Шыіты

Шыі́ты (ад араб. شيعة‎; [шӣ‘а] — «прыхільнікі, партыя, фракцыя») — кірунак ісламу, які аб'ядноўвае розныя абшчыны, якія прызналі Алі ібн Абу Таліба і яго нашчадкаў адзінымі законнымі спадчыннікамі і духоўнымі пераемнікамі прарока Мухамада. Мусульмане-шыіты складаюць 10-20 % ад сусветанага мусульманскага насельніцтва і 38 % ад усяго насельніцтва Блізкага Усходу. Паводле ацэнак, агульная колькасць прадстаўнікоў кірунку складае каля 120 млн чалавек. Найбольшая колькасць шыітаў пражывае ў Іране і Азербайджане, яны, таксама, складаюць значныя долі насельніцтва Ірака, Пакістана і Індыі.

Рэгіёны з шыіцкім насельніцтвам на карце мусульманскага свету
Жоўты: суніцкія раёны, чырвоны: шыіцкія раёны, блакітны:

Апісанне кірунку

Як і ўсе мусульмане, шыіты вераць у пасланніцкую місію Мухамада. Адрознай рысай шыітаў з'яўляецца перакананне ў тым, што кіраўніцтва мусульманскай суполкай мусіць належыць Імамам — назначаным Богам, абраным асобам з ліку нашчадкаў прароку, да якіх адносяць Алі ібн Абу Таліба і яго нашчадкаў ад дачкі Мухамады Фацімы, а не выбарным асобам — халіфам. Шыіты крытычна ставяцца да халіфата першых трох халіфаў Абу Бакра, Умара і Усмана. Паколькі Абу Бакр быў выбраны невялікай колькасцю паплечнікаў, Умар быў назначаны Абу Бакром, а Усман быў выбраны з шуры (савета) з сямі прэтэндэнтаў, якіх назначыў Умар з такімі ўмовамі, што выбранне кагосьці, акрамя Усмана, было немагчымым. Па меркаванні шыітаў, выбранне Кіраўніка — Імама мусульманскай суполкі, падобна выбранню прарокаў, з'яўляецца прэрагатывай Бога.

У цяперашні час паслядоўнікі розных шыіцкіх суполкак існуюць практычна ва ўсіх мусульманскіх, еўрапейскіх і амерыканскіх краінах. Шыіцкага веравучэнне прытрымліваецца пераважная большасць насельніцтва Ірана і Азербайджана, каля траціны насельніцтва Ірака, значная частка насельніцтва Лівана, Емена, Бахрэйна, у Афганістане — на захадзе краіны і . Да галіны шыізму належыць большасць жыхароў Горна-Бадахшанскай вобласці Таджыкістана — .

Колькасць шыітаў у Расіі нязначная. Да гэтага кірунку ісламу належыць большая (у самім Азербайджане шыіты складаюць па розных падліках да 70 % насельніцтва).

Галіны

Пераважным кірункам у шыізме з'яўляецца , сярод якіх адбыўся раскол на шыітаў-двунадзясятнікаў (існаашарытаў) і . Цяпер узаемаадносіны паміж двунадзясятнікамі (а таксама зейдзітамі) і іншымі шыіцкімі плынямі часам прымаюць напружаныя формы. Нягледзячы на падобныя моманты ў веравучэнні, фактычна гэта розныя суполкі. Шыіты традыцыйна падзяляюцца на дзве вялікія групы: умераныя (шыіты-двунадзясятнікі, ) і крайнія (ісмаіліты, ). Разам з тым, з 1970-х гадах пачаўся зваротны паступовы працэс збліжэння ўмераных шыітаў, алавітаў і ісмаілітаў.

Зноскі

1. Ислам. Энциклопедический словарь. М.: «Наука», Главная редакция восточной литературы, 1991. — 315 с. — ISBN 5-02-016941-2 — с.298.
2. Atlas of the Middle East (Second ed.). Washington D.C.: National Geographic. 2008. pp. 80-81. ISBN 978-1-4262-0221-6.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Шыіты