Ян Гус

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Гус.

Ян Гус (чэшск.: Jan Hus; 1369/1371, в. Гусінец, Багемія, Свяшчэнная Рымская імперыя — 6 ліпеня 1415, Констанц, Бадэн, Свяшчэнная Рымская імперыя) — нацыянальны герой Чэхіі, прапаведнік, мысляр, ідэолаг чэшскай Рэфармацыі, некаторы час быў рэктарам Пражскага ўніверсітэта.

Ян Гус
чэшск.: Jan Hus
Дата нараджэння	каля 1372, каля 1371 ці каля 1370
Месца нараджэння	Гусінец^[d], Каралеўства Багемія, Свяшчэнная Рымская імперыя
Дата смерці	6 ліпеня 1415
Месца смерці	Констанц, княства-біскупства Констанц^[d], Свяшчэнная Рымская імперыя
Месца пахавання	Рэйн
Грамадзянства	Каралеўства Багемія  Свяшчэнная Рымская імперыя
Род дзейнасці	перакладчык, багаслоў, выкладчык універсітэта, пісьменнік, філосаф, пастар, мовазнавец, настаўнік, прапаведнік, прэсвітар, багеміст
Навуковая сфера	багаслоўе, сістэма адукацыі^[d], Рэфармацыя, літаратура, мовазнаўства і багемістыка^[d]
Месца працы	Карлаў універсітэт
Альма-матар	Карлаў універсітэт (1393)
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жыццё і дзейнасць

Нарадзіўся ў сям’і селяніна. Скончыў Пражскі ўніверсітэт (1393), у 1394 годзе там жа стаў , у 1396 годзе атрымаў ступень , у 1401—1402 гадах быў дэканам , у 1402—1403 і 1409—1410 гадах займаў пасаду рэктара. У 1402 годзе Гус быў прызначаны плябанам і прапаведнікам Віфлеемскай капліцы ў старой частцы Прагі, дзе займаўся ў асноўным чытаннем казанняў на чэшскай мове.

Яшчэ ў сярэдзіне 1380-х у Чэхіі пачалі распаўсюджвацца працы англійскага рэфарматара . Пад уплыў ідэй Уікліфа трапіў і Ян Гус. Падчас Вялікага расколу каталіцкай царквы Ян Гус быў у ліку тых, хто захоўваў нейтралітэт у дачыненні да супрацьлеглых бакоў.

У 1409 годзе Папа Рымскі выдаў булу супраць Гуса, якая дазволіла архібіскупу пражскаму, праціўніку рэфарматара, распачаць супраць яго карныя дзеянні. Казанні Яна Гуса былі забароненыя, усе падазроныя кнігі спаленыя. Аднак улады падтрымалі Яна Гуса, і яго ўплыў сярод вернікаў працягваў расці.

З 1411 года ў Чэхіі ўзмацняюцца дыскусіі вакол інстытута індульгенцый. Ян Гус выступаў як супраць індульгенцый, так і супраць права іерархаў хрысціянскай царквы падымаць меч супраць сваіх ворагаў.

У 1414 годзе Гус быў выкліканы на Канстанцкі сабор. Імператар Жыгімонт Люксембургскі абяцаў яму бяспеку, але калі чэшскі рэфарматар у кастрычніку прыбыў у Констанц, яго ўзялі пад варту, а пасля прысудзілі да спалення разам з працамі як ерэтыка. Прысуд быў выкананы там жа, у Констанцы, 6 ліпеня 1415 года. Існуе паданне, што калі Ян Гус ужо стаяў на вогнішчы, адна бабулька падкінула ў агонь вязку галля, бо шчыра верыла, што спаленне чалавека ўгодна Богу і што вогнішча ачысціць яго душу. Убачыўшы гэта, Ян Гус сказаў толькі: «O sancta simplicitas!» (па-лацінску: «О, святая прастата!»), што пазней стала выслоўем.

Наступствы

Смерць Яна Гуса прычынілася да пачатку Гусіцкіх войнаў, якія вялі яго прыхільнікі (гусіты) супраць Габсбургаў і іх прыхільнікаў. Радыкальныя гусіты (табарыты), якія патрабавалі рэлігійнай рэформы, пацярпелі паразу, умераныя гусіты () вымушаныя былі спыніць барацьбу, таму Рэфармацыя ў Чэхіі не адбылася.

Каталіцкая царква дагэтуль не рэабілітавала Яна Гуса. Нягледзячы на гэта, у пераважна каталіцкай Чэхіі Ян Гус карыстаецца пашанай, існуюць помнікі, музеі і вуліцы, якія носяць яго імя.

Зноскі

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: платформа адкрытых даных — 2011. Праверана 13 верасня 2016.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
2. Národní autority České republiky Праверана 7 ліпеня 2020.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
3. Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q455"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2846567"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2743906"></a>
4. Bartoš F. M., Spinka M. Jan Hus // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
5. The Fine Art Archive — 2003. Праверана 1 красавіка 2021.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q10855166"></a>
6. Deutsche Nationalbibliothek Record #118554948 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 30 снежня 2014.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
7. https://www.evangelisch.de/inhalte/90067/21-11-2013/zehn-protestanten-und-ihre-letzten-ruhestaetten Праверана 28 чэрвеня 2021.
8. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ян Гус