Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Гістарычна артылерыяй (фр.: artillerie) называлі любыя механізмы, што выкарыстоўваліся для кідання разнастайных снарадаў на вялікія адлегласці падчас вайны. Звычайна абслугоўвалася камандай ваяроў. Тэрмін гэтаксама мае дачыненне да сухапутных войскаў, першаснай функцыяй якіх ёсць абслуга такіх механізмаў. Артылерыю таксама называюць «Бог Вайны». Артылерыя падзяляецца таксама на берагавую артылерыю, што традыцыйна выкарыстоўваецца для абароны ўзбярэжжаў і кантралявання праходу караблёў, і сухапутную або палявую артылерыю. Напачатку 20 стагоддзя з развіццём авіяцыі да артылерыі пачалі адносіць і сухапутныя супрацьпаветраныя батарэі.
Гісторыя развіцця
Само слова артылерыя у сучасным кантэксце пачало выкарыстоўвацца ў Сярэднявеччы. Паходзіць яно з старафранцуcкага «atellier», што значыць «прыводзіць у парадак» і «attillement», што перакладаецца як «абсталяванне». У 13 стагоддзі артылерыстам называлі любога майстра, што меў дачыненне да будоўлі ваеннага абсталявання, і наступныя 250 гадоў артылерыяй называлі ўсю зброю. Старыя механізмы кшталту трэбушэ, , катапульты і балісты таксама называюцца артылерыяй, але ўпершыню сапраўдная артылерыя (парахавая) узгадваецца 28 студзеня 1132, калі генерал з выкарыстаў зброю, падобную да гармат падчас захопу горада ў . Зброя такога кшалту дайшла да Еўропы ў 13 стагоддзі, але ў вельмі абмежаванай колькасці і не атрымалі шырокага распаўсюджання. Гэта былі гладкаствольныя жалезныя ці медныя трубкі, што стралялі жалезнымі і каменнымі ядрамі, або вялікімі стрэламі, або нават прыгаршчамі аскепкаў, што трапляліся пад руку. Падчас Стагадовай вайны гэткая зброя стала звыклай і пачала выкарыстоўвацца, як пазней бамбарда і гармата.
Бамбарды былі масіўнай гладкаствольнай зброяй і мелі шмат недахопаў, як то: немабільнасць, неўніфікаванасць (кожная бамбарда была індывідуяльнай) і ненадзейнасць. Бамбарды выкарыстоўваліся пераважна падчас аблог (напрыклад пры аблозе Канстанцінопаля ў 1453 выкарыстоўвалася бамбарда вагай 19 тон з камандай у 200 чалавек і 16 быкоў. Яна магла рабіць толькі 7 выстралаў за дзень).
Слова «гармата» упершыню выкарыстоўваецца ў 15 стагоддзі. Так называлі аднаствольную палявую зброю, што была пастаўленая на колы і перасоўвалася пры дапамозе цяглавых жывёл. Гэта надало артылерыі мабільнасць і дало ёй мажлівасць падтрымліваць войска ў паходзе, а не толькі падчас аблог. Памяншэнню памераў гарматы абавязаны новым тэхналогіям у апрацоўцы жалеза і вырабе пораху. Першая мабільная гармата ўзгадваецца дзякуючы Яну Жыжку, што ўпершыню выкарыстаў падчас Гусіцкіх войнаў у Багеміі (1418—1424) валоў для перасоўвання гарматы.
У 17 стагоддзі былі распрацаваны і снарады, а таксама пачалося развіццё , марцір і карабельнай артылерыі. Кніга вядомага вынаходцы Казіміра Семяновіча «Artis Magnae Artilleriae pars prima» (з лаціны «Вялікае мастацтва артылерыі, частка першая») была адной з найбольш важкіх публікацый па артылерыі. Больш за два стагоддзі яна выкарыстоўвалася ў Еўропе як базавая інструкцыя па артылерыі.
Гармата працягвала змяншацца. Напрыклад з Прусіі выкарыстаў першую лёгкую артылерыю падчас Сямігадовай вайны, але да сярэдзіны 19 стагоддзя вынаходніцтвы ў металургіі, хіміі і вытворчасці не паўплывалі на базавы выгляд і метад дзеяння гарматы. У 19 стагоддзі артылерыя канчаткова размежавалася на малую мабільную зброю, што заставалася з войскам, і вялікую, што выкарыстоўвалася для непрамога агню.
Сучасная артылерыя
Сучасную артылерыю можна вызначыць па наступных прыкметах: вялікі калібр, у якасці снарада выкарыстоўваецца ўзрыўны снарад ці ракета, яе памеры патрабуюць спецыяльнай базы для перасоўвання і вядзення агню. Важкай характарыстыкай таксама ёсць выкарыстоўванне непрамога агню, калі абсталяванне наводзіцца на нябачную вокам цэль. Непрамы агонь атрымаў распаўсюджанне напачатку 20 стагоддзя і пачаў буйна развівацца пасля Першай сусветнай вайны.
Тыпы артылерыі
Паводле вобласці выкарыстання:
- Конная артылерыя. Упершыню сфарміраваная ў канцы 18 стагоддзя, як элітная падтрымка кавалерыі.
- Палявая артылерыя. Галоўная галіна войскаў падтрымкі сучаснага сухапутнага войска.
- Крэпастная або гарнізонная артылерыя.
- Горная артылерыя (ужывалася толькі некаторымі нацыямі і рэдка выдзяляецца ў асобную галіну)
- Марская або карабельная артылерыя.
Супраць чаго выкарыстоўваецца:
- Супрацьтанкавая артылерыя
- Супрацьпаветраная артылерыя
У геральдыцы
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Артылерыя
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Gistarychna artyleryyaj fr artillerie nazyvali lyubyya mehanizmy shto vykarystoyvalisya dlya kidannya raznastajnyh snaraday na vyalikiya adleglasci padchas vajny Zvychajna abslugoyvalasya kamandaj vayaroy Termin getaksama mae dachynenne da suhaputnyh vojskay pershasnaj funkcyyaj yakih yosc absluga takih mehanizmay Artyleryyu taksama nazyvayuc Bog Vajny Artyleryya padzyalyaecca taksama na beragavuyu artyleryyu shto tradycyjna vykarystoyvaecca dlya abarony yzbyarezhzhay i kantralyavannya prahodu karablyoy i suhaputnuyu abo palyavuyu artyleryyu Napachatku 20 stagoddzya z razviccyom aviyacyi da artyleryi pachali adnosic i suhaputnyya supracpavetranyya batarei Garmata Palac Rumyancavyh Paskevichay GomelGistoryya razviccyaSamo slova artyleryya u suchasnym kanteksce pachalo vykarystoyvacca y Syarednyavechchy Pahodzic yano z starafrancuckaga atellier shto znachyc pryvodzic u paradak i attillement shto perakladaecca yak abstalyavanne U 13 stagoddzi artylerystam nazyvali lyuboga majstra shto mey dachynenne da budoyli vaennaga abstalyavannya i nastupnyya 250 gadoy artyleryyaj nazyvali ysyu zbroyu Staryya mehanizmy kshtaltu trebushe katapulty i balisty taksama nazyvayucca artyleryyaj ale ypershynyu sapraydnaya artyleryya parahavaya uzgadvaecca 28 studzenya 1132 kali general z vykarystay zbroyu padobnuyu da garmat padchas zahopu gorada y Zbroya takoga kshaltu dajshla da Eyropy y 13 stagoddzi ale y velmi abmezhavanaj kolkasci i ne atrymali shyrokaga raspaysyudzhannya Geta byli gladkastvolnyya zhaleznyya ci mednyya trubki shto stralyali zhaleznymi i kamennymi yadrami abo vyalikimi strelami abo navat prygarshchami askepkay shto traplyalisya pad ruku Padchas Stagadovaj vajny getkaya zbroya stala zvyklaj i pachala vykarystoyvacca yak paznej bambarda i garmata Bambardy byli masiynaj gladkastvolnaj zbroyaj i meli shmat nedahopay yak to nemabilnasc neynifikavanasc kozhnaya bambarda byla indyviduyalnaj i nenadzejnasc Bambardy vykarystoyvalisya peravazhna padchas ablog napryklad pry abloze Kanstancinopalya y 1453 vykarystoyvalasya bambarda vagaj 19 ton z kamandaj u 200 chalavek i 16 bykoy Yana magla rabic tolki 7 vystralay za dzen Slova garmata upershynyu vykarystoyvaecca y 15 stagoddzi Tak nazyvali adnastvolnuyu palyavuyu zbroyu shto byla pastaylenaya na koly i perasoyvalasya pry dapamoze cyaglavyh zhyvyol Geta nadalo artyleryi mabilnasc i dalo yoj mazhlivasc padtrymlivac vojska y pahodze a ne tolki padchas ablog Pamyanshennyu pameray garmaty abavyazany novym tehnalogiyam u apracoycy zhaleza i vyrabe porahu Pershaya mabilnaya garmata yzgadvaecca dzyakuyuchy Yanu Zhyzhku shto ypershynyu vykarystay padchas Gusickih vojnay u Bagemii 1418 1424 valoy dlya perasoyvannya garmaty U 17 stagoddzi byli raspracavany i snarady a taksama pachalosya razviccyo marcir i karabelnaj artyleryi Kniga vyadomaga vynahodcy Kazimira Semyanovicha Artis Magnae Artilleriae pars prima z laciny Vyalikae mastactva artyleryi chastka pershaya byla adnoj z najbolsh vazhkih publikacyj pa artyleryi Bolsh za dva stagoddzi yana vykarystoyvalasya y Eyrope yak bazavaya instrukcyya pa artyleryi Garmata pracyagvala zmyanshacca Napryklad z Prusii vykarystay pershuyu lyogkuyu artyleryyu padchas Syamigadovaj vajny ale da syaredziny 19 stagoddzya vynahodnictvy y metalurgii himii i vytvorchasci ne payplyvali na bazavy vyglyad i metad dzeyannya garmaty U 19 stagoddzi artyleryya kanchatkova razmezhavalasya na maluyu mabilnuyu zbroyu shto zastavalasya z vojskam i vyalikuyu shto vykarystoyvalasya dlya nepramoga agnyu Suchasnaya artyleryya203 mm gaybica Muzej Vyalikaj Ajchynnaj vajny Minsk Suchasnuyu artyleryyu mozhna vyznachyc pa nastupnyh prykmetah vyaliki kalibr u yakasci snarada vykarystoyvaecca yzryyny snarad ci raketa yae pamery patrabuyuc specyyalnaj bazy dlya perasoyvannya i vyadzennya agnyu Vazhkaj haraktarystykaj taksama yosc vykarystoyvanne nepramoga agnyu kali abstalyavanne navodzicca na nyabachnuyu vokam cel Nepramy agon atrymay raspaysyudzhanne napachatku 20 stagoddzya i pachay bujna razvivacca paslya Pershaj susvetnaj vajny Typy artyleryiPavodle voblasci vykarystannya Konnaya artyleryya Upershynyu sfarmiravanaya y kancy 18 stagoddzya yak elitnaya padtrymka kavaleryi Palyavaya artyleryya Galoynaya galina vojskay padtrymki suchasnaga suhaputnaga vojska Krepastnaya abo garnizonnaya artyleryya Gornaya artyleryya uzhyvalasya tolki nekatorymi nacyyami i redka vydzyalyaecca y asobnuyu galinu Marskaya abo karabelnaya artyleryya Suprac chago vykarystoyvaecca Supractankavaya artyleryya Supracpavetranaya artyleryyaU geraldycyByhaySpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Artyleryya