Магдэбург

[ˈmakdəˌbʊʁk] (ніжн.-нямецк. Meideborg) — горад у Германіі, сталіца федэральнай зямлі Саксоніі-Ангальт. Знаходзіцца на Эльбе, насельніцтва больш за 232 тысячы чалавек (пачатак 2015), займае 32 месца у .

Горад Магдэбург Magdeburg Герб Сцяг Краіна  Германія Федэральная зямля Саксонія-Ангальт Каардынаты 52°08′ пн. ш. 11°37′ у. д.^HGЯO Унутранае дзяленне 40 раёнаў Бургамістр Луц Трумпер Першая згадка 805 год Плошча 201 км² Вышыня НУМ 50 м Водныя аб’екты Эльба і Alte Elbe^[d] Насельніцтва 235.723 чалавек (2015) Шчыльнасць 1173 чал./км² Нацыянальны склад немцы Канфесійны склад каталіцтва Часавы пояс UTC+1 і UTC+2 Тэлефонны код +49 40 Паштовыя індэксы 39104–39130 Аўтамабільны код MD Афіцыйны сайт magdeburg.de Магдэбург на карце Германіі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Упершыню ў дакументах горад упамянуты пад 805 годам. У 968 годзе, у часы валадарства Атона I Вялікага, горад увайшоў у склад Свяшчэннай Рымскай Імперыі. У 1646 годзе бургамістрам горада стаў вядомы фізік і інжынер Ота фон Герыке, дзякуючы якому ў горадзе быў праведзены знакаміты эксперымент з паўшар'ямі, які даказаў наяўнасць ціску паветра. З тых часоў жыхары Магдэбурга называюць яго «горадам Ота».

Геаграфія

Горад і знаходзіцца ў цэнтры зямлі Саксонія-Ангальт, на сярэдняй Эльбе, а таксама на самым краі Магдэбургскай бёрды і ўтварае цэнтр . У цэнтры горада вышыня над узроўнем мора складае 56 метраў, а найбольшая вышыня ў Магдэбургскім раёне, знаходзіцца ў Гангельсберге (Hängelsberge) на хрыбце Фланца і роўная 123,8 метра. Самая нізкая кропка Магдэбурга роўная 40,6 м над узроўнем мора.

Горад пачынаецца ад заходняга берага Эльбы (для якога характэрна моцнае цячэнне вады), а заканчваецца ў Саборных скалаў (ням. Domfelsen), якія складаюцца пераважна з алеўралітаў эпохі . Магдэбург адзін з нямногіх гарадоў на Паўночна-Германскай нізіне, які заснаваны паблізу пясчана-каменных асадкавых парод палеазою. Цэнтральная частка горада знаходзіцца на падоўжаным востраве паміж хуткай і ціхай Эльбай, а таксама на плоскім усходнім беразе ракі. Плошча Магдэбургскага муніцыпальнага раёна складае каля 201 км², прытым што даўжыня муніцыпалітэту каля 90 км.

Магдэбург, як і другія тыповыя ўсходне-нямецкія гарады, не мае ярка выражанага прыгарада і таксама не з'яўляецца правільным у цэнтральнай частцы. Аднак, ён дзейнічае як вялікі рухавік развіцця для навакольнай тэрыторыі і таму класіфікуецца як горад рэгіянальнага падпарадкавання. Бліжэйшымі гарадамі з'яўляюцца:

• Горад Вольфсбург – каля 64 км на паўночны захад ад цэнтра горада;
• Горад Браўншвайг – каля 75 км на захад ад цэнтра горада;
• Горад Гале – каля 75 км на поўдзень ад цэнтра горада;
• Горад Патсдам – каля 105 км на ўсход ад цэнтра горада;
• Горад Берлін – знаходзіцца за 130 км на ўсход ад цэнтра горада.

Эльба перасякае Магдэбург на 21 км у даўжыню. , які знаходзіцца на ёй, стаіць на 39,74 м над узроўнем мора. Акрамя таго, вакол горада ёсць цэлы шэраг азёр, у тым ліку, напрыклад, возера Салбке (плошча каля 51,7 га) або возера Барлебэ I (каля 103 га) і Барлебэ II (каля 71,9 га).

Сярод 50 найбуйнейшых нямецкіх гарадоў, паводле даследавання ў 1-м квартале 2007 года Магдэбург і Гановер сталі другімі гарадамі ў Германіі паводле велічыні долі дзяржаўных зялёных зон у гарадской мясцовасці.

Панарама горада Магдэбург, якая адкрываецца з даху

Раёны пад аховай

У наваколлі Магдэбурга знаходзяцца 160 ахоўных месц розных тыпаў: балоты, каньён і раўнінныя лясы, гаі і часткі жывых платоў.

Для абароны прыроды і ландшафту, а таксама для захавання і развіцця асяроддзя пражывання, паблізу Магдэбурга створаны (ням. Kreuzhorst). У сярэдзіне Эльбы знаходзіцца адзін з нямногіх прыродных пойменных лясных комплексаў. У гэтых лясах асноўным дрэвам з'яўляецца дуб. У запаведніку 32 відаў млекакормячых, з якіх 16 знаходзяцца ў Чырвонай Кнізе Саксоніі-Ангальт, а таксама 3 рэптыліі і 12 відаў земнаводных, у тым ліку шэсць знікаючых відаў, 11 відаў рыб, 3000 відаў матылькоў і 168 відаў жукоў. Таксама варта згадаць, што тут ёсць аленевыя жукі і магдэбургскія козы, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення.

Блізкі ад Эльбы з'яўляецца домам для многіх знікаючых відаў жывёл, і мае вялікае экалагічнае значэнне. Ён ахоплівае частку поймы на ўсход ад Магдэбургскай дамбы.

У Магдэбургу, акрамя таго, ёсць некалькі ахоўных паркаў, такіх як «парк Гётэ» ці «Сад краўца».

Клімат

Сярэднегадавая колькасць ападкаў у Магдэбургу каля 500 мм, з-за таго, што горад усё яшчэ знаходзіцца ў дажджавым ценю Гарц. Сярэднегадавая тэмпература складае 8,8 °С, як і ў сярэднім па краіне. Самы сухі месяц – люты, а шмат ападкаў выпадае ў чэрвені. Самым цёплым месяцам з'яўляецца ліпень, а самым халодным месяцам года – студзень.

Магдэбург летам

Клімат Магдэбурга
Паказчык	Сту	Лют	Сак	Кра	Май	Чэр	Ліп	Жні	Вер	Кас	Ліс	Сне	Год
Абсалютны максімум, °C	3,2	4,5	8,9	13,6	19,2	21,6	23,8	24,0	19,3	13,9	7,5	4,3	13,7
Абсалютны мінімум, °C	−2,1	−2	1,0	3,4	7,8	10,8	12,6	12,4	9,5	5,5	1,7	−0,6	5
Норма ападкаў, мм	32,2	26,8	37,9	34,5	45,4	61,4	47,7	51,2	37,6	31,9	33,8	42,5	482,9
Крыніца: DWD; wetterkontor.de

Адміністрацыйны падзел

Горад Магдэбург падзяляецца на 40 раёнаў. Ва ўсіх раёнах ёсць як галоўная адміністрацыя, так і дадатковая.

Раёны Магдэбурга

Адміністрацыйны падзел Магдэбурга на нямецкай мове

• (früher Friedrichstadt)
• («Texas»)
• (раней Wilhelmstadt)
• (раней Wilhelmstadt)

Гісторыя

Назва горада

Старымі формамі імя Магдэбург з’яўляюцца словы Magadoburg або Magathaburg, якімі горад называўся ў X стагоддзі. Асноўная форма назвы вельмі падобная да сучаснай, і вызначае прыметнік «магутны» або «вялікі». Так горад зваўся з-за крэпасці, якая знаходзілася побач з горадам.

Памятныя мясціны

• Магдэбургскі сабор

Гарады-пабрацімы

•  Браўншвайг, Германія (8 снежня 1987)
•  Гаўр, Францыя (9 мая 2011)^[…]
•  Даўгаўпілс, Латвія (верасень 2012)^[…]
•  Запарожжа, Украіна (29 мая 2008)
•  Нашвіл, ЗША
•  Пернік, Балгарыя
•  Радам, Польшча
•  Сараева, БіГ
•  Харбін, Кітай

Адукацыя і культура

• Магдэбургскі ўніверсітэт імя Ота фон Герыке

Вядомыя асобы

• Георг Філіп Тэлеман (1681—1767) — нямецкі кампазітар, капельмайстар, музычны тэарэтык.
• Ігар Анатолевіч Пасцільны (нар. 1963) — беларускі архітэктар.
• Аляксандр Віктаравіч Шацько (нар. 1963) — беларускі палітык.
• Дзмітрый Жданок (нар. 1988) — беларускі футбаліст.

Зноскі

1. DWD
2. wetterkontor.de
3. https://www.magdeburg.de/Start/B%C3%BCrger-Stadt/Stadt/St%C3%A4dtepartnerschaften/index.php?La=1&object=tx,37.11803.1&kat=&kuo=1&sub=0
4. https://www.braunschweig.de/leben/stadtportraet/partnerstaedte/magdeburg.php
5. https://www.magdeburg.de/PDF/St%C3%A4dtepartnerschaftsvertrag_mit_Le_Havre_deutsch.PDF?ObjSvrID=37&ObjID=24053&ObjLa=1&Ext=PDF&WTR=1&_ts=1688544036
6. https://www.magdeburg.de/B%C3%BCrger-Stadt/Stadt/St%C3%A4dtepartnerschaften/
7. https://www.daugavpils.lv/pilseta/pilsetas-attistiba/projekti/istenotie-projekti/2014-2020-gada-planosanas-periods/pasvaldibu-sadarbiba-ka-eiropas-solidaritates-kanals-ttchan
8. https://old.daugavpils.lv/en/46