Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Вавілон (шумерскае Кадынгіра, акадскае Бабілу) — у старажытнасці горад у Месапатаміі на р. Еўфрат; руіны — каля сучаснага г. Хіла (Ірак). Паводле біблейскага падання, назву атрымаў ад сталічнага горада, пабудаванага , адным з нашчадкаў Хама.
| Вавілон 
Вавілон на карце  | ||||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Гісторыя
Упершыню згадваецца пад канец ІІІ тыс. да н.э. 3 пачатку ІІ тыс. да н.э. культурны цэнтр Пярэдняй Азіі. Пры цару Хамурапі (1792—50 да н.э.) стаў сталіцай Вавілоніі. Каля 1595 да н.э. захоплены хетамі, каля 1518 — касітамі. Пасля 1250 да н.э. неаднаразова трапляў пад уладу Асірыі. Найбольшага росквіту дасягнуў у Новававілонскі перыяд (Халдзейскае царства) пры царах Набапаласару (625—605 да н.э.) і Навухаданосару II (605—562 да н.э.). У 612 г. да н.э. Мідыя ў саюзе з Вавілонам заваёўвае Асірыю. 3 гэтага часу Вавілон становіцца буйным гандлёвым, культурным і рэлігійным цэнтрам, вялікім, прыгожым і добра ўмацаваным горадам. Яго архітэктура развіваецца ў цеснай сувязі з выяўленчым і дэкаратыўна-прыкладным мастацтвам. Пры цараванні Навухаданосара II у дзяржаве разгортваецца грандыёзнае будаўніцтва.
Мастацтва Вавілона — адна з яркіх старонак культуры Пярэдняй Азіі, але яго развіццё было параўнаўча нядоўгім. У сярэдзіне VI ст. да н.э. дзяржаву заваявалі войскі Ахеменідаў, аднаго з плямён Іранскага нагор’я. Пасля заваявання Кірам II (539 да н.э.) і Дарыем I (522 да н.э.) Вавілон — адна са сталіц дзяржавы Ахеменідаў. Гэтая дзяржава існавала да 331 і была заваявана Аляксандрам Македонскім. Да ІІ ст. н.э. Вавілон заняпаў.
Архітэктура
Раскопкамі нямецкага археолага Р. Кольдэвея ў 1898—1917 узноўлены план горада VII—VI стст. да н.э. і архітэктурны ансамбль, створаны ў перыяд росквіту Вавілона пры цару Навухаданосару ІІ. У I—VI ст. да н.э. Вавілон — выцягнуты ў плане прамавугольнік (плошча каля 10 км²), падзелены р. Еўфрат на дзве часткі (Стары і Новы горад), абкружаны цаглянымі вонкавымі і ўнутранымі сценамі з зубчастымі вежамі і 8 варотамі, названымі імёнамі багоў. Ён быў абнесены магутнымі сценамі вышынёй каля 12 м, у якіх зроблена восем брам, прысвечаных розным багам. Самай вялікай з’яўлялася «Брама багіні Іштар». Яна складалася з чатырох квадратных у плане вежаў, паміж якімі знаходзіўся арачны праход. Вонкавыя плоскасці зубчатых вежаў упрыгожвалі выявы быкоў, фантастычных жывёл — драконаў («мушрушаў»), грыфонаў са змяінымі галовамі, тулавамі, пакрытымі луской, нагамі, падобнымі на лапы сабак або птушак. Выкладзеныя з кафлі-цэглы, выявы былі сімваламі багіні Іштар і бога Мардука. Колеры рэльефаў — блакітны, чырвоны, жоўты і белы — стваралі ўрачыстае ўражанне, прываблівалі незвычайнасцю форм, гарманічным спалучэннем фарбаў. Убранне «брамы» дапаўнялі арнаменты, якія размяшчаліся ў выглядзе фрызаў па нізе сцен, у завяршэннях вежаў, вакол арак праходаў.
Ад «брамы» пачыналася «дарога працэсій» (Свяшчэнная дарога), якая вяла да галоўнага свяцілішча Вавілона — Эсагіла, прысвечанага вярхоўнаму богу Мардуку. 3 двух бакоў яе абмяжоўвалі высокія, глухія сцены, выкладзеныя з цэглы. Па іх версе ішлі зубцы і арнаментаваныя палосы з паліваных рэльефных разетак. Сцены мелі шырокія плоскія выступы, а іх ніжнія часткі на працягу ўсёй дарогі дэкарыраваў керамічны фрыз метровай вышыні. Праз кожныя два метры былі рытмічна размешчаны выявы фантастычных ільвоў-ахоўнікаў па шэсцьдзесят на кожным боку. Выкладзеныя з рознакаляровай кафлі-цэглы, яны надавалі «дарозе працэсій» грозную ўрачыстасць, велічнасць, паколькі лічылася, што па ёй мог ступаць сам бог Мардук. Гэта быў завершаны, стрыманы і лаканічны ансамбль, кожная частка якога (колер, пластыка, прасторавыя суадносіны архітэктурных элементаў) злівалася ў адзінае магутнае праслаўленне бога, зразумелае сваёй сімволікай кожнаму, хто ступаў на дарогу і ішоў да галоўнага свяцілішча Вавілона.
Свяцілішча бога Мардука займала плошчу 16 га і было абнесена падвойнай цаглянай сцяной з дванаццаццю ўваходнымі брамамі. Перад адной з іх, галоўнай, заканчвалася «дарога працэсій». Насупраць гэтай брамы, на другім боку комплексу ўзвышаўся вялікі зікурат Этэменанкі (архітэктар Арадахешу), «Дом асновы нябёс і зямлі», вядомы як легендарная Вавілонская вежа. Ён меў квадратную аснову 91,5 х 91,5 м і падымаўся на вышыню 90 м сям’ю ўступамі, якія былі абкладзены абпаленай цэглай, замацаванай бітумам. Усе часткі зікурата аб’ядноўваліся лесвіцамі, а яго вяршыню вянчаў верхні храм невялікіх памераў, упрыгожаны блакітнай паліванай цэглай.
У Вавілоне існавала некалькі царскіх рэзідэнцый — умацаваных палацавых комплексаў, збудаванні якіх традыцыйна групаваліся вакол адкрытых двароў. Напрыклад, у так званым Паўднёвым палацы меліся разнастайныя памяшканні жылога і гаспадарчага прызначэння, а таксама вялікая тронная зала, аздобленая пышнымі дэкаратыўнымі пано з паліванай цэглы, выявамі свяшчэнных ільвоў-ахоўнікаў. У комплекс палаца ўваходзілі і «вісячыя сады Семіраміды» (адно з сямі дзівосаў свету), якія размяшчаліся на тэрасах са скляпеністымі перакрыццямі. Па-за горадам размяшчаўся летні палац Навухаданосара II.
Гл. таксама
- Вавілона-асірыйская культура
Зноскі
- archINFORM — 1994. Праверана 27 студзеня 2024.
- Lambert W. G. Babylon: Origins // Babylon: Wissenskultur in Orient und Okzident / пад рэд. E. C. Cancik-Kirschbaum, M. v. Ess, J. Marzahn — De Gruyter, 2011. — ISBN 978-3-11-022211-1, 978-3-11-022212-8 — doi:10.1515/9783110222128.71
- https://web.archive.org/web/20110726164950/http://www.ianmorris.org/docs/social-development.pdf
Літаратура
- Вавілон // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
- Лазука, Б. Гісторыя сусветнага мастацтва. Ад старажытных часоў па XVI стагоддзе / Б. А. Лазука. — Мн.: Беларусь, 2010. ISBN 978-985-01-0894-4
 | Вавілон на Вікісховішчы |
|---|
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Vavilon shumerskae Kadyngira akadskae Babilu u starazhytnasci gorad u Mesapatamii na r Eyfrat ruiny kalya suchasnaga g Hila Irak Pavodle biblejskaga padannya nazvu atrymay ad stalichnaga gorada pabudavanaga adnym z nashchadkay Hama Vavilon Kraina Dzyarzhava AhemenidayStarazhytnaya MakedoniyaDzyarzhava SeleykidayParfyanskae carstvaParfyanskae carstva Dzyarzhava Sasaniday Pravedny halifat d Starazhytny RymVaviloniyaNovaasiryjskae carstva d Neo Babylonian Empire d IrakKaardynaty 32 32 33 pn sh 44 25 16 u d H G Ya OZasnavany 3 tysyachagoddze da n e Naselnictva kalya 150 000 chal Vavilon na karceMedyyafajly na VikishovishchySuchasny vyglyadGistoryyaPlan starazhytnaga Vavilona Upershynyu zgadvaecca pad kanec III tys da n e 3 pachatku II tys da n e kulturny centr Pyarednyaj Azii Pry caru Hamurapi 1792 50 da n e stay stalicaj Vavilonii Kalya 1595 da n e zahopleny hetami kalya 1518 kasitami Paslya 1250 da n e neadnarazova traplyay pad uladu Asiryi Najbolshaga roskvitu dasyagnuy u Novavavilonski peryyad Haldzejskae carstva pry carah Nabapalasaru 625 605 da n e i Navuhadanosaru II 605 562 da n e U 612 g da n e Midyya y sayuze z Vavilonam zavayoyvae Asiryyu 3 getaga chasu Vavilon stanovicca bujnym gandlyovym kulturnym i religijnym centram vyalikim prygozhym i dobra ymacavanym goradam Yago arhitektura razvivaecca y cesnaj suvyazi z vyyaylenchym i dekaratyyna prykladnym mastactvam Pry caravanni Navuhadanosara II u dzyarzhave razgortvaecca grandyyoznae budaynictva Mastactva Vavilona adna z yarkih staronak kultury Pyarednyaj Azii ale yago razviccyo bylo paraynaycha nyadoygim U syaredzine VI st da n e dzyarzhavu zavayavali vojski Ahemeniday adnago z plyamyon Iranskaga nagor ya Paslya zavayavannya Kiram II 539 da n e i Daryem I 522 da n e Vavilon adna sa stalic dzyarzhavy Ahemeniday Getaya dzyarzhava isnavala da 331 i byla zavayavana Alyaksandram Makedonskim Da II st n e Vavilon zanyapay Arhitektura Brama bagini Ishtar Kalya 570 da n e Raskopkami nyameckaga arheolaga R Koldeveya y 1898 1917 uznoyleny plan gorada VII VI stst da n e i arhitekturny ansambl stvorany y peryyad roskvitu Vavilona pry caru Navuhadanosaru II U I VI st da n e Vavilon vycyagnuty y plane pramavugolnik ploshcha kalya 10 km padzeleny r Eyfrat na dzve chastki Stary i Novy gorad abkruzhany caglyanymi vonkavymi i ynutranymi scenami z zubchastymi vezhami i 8 varotami nazvanymi imyonami bagoy Yon byy abneseny magutnymi scenami vyshynyoj kalya 12 m u yakih zroblena vosem bram prysvechanyh roznym bagam Samaj vyalikaj z yaylyalasya Brama bagini Ishtar Yana skladalasya z chatyroh kvadratnyh u plane vezhay pamizh yakimi znahodziysya arachny prahod Vonkavyya ploskasci zubchatyh vezhay uprygozhvali vyyavy bykoy fantastychnyh zhyvyol drakonay mushrushay gryfonay sa zmyainymi galovami tulavami pakrytymi luskoj nagami padobnymi na lapy sabak abo ptushak Vykladzenyya z kafli cegly vyyavy byli simvalami bagini Ishtar i boga Marduka Kolery relefay blakitny chyrvony zhoyty i bely stvarali yrachystae yrazhanne pryvablivali nezvychajnascyu form garmanichnym spaluchennem farbay Ubranne bramy dapaynyali arnamenty yakiya razmyashchalisya y vyglyadze fryzay pa nize scen u zavyarshennyah vezhay vakol arak prahoday Byk Dekor Bramy bagini Ishtar Ad bramy pachynalasya daroga pracesij Svyashchennaya daroga yakaya vyala da galoynaga svyacilishcha Vavilona Esagila prysvechanaga vyarhoynamu bogu Marduku 3 dvuh bakoy yae abmyazhoyvali vysokiya gluhiya sceny vykladzenyya z cegly Pa ih verse ishli zubcy i arnamentavanyya palosy z palivanyh relefnyh razetak Sceny meli shyrokiya ploskiya vystupy a ih nizhniya chastki na pracyagu ysyoj darogi dekaryravay keramichny fryz metrovaj vyshyni Praz kozhnyya dva metry byli rytmichna razmeshchany vyyavy fantastychnyh ilvoy ahoynikay pa shescdzesyat na kozhnym boku Vykladzenyya z roznakalyarovaj kafli cegly yany nadavali daroze pracesij groznuyu yrachystasc velichnasc pakolki lichylasya shto pa yoj mog stupac sam bog Marduk Geta byy zavershany strymany i lakanichny ansambl kozhnaya chastka yakoga koler plastyka prastoravyya suadnosiny arhitekturnyh elementay zlivalasya y adzinae magutnae praslaylenne boga zrazumelae svayoj simvolikaj kozhnamu hto stupay na darogu i ishoy da galoynaga svyacilishcha Vavilona Svyacilishcha boga Marduka zajmala ploshchu 16 ga i bylo abnesena padvojnaj caglyanaj scyanoj z dvanaccaccyu yvahodnymi bramami Perad adnoj z ih galoynaj zakanchvalasya daroga pracesij Nasuprac getaj bramy na drugim boku kompleksu yzvyshaysya vyaliki zikurat Etemenanki arhitektar Aradaheshu Dom asnovy nyabyos i zyamli vyadomy yak legendarnaya Vavilonskaya vezha Yon mey kvadratnuyu asnovu 91 5 h 91 5 m i padymaysya na vyshynyu 90 m syam yu ystupami yakiya byli abkladzeny abpalenaj ceglaj zamacavanaj bitumam Use chastki zikurata ab yadnoyvalisya lesvicami a yago vyarshynyu vyanchay verhni hram nevyalikih pameray uprygozhany blakitnaj palivanaj ceglaj U Vavilone isnavala nekalki carskih rezidencyj umacavanyh palacavyh kompleksay zbudavanni yakih tradycyjna grupavalisya vakol adkrytyh dvaroy Napryklad u tak zvanym Paydnyovym palacy melisya raznastajnyya pamyashkanni zhyloga i gaspadarchaga pryznachennya a taksama vyalikaya tronnaya zala azdoblenaya pyshnymi dekaratyynymi pano z palivanaj cegly vyyavami svyashchennyh ilvoy ahoynikay U kompleks palaca yvahodzili i visyachyya sady Semiramidy adno z syami dzivosay svetu yakiya razmyashchalisya na terasah sa sklyapenistymi perakryccyami Pa za goradam razmyashchaysya letni palac Navuhadanosara II Panarama starazhytnaga goradaGl taksamaVavilona asiryjskaya kulturaZnoskiarchINFORM 1994 Praverana 27 studzenya 2024 lt a href https wikidata org wiki Track Q265049 gt lt a gt Lambert W G Babylon Origins Babylon Wissenskultur in Orient und Okzident pad red E C Cancik Kirschbaum M v Ess J Marzahn De Gruyter 2011 ISBN 978 3 11 022211 1 978 3 11 022212 8 doi 10 1515 9783110222128 71 lt a href https wikidata org wiki Track Q98818 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1558574 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q2571034 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1379145 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q56962200 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1421086 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q132126444 gt lt a gt https web archive org web 20110726164950 http www ianmorris org docs social development pdfLitaraturaVavilon Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 3 Belarusy Varanec Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1996 T 3 511 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0068 4 t 3 Lazuka B Gistoryya susvetnaga mastactva Ad starazhytnyh chasoy pa XVI stagoddze B A Lazuka Mn Belarus 2010 ISBN 978 985 01 0894 4 Vavilon na Vikishovishchy