Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Папуа́скія мовы — агульная назва болей за 1000 моў Новай Гвінеі і суседніх астравоў, якія не ўваходзяць у склад аўстранезійскай групы моў. Папуаскія мовы не складаюць адзіную генетычную сям'ю, а арганізаваны ў некалькі дзесяткаў сем'яў моў.
| Папуаскія | |
|---|---|
 | |
| Таксон | сям'я |
| востраў Новая Гвінея | |
| Арэал | Папуа — Новая Гвінея, Інданезія, Саламонавы Астравы, Усходні Тымор |
| Колькасць носьбітаў | болей за 4 млн |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Папуаскія мовы |
| Коды моўнай групы | |
| ДАСТ 7.75–97 | паа 532 |
| ISO 639-2 | map |
| ISO 639-5 | paa |
Арэал
На папуаскіх мовах размаўляюць на ўсёй тэрыторыі вострава Новая Гвінея і прылеглых астравах. На захадзе арэал распаўсюджання дасягае Малукскіх астравоў і Тымора, але ў мінулым быў значна шырэйшым. Да першай чвэрці XIX ст. на адной з папуаскіх моў размаўлялі носьбіты культуры Тамбора на востраве Сумбава. На ўсходзе папуаскія мовы дысперсна сустракаюцца на Саламонавых астравах.
Класіфікацыя
Для папуаскіх моў характэрна значная разнастайнасць пры адносна невялікай колькасці носьбітаў той ці іншай мовы. У горнай ізаляванай мясцовасці папуасы кожнай вёскі могуць размаўляць на асобнай мове. Таму дакладная колькасць папуаскіх моў — даволі спрэчнае лінгвістычнае пытанне. Не існуе адзіна прынятай класіфікацыі, хаця першая спроба была прадпрынята брытанцам Сідні Гербертам Рэям у 1892 г. С. Г. Рэй першым вылучыў папуаскія мовы і здолеў паказаць іх адрозненні ад аўстранезійскай групы. Прадпрымаліся спробы далучыць папуаскія мовы да інда-ціхаакіянскай буйной групы, аднак сама гіпотэза існавання інда-ціхаакіянскіх моў была абвергнута.
У наш час найбольш пашыранай з'яўляецца класіфікацыя аўстралійскага лінгвіста Малькальма Роса, які карыстаўся папярэднімі спробамі класіфікацыі. Ён вылучыў 22 асобныя сям'і і надсям'і папуаскіх моў, найбольш распаўсюджанымі з якіх з'яўляюцца транс-навагвінейская (466 - 493 моў), пашыраная заходнепапуаская (каля 38 моў), тарычэлі (40 - 50 моў), сепік (51 мова), раму — ніжнія сепік (40 моў), паўднёва-цэнтральныя мовы (22 мовы) і г. д. Акрамя таго, існуюць ізаляваныя мовы, многія з якіх сустракаюцца ў горнай мясцовасці і прыбярэжных астравах.
Асаблівасці
Большасць папуаскіх моў мае простую фанетычную сістэму, выкарыстоўвае 5 галосных гукаў i, е, а, о, у (хаця сустракаюцца мовы да 8 галосных), склоны і роды назоўнікаў, змену дзеясловаў праз суфіксы пры адсутнасці залежных дзеясловаў. Сінтаксіс абапіраецца на форму суб'ект — аб'ект — дзеяслоў. Разам з гэтым, вядомы асобныя мовы з танальнай фаналогіяй, адсутнасцю канкрэтных націскных складоў, падзелам назоўнікаў на класы (да 10), кожны з якіх характарызуецца ўласцівымі толькі яму суфіксамі.
Спасылкі
- Papuan Languages
- Foley, More on Papuan Languages
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Papua skiya movy agulnaya nazva bolej za 1000 moy Novaj Gvinei i susednih astravoy yakiya ne yvahodzyac u sklad aystranezijskaj grupy moy Papuaskiya movy ne skladayuc adzinuyu genetychnuyu syam yu a arganizavany y nekalki dzesyatkay sem yay moy PapuaskiyaTakson syam yavostray Novaya GvineyaAreal Papua Novaya Gvineya Indaneziya Salamonavy Astravy Ushodni TymorKolkasc nosbitay bolej za 4 mlnKlasifikacyyaKategoryya Papuaskiya movyPapuaskiya movyKody moynaj grupyDAST 7 75 97 paa 532ISO 639 2 mapISO 639 5 paaArealAreal papuaskih moy Na papuaskih movah razmaylyayuc na ysyoj terytoryi vostrava Novaya Gvineya i pryleglyh astravah Na zahadze areal raspaysyudzhannya dasyagae Malukskih astravoy i Tymora ale y minulym byy znachna shyrejshym Da pershaj chverci XIX st na adnoj z papuaskih moy razmaylyali nosbity kultury Tambora na vostrave Sumbava Na yshodze papuaskiya movy dyspersna sustrakayucca na Salamonavyh astravah KlasifikacyyaDlya papuaskih moy harakterna znachnaya raznastajnasc pry adnosna nevyalikaj kolkasci nosbitay toj ci inshaj movy U gornaj izalyavanaj myascovasci papuasy kozhnaj vyoski moguc razmaylyac na asobnaj move Tamu dakladnaya kolkasc papuaskih moy davoli sprechnae lingvistychnae pytanne Ne isnue adzina prynyataj klasifikacyi hacya pershaya sproba byla pradprynyata brytancam Sidni Gerbertam Reyam u 1892 g S G Rej pershym vyluchyy papuaskiya movy i zdoley pakazac ih adroznenni ad aystranezijskaj grupy Pradprymalisya sproby daluchyc papuaskiya movy da inda cihaakiyanskaj bujnoj grupy adnak sama gipoteza isnavannya inda cihaakiyanskih moy byla abvergnuta U nash chas najbolsh pashyranaj z yaylyaecca klasifikacyya aystralijskaga lingvista Malkalma Rosa yaki karystaysya papyarednimi sprobami klasifikacyi Yon vyluchyy 22 asobnyya syam i i nadsyam i papuaskih moy najbolsh raspaysyudzhanymi z yakih z yaylyayucca trans navagvinejskaya 466 493 moy pashyranaya zahodnepapuaskaya kalya 38 moy tarycheli 40 50 moy sepik 51 mova ramu nizhniya sepik 40 moy paydnyova centralnyya movy 22 movy i g d Akramya tago isnuyuc izalyavanyya movy mnogiya z yakih sustrakayucca y gornaj myascovasci i prybyarezhnyh astravah AsablivasciBolshasc papuaskih moy mae prostuyu fanetychnuyu sistemu vykarystoyvae 5 galosnyh gukay i e a o u hacya sustrakayucca movy da 8 galosnyh sklony i rody nazoynikay zmenu dzeyaslovay praz sufiksy pry adsutnasci zalezhnyh dzeyaslovay Sintaksis abapiraecca na formu sub ekt ab ekt dzeyasloy Razam z getym vyadomy asobnyya movy z tanalnaj fanalogiyaj adsutnascyu kankretnyh nacisknyh skladoy padzelam nazoynikay na klasy da 10 kozhny z yakih haraktaryzuecca ylascivymi tolki yamu sufiksami SpasylkiPapuan Languages Foley More on Papuan Languages