Кёнігсберг

Калінінград, (да 1255 — Тванкста, да 1946 — Кёнігсберг, традыцыйная беларуская назва — Каралявец) — горад на захадзе Расіі, адміністрацыйны цэнтр Калінінградскай вобласці. З Калінінграда да Берліна 500 км, да Масквы - больш за 1200 км.

Горад Калінінград руск.: Калининград Герб^[d] Сцяг^[d] Краіна  Расія Рэгіён Калінінградская вобласць Каардынаты 54°43′00″ пн. ш. 20°30′00″ у. д.^HGЯO Кіраўнік Oleg Aminov^[d] Заснаваны 1255 Ранейшыя назвы Кёнігсберг Плошча 224,7 км² Вышыня цэнтра 5 м Водныя аб’екты Прэголя Насельніцтва ▼488 690 чал. (1 студзеня 2025) Часавы пояс UTC+2 Тэлефонны код 4812 Паштовыя індэксы 236000 Аўтамабільны код 39 Афіцыйны сайт klgd.ru (руск.)​ (англ.) Калінінград на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Перадгісторыя

Згодна з "Хронікай Прускай зямлі" (1326), да зруйнавання крыжакамі на месцы цяперашняга горада было прускае паселішча Тванкста (у нямецкім напісанні Tuwangste або Twangste). У 1255 годзе крыжакі зруйнавалі Тванксту, пабудавалі замак і назвалі новае паселішча ў гонар чэшскага караля "Каралеўскай гарой" (ням. könig "кароль", berg "гара").

У "Хроніцы" адзначаецца, што назва тванксцкага паселішча пайшла ад назвы лесу, які тут быў. Гэта была дэльта ракі Прэголі (Прэйгары), тут сцякаліся два з яе рукавоў, месца было выгоднае з абарончага гледзішча. Назву звязваюць з літоўскім tvankstyti "запруджваць", tvanka "запруда, сыпаны вал", і мяркуюць, што вядомыя тут пазней і пры немцах пруды былі створаныя яшчэ прусамі з абарончымі мэтамі. Поўны адпаведнік прускай назвы — былы літоўскі тапонім Tvankstė (у зусім іншай частцы ЛІтвы, пад Панявежам). Літаральным перакладам прускай Тванксты было б, такім чынам, "Запруддзе".

Гісторыя

Заснаваны ў 1255 годзе крыжакамі Тэўтонскага ордэну. Горад стаў членам Ганзейскай лігі, з 1457 г. — галоўнай рэзідэнцыяй Тэўтонскага ордэну, з 1525 г. — мірской сталіцай Прускага герцагства. У розныя часы горад на непрацяглы час быў у складзе Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі. Кёнігсберг быў важным адукацыйным цэнтрам дзякуючы ўніверсітэту Альбертына, заснаванаму ў 1544 князем Альбертам Прускім. У 1701 князь Фрыдрых III быў каранаваны ў якасці караля Фрыдрыха I.

Пасля Першай сусветнай вайны горад разам з усёй Усходняй Прусіяй быў адрэзаны ад асноўнай тэрыторыі Германіі «Польскім калідорам».

У 1944 г. Кёнігсберг моцна пацярпеў ад брытанскага авіябамбавання і за некалькі дзён згарэў. У красавіку 1945 г. горад быў захоплены савецкімі войскамі, рэшткі нямецкага насельніцтва выгнаныя. Кёнігсберг разам з усёй Усходняй Прусіяй заселены перасяленцамі з Расіі, Украіны і Беларусі (беларусы складаюць да 8% насельніцтва) і ўведзены ў склад РСФСР. У 1946 годзе перайменаваны ў Калінінград у гонар бальшавіка Міхаіла Калініна. За савецкім часам Калінінград быў важным стратэгічным апорным пунктам савецкага флоту на Балтыйскім моры і быў закрыты для наведвання замежнікамі.

Пасля распаду СССР у 1991 годзе, Калінінградская вобласць засталася расійскім эксклавам, аточаным Польшчай і незалежнай Літоўскай рэспублікай.

Насельніцтва

Год Колькасць 2002 430 003 2007 422 348 2008 421 678 2009 420 480 2010 431 902 Год Колькасць 2011 431 539 2012 433 532 2013 441 376 2014 448 548 2015 453 461 Год Колькасць 2016 459 560 2017 467 289 2018 475 056 2019 482 443 2020 489 359 Год Колькасць 2021 490 449 2023 489 735 2024 489 584 2025 488 690

Эканоміка

Калінінград — адзіны незамярзаючы расійскі порт на Балтыцы. У 1996 г. Калінінград быў абвешчаны асаблівай эканамічнай зонай. Цяпер тут вырабляецца кожны трэці расійскі тэлевізар, наладжаная зборка аўтамабіляў. Еўрапейская камісія мае адмысловы праект па падтрымцы рэгіёну і развіццю гандлю паміж Калінінградскай вобласцю і краінамі ЕС. Рэгіён дынамічна развіваецца, сукупны рэгіянальны прадукт расце тэмпамі, большымі, чым ува ўсіх іншых рэгіёнах Расіі і нават у суседніх краінах Еўропы.

Транспарт

• Калінінградскі трамвай
• Калінінград-Пасажырскі

Адукацыя

• Балтыйскі федэральны ўніверсітэт імя Імануіла Канта

Славутасці

Кафедральны сабор

• Каралеўская брама
• Музей бурштыну, Калінінград
• Помнік Францыску Скарыну (2004).

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Калінінграда

• Эрых Бернекер
• Крысціян Гольдбах
• Іаган Георг Гаман
• Імануіл Кант

Тапаграфічныя карты

• [1] Калининград. Маштаб: 1 : 200 000. Стан мясцовасці на 1984 год. Выданне 1988 г. (руск.)
• [2] Бартошице. Маштаб: 1 : 200 000. Стан мясцовасці на 1980-1984 год. Выданне 1987 г. (руск.)

Зноскі

1. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2025 года — М.: Росстат, 2025.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q133797648"></a>
2. Petras Dusburgietis. Prūsijos žemės kronikа. Vilnius: Vaga, 1985.
3. http://kaliningrad.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/kaliningrad/resources/67d5be0041e7f6558d13cd2d59c15b71/Численность%20и%20размещение%20населения.xls
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126946484"></a>
4. Калининградская область. Оценка численности населения на 1 января 2007-2014 годов
5. http://kaliningrad.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/kaliningrad/resources/e9a049804e9f624b9e6e9f8e65563e6a/Итоги%20ВПН-2010_том1.xlsx
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126946701"></a>
6. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683726"></a>
7. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 с.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683996"></a>
8. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126707963"></a>
9. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684268"></a>
10. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar — 2018.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684493"></a>
11. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года — М.: Росстат, 2017.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q41348632"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
12. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — М.: Росстат, 2018.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56023898"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
13. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684775"></a>
14. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126688520"></a>
15. Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года)
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684906"></a>
16. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года — Росстат, 2023.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126719912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
17. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года — М.: Росстат, 2024.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126076461"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Калінінград
• Афіцыйная старонка
• Алесь Кудрыцкі. Востраў Калінінград(недаступная спасылка)
• Фотаздымкі Калінінграда Архівавана 22 красавіка 2012.