Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Марк Тулій Цыцэрон (лац.: Marcus Tullius Cicero, 3 студзеня 106 да н.э. — 7 снежня 43 да н.э.) — выдатны старажытнарымскі прамоўца, філосаф, палітык.
| Марк Тулій Цыцэрон | ||||
|---|---|---|---|---|
| Marcus Tullius Cicero | ||||
 Бюст Цыцэрона | ||||
| ||||
| Папярэднік | Луцый Юлій Цэзар і Гай Марцый Фігул | |||
| Пераемнік | Дэцым Юній Сілан і Луцый Ліцыній Мурэна | |||
| Нараджэнне | 3 студзеня 106 да н.э.[…]
| |||
| Смерць | 7 снежня 43 да н.э.[…](63 гады)
| |||
| Род | Tullii Cicerones[d] | |||
| Бацька | Марк Тулій Цыцэрон[d][…] | |||
| Маці | Helvia[d][…] | |||
| Жонка | Тэрэнцыя[d][…] і Publilia[d][…] | |||
| Дзеці | Тулія Цыцэроніс[d][…] і Марк Тулій Цыцэрон малодшы[d][…] | |||
| Веравызнанне | старажытнарымская рэлігія | |||
| Дзейнасць | аратар, філосаф, палітык | |||
| Навуковая дзейнасць | ||||
| Навуковая сфера | філасофія, рыторыка | |||
| Вядомы як | аўтар гаворак, трактатаў і лістоў | |||
| Узнагароды | тытул «бацька айчыны» (pater patriae) | |||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | ||||
Біяграфія
Цыцэрон нарадзіўся ў правінцыяльнай сям'і. Ён быў з так званых «homo novus» — новых людзей, продкі якіх ніколі не займалі высокіх дзяржаўных пасадаў. «Homo novus» рэдка карысталіся вядомасцю і сустракаліся з абыякавым ці нават варожым стаўленнем да іх рымскіх сенатараў, калі спрабавалі пачаць палітычную кар'еру.
У складаныя для Рыма 80-я гады да н.э. Цыцэрон займаўся адукацыяй і развіццём сваіх талентаў — першапачаткова ён вучыўся ў Рыме, а пасля ў гарадах Грэцыі (у тым ліку ў Афінах). Там ён займаўся перш за ўсё рыторыкай і філасофіяй. Пасля вяртання ў Рым Цыцэрон атрымаў вядомасць як прамоўца ў судовых справах. Цыцэрон прайшоў праз асноўныя дзяржаўныя пасады квестара, эдыла і прэтара, пасля чаго стаў консулам 63 года да н.э. У час свайго консульства ён выкрыў змову Катыліны, за што ён атрымаў велізарную ўдзячнасць ад рымлян. Яго нават празвалі «pater patriae», што магчыма перавесці як «бацька Бацькаўшчыны».
Аднак хутка яго ворагі, якія зайздросцілі яго ўзвышэнню, вымусілі Цыцэрона на некаторы час адправіцца ў «добраахвотнае» выгнанне. Там Цыцэрон актыўна працаваў над сваімі вядомымі творамі. Хутка Цыцэрона зноў запрасілі ў Рым, дзе ён быў адным з лідараў сенатараў, якія выступалі супраць Цэзара і падтрымлівалі Пампея. У час грамадзянскай вайны паміж імі Цыцэрон хутка перабег да Цэзара, які вельмі прыязна сустрэў яго.
Пасля забойства Цэзара Цыцэрон захоўваў прыязныя адносіны са сваім вучням Аўгустам, але той быў вымушаны даць згоду на забойства Цыцэрона, бо да гэтага імкнуўся вораг Цыцэрона і часовы палітычны саюзнік Аўгуста Марк Антоній.
Спадчына Цыцэрона
Цыцэрон напісаў шмат трактатаў у форме дыялогаў на тэмы філасофіі, рыторыкі, права, палітыкі. Таксама захаваліся запісанымі некаторыя яго прамовы. Акрамя таго, ад Цыцэрона захавалася велізарная колькасць лістоў да розных рымлян і адказы ад іх.
Лацінская мова яго твораў лічыцца ідэальнай. Шмат хто з пазнейшых рымскіх літаратараў і прамоўцаў імкнуўся да падабенства да Цыцэрона.
Трактаты Цыцэрона
- Аб абавязках
- Аб дзяржаве
- Аб дывінацыі
- Аб законах
- Аб лёсе
- Аб межах дабра і зла
- Аб прамоўцы
- Аб прыродзе багоў
- Аб старасці
- Аб сяброўстве
- Брут, ці аб вядомых прамоўцах
- Парадоксы стоікаў
- Прамоўца
- Тускуланскія гутаркі
Зноскі
- Merkedager: fødselsdager, stiftelsesdatoer, begivenheter — Осла: Biblioteksentralen, 1989. — ISBN 82-7022-061-2
- Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
- Ф. Зелинский Цицерон, Марк Туллий // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 254–274.
- Любкер Ф. Tullii // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1418–1426.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118520814 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 14 жніўня 2015.
- http://www.strachan.dk/family/tullius.htm
- M. Tullius (29) M. f. M. n. Cor. Cicero // Digital Prosopography of the Roman Republic Праверана 10 чэрвеня 2021.
- Любкер Ф. Terentii // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1354–1357.
- Публилий // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1898. — Т. XXVа. — С. 745–746.
- А. Пр. Туллия // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXIV. — С. 41–42.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Марк Тулій Цыцэрон
- Цыцэрон. Выбранныя пісьма і трактаты ў рускамоўным перакладзе
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Mark Tulij Cyceron lac Marcus Tullius Cicero 3 studzenya 106 da n e 7 snezhnya 43 da n e vydatny starazhytnarymski pramoyca filosaf palityk Mark Tulij CyceronMarcus Tullius CiceroByust CyceronaKonsul 63 da n e Papyarednik Lucyj Yulij Cezar i Gaj Marcyj FigulPeraemnik Decym Yunij Silan i Lucyj Licynij MurenaNaradzhenne 3 studzenya 106 da n e Arpina d Italiya Starazhytny RymSmerc 7 snezhnya 43 da n e 63 gady Formiya d Italiya Starazhytny RymRod Tullii Cicerones d Backa Mark Tulij Cyceron d Maci Helvia d Zhonka Terencyya d i Publilia d Dzeci Tuliya Cyceronis d i Mark Tulij Cyceron malodshy d Veravyznanne starazhytnarymskaya religiyaDzejnasc aratar filosaf palitykNavukovaya dzejnascNavukovaya sfera filasofiya rytorykaVyadomy yak aytar gavorak traktatay i listoyUznagarody tytul backa ajchyny pater patriae Medyyafajly na VikishovishchyBiyagrafiyaCyceron u senace vykryvae zmovu Katyliny i abvinavachvae yago y zdradze Radzime Cyceron naradziysya y pravincyyalnaj syam i Yon byy z tak zvanyh homo novus novyh lyudzej prodki yakih nikoli ne zajmali vysokih dzyarzhaynyh pasaday Homo novus redka karystalisya vyadomascyu i sustrakalisya z abyyakavym ci navat varozhym staylennem da ih rymskih senataray kali sprabavali pachac palitychnuyu kar eru U skladanyya dlya Ryma 80 ya gady da n e Cyceron zajmaysya adukacyyaj i razviccyom svaih talentay pershapachatkova yon vuchyysya y Ryme a paslya y garadah Grecyi u tym liku y Afinah Tam yon zajmaysya persh za ysyo rytorykaj i filasofiyaj Paslya vyartannya y Rym Cyceron atrymay vyadomasc yak pramoyca y sudovyh spravah Cyceron prajshoy praz asnoynyya dzyarzhaynyya pasady kvestara edyla i pretara paslya chago stay konsulam 63 goda da n e U chas svajgo konsulstva yon vykryy zmovu Katyliny za shto yon atrymay velizarnuyu ydzyachnasc ad rymlyan Yago navat prazvali pater patriae shto magchyma peravesci yak backa Backayshchyny Adnak hutka yago voragi yakiya zajzdroscili yago yzvyshennyu vymusili Cycerona na nekatory chas adpravicca y dobraahvotnae vygnanne Tam Cyceron aktyyna pracavay nad svaimi vyadomymi tvorami Hutka Cycerona znoy zaprasili y Rym dze yon byy adnym z lidaray senataray yakiya vystupali suprac Cezara i padtrymlivali Pampeya U chas gramadzyanskaj vajny pamizh imi Cyceron hutka perabeg da Cezara yaki velmi pryyazna sustrey yago Paslya zabojstva Cezara Cyceron zahoyvay pryyaznyya adnosiny sa svaim vuchnyam Aygustam ale toj byy vymushany dac zgodu na zabojstva Cycerona bo da getaga imknuysya vorag Cycerona i chasovy palitychny sayuznik Aygusta Mark Antonij Spadchyna CyceronaTytulny list traktata Ab abavyazkah vydanne 1560 g Cyceron napisay shmat traktatay u forme dyyalogay na temy filasofii rytoryki prava palityki Taksama zahavalisya zapisanymi nekatoryya yago pramovy Akramya tago ad Cycerona zahavalasya velizarnaya kolkasc listoy da roznyh rymlyan i adkazy ad ih Lacinskaya mova yago tvoray lichycca idealnaj Shmat hto z paznejshyh rymskih litarataray i pramoycay imknuysya da padabenstva da Cycerona Traktaty Cycerona Ab abavyazkah Ab dzyarzhave Ab dyvinacyi Ab zakonah Ab lyose Ab mezhah dabra i zla Ab pramoycy Ab pryrodze bagoy Ab starasci Ab syabroystve Brut ci ab vyadomyh pramoycah Paradoksy stoikay Pramoyca Tuskulanskiya gutarkiZnoskiMerkedager fodselsdager stiftelsesdatoer begivenheter Osla Biblioteksentralen 1989 ISBN 82 7022 061 2 lt a href https wikidata org wiki Track Q585 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4903496 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q99533656 gt lt a gt Istituto dell Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line lt a href https wikidata org wiki Track Q65921422 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q3803714 gt lt a gt F Zelinskij Ciceron Mark Tullij Enciklopedicheskij slovar SPb Brokgauz Efron 1903 T XXXVIII S 254 274 lt a href https wikidata org wiki Track Q602358 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19908137 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q694826 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q20991261 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q23892987 gt lt a gt Lyubker F Tullii Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga i dr SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 1418 1426 lt a href https wikidata org wiki Track Q101490 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1459210 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q694826 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4135787 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24933120 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q30059240 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4249594 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q45276871 gt lt a gt Deutsche Nationalbibliothek Record 118520814 Agulny narmatyyny kantrol 2012 2016 Praverana 14 zhniynya 2015 lt a href https wikidata org wiki Track Q27302 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q36578 gt lt a gt http www strachan dk family tullius htm M Tullius 29 M f M n Cor Cicero Digital Prosopography of the Roman Republic Praverana 10 chervenya 2021 lt a href https wikidata org wiki Track Q100166489 gt lt a gt Lyubker F Terentii Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga i dr SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 1354 1357 lt a href https wikidata org wiki Track Q101490 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1459210 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q694826 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q45253736 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24933120 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q30059240 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4249594 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q4135787 gt lt a gt Publilij Enciklopedicheskij slovar SPb Brokgauz Efron 1898 T XXVa S 745 746 lt a href https wikidata org wiki Track Q19908137 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q23892954 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q602358 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24495164 gt lt a gt A Pr Tulliya Enciklopedicheskij slovar SPb Brokgauz Efron 1902 T XXXIV S 41 42 lt a href https wikidata org wiki Track Q1404415 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q602358 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q23892975 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q24496941 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19908137 gt lt a gt SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Mark Tulij CyceronU Vikicytatniku yosc staronka pa teme Cycerona Cyceron Vybrannyya pisma i traktaty y ruskamoynym perakladze