Культ про дкаў адна з ранейшых формаў рэлігіі існасць якой у пакланенні душам памерлых продкаў якім прыпісваецца магчыма

Культ про́дкаў: адна з ранейшых формаў рэлігіі, існасць якой — у пакланенні душам памерлых продкаў, якім прыпісваецца магчымасць уплываць на жыццё наступных пакаленняў.




Ключавыя паняцці Ахвярапрынашэнне · · Бажаство · Бог · Залаты век · · Замовы · Ініцыяцыя · Сусветная вось · · · Міф · Манатэізм · Політэізм · · · Сінкрэтызм ·
Найстаражытнейшыя формы рэлігійнасці Анімізм · Заалатрыя · Культ продкаў · Магія · · Татэмізм · Фетышызм · Шаманізм
Гістарычныя арэалы Азія (Бон · Будызм · Ведызм — — Індуізм · · Даасізм · Джайнізм · · Сінтаізм · Тэнгрыянства) Афрыка (Старажытны Егіпет · ) Блізкі Усход і Міжземнамор'е (Зараастрызм · Іслам · Іўдаізм · Хрысціянства) Дахрысціянская Еўропа (Германцы · Старажытная Арменія · Старажытная Грэцыя · · Славяне)
Служыцелі культу · Аракул · Брахман · · Друід · Жрэц · Імам · Лама · Чараўнік · · Манах · Святар · Шаман
Звышнатуральныя сутнасці · Анёл · · Дэман · Джын · · Д’ябал · · · Пярэварацень · Чорт · Эльф

Пад культам продкаў разумеюць не толькі веру або асобныя вераванні ў боскасць продкаў, але і абрады (або цэлыя комплексы абрадаў) іх ушанавання. Звычайна да культу продкаў адносяць і звязаную з ім атрыбутыку, а таксама сістэму паводзін і народнай этыкі. Часта ў навуковай літаратуры культ продкаў тлумачыцца яшчэ шырэй — як наогул клопат пра памерлых, вера ў сямейных заступнікаў.

У гэтым шырокім тлумачэнні культу продкаў ён прысутны ў маральна-паводзінскіх асновах сучаснага чалавека (шанаванне памерлых, наведванне могілак).

Гісторыя

Культ продкаў узнік у першабытнам грамадстве. З развіццём чалавецтва ён граў прыкметную ролю ў палітэістычных рэлігіях старажытных грэкаў, рымлянаў, а таксама праславян.

З пашырэннем вялікіх сусветных рэлігій (хрысціянства, іўдаізм, іслам, будызм) культ продкаў захоўваўся ў народных вераваннях.

У заходняй хрысціянскай традыцыі «Дзень усіх святых» — рэха культу продкаў. У некаторых народаў культ продкаў лёг у аснову нацыянальных рэлігійных сістэм — індуізму, канфуцыянства, сінтаізму.

Ва ўсходніх славян

Ва ўсходнеславянскіх народаў была шырока распаўсюджанай вера ў шанаванне памёрлых продкаў. Як адзначыў з гэтай нагоды этнограф Дз. Зяленін (1878—1954) у сваёй «Усходнеславянскай этнаграфіі»: «Магічныя абрады і культ мёртвых наогул выціснулі ва ўсходніх славян даўнейшы культ прыродных сіл».

З хрысціянізацыяй беларусаў і ўкраінцаў у новых традыцыйных святах і рытуалах захавалася шмат паганскіх рыс, звязаных з даўнейшым славянскім культам продкаў. Яны асабліва адчуваюцца ў калядных павер’ях , у прыватнасці, у шанаванні дзядоў (укр. дід, дідух) — раданачальнікаў сям’і, а таксама ў абавязковых памінальных днях пасля Вялікадня — Радаўніцы (грабкы́, Ра́дуныця, діды́ ва ўкраінцаў).

Зноскі

Зеленин Д. К. Восточнославянская этнография, М.:"Наука", 1991, стор. 411
Культура і побут населення України, К.:"Либідь", 1991, С.196.

Літаратура

Народы мира. Историко-этнографический справочник. М.: Советская Энциклопедия, С. 586.
Зеленин Д. К. Восточнославянская этнография, М.: Наука, 1991.
Культура і побут населення України, К.: Либідь, 1991.
Митрополит Іларіон (Іван Огієнко) Дохристиянські вірування українського народу, К.: Обереги, 1992.

[1] Зеленин Д. К. Восточнославянская этнография, М.:"Наука", 1991, стор. 411

[2] Культура і побут населення України, К.:"Либідь", 1991, С.196.