Тула

Ту́ла (руск.: Тула) — горад у Расіi, цэнтр Тульскай вобласці, гарадской акругі горад Тула. Тула размешчана на поўначы Сярэднярускага ўзвышша на беразе ракі Упы за 193 км на поўдзень ад Масквы. Працягласць горада з поўначы на поўдзень — 30 км, з захаду на ўсход — 25 км. Горад-Герой (з 1976 года).

Горад Тула руск.: Тула Герб Сцяг^[d] Краіна  Расія Рэгіён Тульская вобласць Каардынаты 54°12′ пн. ш. 37°37′ у. д.^HGЯO Кіраўнік Olga Slyusareva^[d], Q130376400? і Q124752140? Першая згадка 1146 Плошча 187,7 км² Вышыня цэнтра 170 м Насельніцтва ▼ 461 692 чалавек (2024) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код 4872 Паштовыя індэксы 300000 — 300999 Аўтамабільны код 71 Афіцыйны сайт tula.ru Тула на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Назва

Назва горада Тула ад назвы ракі Тула (> Тулка, Туліца), на ўтоку якой у раку Упа паўстала паселішча.

Назва Тула балцкага паходжання. Корань Tul- у літоўскай рачной назве Tulė, у латышскіх Tuleja, Tulija.

Гісторыя

Тула ўпершыню згадваецца ў Ніканаўскім летапісе XVI стагоддзя пад 1146 годам. Уваходзіла ў Разанскае княства, з 1503 года ў Маскоўскай дзяржаве. У 16-17 стст. важны ўмацаваны пункт на паўднёвай ускраіне Маскоўскай дзяржавы. У 1552 годзе вытрымала аблогу войскаў крымскага хана Даўлет-Гірэя I. У 1607 годзе ў абараняліся паўсталыя сяляне на чале з І. І. Балотнікавым.

У 17 ст. становіцца цэнтрам жалезаробчай прамысловасці на базе мясцовых жалезных руд. У 1712 годзе па ўказе Пятра I у Туле быў заснаваны дзяржаўны зброевы завод. З 1796 года Тула — цэнтр Тульскай губерні. У 19 ст. у Туле развіваюцца вытворчасць зброі і металаапрацоўка, выраб самавараў і гармонікаў, саматужныя металічныя промыслы.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны ў кастрычніку — снежні 1941 года часці Чырвонай арміі абаранялі горад ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.

Насельніцтва

Год Колькасць 2010 501 169 2016 485 930 Год Колькасць 2017 485 221 2018 482 873 Год Колькасць 2021 473 622 2023 466 609

Транспарт

• Тульскі трамвай

Вядомыя асобы

• Іна Васілеўна Антонава (нар. 1952) — беларускі палітык.
• Юрый Рыгоравіч Арэхаў — савецкі скульптар.
• Барыс Адамавіч Булат (1912—1984) — Герой Савецкага Саюза.
• Эдуард Міхайлавіч Загарульскі (нар. 1928) — беларускі гісторык, археолаг.
• Павел Паўлавіч Палубаяраў (1901—1984) — маршал, Герой Савецкага Саюза.
• Валерый Уладзіміравіч Палякоў — расійскі касманаўт.
• Усевалад Васілевіч Санаеў (1912—1996) — савецкі кінаакцёр.
• Пётр Пятровіч Сушкін (1868—1928) — рускі і савецкі вучоны, заолаг і палеантолаг, акадэмік Акадэміі наук СССР.
• Леанід Пятровіч Татарынаў (1926—2011) — заолаг, палеантолаг, акадэмік Расійскай акадэміі навук.
• Ціхан (Шарапаў) (1886—1937) — праваслаўны рэлігійны дзеяч, епіскап.

Крыніцы

1. Численность постоянного населения
2. Г. П. Смолицкая. Гидронимия бассейна Оки. Москва, 1976. С. 84.
3. A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 349.
4. Топоров В. Н. О северо-западнорусском локусе балтийской гидронимии. (из цикла «По окраинам Древней Балтии») // Res Balticae. 1995. С. 34.
5. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service. Праверана 23 студзеня 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
6. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684906"></a>
7. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года — Росстат, 2023.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126719912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).