Эсваціні

Эсваці́ні, Карале́ўства Эсваці́ні, да 2018 года – Свазіле́нд (: Umbuso we Swatini, англ.: Kingdom of Eswatini) — невялікая краіна ў паўднёвай Афрыцы. Мяжуе з Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікай і Мазамбікам. Выхаду да мора не мае.

Эсваціні
Kingdom of Eswatini
Umbuso weSwatini

Сцяг Эсваціні Герб Эсваціні
Дэвіз: «Мы — крэпасць ( Siyinqaba)»
Гімн: «Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati»
Дата незалежнасці	6 верасня 1968 (ад Вялікабрытаніі)
Афіцыйныя мовы	англійская і сваці^[d]
Сталіца	Мбабанэ (афіцыйная), Лабамба (каралеўская і парламенцкая)
Форма кіравання	Абсалютная манархія
	Мсваці III
Плошча • Агулам • % воднай паверхні	153-я ў свеце 17 363 км² 0,9
Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць	1 185 000 чал. (154-я) 68.2 чал./км²
ІРЧП	▲ 0,536 (сярэдні) (140-ы)
Валюта	лілангені
Інтэрнэт-дамен	.sz
Код ISO (Alpha-2)	SZ
Код ISO (Alpha-3)	SWZ
Код МАК	SWZ
Тэлефонны код	+268
Часавыя паясы	+2

Сталіца — горад Мбабанэ (месцазнаходжанне ўрада); рэзідэнцыя караля і месцазнаходжанне парламента — горад Лабамба.

Назва

Ранейшая назва дзяржавы — Каралеўства Свазіленд.

19 красавіка 2018 года кароль Мсваці III афіцыйна перайменаваў краіну ў Каралеўства Эсваціні, што ў перакладзе з мясцовай мовы сваці азначае «Зямля свазі».

Геаграфія Эсваціні

Карта

Асноўны артыкул: Геаграфія Эсваціні

У Эсваціні ёсць вялікая разнастайнасць прыродных ландшафтаў, ад горных тэрыторый уздоўж мяжы з Мазамбікам да саван на ўсходзе і вільготных лясоў на паўночным захадзе.

Ландшафт уяўляе сабой плато: Высокі Вельд на захадзе (вышыня 1050—1850 м), Сярэдні Вельд (450—600 м) і Нізкі Вельд (150—300 м). Нізкі Вельд абрамлены на ўсходзе гарамі Лебомбо вышынёй 450—825 м з вяршыняй Эмлембе (1862 м).

Густая сетка рэк, што цякуць у Індыйскі акіян: Komati, Usutu, Ngwavuma, Mbuluzi і інш.

Гісторыя

Асноўны артыкул:

• Дзяржава, названая Свазіленд, была ўтворана ў 1968 годзе.
• У 1894 годзе Свазіленд захапілі буры (Рэспубліка Трансвааль, Афрыка).
• Пасля англа-бурскай вайны 1899—1902 гадоў Свазіленд аб’явілі брытанскім пратэктарам.
• У 1968 годзе Свазіленд атрымаў незалежнасць.
• У 1973 годзе кароль Собхуза II зацвердзіў адзінаўладдзе.
• Пасля смерці караля Сабхуза II у 1982 годзе ўладу атрымалі каралевы-рэгенты Дзелівэ да 1984 года, потым Нтфомбі.
• З 1986 года краінай кіруе Кароль Мсваці III.

Дзяржаўны лад і палітыка

Асноўны артыкул:

Эсваціні — унітарная дзяржава. Форма праўлення — абсалютная манархія.

Кіраўнік дзяржавы — кароль. Яму належыць уся паўната заканадаўчай, выканаўчай і судовай улады.

Заканадаўчую ўладу кароль ажыццяўляе з дапамогай парламента, які фактычна ёсць кансультатыўны орган пры ім. Парламент складаецца з Палаты сходу (70 дэпутатаў; 59 абіраюцца прамым галасаваннем у аднамандатных акругах абсалютнай большасцю галасоў, 10 прызначаюцца манархам, генеральны пракурор Эсваціні становіцца членам палаты сходу па пасадзе) і Сената (30 месцаў; 20 членаў прызначаюцца манархам, 10 выбараў большасцю галасоў з дапамогай ускосных выбараў). Тэрмін паўнамоцтваў парламента — 5 гадоў.

Выканаўчую ўладу кароль ажыццяўляе непасрэдна альбо з дапамогай урада (Кабінет міністраў) або Прэм’ер-міністра.

Палітычныя партыі ў Эсваціні забаронены.

Адукацыя

У Эсваціні дзейнічае Паўднёваафрыканскі каледж міжнароднай супольнасці.

Зноскі

1. Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). "World Population Prospects, Table A.1" (PDF). 2008 revision. United Nations. Праверана 2009-03-12. {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= ()
2. Human Development Report 2013 (нявызн.)(недаступная спасылка). United Nations Development Programme (14 сакавіка 2013). Архівавана з першакрыніцы 8 ліпеня 2014. Праверана 14 сакавіка 2013.
3. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
4. blr.belta.by
5. Свази­ленд — краткая история (руск.)
6. Вялікая расійская энцыклапедыя (руск.)

Літаратура

• Свазіленд // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 245—246. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Эсваціні