У паняцця ёсць і іншыя значэнні гл Агрэст значэнні Агрэ ст Агрэ ст адхі лены Аграст Ribes grossularia Ribes uva crispa в

Агрэ́ст, Агрэ́ст адхі́лены, Аграст (Ribes grossularia, Ribes uva-crispa) — від кветкавых раслін, сямейства Агрэставыя (Grossulariaceae), роду Парэчкі (Ribes), падроду Агрэст (), які часам разглядаюць як асобны род: Mill..

Агрэст

Агульны выгляд пладаноснай расліны ў прыродзе

Навуковая класіфікацыя

Дамен:

Царства:

Аддзел:

Клас:

Парадак:

Каменяломнікакветныя

Сямейства:

Агрэставыя (Grossulariaceae)

Род:	Парэчкі

Від:	Агрэст

Міжнародная навуковая назва

Ribes uva-crispa L., 1753

Сінонімы

Grossularia reclinata

Сістэматыка
на Віківідах

Выявы
на Вікісховішчы

ITIS	504800
NCBI	135518
EOL	489744
GRIN	t:31874
IPNI	793052-1
TPL	kew-2426619

Назва

Лацінская назва паходзіць ад французскага groseillier à maquereaux — «парэчкі для » (у французскай кухні гатуюць макрэль у агрэставым соусе).

Беларускамоўныя назвы ўключаюць такія, як агрэст адхілены, аграст, агрэст, ягрыст, крыжоўнік, ягрус, ягруст, ягрэст.

Апісанне

Ягаднае шматгадовае кустоўе з парасткамі, пакрытымі шыпамі. Вышыня кустоў 60—120 см. Лісце з тупаватымі зубчастымі лопасцямі. Кветкі зеленаватыя, белыя або чырванаватыя. Суквецці — 1—3-кветныя гронкі на ўкарочаных парастках. Ягады голыя або апушаныя, белыя, жоўтыя, зялёныя, чырвоныя, пурпуровыя. Маюць цукраў 5—12 %, арганічных кіслот 1—2 %, пекцінавыя рэчывы, вітамін С, карацін.

Пашырэнне

**Агрэст адхілены** на **паштовай марцы** Беларусі

Дзікі агрэст зрэдку трапляецца па схілах, сярод хмызнякоў. Вырошчваецца ў краінах умеранага клімату. У Беларусі пашыраны агрэст звычайны, ці еўрапейскі — родапачынальнік большасці культурных сартоў. Як ягадная культура вядомы на тэрыторыях усходніх славян з XI стагоддзя. Набыў шырокае распаўсюджанне ў Беларусі ў XIX стагоддзі, калі пачалі культывавацца заходнееўрапейскія сарты.

Агратэхніка

Пладанасіць пачынае на трэці год. Размнажаецца насеннем, чаранкамі, парасткамі. Добра расце на ахаваных ад халодных вятроў участках з дастаткова вільготнымі, угноенымі сугліністымі глебамі.

Асноўныя шкоднікі і хваробы

Сярод шкоднікаў пільшчыкі (у тым ліку і Nematus ribesii), агрэставы пядзенік (Abraxas grossulariata), Zophodia grossulariella.

Хваробы: , іржа, антракноз (руск.) (, септарыёз.

Таксанамія

Від Агрэст уваходзіць у род Парэчкі (Ribes) сямейства Агрэставыя (Grossulariaceae) парадку Каменяломнікакветныя (Saxifragales).

яшчэ 14 сямействаў
(па Сістэме APG III)

парадак Каменяломнікакветныя

від Агрэст

аддзел Кветкавыя, ці Пакрытанасенныя

семейство Агрэставыя

род
Парэчкі

яшчэ 58 парадкаў кветкавых раслін
(па Сістэме APG III)

яшчэ каля 150 відаў

Выкарыстанне

У ежу ідуць ягады круглай ці падоўжанай формы, часам пакрытыя валаскамі. Ягады змяшчаюць да 9 % цукроў (фруктоза і глюкоза), арганічныя кіслоты, мінеральныя рэчывы (фосфар, жалеза, кальцый, да 260 мг% калію, медзь), і дубільныя рэчывы, 30 мг% вітаміну C (не менш чым у лімоне), карацін, вітаміны B1, , .

Найбольш традыцыйнымі лічацца гатункі англійскі жоўты (ягады зеленавата-жоўтыя на пачатку выспявання, спелыя ягады маюць бурштынава-жоўты колер), варшаўскі (спелыя ягады маюць чырвоны колер), зялёны бутэлечны (цёмна-зялёныя ягады з чырванавата-карычневымі кропкамі па жылках, не маюць валаскоў). Спажываюць у сырым выглядзе (толькі спелыя, мяккія, з характэрным для гатунку колерам). Прыдатны для гатавання джэмаў, , жэле, мармеладаў, кампотаў, , павідла, засушкі (для гатавання лепш падыходзяць недаспелыя, яшчэ цвёрдыя ягады). Сушаны агрэст ужываюць для мясных і рыбных соусаў. Таксама з агрэсту робяць , . У «Літоўскай гаспадыні» згадваецца спосаб захавання агрэсту на зіму. Захаваны агрэст выкарыстоўваюць для пенак: ягады агрэсту вараць у вадзе да мяккасці, праціраюць праз сіта, атрыманым мармеладам запраўляюць пенкі, узбітыя з бялкоў, дадаўшы ваніль.

Зноскі

Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 61. — 160 с. — 2 350 экз.
З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
Беларуская навуковая тэрміналогія: слоўнік лясных тэрмінаў. — Мінск: Інбелкульт, 1926. — Т. Вып. 8. — 80 с.
З. Верас Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік, Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра. — Вiльня, Субач 2, 1924.
Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. — Горы-Горки, 1927.

Літаратура

Анціпаў В., Валузнёў А., Вынаеў Г. Агрэст // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — С. 33—34. — 575 с., іл. — 10 000 экз.
Белы А. Агрэст // Праект «Наша ежа»

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Агрэст
Крыжовник отклонённый: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
Ribes uva-crispa L. // ИАС «ООПТ России» Архівавана 6 мая 2023. (руск.)

[Киселевский-1] Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 61. — 160 с. — 2 350 экз.

[2] З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.

[Інбелкульт-3] Беларуская навуковая тэрміналогія: слоўнік лясных тэрмінаў. — Мінск: Інбелкульт, 1926. — Т. Вып. 8. — 80 с.

[Верас-4] З. Верас Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік, Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра. — Вiльня, Субач 2, 1924.

[5] Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. — Горы-Горки, 1927.