Гісторыя хіміі

У гэтай старонкі няма правераных версій, хутчэй за ўсё, яе якасць не ацэньвалася на адпаведнасць стандартам.

Гісторыя хіміі вывучае і апісвае складаны працэс назапашвання спецыфічных ведаў, якія адносяцца да вывучэння ўласцівасцей і ператварэнняў рэчываў; яе можна разглядаць як памежную вобласць веды, якая звязвае з'явы і працэсы, якія адносяцца да развіцця хіміі, з гісторыяй чалавечага грамадства.

Гісторыя навукі
Паводле тэматыкі
Прыродазнаўчыя навукі
Астраномія
Фізіка
Хімія
Грамадскія навукі
Тэхналогія
Навігацыя
Катэгорыі

Гісторыю хіміі прынята падзяляць на некалькі перыядаў; пры гэтым варта ўлічваць, што гэтая перыядызацыя, будучы дастаткова ўмоўнай і адноснай, мае хутчэй дыдактычны сэнс.

Хімія старажытнасці

Хімія, навука аб саставе рэчываў і іх ператварэннях, пачалася з адкрыцця чалавекам здольнасці агню змяняць прыродныя матэрыялы. Людзі ўмелі выплаўляць медзь і бронзу, абпальваць гліняныя вырабы, атрымліваць шкло яшчэ за 4000 гадоў да н. э. З 7 ст. да н.

Егіпет і Месапатамія сталі цэнтрамі вытворчасці фарбавальнікаў; там жа атрымлівалі ў чыстым выглядзе золата, серабро і іншыя металы. Прыкладна з 1500 да 350 да н. э. для вытворчасці фарбавальнікаў выкарыстоўвалі перагонкі, а металы выплаўлялі з руд, змешваючы іх з драўняным вуглем і прадувая праз сумесь, гарыць — паветра. Самім працэдурах ператварэння прыродных матэрыялаў давалі містычнае значэнне.

Грэчаская натурфіласофія

Міфалагічныя ідэі праніклі ў Грэцыю праз Фалеса Мілецкага (прыбл. 625—547 да н. э.), які ўзводзіў усю разнастайнасць з'яў і рэчаў да адзінай першастыхіі — вады. Аднак грэчаскіх філосафаў цікавілі не спосабы атрымання рэчываў і іх практычнае выкарыстанне, а галоўным чынам сутнасць падзей, якія адбываюцца ў свеце працэсаў. Так, старажытнагрэчаскі філосаф Анаксімен (585—525 да н. э.) сцвярджаў, што першааснова Сусвету — паветра: пры разрэджанні паветра ператвараецца ў агонь, а па меры згушчэння становіцца вадой, затым зямлёй і, нарэшце, каменем. Геракліт Ефескі (канец 6 — пачатак 5 стст. да н. э.) спрабаваў растлумачыць з'явы прыроды, вызначыўшы агонь пятым элементам.

Чатыры першаэлементы

Гэтыя ўяўленні былі аб'яднаны ў натурфіласофіі Эмпедокла з Агрыгента (490—430 да н. е.) стваральніка тэорыі чатырох пачаткаў светабудовы. У розных варыянтах яго тэорыя панавала больш двух тысячагоддзяў. Згодна з Эмпедоклам, усе матэрыяльныя аб'екты ўтвараюцца пры злучэнні вечных і нязменных элементаў-стыхій: вады, паветра, зямлі і агню — пад дзеяннем касмічных сіл любові (прыцягнення) і нянавісці (адштурхвання). Тэорыю элементаў Эмпедокла прынялі і развілі спачатку Платон (427—347 да н. э.), удакладніўшы, што нематэрыяльныя сілы дабра і зла могуць ператвараць гэтыя элементы адзін у другі, а затым Арыстоцель (384—322 да н. э.).

Па Арыстоцелю, элементы-стыхіі-гэта не матэрыяльныя субстанцыі, а носьбіты пэўных якасцей: цеплыні, холаду, сухасці і вільгаці. Гэты погляд трансфармаваўся ў ідэю чатырох «сокаў» Галена (129—200 н. э.) і панаваў у навуцы аж да 17 стагоддзя. Іншым важным пытаннем, якім займаліся грэчаскія натурфілосафы, было пытанне аб дзялімасці матэрыі. Родапачынальнікамі канцэпцыі, якая атрымала пасля назву «атамістычнай», былі Leucippus (прыбл. 500—440 да н. э.), яго вучань Дэмакрыт (к. 470—360 да н. э.) і Эпікур (к. 342—270 да н. э.). Згодна з іх вучэннем, існуюць толькі пустата і атамы — непадзельныя матэрыяльныя элементы, вечныя, неразбуральныя, непранікальныя, адрозніваюцца формай, становішчам у прасторы і велічыней; з іх «віхуры» ўтворацца ўсе цела. Атамістычная тэорыя заставалася непапулярнай на працягу двух тысячагоддзяў пасля Дэмакрыта, але не знікла цалкам. Адным з яе прыхільнікаў стаў старажытнагрэчаскі паэт Ціт Лукрэцый Кар (95-55 да н. э.), які выклаў погляды Дэмакрыта і Эпікура у паэме «Аб прыродзе рэчаў» (De Rerum Natura).