Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Нідэрландская мова (таксама галандская або фламандская) — германская мова падгрупы.
| Нідэрландская мова | |
|---|---|
 | |
| Саманазва | Nederlands Hollands Vlaams |
| Краіны | Нідэрланды, Бельгія, Сурынам, Нідэрландскія Антыльскія астравы, Аруба |
| Афіцыйны статус |  Аруба  Бельгія  Кюрасаа  Нідэрланды  Сінт-Мартэн  Сурынам |
| Арганізацыя, якая рэгулюе | Dutch Language Union[d] |
| Агульная колькасць носьбітаў |
|
| 37—48 | |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі |
| |
| Пісьменнасць | лацінскае пісьмо |
| Моўныя коды | |
| ДАСТ 7.75–97 | нид 495 |
| ISO 639-1 | nl |
| ISO 639-2 | nld і dut |
| ISO 639-3 | nld |
| dut, dbr і dli | |
| Ethnologue | nld |
| Linguasphere | 52-ACB-a |
| nld | |
| ABS ASCL | 1401 |
| IETF | nl |
| Glottolog | dutc1256 |
 Вікіпедыя на гэтай мове | |
Распаўсюджанне: Нідэрланды, Бельгія, Сурынам, некаторыя краіны Цэнтральнай Амерыкі. Колькасць носьбітаў у свеце 24 млн, Нідэрланды 16 млн.ч. (2003). Для 4 млн другая мова. 7 млн гаворыць на мове афрыкаанс (узнікла з галандской мовы).
Статус афіцыйнай або нацыянальнай мовы: Нідэрланды, Бельгія, Сурынам.
Гісторыя
Нідэрландская або галандская мова паходзіць ад мовы берагавых франкаў і з’яўляецца нашчадкам протагерманскай мовы індаеўрапейскай моўнай групы. Найбліжэйшыя сваякі — старажытнаанглійская, фрызская, ніжненямецкая мовы.
Нідэрландская мова належыць да падгрупы заходнегерманскіх моў. Гістарычна яна сфарміравалася на аснове старажытных заходне-ніжнефранкскіх дыялектаў. Да сярэдзіны XIV стагоддзя найбольшы ўплыў на станаўленне яе нормаў мелі фламандскія гарады (Бруге, Гент і інш.), пазней, асабліва ў XV стагоддзі, у культурным і палітыка-эканамічным сэнсе дамінавала гістарычная вобласць Брабант (Брусэль і Антверпен), а з XVI стагоддзя заканадаўцам моўнай моды зрабілася Галандыя — правінцыя ў заходняй частцы цяперашніх Нідэрландаў.
Паэтычныя творы на нідэрландскай мове вядомыя з часоў сталага Сярэднявечча. Першая друкаваная кніга на нідэрландскай мове з’явілася ў 1476 годзе. Пазнейшыя палітычныя падзеі (Нідэрландская рэвалюцыя канца XVI ст.) прадвызначылі моўную і культурніцкую ініцыятыву Паўночных правінцый (сённяшняга Каралеўства Нідэрланды).
Значную ролю ў станаўленні новай літаратурнай нідэрландскай мовы адыграў узорны пераклад Бібліі (Staten-Bijbel), зроблены ў 1619—1637 гады. Нормы сучаснай арфаграфіі ў асноўным былі распрацаваныя лінгвістамі Л. А. тэ Вінкелам, М. дэ Фрысам і Р. А. Колевейнам. Пасля дапрацовак яны (нідэрл.: А Igemeen Beschaafd Nederlands — агульнаўжываная) былі прынятыя ў якасці рэкамендаваных у 1946 годзе ў Бельгіі і ў 1947 — у Нідэрландах.
Сінтаксіс
У сучаснае нідэрландскае мове няма склонаў (за выключэннем дыялектаў). Ёсць тры роды: ніякі, мужчынскі і жаночы. Апошнія два паступова зліваюцца ў адзін агульны род: існуюць, напрыклад, толькі два вызначаныя артыклі — het, для ніякага роду, і de, для жаночага і мужчынскага роду.
Дыялекты
Для нідэрландскай мовы характэрна вялікая колькасць дыялектаў, толькі ў Фландрыі іх каля дзвюх з паловай тысяч. У адукацыі, СМІ і ў якасці дзяржаўнай выкарыстоўваецца «ўсеагульная нідэрландская мова» (AN, Algemeen Nederlands), зацверджаны нідэрландскім моўным саюзам (Nederlandse Taalunie) афіцыйны варыянт мовы. З 15 кастрычніка 2005 праводзіцца рэформа арфаграфіі.
Ад нідэрландскай мовы параўнальна нядаўна адлучыўся афрыкаанс.
Афрыка́анс
Гісторыя афрыкаанс пачынаецца з масавага перасялення фермераў (нідэрл.: boer) з Галандыі, Фландрыі і іншых рэгіёнаў паўночна-заходняй Еўропы, якія былі хутка асіміляваныя мясцовым насельніцтвам.
Пасля пераходу калоніі пад кіраўніцтва Брытаніі на пачатку XIX стагоддзя, каланісты пачалі засвойваць новыя ўнутраныя раёны Паўднёвай Афрыкі, забраўшы сваю мову з сабой. Наступствы ізаляцыі ад астатняга нідэрландскамоўнага свету зрабілі мову каланістаў такой, якая яна ёсць на сённяшні дзень, гэта значыць афрыкаанс.
На пачатку XX стагоддзя народны «афрыканскі» варыянт нідэрландскай мовы стаў пераважаць над літаратурнай «еўрапейскай» мовай. У 1925 годзе ў Канстытуцыю Паўднёва-Афрыканскага Саюза ад 1909 года была ўнесена папраўка, якая сцвярджала «нідэрландскае слова ў Артыкуле 137 (…) уключае ў сябе афрыкаанс». Новая канстытуцыя ад 1961 года толькі пералічала англійскую і нідэрландскую мовы ў якасці афіцыйных.
Згодна з прыкладнай ацэнкай, каля 90 % словаў афрыкаанс маюць нідэрландскае паходжанне. Абедзве мовы маюць высокую ступень узаемапаразумення, аднак гэтая ступень у некаторых выпадках (у дачыненні да лексікі, напісання) можа быць асіметрычнай: для нідэрландскамоўнага чалавека часцей лягчэй зразумець афрыкаанс, чым жыхару ПАР зразумець нідэрландскую.
Крыніцы
- https://github.com/unicode-org/cldr/blob/main/common/main/nl.xml
- http://taalunieversum.org/taal/spelling/
- Language Standardization and Language Change: The Dynamics of Cape Dutch
- Nieuw Letterkundig Magazijn. Jaargang 16 — Nederlandstalige Zuid-Afrikaanse literatuur, 1652—1925 (page 2)
- South Africa: Legislation: 1910—2008, Archontology.org
- Transformation in the Judiciary — A constitutional imperative. Supreme Court of Appeal, Government of South Africa.
- Language and Social History: Studies in South African Sociolinguistics (page 214)
- The Dutch Language: A Survey (page 132)
- Oxford Journal on Mutual Comprehensibility of Written Afrikaans and Dutch
Літаратура
- Баршчэўскі, Л. П. Кароткая граматыка нідэрландскай мовы / Л. П. Баршчэўскі, Ю. Б. Жалезка. — Мінск: Радыёла-плюс, 2010. — 116 с. : фат. — (Серыя «Беларускія ЕўраГраматыкі»). ISBN 978-985-448-103-6
Спасылкі
- Некамерцыйны сайт урокаў нідэрландскага, на якім можна лёгка вучыць мову, агучаны носьбітамі мовы.
- Dutch 101 Learn Dutch online
- Orandago Вывучэнне галандскага граматыка, практыкаванні, слоўнік Архівавана 18 студзеня 2012.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Niderlandskaya mova taksama galandskaya abo flamandskaya germanskaya mova padgrupy Niderlandskaya movaSamanazva Nederlands Hollands VlaamsKrainy Niderlandy Belgiya Surynam Niderlandskiya Antylskiya astravy ArubaAficyjny status Aruba Belgiya Kyurasaa Niderlandy Sint Marten SurynamArganizacyya yakaya regulyue Dutch Language Union d Agulnaya kolkasc nosbitay 23 100 000 chal 2019 37 48KlasifikacyyaKategoryya Movy Eyrazii d indaeyrapejskiya movygermanskiya movyzahodnegermanskiya movy d Nizhnefrankskiya movyniderlandskaya mova dd dd dd dd dd dd Pismennasc lacinskae pismoMoynyya kodyDAST 7 75 97 nid 495ISO 639 1 nlISO 639 2 nld i dutISO 639 3 nlddut dbr i dliEthnologue nldLinguasphere 52 ACB anldABS ASCL 1401IETF nlGlottolog dutc1256Vikipedyya na getaj move Raspaysyudzhanne Niderlandy Belgiya Surynam nekatoryya krainy Centralnaj Ameryki Kolkasc nosbitay u svece 24 mln Niderlandy 16 mln ch 2003 Dlya 4 mln drugaya mova 7 mln gavoryc na move afrykaans uznikla z galandskoj movy Status aficyjnaj abo nacyyanalnaj movy Niderlandy Belgiya Surynam GistoryyaNiderlandskaya abo galandskaya mova pahodzic ad movy beragavyh frankay i z yaylyaecca nashchadkam protagermanskaj movy indaeyrapejskaj moynaj grupy Najblizhejshyya svayaki starazhytnaanglijskaya fryzskaya nizhnenyameckaya movy Niderlandskaya mova nalezhyc da padgrupy zahodnegermanskih moy Gistarychna yana sfarmiravalasya na asnove starazhytnyh zahodne nizhnefrankskih dyyalektay Da syaredziny XIV stagoddzya najbolshy yplyy na stanaylenne yae normay meli flamandskiya garady Bruge Gent i insh paznej asabliva y XV stagoddzi u kulturnym i palityka ekanamichnym sense daminavala gistarychnaya voblasc Brabant Brusel i Antverpen a z XVI stagoddzya zakanadaycam moynaj mody zrabilasya Galandyya pravincyya y zahodnyaj chastcy cyaperashnih Niderlanday Paetychnyya tvory na niderlandskaj move vyadomyya z chasoy stalaga Syarednyavechcha Pershaya drukavanaya kniga na niderlandskaj move z yavilasya y 1476 godze Paznejshyya palitychnyya padzei Niderlandskaya revalyucyya kanca XVI st pradvyznachyli moynuyu i kulturnickuyu inicyyatyvu Paynochnyh pravincyj syonnyashnyaga Karaleystva Niderlandy Znachnuyu rolyu y stanaylenni novaj litaraturnaj niderlandskaj movy adygray uzorny peraklad Biblii Staten Bijbel zrobleny y 1619 1637 gady Normy suchasnaj arfagrafii y asnoynym byli raspracavanyya lingvistami L A te Vinkelam M de Frysam i R A Kolevejnam Paslya dapracovak yany niderl A Igemeen Beschaafd Nederlands agulnayzhyvanaya byli prynyatyya y yakasci rekamendavanyh u 1946 godze y Belgii i y 1947 u Niderlandah SintaksisU suchasnae niderlandskae move nyama sklonay za vyklyuchennem dyyalektay Yosc try rody niyaki muzhchynski i zhanochy Aposhniya dva pastupova zlivayucca y adzin agulny rod isnuyuc napryklad tolki dva vyznachanyya artykli het dlya niyakaga rodu i de dlya zhanochaga i muzhchynskaga rodu DyyalektyDlya niderlandskaj movy harakterna vyalikaya kolkasc dyyalektay tolki y Flandryi ih kalya dzvyuh z palovaj tysyach U adukacyi SMI i y yakasci dzyarzhaynaj vykarystoyvaecca yseagulnaya niderlandskaya mova AN Algemeen Nederlands zacverdzhany niderlandskim moynym sayuzam Nederlandse Taalunie aficyjny varyyant movy Z 15 kastrychnika 2005 pravodzicca reforma arfagrafii Ad niderlandskaj movy paraynalna nyadayna adluchyysya afrykaans Afryka ans Asnoyny artykul Afrykaans Rayony y PAR dze bolshasc naselnictva razmaylyae na afrykaans paznachany sinim koleram Gistoryya afrykaans pachynaecca z masavaga perasyalennya fermeray niderl boer z Galandyi Flandryi i inshyh regiyonay paynochna zahodnyaj Eyropy yakiya byli hutka asimilyavanyya myascovym naselnictvam Paslya perahodu kalonii pad kiraynictva Brytanii na pachatku XIX stagoddzya kalanisty pachali zasvojvac novyya ynutranyya rayony Paydnyovaj Afryki zabrayshy svayu movu z saboj Nastupstvy izalyacyi ad astatnyaga niderlandskamoynaga svetu zrabili movu kalanistay takoj yakaya yana yosc na syonnyashni dzen geta znachyc afrykaans Na pachatku XX stagoddzya narodny afrykanski varyyant niderlandskaj movy stay peravazhac nad litaraturnaj eyrapejskaj movaj U 1925 godze y Kanstytucyyu Paydnyova Afrykanskaga Sayuza ad 1909 goda byla ynesena paprayka yakaya scvyardzhala niderlandskae slova y Artykule 137 uklyuchae y syabe afrykaans Novaya kanstytucyya ad 1961 goda tolki peralichala anglijskuyu i niderlandskuyu movy y yakasci aficyjnyh Zgodna z prykladnaj acenkaj kalya 90 slovay afrykaans mayuc niderlandskae pahodzhanne Abedzve movy mayuc vysokuyu stupen uzaemaparazumennya adnak getaya stupen u nekatoryh vypadkah u dachynenni da leksiki napisannya mozha byc asimetrychnaj dlya niderlandskamoynaga chalaveka chascej lyagchej zrazumec afrykaans chym zhyharu PAR zrazumec niderlandskuyu Krynicyhttps github com unicode org cldr blob main common main nl xml http taalunieversum org taal spelling Language Standardization and Language Change The Dynamics of Cape Dutch Nieuw Letterkundig Magazijn Jaargang 16 Nederlandstalige Zuid Afrikaanse literatuur 1652 1925 page 2 South Africa Legislation 1910 2008 Archontology org Transformation in the Judiciary A constitutional imperative Supreme Court of Appeal Government of South Africa Language and Social History Studies in South African Sociolinguistics page 214 The Dutch Language A Survey page 132 Oxford Journal on Mutual Comprehensibility of Written Afrikaans and DutchLitaraturaBarshcheyski L P Karotkaya gramatyka niderlandskaj movy L P Barshcheyski Yu B Zhalezka Minsk Radyyola plyus 2010 116 s fat Seryya Belaruskiya EyraGramatyki ISBN 978 985 448 103 6SpasylkiRazdzel Vikipedyi na niderlandskaj moveLagatyp Vikisloyniki U Vikisloyniku spis sloy niderlandskaj movy zmyashchaecca y kategoryi Niderlandskaya mova Nekamercyjny sajt urokay niderlandskaga na yakim mozhna lyogka vuchyc movu aguchany nosbitami movy Dutch 101 Learn Dutch online Orandago Vyvuchenne galandskaga gramatyka praktykavanni sloynik Arhivavana 18 studzenya 2012