Мадагаскар

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. .

Мадагаскар (малаг. Madagasikara, фр.: Madagascar), афіцыйная назва — Рэспубліка Мадагаскар (малаг. Repoblikan'i Madagasikara [republikʲan madaɡaskʲarə̥], фр. République de Madagascar) — астраўная дзяржава ў Індыйскім акіяне, размешчаная на востраве Мадагаскар (чацвёрты па велічыні востраў у свеце) і прылеглых дробных астравах ля ўзбярэжжа Афрыкі.

Рэспубліка Мадагаскар
Repoblikan'i Madagasikara
République de Madagascar

Сцяг Мадагаскара Герб Мадагаскара
Дэвіз: «Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana» «Айчына, Свабода, Прагрэс»
Гімн: «О, наша каханая Радзіма»
Дата незалежнасці	26 чэрвеня 1960 (ад Францыі)
Афіцыйная мова	малагасійская і французская
Сталіца	Антананарыву
Найбуйнейшыя гарады	Антананарыву, Махадзанга
Форма кіравання	Прэзідэнцкая рэспубліка
Плошча • Агулам • % воднай паверхні	45-я ў свеце 587 041 км² 7,0
ВУП (ППЗ)   • Разам (2017)   • На душу насельніцтва	$39,7 млрд.  (114-ы) $1551  (178-ы)
ВУП (намінал)   • Разам (2017)   • На душу насельніцтва	$9,74 млдр.  (136-ы) $447  (180-ы)
ІРЧП (2015)	▼ 0,512 (132-ы)
Валюта	арыяры (MGA)
Інтэрнэт-дамены	.mg
Код ISO (Alpha-2)	MG
Код ISO (Alpha-3)	MDG
Код МАК	MAD
Тэлефонны код	+261
Часавыя паясы	+3

Карта

Найбуйнейшая ў свеце дзяржава, якая займае адзін востраў. Плошча — 587 тыс. км². Насельніцтва — 24,2 млн чалавек. Сталіца — Антананарыву.

Прырода

Пасля распаду суперкантынента Гандвана, каля 88 мільёнаў гадоў назад, Мадагаскар аддзяліўся ад ад індастанскай літасфернай пліты, што абумовіла развіццё мясцовых раслін і жывёл у адноснай ізаляцыі. Больш за 90% відаў не сустракаюцца больш нідзе на Зямлі. Зараз разнастайныя экасістэмы вострава і ўнікальны жывёльны свет знаходзяцца пад пагрозай вымірання з-за хуткага росту насельніцтва.

Насельніцтва

Большасць насельніцтва Мадагаскара (96,8 %; 2023, ацэнка) складаюць малагасійцы.

Гісторыя

Ранняя гісторыя

Першыя чалавечыя паселішчы на Мадагаскары паўсталі паміж 350 годам да н. э. і 550 годам н. э. Аўстранезійскія народы прыбылі на каноэ з Калімантану. Каля 1000 года н. э. да іх далучыліся банту, якія пераправіліся праз Мазамбіцкі праліў. Пазней на Мадагаскары аселі і іншыя перасяленцы. Кожны з іх зрабіў свой уклад у культуру вострава.

Гісторыя з ранніх часоў да здабыцця незалежнасці

• У VII стагоддзі арабскія купцы збудавалі на Мадагаскары факторыю.
• 10 жніўня 1500 года партугальскі карабель пад кіраўніцтвам Дыяга Дыяс, трапіў на востраў Мадагаскар.
• У 1665 годзе кіраўнік Усходнеіндыйскай французскай кампаніі Франсуа Карон дасягнуў Мадагаскару. Кампанія не здолела стварыць тут калонію, але ў тым жа годзе французы пасяліліся на прылеглых астравах.
• У 1643 годзе французы збудавалі першую калонію на Мадагаскары, якая існавала да 1672 года.
• Каля 1600 года тэрыторыя кантралізаваная народнасцю мерына падзялілася на сем незалежных краін-гарадоў.
• У 1625 годзе адзін з правадыроў племені мерына, Андрыяньяка заснаваў будучую сталіцу Мадагаскарскай Рэспублікі горад Антанарыву.
• У 1646—1649 гг. востраў спрабуюць каланізаваць англічане.
• У 1680—1725 гг. Мадагаскар быў адной з пірацкіх схованак.
• 1776 годзе Маўрыцый фон Бенеўскі, якога ў 1773 годзе ўрад Францыі выслаў на Мадагаскар для каланізацыі вострава, быў абраны мясцовымі жыхарамі каралём адной з выспаў.
• У 1883 годзе французы ўварваліся на востраў, і распачалі першую мадагаскарскую вайну.
• У 1885 годзе Вялікабрытанія прызнала права французаў на Мадагаскар
• У 1895 годзе французы заваёўваюць Антананарыву.
• У 1896 годзе французскі парламент прыняў дэкларацыю пра анексію Мадагаскара.
• 14 жніўня і 30 жніўня 1897 года 10 000 ваяроў племені Сакалава, узброеныя стрэльбамі правялі дзве бітвы з французскімі войскамі.
• 1912 года — узніклі першыя незалежніцкія арганізацыі.
• 1942 год — на Мадагаскар, кантраляваны Францыяй Вішы, адбылася высадка англійскіх войскаў.
• 1947—1948 гг. — узброенае паўстанне за незалежнасць.
• 1958 года — абвяшчэнне незалежнай Дэмакратычнай Рэспублікі Малагасі, якая мела шырокую аўтаномію ў рамках Французскага супольніцтва.
• 1960 — атрыманне поўнай незалежнасці

Крыніцы

1. Мадагаскар. Население (руск.)

Спасылкі

• Малайскі свет у берагоў Афрыкі
• ProMadagascar.com — навуковы погляд на вялікі востраў(недаступная спасылка)

Урад

• Урад Мадагаскара Архівавана 24 кастрычніка 2008.
• Нацыянальная Асамблея Мадагаскара Архівавана 29 чэрвеня 2008.
• Міністэрства замежных спраў Мадагаскара
• Пасольствы і прадстаўніцтвы
  • Канада Архівавана 12 кастрычніка 2007. Венгрыя ЗША
• Глава дзяржавы і члены кабінета, з ЦРУ Архівавана 26 кастрычніка 2009.

Асноўная інфармацыі

• Madagascar Архівавана 29 жніўня 2012. from UCB Libraries GovPubs
• Мадагаскар у
•  Вікісховішча: Атлас: Мадагаскар 

СМІ

• Madagascar Навіны online на allAfrica.com

Экалогія

• Madagascar’s National Parks and Reserves Афіцыйны вэб-сайт паркаў і запаведнікаў Мадагаскара
• Conservation International — Madagascar overview pages
• New York Academy of Sciences Архівавана 12 красавіка 2016. Conserving Madagascar — Podcast by Helen Crowley
• Journal Madagascar Conservation & Development Архівавана 1 кастрычніка 2009.
• WildMadagascar.org Агляды, навіны, фатаграфіі, гісторыя культуры. (англ.) (фр.)
• Madagascar Архівавана 7 снежня 2008. Фатаграфіі Мадагаскара
• The Palmarium reserve Архівавана 30 ліпеня 2009., is situated on the East coast of Madagascar.