Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Цмок, таксама Змей — шырокае паняцце, якое аб’ядноўвае шэраг міфічных істот, галоўным чынам пачвар. Часцей за ўсё надзяляецца рысамі рэптыліі, гіганцкімі памерамі. Паводле паданняў мае вялікія памеры, сілкуецца людзьмі, можа мець некалькі галоў, можа лётаць і выдыхаць полымя з сваёй пашчы, а таксама валодае чароўнымі здольнасьцямі. З’яўляецца папулярным персанажам казак, міфаў, павер'яў амаль усіх народаў свету, а таксама сучаснай літаратуры фэнтэзі.
Апісанне
Паданні і міфы пра цмокаў ёсць практычна ва ўсіх народаў сусвету, аднак у ўсходняй культуры Далёкага Усходу цмок асацыіруецца з добрай істотай, якая нават заступаецца за людзей; у той час як у заходняй культуры цмок - злая істота, якая барэ ў палон прынцэсс, і з якім змагаюцца высокародныя рыцары.
Паводле Бібліі, цмок з’яўляецца вобразам д'ябла, у кнізе Адкрыцця цмок спрабуе праглынуць Немаўляці, якое сімвалізуе Ісуса Хрыста, у канцы кнігі магутны Анёл зняволіць цмока, пасля чаго сканчваецца зямная гісторыя.
У працэсе гістарычнай эвалюцыі ў міфах, заклінаннях і казках ператварыўся ў варожы народу вобраз крылатай пачвары, якая выкрадае жанчын, бярэ паборы людзьмі і робіць зло. Цмок - галоўны вораг героя-волата (напр. Кацігарошак), які змагаецца з ім, перамагае і вызваляе царскую дачку (сястру). Для ўсходне-славянскіх казак, у тым ліку і беларускіх, характэрна маляўнічасць і гратэскавая сацыяльная завостранасць вобраза цмока.
Цмок у беларускай міфалогіі
У беларускіх павер’ях цмок — зборнае паняцце. Пад ім разумеецца і пачварны змей, і нячысты дух, часам нават з чалавечымі рысамі.
Цмок як гіганцкі змей
У некаторых казках і баладах цмок — рэптылія-пачвара, у якой 3, 7, 9, 12 ці нават 24 галавы. У казцы «» героі пачаргова перамагаюць трох шматгаловых цмокаў. Паводле некаторых паданняў, раней рэкі былі вялічэзныя, ніхто па іх не хадзіў, і жыло у вадзе безліч змеяў, у іншых па 11 галоў. Яны душылі людзей. Цмок у гэтым сюжэце — імя ўласнае, адзін са змеяў. Жыў ён адзін, меў рогі і вялізную пашчу, якой мог адразу праглынуць чалавека. Людзі былі язычнікамі і маліліся яму. Забіў пачвару Юр’я (Георгій Перамоганосец). У народнай традыцыі наогул пашыраная такая схема: цмок жыве ў балоце ці рацэ і штодня (ці штогод) патрабуе сабе ў ахвяру маладых дзяўчат. З’яўляецца герой і забівае пачвару. Мяркуецца, што гэты матыў мае дахрысціянскае паходжанне. У першапачатковай версіі цмока мог замяняць Яшчар — боства ніжэйшага свету, якому, верагодна, таксама прыносілі маладых дзяўчат у ахвяру.
У іншых крыніцах цмок — злы змей, які шкодзіць людзям, паліць хаты, пушчае з пашчы полымя. Яшчэ адна крыніца дадае: ростам Цмок з вялікі дом, але вельмі гультаяваты — калі нехта з людзей патурбуе яго, то ён не абавязкова будзе нападаць, а спачатку ўзважыць, ці вартая ахвяра парушанага спакою. Паводле фалькларыста М. Федароўскага, цмок — пачвара з кіпцюрамі, як сярпы, і з такімі вострымі крыламі, што можа што заўгодна перасекчы імі, як мячом. Цмок — найстарэйшы звер у свеце. Можа жыць як у возеры ці балоце (што адпавядае яго хтанічнай прыродзе) так і ў небе.
У некаторых павер’ях цмок мае рысы стыхійнага боства, апякуна і ахоўніка. У вёсцы Валова Гара яшчэ ў пачатку ХХ ст. верылі, што ў час вяселля кагосьці з вяскоўцаў па рэках і Бярэшчы, па возеры Бярэшча і праплывае змеепадобная пачвара з імем Цмок. Трэба выліць у ваду шклянку самагону і кінуць пачастунак, і за гэта маладая сям’я атрымае блаславенне ад цмока.
Цмок Вяль жыве ля валуна і шкодзіць людзям: завальвае дарогу, крадзе скаціну. Аднойчы кемлівы селянін знішчае яго, скарміўшы пачвары скуру барана, у якую заліў смалу. Імя «Вяль» можа быць празрыстай адсылкай да бога Вялеса. Аднак постаць цмока замяняе Вялеса, хутчэй за ўсё, толькі частцы паданняў, дзе сам цмок не надзяляецца змяінымі рысамі. «Змяіным» жа цмокам ў болей архаічнай, язычніцкай версіі паданняў адпавядаў нейкі старажытны змей, звестак аб якім на сёння не захавалася.
У казках, замовах, легендах таксама фігурыруюць змеі-пачвары ці магічныя змеі не пад імем «цмок»: змеі Шкурапея, Хама-Хаміца, Сохва, Рабея з народных замоў, з казкі «Удовін сын» і інш. У замовах змяя Шкурапея часцей за ўсё сядзіць на дрэве ў гняздзе ці на валуне. Ад яе патрабавалі забраць яд у чалавека, якога нядаўна ўкусіла змяя. Калі Шкурапея не возьме яд, то Бог нашле на яе сваі маланкі. Відаць, у старажытным, язычніцкім варыянце замовы замест хрысціянскага Бога быў Пярун — постаць, варожая змеям, як і багі-грамабоі большасці міфалогій.
Цмок як нячысты дух
Часам цмока надзяляюць рысамі не пачвары, а дэмана, нячысціка. У некаторых мясцінах верылі, што цмок — гэта «змій страшэнны», які выпівае душу ў чалавека і жывёлы (высмоктвае). Чалавек слабее і памірае. Гэта цмок душу выпіў. У Рэчыцкім раёне апавядалі, што цмок — гэта такі «вужака», які прабіраецца ноччу ў хлеў да скаціны і выпівае яе малако, цмокаючы пры гэтым (адсюль і назва). Жыве ля ямін, на сметніках, у гушчары ліхатраўя. Каб пазбавіцца ад цмока, трэба злавіць яго ноччу і пасекчы лапатай. Цікава, што гэтае павер’е фактычна апісвае цмока ў выгядзе звычайнай змяі. Лічылася, што, калі знайсці яйка, знесенае чорным пеўнем, можна вынасіць яго пад пахай, і з яго вылупіцца цмок, які будзе адшукваць клады і прыносіць свайму гаспадару багацце. У некаторых падобных паданнях цмока называюць «вуж» (гл. Вужаў камень).
М. Я. Нікіфароўскі паведамляе, што цмок болей дагледжаны за іншых нячысцікаў, часта мыецца ў лазні. З-за асцярожнасці і прадбачлівасці жыве долей астатніх дэманаў. Часта чапляецца да простых вясковых людзей, але людзей сямейных не кранае. Іх расправа чакае тых, хто парушае грамадскія абавязкі.
У лукомскім паданні цмок выглядае «быццам чалавек», жыве ўнутры вялікага валуна (у валуна ёсць рэальны прататып, які існуе і сёння) і шые людзям адзенне. Часам ён ператвараецца ў вясёлку, размяшчаецца над лукомскім возерам і п’е адтуль ваду, якую перапампоўвае на неба, каб ішлі дажджы. Яму спадабалася дзяўчына, але тая не папярэдзіла цмока, калі пачалася навальніца. Мой спужаўся і паляцей над возерам. Але маланкі яго забілі. Адразу ж пачаліся бясконцыя дажджы, якія маглі затапіць усю зямлю. Толькі калі цела цмока было пахавана, дажджы скончыліся. Верагодна, тут прысутнічае рэшта старажытнага язычніцкага міфа аб змаганні Пяруна (бога-грамабоя) з нейкім зямным богам (верагодна, Вялесам), аб смерці апошняга і аб выкліканым смерцю парушэнні прыроднага балансу (патопе).
Народная традыцыя часам атоесамлівае цмока з самім Сатаной (Люцыпарам), галоўным дэманам, якога Бог скінуў з неба. Паводле фалькларыста А. Я. Багдановіча, анёлы пасадзілі Цмока-Дэмана ўнутр каменнай гары і прыкавалі мноствам цэпаў. Але чалавечыя грахі аднойчы раз’ядуць гэтыя цэпы, і Цмок-Сатана вырвецца на волю, каб разбурыць усе боскія стварэнні.
Цмокі ў сучаснай культуры фэнтэзі
Цмокі з’яўляюцца ўжо ў першых класічных творах фэнтэзі ("" , "Хобіт" Дж. Р.Р. Толкіна, "Хронікі Нарніі" К. Льюіса). Вобраз цмока вар'іруецца ад добрай, мудрай істоты ("" і Мерсэдэс Лэкі, "" ) да жорсткіх пачвар, часам нізкаінтэлектуальных ці зусім па-жывёльнаму неразумных (сусвет Забытых Каралеўстваў, сусвет , сусвет , Міжзем’е Толкіна). Часцей за ўсё цмокі класіфіцыруюцца ў фэнтэзі паводле іх колераў: зялёныя, чорныя, чырвоныя, белыя і г.д., кожнаму тыпу адпавядае той ці іншы лад жыцця, характар, здольнасці. У "Сазе пра ведзьмака Геральта" Анджэя Сапкоўскага цмокі - разумныя істоты і чараўнікі, могуць прымаць нават аблічча чалавека. Яны амаль не прыносяць людзям шкоды, але нярэдка самі робяцца іх ахвярамі з-за сваёй каштоўнай скуры. У цыкле пра Урсулы Ле Гуін цмокі - магутныя, па-злому мудрыя пачвары, якіх, аднак, можна падпарадкаваць сабе, ведаючы іх імя. У сусвеце гульняў цмокі дзеляцца на лясных (зялёнага і залатога), на злосных падземных (чырвонага і чорнага), а таксама на звышмагутных лазурнага, чароўнага, крыштальнага і трохгаловага.
Навуковае тлумачэнне
Сёння няма агульна прынятай тэорыі наконт паходжання веры ў цмокаў (драконаў). Не знойдзена ніякіх пераканаўчых слядоў рэальнага існавання падобных істот у мінулым. Дыназаўры вымерлі за дзясяткі мільёнаў гадоў да ўзнікнення першых людзей і таму не маглі стаць правобразамі цмокаў. Мяркуецца, аднак, што ў якасці прататыпаў міфічнага цмока маглі выступаць каметы, стыхійныя катастрофы, а таксама рэальныя жывёлы. Таксама верагодна, што амаль страх чалавека перад рэптыліямі, у прыватнасці перад змеямі, шмат тысяч гадоў таму нарадзіў веру ў гіганцкіх рэптылій-пачвар. Вера ў здольнасць цмока дыхаць агнём нарадзілася, відаць, ад назірання чалавека за падвоеным языком змяі.
Цмок звязаны з вадой (жыве ў балоце, у некаторых апавяданнях — у моры), але яго нутраная прырода — вогненная (як і іншыя легендарныя Змеі, ён зяхае агнём). Фактычна ён сумяшчае ў сабе несумесныя стыхіі — ваду, агонь, паветра (паводле некаторых версій, нават жыве на небе, сярод хмар). Адсюль, магчыма, увасабляе першасны, неструктураваны сусвет, дэміургічнае (творчае) раскладанне якога вядзе да ўзнікнення ўсяго існага.
Гл. таксама
Цмок у беларускай міфалогіі
Зноскі
- Запісана ў в. Новы Мір Веткаўскага р-на ад Хадуньковай Ганны Трафімаўны, 1914 г.н. (раней пражывала ў в. Малінаўка Бранскай вобл.), студэнткай Хадуньковай Н. (2002 г.)
- Запісана ў в. Пірэвічы Жлобінскага р-на ад Калядзенка Сафіі Васільеўны, 1935 г.н., студэнткай Шышовай К. (2006 г.)
- Міфалогія беларусаў: энцыклапедычны слоўнік / склад. І. Клімковіч, В. Аўтушка; навук. рэд. Т. Валодзіна, С. Санько. — Мн.: Беларусь, 2011. — 607 с.: іл.
- Аповяд запісаў у 1969 годзе Уладзімір Шушкевіч, ад жыхаркі вёскі Верабкі Анэты Міхайлаўны Шушкевіч (1899—1975), у 1969 г.
- Магічны… вуж(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 10 сакавіка 2016. Праверана 14 верасня 2015.
- Хрэстаматыя. Вучэбны дапаможнік па раздзеле «Замовы» для студэнтаў спецыяльнасці 1-21 05 01 «Беларуская філалогія». Гомель, 2011
- Запісана ў в. Сякерычы Петрыкаўскага р-на ад Мышкавец Ганны Кузьмінічны, 1926 г.н., студэнткай Белька С. (2006 г.)
- Слоўнік. Цмок
- Міфалогія славян. Цмок Архівавана 15 жніўня 2016.
- Драконы (русск)
Літаратура
- БЭ ў 18 тамах. Т.17, Мн., 2003, С.132
Спасылкі
- Пра веру ў цмокаў у старажытнай Беларусі(недаступная спасылка)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Cmok taksama Zmej shyrokae panyacce yakoe ab yadnoyvae sherag mifichnyh istot galoynym chynam pachvar Chascej za ysyo nadzyalyaecca rysami reptylii giganckimi pamerami Pavodle padannyay mae vyalikiya pamery silkuecca lyudzmi mozha mec nekalki galoy mozha lyotac i vydyhac polymya z svayoj pashchy a taksama valodae charoynymi zdolnascyami Z yaylyaecca papulyarnym persanazham kazak mifay paver yay amal usih naroday svetu a taksama suchasnaj litaratury fentezi Cmok na pamyatnaj manece Nacyyanalnaga banka Respubliki Belarus ApisanneSkulptura Marya Cudoynaga cmoka talismana Drekselskaga yniversiteta ZShA Padanni i mify pra cmokay yosc praktychna va ysih naroday susvetu adnak u yshodnyaj kultury Dalyokaga Ushodu cmok asacyiruecca z dobraj istotaj yakaya navat zastupaecca za lyudzej u toj chas yak u zahodnyaj kultury cmok zlaya istota yakaya bare y palon pryncess i z yakim zmagayucca vysokarodnyya rycary Pavodle Biblii cmok z yaylyaecca vobrazam d yabla u knize Adkryccya cmok sprabue praglynuc Nemaylyaci yakoe simvalizue Isusa Hrysta u kancy knigi magutny Anyol znyavolic cmoka paslya chago skanchvaecca zyamnaya gistoryya U pracese gistarychnaj evalyucyi y mifah zaklinannyah i kazkah peratvaryysya y varozhy narodu vobraz krylataj pachvary yakaya vykradae zhanchyn byare pabory lyudzmi i robic zlo Cmok galoyny vorag geroya volata napr Kacigaroshak yaki zmagaecca z im peramagae i vyzvalyae carskuyu dachku syastru Dlya yshodne slavyanskih kazak u tym liku i belaruskih harakterna malyaynichasc i grateskavaya sacyyalnaya zavostranasc vobraza cmoka Cmok u belaruskaj mifalogiiAsnoyny artykul Cmok belaruskaya mifalogiya U belaruskih paver yah cmok zbornae panyacce Pad im razumeecca i pachvarny zmej i nyachysty duh chasam navat z chalavechymi rysami Cmok yak gigancki zmej Balotny cmok karcina suchasnaga belaruskaga mastaka U nekatoryh kazkah i baladah cmok reptyliya pachvara u yakoj 3 7 9 12 ci navat 24 galavy U kazcy geroi pachargova peramagayuc troh shmatgalovyh cmokay Pavodle nekatoryh padannyay ranej reki byli vyalicheznyya nihto pa ih ne hadziy i zhylo u vadze bezlich zmeyay u inshyh pa 11 galoy Yany dushyli lyudzej Cmok u getym syuzhece imya ylasnae adzin sa zmeyay Zhyy yon adzin mey rogi i vyaliznuyu pashchu yakoj mog adrazu praglynuc chalaveka Lyudzi byli yazychnikami i malilisya yamu Zabiy pachvaru Yur ya Georgij Peramoganosec U narodnaj tradycyi naogul pashyranaya takaya shema cmok zhyve y baloce ci race i shtodnya ci shtogod patrabue sabe y ahvyaru maladyh dzyaychat Z yaylyaecca geroj i zabivae pachvaru Myarkuecca shto gety matyy mae dahrysciyanskae pahodzhanne U pershapachatkovaj versii cmoka mog zamyanyac Yashchar bostva nizhejshaga svetu yakomu veragodna taksama prynosili maladyh dzyaychat u ahvyaru U inshyh krynicah cmok zly zmej yaki shkodzic lyudzyam palic haty pushchae z pashchy polymya Yashche adna krynica dadae rostam Cmok z vyaliki dom ale velmi gultayavaty kali nehta z lyudzej paturbue yago to yon ne abavyazkova budze napadac a spachatku yzvazhyc ci vartaya ahvyara parushanaga spakoyu Pavodle falklarysta M Fedaroyskaga cmok pachvara z kipcyurami yak syarpy i z takimi vostrymi krylami shto mozha shto zaygodna perasekchy imi yak myachom Cmok najstarejshy zver u svece Mozha zhyc yak u vozery ci baloce shto adpavyadae yago htanichnaj pryrodze tak i y nebe U nekatoryh paver yah cmok mae rysy styhijnaga bostva apyakuna i ahoynika U vyoscy Valova Gara yashche y pachatku HH st veryli shto y chas vyasellya kagosci z vyaskoycay pa rekah i Byareshchy pa vozery Byareshcha i praplyvae zmeepadobnaya pachvara z imem Cmok Treba vylic u vadu shklyanku samagonu i kinuc pachastunak i za geta maladaya syam ya atrymae blaslavenne ad cmoka Cmok Vyal zhyve lya valuna i shkodzic lyudzyam zavalvae darogu kradze skacinu Adnojchy kemlivy selyanin znishchae yago skarmiyshy pachvary skuru barana u yakuyu zaliy smalu Imya Vyal mozha byc prazrystaj adsylkaj da boga Vyalesa Adnak postac cmoka zamyanyae Vyalesa hutchej za ysyo tolki chastcy padannyay dze sam cmok ne nadzyalyaecca zmyainymi rysami Zmyainym zha cmokam y bolej arhaichnaj yazychnickaj versii padannyay adpavyaday nejki starazhytny zmej zvestak ab yakim na syonnya ne zahavalasya U kazkah zamovah legendah taksama figuryruyuc zmei pachvary ci magichnyya zmei ne pad imem cmok zmei Shkurapeya Hama Hamica Sohva Rabeya z narodnyh zamoy z kazki Udovin syn i insh U zamovah zmyaya Shkurapeya chascej za ysyo syadzic na dreve y gnyazdze ci na valune Ad yae patrabavali zabrac yad u chalaveka yakoga nyadayna ykusila zmyaya Kali Shkurapeya ne vozme yad to Bog nashle na yae svai malanki Vidac u starazhytnym yazychnickim varyyance zamovy zamest hrysciyanskaga Boga byy Pyarun postac varozhaya zmeyam yak i bagi gramaboi bolshasci mifalogij Cmok yak nyachysty duh Chasam cmoka nadzyalyayuc rysami ne pachvary a demana nyachyscika U nekatoryh myascinah veryli shto cmok geta zmij strashenny yaki vypivae dushu y chalaveka i zhyvyoly vysmoktvae Chalavek slabee i pamirae Geta cmok dushu vypiy U Rechyckim rayone apavyadali shto cmok geta taki vuzhaka yaki prabiraecca nochchu y hley da skaciny i vypivae yae malako cmokayuchy pry getym adsyul i nazva Zhyve lya yamin na smetnikah u gushchary lihatrayya Kab pazbavicca ad cmoka treba zlavic yago nochchu i pasekchy lapataj Cikava shto getae paver e faktychna apisvae cmoka y vygyadze zvychajnaj zmyai Lichylasya shto kali znajsci yajka znesenae chornym peynem mozhna vynasic yago pad pahaj i z yago vylupicca cmok yaki budze adshukvac klady i prynosic svajmu gaspadaru bagacce U nekatoryh padobnyh padannyah cmoka nazyvayuc vuzh gl Vuzhay kamen M Ya Nikifaroyski pavedamlyae shto cmok bolej dagledzhany za inshyh nyachyscikay chasta myecca y lazni Z za ascyarozhnasci i pradbachlivasci zhyve dolej astatnih demanay Chasta chaplyaecca da prostyh vyaskovyh lyudzej ale lyudzej syamejnyh ne kranae Ih rasprava chakae tyh hto parushae gramadskiya abavyazki U lukomskim padanni cmok vyglyadae byccam chalavek zhyve ynutry vyalikaga valuna u valuna yosc realny pratatyp yaki isnue i syonnya i shye lyudzyam adzenne Chasam yon peratvaraecca y vyasyolku razmyashchaecca nad lukomskim vozeram i p e adtul vadu yakuyu perapampoyvae na neba kab ishli dazhdzhy Yamu spadabalasya dzyaychyna ale taya ne papyaredzila cmoka kali pachalasya navalnica Moj spuzhaysya i palyacej nad vozeram Ale malanki yago zabili Adrazu zh pachalisya byaskoncyya dazhdzhy yakiya magli zatapic usyu zyamlyu Tolki kali cela cmoka bylo pahavana dazhdzhy skonchylisya Veragodna tut prysutnichae reshta starazhytnaga yazychnickaga mifa ab zmaganni Pyaruna boga gramaboya z nejkim zyamnym bogam veragodna Vyalesam ab smerci aposhnyaga i ab vyklikanym smercyu parushenni pryrodnaga balansu patope Narodnaya tradycyya chasam atoesamlivae cmoka z samim Satanoj Lyucyparam galoynym demanam yakoga Bog skinuy z neba Pavodle falklarysta A Ya Bagdanovicha anyoly pasadzili Cmoka Demana ynutr kamennaj gary i prykavali mnostvam cepay Ale chalavechyya grahi adnojchy raz yaduc getyya cepy i Cmok Satana vyrvecca na volyu kab razburyc use boskiya stvarenni Cmoki y suchasnaj kultury fenteziZyalyony cmok Cmoki z yaylyayucca yzho y pershyh klasichnyh tvorah fentezi Hobit Dzh R R Tolkina Hroniki Narnii K Lyuisa Vobraz cmoka var iruecca ad dobraj mudraj istoty i Mersedes Leki da zhorstkih pachvar chasam nizkaintelektualnyh ci zusim pa zhyvyolnamu nerazumnyh susvet Zabytyh Karaleystvay susvet susvet Mizhzem e Tolkina Chascej za ysyo cmoki klasificyruyucca y fentezi pavodle ih koleray zyalyonyya chornyya chyrvonyya belyya i g d kozhnamu typu adpavyadae toj ci inshy lad zhyccya haraktar zdolnasci U Saze pra vedzmaka Geralta Andzheya Sapkoyskaga cmoki razumnyya istoty i charayniki moguc prymac navat ablichcha chalaveka Yany amal ne prynosyac lyudzyam shkody ale nyaredka sami robyacca ih ahvyarami z za svayoj kashtoynaj skury U cykle pra Ursuly Le Guin cmoki magutnyya pa zlomu mudryya pachvary yakih adnak mozhna padparadkavac sabe vedayuchy ih imya U susvece gulnyay cmoki dzelyacca na lyasnyh zyalyonaga i zalatoga na zlosnyh padzemnyh chyrvonaga i chornaga a taksama na zvyshmagutnyh lazurnaga charoynaga kryshtalnaga i trohgalovaga Navukovae tlumachenneSyonnya nyama agulna prynyataj teoryi nakont pahodzhannya very y cmokay drakonay Ne znojdzena niyakih perakanaychyh slyadoy realnaga isnavannya padobnyh istot u minulym Dynazayry vymerli za dzyasyatki milyonay gadoy da yzniknennya pershyh lyudzej i tamu ne magli stac pravobrazami cmokay Myarkuecca adnak shto y yakasci pratatypay mifichnaga cmoka magli vystupac kamety styhijnyya katastrofy a taksama realnyya zhyvyoly Taksama veragodna shto amal strah chalaveka perad reptyliyami u pryvatnasci perad zmeyami shmat tysyach gadoy tamu naradziy veru y giganckih reptylij pachvar Vera y zdolnasc cmoka dyhac agnyom naradzilasya vidac ad nazirannya chalaveka za padvoenym yazykom zmyai Cmok zvyazany z vadoj zhyve y baloce u nekatoryh apavyadannyah u mory ale yago nutranaya pryroda vognennaya yak i inshyya legendarnyya Zmei yon zyahae agnyom Faktychna yon sumyashchae y sabe nesumesnyya styhii vadu agon pavetra pavodle nekatoryh versij navat zhyve na nebe syarod hmar Adsyul magchyma uvasablyae pershasny nestrukturavany susvet demiurgichnae tvorchae raskladanne yakoga vyadze da yzniknennya ysyago isnaga Gl taksamaCmok u belaruskaj mifalogiiZnoskiZapisana y v Novy Mir Vetkayskaga r na ad Hadunkovaj Ganny Trafimayny 1914 g n ranej prazhyvala y v Malinayka Branskaj vobl studentkaj Hadunkovaj N 2002 g Zapisana y v Pirevichy Zhlobinskaga r na ad Kalyadzenka Safii Vasileyny 1935 g n studentkaj Shyshovaj K 2006 g Mifalogiya belarusay encyklapedychny sloynik sklad I Klimkovich V Aytushka navuk red T Valodzina S Sanko Mn Belarus 2011 607 s il Apovyad zapisay u 1969 godze Uladzimir Shushkevich ad zhyharki vyoski Verabki Anety Mihajlayny Shushkevich 1899 1975 u 1969 g Magichny vuzh nyavyzn nedastupnaya spasylka Arhivavana z pershakrynicy 10 sakavika 2016 Praverana 14 verasnya 2015 Hrestamatyya Vuchebny dapamozhnik pa razdzele Zamovy dlya studentay specyyalnasci 1 21 05 01 Belaruskaya filalogiya Gomel 2011 Zapisana y v Syakerychy Petrykayskaga r na ad Myshkavec Ganny Kuzminichny 1926 g n studentkaj Belka S 2006 g Sloynik Cmok Mifalogiya slavyan Cmok Arhivavana 15 zhniynya 2016 Drakony russk LitaraturaBE y 18 tamah T 17 Mn 2003 S 132SpasylkiPra veru y cmokay u starazhytnaj Belarusi nedastupnaya spasylka