Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Ірландская мова (ірл.: An Ghaeilge) — нацыянальная мова ірландцаў, нацыянальная і першая дзяржаўная мова Рэспублікі Ірландыя (разам з англійскай), мова нацыянальнай меншасці ў Паўночнай Ірландыі (разам ) і адна з 23 афіцыйных моваў ЕС. Ірландская мова ўваходзіць у гайдэльскую падгрупу кельцкай групы індаеўрапейскай сям'і.
На ірландскай мове размаўляюць каля 130 тыс. чалавек, і каля 1,77 млн. валодаюць ёю як другой мовай. Насельніцтва Ірландыі складае 4 593 100 чалавек.
Гісторыя
Гісторыя ірландскай мовы пачалася з прыбыцця кельцкамоўнага насельніцтва ў Ірландыю. Дакладнай даты, калі гэта здарылася, няма. Паводле розных ацэнак, кельты трапілі на востраў паміж 2000 і апошнімі стагоддзямі да н.э.
Гэтак званы (альбо яшчэ таксама «архаічны», ірл.: Gaeilge Ársa) перыяд развіцця з'яўляецца найстарэйшай вядомай формай ірландскае мовы. Вядомыя толькі фрагменты, галоўным чынам, уласныя імёны, якія былі напісаныя на каменні агамічным пісьмом. У 5 стагоддзі мова развілася ў , прыклады якой дайшлі да нас у значных пісьмовых крыніцах, упершыню з'явіўшыся ў лацінскіх манускрыптах у выглядзе нататак і глос. У 10 стагоддзі пачаўся , для якога характэрны запазычанні з пад уплывам войн з вікінгамі. У 12 стагоддзі пачынаецца распад сярэднеірландскай мовы на раннюю сучасную ірландскую, і мэнскую.
Пагроза існаванню ірландскай мовы з'явілася пасля пачатку ўварвання нарманаў у Ірландыю у 11 стагоддзі, але найбольш сур'ёзнымі ўдарамі па ёй сталі палітычная і рэлігійная нестабільнасць 17 ст., , які прывёў да смерці мільёна носьбітаў мовы з ліку найбольш бедных сямей і эміграцыі яшчэ мільёна, і забарона ўжывання ірландскай у школах, якая дзейнічала да 1871.
Рух за аднаўленне пачаўся ў Белфасце ў пачатку 19 ст. з дзейнасці і , але буйным ён стаў толькі пасля стварэння у 1893 Гэльскай лігі (Conradh na Gaeilge).
Сучасны стан
Дыялекты
Конахтскі
Манстэрскі
Ольстэрскі
Лэнстэрскі
Усходнія, ленстэрскія дыялекты вымерлі ў 20 стагоддзі, але ірландскай камісіяй па фальклоры было зроблена шмат запісаў гэтага дыялекту.
Кароткі размоўнік
| Ірландская мова | Беларуская мова |
|---|---|
| Dia duit | Прывітанне |
| Slán | Да пабачэння |
| Comhghairdeas | Віншую |
| Beir bua | Найлепшыя пажаданні |
| Go raibh maith agat | Дзякуй |
| Cén t-ainm atá ort? | Як тваё імя? |
| Mikalaj is ainm dom | Мяне завуць Мікалай |
| Is as Bhealarúis dom | Я з Беларусі |
| Tá mé i ngrá leat | Я цябе кахаю |
| Tá brón orm | Прабачце |
Глядзіце таксама
Цікавыя факты
- Ірландская — адзіная мова кельцкай групы, якая мае афіцыйны статус ў Еўрасаюзе.
Крыніцы
- Koch, John T. (2006). Celtic Culture: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. pp. 986–1390. ISBN 978-1-85109-440-0.
Спасылкі
Галоўныя
- BCI: Irish language media stats Архівавана 27 верасня 2011.
- Discover Irish
- Foras na Gaeilge - Official promotional body for the Irish language throughout the island of Ireland Архівавана 5 красавіка 2008.
- Gaeilge ar an ghréasán Irish online resources Архівавана 7 лістапада 2011.
- 'Gael-Taca (Corcaigh)' Архівавана 21 мая 2019.
- "Learning Irish?," BBC
- "Сацыяльная сетка для настаўнікаў, навучэнцаў ды носьбітаў мовы Архівавана 24 кастрычніка 2011.,"
- The Irish Language And The Irish People Report
- "Learn Irish online easily with a new Irish word each day Архівавана 4 лістапада 2013.,"
Граматыка і вымаўленне
- A dialect of Donegal (a phonological description of the dialect of by E. C. Quiggin, from 1906)
- An Gael Magazine Архівавана 16 лютага 2009. - Irish Gaelic Arts, Culture, And History Alive Worldwide Today
- A short Irish and Breton phrase list with Japanese translation(Renewal) Архівавана 4 кастрычніка 2008. incl sound file
- Braesicke's Gramadach na Gaeilge (Engl. translation) Архівавана 3 лістапада 2011.
- Die araner mundart (ням.) (a phonological description of the dialect of the by F. N. Finck, from 1899)
Слоўнікі
- Acmhainn.ie - Dictionary and terminology resource
- Collaborative Irish dictionary Архівавана 2 сакавіка 2013.
- Foclóir Téarmaíochta, a large terminology database developed by FIONTAR, DCU
- General Gaelic Dictionaries
- Online English-Irish dictionary Архівавана 21 мая 2005.
- Irish-English Audio/Image dictionary Архівавана 24 кастрычніка 2011.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Irlandskaya mova irl An Ghaeilge nacyyanalnaya mova irlandcay nacyyanalnaya i pershaya dzyarzhaynaya mova Respubliki Irlandyya razam z anglijskaj mova nacyyanalnaj menshasci y Paynochnaj Irlandyi razam i adna z 23 aficyjnyh movay ES Irlandskaya mova yvahodzic u gajdelskuyu padgrupu kelckaj grupy indaeyrapejskaj syam i Udzelnaya vaga lyudzej yakiya razmaylyali na irlandskaj move na terytoryi Respubliki Irlandyi i Paynochnaj Irlandyi pa stane na 2011 g Na irlandskaj move razmaylyayuc kalya 130 tys chalavek i kalya 1 77 mln valodayuc yoyu yak drugoj movaj Naselnictva Irlandyi skladae 4 593 100 chalavek GistoryyaAsnoyny artykul Asnoyny artykul Dictionary of the Irish Language Gistoryya irlandskaj movy pachalasya z prybyccya kelckamoynaga naselnictva y Irlandyyu Dakladnaj daty kali geta zdarylasya nyama Pavodle roznyh acenak kelty trapili na vostray pamizh 2000 i aposhnimi stagoddzyami da n e Getak zvany albo yashche taksama arhaichny irl Gaeilge Arsa peryyad razviccya z yaylyaecca najstarejshaj vyadomaj formaj irlandskae movy Vyadomyya tolki fragmenty galoynym chynam ulasnyya imyony yakiya byli napisanyya na kamenni agamichnym pismom U 5 stagoddzi mova razvilasya y pryklady yakoj dajshli da nas u znachnyh pismovyh krynicah upershynyu z yaviyshysya y lacinskih manuskryptah u vyglyadze natatak i glos U 10 stagoddzi pachaysya dlya yakoga harakterny zapazychanni z pad uplyvam vojn z vikingami U 12 stagoddzi pachynaecca raspad syaredneirlandskaj movy na rannyuyu suchasnuyu irlandskuyu i menskuyu Pagroza isnavannyu irlandskaj movy z yavilasya paslya pachatku yvarvannya narmanay u Irlandyyu u 11 stagoddzi ale najbolsh sur yoznymi ydarami pa yoj stali palitychnaya i religijnaya nestabilnasc 17 st yaki pryvyoy da smerci milyona nosbitay movy z liku najbolsh bednyh syamej i emigracyi yashche milyona i zabarona yzhyvannya irlandskaj u shkolah yakaya dzejnichala da 1871 Ruh za adnaylenne pachaysya y Belfasce y pachatku 19 st z dzejnasci i ale bujnym yon stay tolki paslya stvarennya u 1893 Gelskaj ligi Conradh na Gaeilge Suchasny stanDyyalektyKonahtski Mansterski Olsterski Lensterski Ushodniya lensterskiya dyyalekty vymerli y 20 stagoddzi ale irlandskaj kamisiyaj pa falklory bylo zroblena shmat zapisay getaga dyyalektu Karotki razmoynikIrlandskaya mova Belaruskaya movaDia duit PryvitanneSlan Da pabachennyaComhghairdeas VinshuyuBeir bua Najlepshyya pazhadanniGo raibh maith agat DzyakujCen t ainm ata ort Yak tvayo imya Mikalaj is ainm dom Myane zavuc MikalajIs as Bhealaruis dom Ya z BelarusiTa me i ngra leat Ya cyabe kahayuTa bron orm PrabachceGlyadzice taksamaCikavyya faktyIrlandskaya adzinaya mova kelckaj grupy yakaya mae aficyjny status y Eyrasayuze KrynicyKoch John T 2006 Celtic Culture A Historical Encyclopedia ABC CLIO pp 986 1390 ISBN 978 1 85109 440 0 SpasylkiGaloynyya BCI Irish language media stats Arhivavana 27 verasnya 2011 Discover Irish Foras na Gaeilge Official promotional body for the Irish language throughout the island of Ireland Arhivavana 5 krasavika 2008 Gaeilge ar an ghreasan Irish online resources Arhivavana 7 listapada 2011 Gael Taca Corcaigh Arhivavana 21 maya 2019 Learning Irish BBC Sacyyalnaya setka dlya nastaynikay navuchencay dy nosbitay movy Arhivavana 24 kastrychnika 2011 The Irish Language And The Irish People Report Learn Irish online easily with a new Irish word each day Arhivavana 4 listapada 2013 Gramatyka i vymaylenne A dialect of Donegal a phonological description of the dialect of by E C Quiggin from 1906 An Gael Magazine Arhivavana 16 lyutaga 2009 Irish Gaelic Arts Culture And History Alive Worldwide Today A short Irish and Breton phrase list with Japanese translation Renewal Arhivavana 4 kastrychnika 2008 incl sound file Braesicke s Gramadach na Gaeilge Engl translation Arhivavana 3 listapada 2011 Die araner mundart nyam a phonological description of the dialect of the by F N Finck from 1899 Sloyniki Acmhainn ie Dictionary and terminology resource Collaborative Irish dictionary Arhivavana 2 sakavika 2013 Focloir Tearmaiochta a large terminology database developed by FIONTAR DCU General Gaelic Dictionaries Online English Irish dictionary Arhivavana 21 maya 2005 Irish English Audio Image dictionary Arhivavana 24 kastrychnika 2011