Azərbaycanca
Türkçe
Літо́ўска-Белару́ская Саве́цкая Сацыялісты́чная Рэспу́бліка, таксама Саве́цкая Сацыялісты́чная Рэспу́бліка Літвы́ і Белару́сі (скарочана Літбе́л) — дзяржаўнае ўтварэнне, якое з’явілася ў адпаведнасці з рэкамендацыямі ЦК РКП(б) 27 лютага 1919 года шляхам аб’яднання Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі Беларусі і Літоўскай Савецкай Рэспублікі.
| Гістарычная дзяржава | |||
| Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка | |||
|---|---|---|---|
| літ.: Lietuvos–Baltarusijos Tarybinė Socialistinė Respublika польск.: Litewsko-Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka ідыш: סאָציאַליסט סאָוועטן רעפובליק פון ליטע און ווייַסרוסלאַנ | |||
| |||
 | |||
<  <  > > > | |||
| Сталіца | Вільня | ||
| Найбуйнейшыя гарады | Вільня, Мінск, Коўна | ||
| Мова(ы) | літоўская, беларуская, руская, польская, ідыш | ||
| Афіцыйная мова | беларуская, літоўская мова, польская, ідыш і руская | ||
| Плошча | 207 тыс. км² | ||
| Насельніцтва | 4 млн (1919) | ||
| Форма кіравання | Савецкая рэспубліка | ||
| Кіраўнікі дзяржавы | |||
| Старшыня Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта | |||
| • 1919 | Казімір Цыхоўскі | ||
| Старшыня Савета Народных Камісараў | |||
| • 1919 | Вінцас Міцкявічус-Капсукас | ||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Гісторыя
Адзін з галоўных ініцыятараў утварэння ЛітБел Я. Свярдлоў у тэлеграме ад 30 студзеня 1919 года ў ЦК КП Літвы паведамляў:
 | на з’ездзе Саветаў Беларусі будзе вынесена рашэнне аб аб’яднанні Беларусі і Літвы. Прапанаваць літоўскім таварышам як можна хутчэй склікаць з’езд і правесці там тое ж рашэнне. ЦК лічыць гэтае рашэнне найбольш адпавядаючым нашым агульнапалітычным задачам і цалкам адпавядаючым міжнароднай кан’юнктуры. |  |
У склад Літбела былі ўключаны тэрыторыі Віленскай, Мінскай, часткі Ковенскай і Гродзенскай губерній. Адміністрацыйным цэнтрам абвешчана Вільня. 16 лютага 1919 года Цэнтральны выканаўчы камітэт ССРБ і Часовы рабоча-сялянскі ўрад ЛСР накіравалі ноту польскаму ўраду з прапановай стварыць змешаную камісію для мірнага ўрэгулявання спрэчных тэрытарыяльных пытанняў і вызначэння дзяржаўнай мяжы паміж толькі што абвешчанай ЛітБел і Польшчай. 28 лютага 1919 года ЦВК ЛітБел выдаў Дэкларацыю аб знешняй палітыцы, у якой зноў выказвалася гатоўнасць «вырашаць усе спрэчныя пытанні палюбоўна і міралюбіва». Канстатавалася тое, што ўрад Польшчы не адказаў на прапанову аб стварэнні змешанай камісіі і працягвае наступленне. У Дэкларацыі змяшчаўся паўторны (першы быў у Маніфесце аб стварэнні ССРБ) заклік «да ўсіх народаў і іх урадаў» прызнаць Сацыялістычную Савецкую Рэспубліку Літвы і Беларусі і ўступіць з ёю ў зносіны. 1 сакавіка 1919 года СНК ЛітБел ССР у ноце да ўрадаў ЗША, Вялікабрытаніі, Францыі і Японіі даў згоду на ўдзел у нарадзе на Прынцавых астравах для вырашэння спрэчных пытанняў паміж урадамі, што ўтварыліся на тэрыторыі былой Расійскай імперыі. Але ўсе гэтыя прапановы засталіся без адказу. Польшча і краіны Антанты не прызнавалі ЛітБел і адмаўляліся ўступаць з ёй у перагаворы.
Вядучая роля належала Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Літвы і Беларусі (створана ў сакавіку 1919 года), дазвалялася дзейнасць камуністычных і рабочых партый і груп, якія прадстаўлялі яўрэйскае і польскае насельніцтва. Была абвешчана нацыяналізацыя прадпрыемстваў, прымусовая харчовая развёрстка, усеагульная працоўная павіннасць.
У красавіку — верасні 1919 года тры чвэрці Літбела занята польскімі войскамі. Пасля гэтага органы ўлады Літбела былі часткова ліквідаваны паводле рашэння ЦК РКП(б).
Пасля падпісання мірнага дагавора паміж РСФСР і Літвой 12 ліпеня 1920 года і другога абвяшчэння незалежнасці ССРБ 31 ліпеня 1920 года Літбел юрыдычна спыніла існаванне.
Урад
Урад Літбела ўзначаліў В. Міцкявічус-Капсукас. У склад увайшлі:
- Кіраўнік ЦВК КП ЛіБ: Вінцас Міцкявічус-Капсукас
- Кіраўнік ЦВК: Казімір Цыхоўскі
- Кіраўнік Віленскага Савета Дэлегатаў Рабочых і Салдацкіх дэпутатаў: Казімір Цыхоўскі
- Кіраўнік Савета Народных Камісараў: Вінцас Міцкявічус-Капсукас
- Народны камісар фінансаў: Казімер Цыхоўскі
- Народны камісар камунікацыі: Аляксандр Якшэвіч
- Народны камісар дзяржаўнага кантролю: Станіслаў Берсан
- Народны камісар асветы: , Аляксандар Чарвякоў
- Народны камісар працы: Сямён Дыманштэйн
- Народны камісар унутраных спраў: Зігмас Алекса-Ангарэтыс, Якаў Далецкі
- Народны камісар вайсковых спраў: Іосіф Уншліхт
- Народны камісар замежных спраў: Вінцас Міцкявічус-Капсукас
- Народны камісар юстыцыі (справядлівасці): Мечыслаў Казлоўскі
- Народныя камісары без партфеля: Канстанцінас Керванічус, Пранас Сватэліс-Пралетарас і Айзік Вайнштэйн.
Ацэнкі
Беларускі журналіст Валянцін Жданко адзначыў, што Літоўска-Беларуская ССР — «марыянэткавая буфэрная квазідзяржава, кароткае існаваньне якой паказала, наколькі мала расейскія бальшавікі лічыліся зь беларусамі і беларускімі нацыянальнымі інтарэсамі».
Зноскі
- Свердлов, Я. Избранные произведения: В 3 т. Т. 3. — М., 1960. — С. 143.
- Знешняя палітыка Беларусі: Зб. дакументаў і матэрыялаў. Т. 1 (1917—1922). — Мн., 1997. — С. 110—111.
- Знешняя палітыка Беларусі. Т. 1. — С. 116—117.
- Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 5: Беларусь у 1917—1945 гг. / А. Вабішчэвіч, Н. Васілеўская, І. Ігнаценка [і інш.]; Рэдкал.: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]; Рэд. тома М. Касцюк. — Мн.: Экаперспектыва, 2006. — 613 с.: іл. — С. 113. — ISBN 985-469-149-7.
- Інтэграцыя па-бальшавіцку…
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Lito yska Belaru skaya Save ckaya Sacyyalisty chnaya Respu blika taksama Save ckaya Sacyyalisty chnaya Respu blika Litvy i Belaru si skarochana Litbe l dzyarzhaynae ytvarenne yakoe z yavilasya y adpavednasci z rekamendacyyami CK RKP b 27 lyutaga 1919 goda shlyaham ab yadnannya Saveckaj Sacyyalistychnaj Respubliki Belarusi i Litoyskaj Saveckaj Respubliki Gistarychnaya dzyarzhavaLitoyska Belaruskaya Saveckaya Sacyyalistychnaya Respublikalit Lietuvos Baltarusijos Tarybine Socialistine Respublika polsk Litewsko Bialoruska Socjalistyczna Republika Radziecka idysh סא ציא ליסט סא וועטן רעפובליק פון ליטע און וויי סרוסלא נScyag lt lt gt gt gt 27 lyutaga 1919 25 zhniynya 1919Stalica VilnyaNajbujnejshyya garady Vilnya Minsk KoynaMova y litoyskaya belaruskaya ruskaya polskaya idyshAficyjnaya mova belaruskaya litoyskaya mova polskaya idysh i ruskayaPloshcha 207 tys km Naselnictva 4 mln 1919 Forma kiravannya Saveckaya respublikaKirayniki dzyarzhavyStarshynya Centralnaga Vykanaychaga Kamiteta 1919 Kazimir CyhoyskiStarshynya Saveta Narodnyh Kamisaray 1919 Vincas Mickyavichus Kapsukas Medyyafajly na VikishovishchyGistoryyaAdzin z galoynyh inicyyataray utvarennya LitBel Ya Svyardloy u telegrame ad 30 studzenya 1919 goda y CK KP Litvy pavedamlyay na z ezdze Savetay Belarusi budze vynesena rashenne ab ab yadnanni Belarusi i Litvy Prapanavac litoyskim tavarysham yak mozhna hutchej sklikac z ezd i pravesci tam toe zh rashenne CK lichyc getae rashenne najbolsh adpavyadayuchym nashym agulnapalitychnym zadacham i calkam adpavyadayuchym mizhnarodnaj kan yunktury U sklad Litbela byli yklyuchany terytoryi Vilenskaj Minskaj chastki Kovenskaj i Grodzenskaj gubernij Administracyjnym centram abveshchana Vilnya 16 lyutaga 1919 goda Centralny vykanaychy kamitet SSRB i Chasovy rabocha syalyanski yrad LSR nakiravali notu polskamu yradu z prapanovaj stvaryc zmeshanuyu kamisiyu dlya mirnaga yregulyavannya sprechnyh terytaryyalnyh pytannyay i vyznachennya dzyarzhaynaj myazhy pamizh tolki shto abveshchanaj LitBel i Polshchaj 28 lyutaga 1919 goda CVK LitBel vyday Deklaracyyu ab zneshnyaj palitycy u yakoj znoy vykazvalasya gatoynasc vyrashac use sprechnyya pytanni palyuboyna i miralyubiva Kanstatavalasya toe shto yrad Polshchy ne adkazay na prapanovu ab stvarenni zmeshanaj kamisii i pracyagvae nastuplenne U Deklaracyi zmyashchaysya paytorny pershy byy u Manifesce ab stvarenni SSRB zaklik da ysih naroday i ih uraday pryznac Sacyyalistychnuyu Saveckuyu Respubliku Litvy i Belarusi i ystupic z yoyu y znosiny 1 sakavika 1919 goda SNK LitBel SSR u noce da yraday ZShA Vyalikabrytanii Francyi i Yaponii day zgodu na ydzel u naradze na Pryncavyh astravah dlya vyrashennya sprechnyh pytannyay pamizh uradami shto ytvarylisya na terytoryi byloj Rasijskaj imperyi Ale yse getyya prapanovy zastalisya bez adkazu Polshcha i krainy Antanty ne pryznavali LitBel i admaylyalisya ystupac z yoj u peragavory Vyaduchaya rolya nalezhala Kamunistychnaj partyi balshavikoy Litvy i Belarusi stvorana y sakaviku 1919 goda dazvalyalasya dzejnasc kamunistychnyh i rabochyh partyj i grup yakiya pradstaylyali yayrejskae i polskae naselnictva Byla abveshchana nacyyanalizacyya pradpryemstvay prymusovaya harchovaya razvyorstka useagulnaya pracoynaya pavinnasc U krasaviku verasni 1919 goda try chverci Litbela zanyata polskimi vojskami Paslya getaga organy ylady Litbela byli chastkova likvidavany pavodle rashennya CK RKP b Paslya padpisannya mirnaga dagavora pamizh RSFSR i Litvoj 12 lipenya 1920 goda i drugoga abvyashchennya nezalezhnasci SSRB 31 lipenya 1920 goda Litbel yurydychna spynila isnavanne UradUrad Litbela yznachaliy V Mickyavichus Kapsukas U sklad uvajshli Kiraynik CVK KP LiB Vincas Mickyavichus Kapsukas Kiraynik CVK Kazimir Cyhoyski Kiraynik Vilenskaga Saveta Delegatay Rabochyh i Saldackih deputatay Kazimir Cyhoyski Kiraynik Saveta Narodnyh Kamisaray Vincas Mickyavichus Kapsukas Narodny kamisar finansay Kazimer Cyhoyski Narodny kamisar kamunikacyi Alyaksandr Yakshevich Narodny kamisar dzyarzhaynaga kantrolyu Stanislay Bersan Narodny kamisar asvety Alyaksandar Charvyakoy Narodny kamisar pracy Syamyon Dymanshtejn rusk Narodny kamisar unutranyh spray Zigmas Aleksa Angaretys Yakay Dalecki Narodny kamisar vajskovyh spray Iosif Unshliht Narodny kamisar zamezhnyh spray Vincas Mickyavichus Kapsukas Narodny kamisar yustycyi spravyadlivasci Mechyslay Kazloyski rusk Narodnyya kamisary bez partfelya Kanstancinas Kervanichus Pranas Svatelis Praletaras i Ajzik Vajnshtejn AcenkiBelaruski zhurnalist Valyancin Zhdanko adznachyy shto Litoyska Belaruskaya SSR maryyanetkavaya bufernaya kvazidzyarzhava karotkae isnavanne yakoj pakazala nakolki mala rasejskiya balshaviki lichylisya z belarusami i belaruskimi nacyyanalnymi intaresami ZnoskiSverdlov Ya Izbrannye proizvedeniya V 3 t T 3 M 1960 S 143 Zneshnyaya palityka Belarusi Zb dakumentay i materyyalay T 1 1917 1922 Mn 1997 S 110 111 Zneshnyaya palityka Belarusi T 1 S 116 117 Gistoryya Belarusi U 6 t T 5 Belarus u 1917 1945 gg A Vabishchevich N Vasileyskaya I Ignacenka i insh Redkal M Kascyuk gal red i insh Red toma M Kascyuk Mn Ekaperspektyva 2006 613 s il S 113 ISBN 985 469 149 7 Integracyya pa balshavicku SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Litoyska Belaruskaya Saveckaya Sacyyalistychnaya Respublika