка, 1978―.
2. Сойм // Этымалагічны слоўнік беларускай мовы / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі,. — Мінск: Навука і тэхніка, 1978―.

Літаратура

• Енциклопедія українознавства (у 10 томах) / Головний редактор Володимир Кубійович. — Париж, Нью-Йорк: «Молоде Життя», 1954—1989.