Познань

По́знань (польск.: Poznań, лац.: Posnania, ням.: Posen, пры нагодзе ўжываецца назва Стольнае Места Познань) — адзін з найстарэйшых і найбуйнейшых польскіх гарадоў, размешчаны над ракой Вартай; сталіца Вялікапольшчы i Велікапольскага ваяводства. Пяты па колькасці насельніцтва горад у Польшчы. Насельніцтва — 547 161 жыхароў (2014 год).

Горад Познань польск.: Poznań Герб Сцяг Краіна  Польшча Ваяводства Велікапольскае Павет Горад на правах павета Каардынаты 52°24′30″ пн. ш. 16°56′01″ у. д.^HGЯO Кіраўнік Jacek Jaśkowiak^[d] Першая згадка 10 стагоддзе Ранейшыя назвы Posen Горад з 1253 Плошча 261,85 ± 0,01 км² (31 снежня 2010) Водныя аб’екты Варта Насельніцтва ▲546 859 чал. (31 сакавіка 2021) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 61 Паштовыя індэксы 60-001 Аўтамабільны код PO і PY TERC 3064011 Афіцыйны сайт poznan.pl (польск.)​ (англ.)​ (ням.)​ (укр.) Познань на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Познань (значэнні).

Геаграфія

Адлегласць па прамой паміж гарадамі Познань — Мінск 716 км, да Варшавы — 279 км.

• Даўжыня ў кіламетрах:
  • найшырэйшая (NW — SE) — 26 км
  • найменшая (NE — SE) — 10,6 км

Гістарычнае ядро Познані — т. зв. Тумскі востраў на правым беразе Варты.

Гісторыя

У VIII—IX ст. вакол гарадзішча склаўся горад. У X ст. Познань адна з галоўных рэзідэнцый польскіх князёў. З 968 года сядзіба першага польскага біскупства. У 1005 годзе тут падпісаны мірны дагавор паміж каралём Баляславам І Храбрым і архібіскупам магдэбургскім Тагіно. У 1253 годзе Познань атрымала магдэбургскае права. З сярэдзіны XIII ст. адміністрацыйна-палітычны цэнтр Велікапольшчы. У XV—XVI ст. адзін з буйных гандлёвых і культурных цэнтраў краіны (у XVI ст. каля 20 тыс. жыхароў). З сярэдзіны XVII ст. занепадала ў выніку войнаў (Паўночная вайна 1655—60, Паўночная вайна 1700—21) і эпідэмій (у пач. XVIII ст. — 12 тыс. жыхароў). У 1793 годзе адышла да Прусіі. З 1807 у складзе Варшаўскага герцагства, з 1815 — Пазнанскага вялікага княства. Тут адбылося антыпрускае Пазнанскае паўстанне (1848). Пасля 1-й сусв. вайны і Пазнанскага паўстання (1918—19) у складзе адноўленай Польскай дзяржавы. У 2-ю сусветную вайну захоплена германскімсі войскамі (1939). У 1945 годзе вызвалена Савецкай Арміяй. У 1956 годзе ў Познані адбыўся першы ў ПНР масавы рабочы пратэст.

Насельніцтва

Год Колькасць 2010 551 627 2015 544 612 Год Колькасць 2017 540 372 2017 538 633 Год Колькасць 2020 533 830 2021 546 859

Эканоміка

Познань — дынамічны гаспадарчы, акадэмічны, навуковы і культурны цэнтр. Дзякуючы выбітным эканамічным вынікам, інтэнсіўнай эканомікай, і пастаянным горад гэты часта называюць гаспадарчай сталіцай Польшчы па інвестыцыйнай прывабнасці толькі нязначна саступаючы нашмат большай Варшаве. Познань таксама вялікі цэнтр прамысловасці.

У Познані дзейнічае дзевяць дзяржаўных і прыватных вышэйшых школ, дзе навучаюцца некалькі дзясяткаў тысяч студэнтаў. У горадзе таксама дзейнічаюць шматлікія даследніцкія ўстановы. Усё гэта робіць Познань адным з галоўных польскіх акадэмічных гарадоў.

Каля горада пралягае , міжнародны маршрут Берлін — Варшава — Мінск — Масква.

Развітая электрамашынная прамысловасць. Другі пасля Варшавы асяродак банкаў і найбуйнейшы ў краіне кірмашны цэнтр.

Узровень беспрацоўя, зарэгістраваны ў Вялікапольскім ваяводстве на канец снежня 2022 года, склаў 2,9 %, што на 0,3 % ніжэй ўзроўню 2021 года. Паказчык беспрацоўя як і раней самы нізкі ў Польшчы.

Адукацыя

Дзяржаўныя вышэйшыя ўстановы:

• Універсітэт імя Адама Міцкевіча
• Медыцынская Акадэмія імя Караля Марцінкоўскага ў Познані
• Сельскагаспадарчая Акадэмія ў Познані
• Дзяржаўны Эканамічны Універсітэт ў Познані
• Акадэмія Мастацтваў у Познані
• Пазнаньская Палітэхніка
• імя Зігмунта Вайцяхоўскага

Культура

Асноўны артыкул: Музеі Познані

У горадзе працуе Польскі тэатр.

З 2003 года дзейнічае Беларускі культурна-асветніцкі цэнтр у Познані. Арганізацыя гэтая аб’ядноўвае выхадцаў з Беларусі і прыхільнікаў беларушчыны. БКАЦ рэгулярна ладзіць культурніцкія мерапрыемствы на якіх прэзентуе беларускую спадчыну і сучасныя здабыткі беларускай культуры.

Славутасці

• Касцёл св. Яна (каля 1200—1512)
• Сабор (сярэдзіна XII — пач. XVI ст., на месцы касцёлаў X і XI ст., у інтэр’еры грабніцы і надмагіллі, у т.л. X ст.)
• Касцёл Дзевы Марыі (XV ст.).
• Стары горад (развіваўся з XIII ст.) з рэгулярнай планіроўкай.
• Ратуша (XIII—XIV ст., перабудавана ў 1550—60 у стылі рэнесансу).
• Жылыя дамы XVI—XIX ст., часта з галерэямі.

• Казляняткі на пазнаньскай ратушы
• Старамесце ўначы
• Свята-Мікалаеўская царква

Гарады-пабрацімы

Памылка Lua: not enough memory.

Вядомыя асобы

• Надзея Аляксандраўна Юўчанка (нар. 1946) — беларускі музыказнавец.

Гл. таксама

• Познань Галоўны (вакзал)
• Познаньскі ўніверсітэт
• Вялікая Польшча

Зноскі

1. https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/023016264011-0969400?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 6 кастрычніка 2022.
2. Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.
3. Познань. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).Памылка Lua: not enough memory.
4. Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Архівавана 26 снежня 2018.
5. Адлегласці паміж гарадамі -
6. http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html Праверана 13 лістапада 2017.
7. Serwis Pracy GoWork.pl. Aktualne oferty pracy w Poznaniu (нявызн.). GoWork.pl (22 снежня 2023).Памылка Lua: not enough memory.
8. Статыстычнае бюро ў Познані. Зарэгістраванае беспрацоўе ў Вялікапольскім ваяводзтве ў 2022 годзе. (нявызн.). Статыстычнае бюро ў Познані (16 сакавіка 2023).Памылка Lua: not enough memory.
9. https://www.poznan.pl/mim/main/brno-czechy,p,19,58.html
10. https://www.brno.cz/w/poznan-polsko
11. https://www.poznan.pl/mim/main/gy-r-wegry,p,19,9748.html
12. http://onkormanyzat.gyor.hu/cikk/gyr_testvervarosi_kapcsolatai.html
13. https://www.poznan.pl/mim/main/kutaisi-gruzja,p,19,15511.html
14. https://www.poznan.pl/mim/publikacje/pages.html?co=list&id=19&ch=20&instance=1017&lang=pl
15. https://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/
16. https://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/
17. https://www.poznan.pl/mim/main/charkow-ukraina,p,19,60.html
18. https://infocity.kharkiv.ua/obshchestvo/goroda-pobratimy-harkova/

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).Памылка Lua: not enough memory.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме [[Commons:Category:Памылка Lua: not enough memory.|Познань]]

Памылка Lua: not enough memory.