Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Малайзія (малайск.: Malaysia [məlejsiə]; англ.: [məˈleɪʒə] або [məˈleɪsiə]) — дзяржава ў Паўднёва-Усходняй Азіі, на поўдні паўвострава Малака і ў паўночнай частцы вострава Барнеа. Клімат — экватарыяльны, гарачы і вільготны. Агульная плошча — 330,8 тыс. км². Сталіца — Куала-Лумпур (1,5 млн чал.). Адміністрацыйны цэнтр краіны, куды з 2003 перанесеныя ўрадавыя ўстановы, — Путраджая. Нацыянальны дзень 31 жніўня. Дзяржаўная мова малайская. Мусульмане складаюць большасць насельніцтва — каля 60 %. Адміністрацыйны падзел: 13 штатаў і тры федэральныя тэрыторыі.
| |||||
 | |||||
| Дэвіз: «Bersekutu Bertambah Mutu» «Адзінства — гэта моц» | |||||
| Гімн: «Negaraku» | |||||
| Заснавана | 16 верасня 1963 | ||||
| Афіцыйныя мовы | малайская мова | ||||
| Сталіца |
| ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Куала-Лумпур, Джахор-Бару, , Шах-Алам, | ||||
| Форма кіравання | Федэратыўная парламентарная | ||||
| | Ібрагім Ісмаіл Анвар Ібрагім | ||||
| Дзярж. рэлігія | Іслам (сунізм) | ||||
| Плошча • Агулам • % воднай паверхні | 67-я ў свеце 330.803 км² 0,3 | ||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2024) • Перапіс (2020) • Шчыльнасць | 34.564.810 чал. 32,447,385 чал. 92 чал./км² (116-я) | ||||
| ВУП (ППЗ) • Разам (2014) • На душу насельніцтва | $769,4 млрд (29-ы) $25.833 | ||||
| ВУП (намінал) • Разам (2014) • На душу насельніцтва | $338,1 млрд (28-ы) $12.127 | ||||
| ІРЧП (2014) | ▲0,779 (высокі) (62-ы) | ||||
| Этнахаронім | Малайцы | ||||
| Валюта | Malaysian ringgit[d] | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .my | ||||
| Код ISO (Alpha-2) | MY | ||||
| Код ISO (Alpha-3) | MYS | ||||
| Код МАК | MAS | ||||
| Тэлефонны код | +60 | ||||
| Часавыя паясы | UTC+8 і Asia/Kuala_Lumpur[d] | ||||
Дзяржаўны лад
Федэратыўная канстытуцыйная манархія падобная да . Манарх выбіраецца па выніках тайнага галасавання Савета кіраўнікоў, у які ўваходзяць спадчынныя султаны дзевяці з 13 штатаў краіны. Кіраўнік Малайзіі займае трон пяць гадоў без права перавыбрання на другі тэрмін запар. 30 ліпеня 2019 года ў Малайзіі прайшла каранацыя вярхоўнага кіраўніка краіны Абдулы Рыяятудзіна Аль-Мустафы Білаха. Ён прысягнуў у якасці манарха Малайзіі 31 студзеня, змяніўшы караля Мухамада V, які адрокся ад трона.
Заканадаўчая ўлада прадстаўленая двухпалатным Парламентам. Верхняя палата — . Ніжняя, , фармуецца на тэрмін 5 гадоў па выніках усеагульных прамых выбараў.
Выканаўчую ўладу здзяйсняе на чале з Прэм’ер-міністрам.
У Малайзіі дзейнічаюць каля 40 буйных палітычных партый. Дамінуючыя пазіцыі ва ўнутрыпалітычным жыцці займае кааліцыя (13 партый). Вядучая роля ў ёй належыць найбуйнейшай, фактычна кіруючай партыі — Аб’яднанай малайскай нацыянальнай арганізацыі (АМНА). Найболей уплывовая апазіцыйная партыя Панмалайзійская ісламская партыя (ПАС).
Насельніцтва
Насельніцтва 26,6 млн чал., з іх 65 % малайцы і роднасныя ім этнасы, 26 % — кітайцы, 8 % — індыйцы і іншыя выхадцы з Паўднёвай Азіі, 1-2 % — еўрапейцы і інш.
Эканоміка
Па асноўных эканамічных паказчыках Малайзія ўваходзіць у лік новых індустрыяльных краін. У 2007 годзе рост ВУП склаў 6 % (у 2006 — 5,9 %).
Найбуйнейшым сектарам эканомікі з’яўляецца сфера паслуг 50 % ВУП. У 2007 Малайзію наведалі больш 20,7 млн турыстаў. Найболей дынамічна развіваецца апрацоўчая прамысловасць, якая складае 30 % ВУП. Галоўны яе сектар — выпуск арыентаванай на экспарт электроннай і электратэхнічнай прадукцыі. На здабываючую прамысловасць (нафта, газ, волава і інш.) прыходзіцца 7 % ВУП. Удзельная вага сельскай гаспадаркі 8 % ВУП (звыш 50 % сусветнай вытворчасці пальмавага алею, 3-е месца ў свеце па вытворчасці натуральнага каўчука).
Краіна ў ліку асноўных сусветных вытворцаў інтэгральных схем, кандыцыянераў, радыё- і тэлевізійнай апаратуры. Малайзія мае ўласнае аўтамабілебудаванне (тры нацыянальных аўтамабільных прадпрыемствы — «Пратон», «Перадуа», «Хайком»).
Знешнегандлёвае абарачэнне Малайзіі, якая ўваходзіць у першую дваццатку дзяржаў свету па гэтым паказчыку, у 2007 склала 324,2 млрд дол. ЗША (у 2006—285,3 млрд дол.). Экспарт у асноўным прадстаўлены гатовымі вырабамі — электроніка і электратэхніка, а таксама прадукцыя хімічнай прамысловасці. У імпарце галоўнымі артыкуламі з’яўляюцца тавары прамежкавага спажывання (кампаненты і паўфабрыкаты для вытворчасці гатовых вырабаў). Асноўныя гандлёвыя партнёры ЗША, Сінгапур, Японія і Кітай. Аб’ём прамых замежных інвестыцый у 2007 склаў больш 6 млрд.дол. Найбуйнейшымі інвестарамі застаюцца Японія і ЗША.
Прыбытак на душу насельніцтва дасягнуў $6,4 тыс. Узровень інфляцыі ў 2007 — 4 %, беспрацоўя — 3,3 %. З 2005 уведзены плаваючы курс нацыянальнай валюты, які ў сярэднім складае 3,5 рынггіта за 1 дол. ЗША. Знешні доўг — 50,3 млрд дол. ЗША.
Узброеныя сілы
Узброеныя сілы налічваюць 111,5 тыс. чал.: сухапутныя войскі 85 тыс.чал., ВМС 14 тыс.чал., ВПС 12,5 тыс.чал. Колькасць паліцыі каля 95 тыс.чал.
Гл. таксама
- Кінабалу
Зноскі
- 152.1 // Federal Constitution, Perlembagaan Persekutuan
- CIA - The World Factbook: Malaysia (англ.)
- UNDP Human Development Report 2015 (англ.)
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
- blr.belta.by
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Малайзія- Партал урада Малайзіі Архівавана 27 жніўня 2008.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Malajziya malajsk Malaysia melejsie angl meˈleɪʒe abo meˈleɪsie dzyarzhava y Paydnyova Ushodnyaj Azii na poydni payvostrava Malaka i y paynochnaj chastcy vostrava Barnea Klimat ekvataryyalny garachy i vilgotny Agulnaya ploshcha 330 8 tys km Stalica Kuala Lumpur 1 5 mln chal Administracyjny centr krainy kudy z 2003 peranesenyya yradavyya ystanovy Putradzhaya Nacyyanalny dzen 31 zhniynya Dzyarzhaynaya mova malajskaya Musulmane skladayuc bolshasc naselnictva kalya 60 Administracyjny padzel 13 shtatay i try federalnyya terytoryi Malajziya Malaysia Scyag Malajzii Gerb MalajziiDeviz Bersekutu Bertambah Mutu Adzinstva geta moc Gimn Negaraku source source track track track track track track track track track track track track track track track track track track track Zasnavana 16 verasnya 1963Aficyjnyya movy malajskaya movaStalica Kuala LumpurNajbujnejshyya garady Kuala Lumpur Dzhahor Baru Shah Alam Forma kiravannya Federatyynaya parlamentarnayaIbragim Ismail Anvar IbragimDzyarzh religiya Islam sunizm Ploshcha Agulam vodnaj paverhni 67 ya y svece 330 803 km 0 3Naselnictva Acenka 2024 Perapis 2020 Shchylnasc 34 564 810 chal 32 447 385 chal 92 chal km 116 ya VUP PPZ Razam 2014 Na dushu naselnictva 769 4 mlrd 29 y 25 833VUP naminal Razam 2014 Na dushu naselnictva 338 1 mlrd 28 y 12 127IRChP 2014 0 779 vysoki 62 y Etnaharonim MalajcyValyuta Malaysian ringgit d Internet damen myKod ISO Alpha 2 MYKod ISO Alpha 3 MYSKod MAK MASTelefonny kod 60Chasavyya payasy UTC 8 i Asia Kuala Lumpur d Dzyarzhayny ladFederatyynaya kanstytucyjnaya manarhiya padobnaya da Manarh vybiraecca pa vynikah tajnaga galasavannya Saveta kiraynikoy u yaki yvahodzyac spadchynnyya sultany dzevyaci z 13 shtatay krainy Kiraynik Malajzii zajmae tron pyac gadoy bez prava peravybrannya na drugi termin zapar 30 lipenya 2019 goda y Malajzii prajshla karanacyya vyarhoynaga kiraynika krainy Abduly Ryyayatudzina Al Mustafy Bilaha Yon prysyagnuy u yakasci manarha Malajzii 31 studzenya zmyaniyshy karalya Muhamada V yaki adroksya ad trona Zakanadaychaya ylada pradstaylenaya dvuhpalatnym Parlamentam Verhnyaya palata Nizhnyaya farmuecca na termin 5 gadoy pa vynikah useagulnyh pramyh vybaray Vykanaychuyu yladu zdzyajsnyae na chale z Prem er ministram U Malajzii dzejnichayuc kalya 40 bujnyh palitychnyh partyj Daminuyuchyya pazicyi va ynutrypalitychnym zhycci zajmae kaalicyya 13 partyj Vyaduchaya rolya y yoj nalezhyc najbujnejshaj faktychna kiruyuchaj partyi Ab yadnanaj malajskaj nacyyanalnaj arganizacyi AMNA Najbolej uplyvovaya apazicyjnaya partyya Panmalajzijskaya islamskaya partyya PAS NaselnictvaNaselnictva 26 6 mln chal z ih 65 malajcy i rodnasnyya im etnasy 26 kitajcy 8 indyjcy i inshyya vyhadcy z Paydnyovaj Azii 1 2 eyrapejcy i insh EkanomikaPa asnoynyh ekanamichnyh pakazchykah Malajziya yvahodzic u lik novyh industryyalnyh krain U 2007 godze rost VUP sklay 6 u 2006 5 9 Najbujnejshym sektaram ekanomiki z yaylyaecca sfera paslug 50 VUP U 2007 Malajziyu navedali bolsh 20 7 mln turystay Najbolej dynamichna razvivaecca apracoychaya pramyslovasc yakaya skladae 30 VUP Galoyny yae sektar vypusk aryentavanaj na ekspart elektronnaj i elektratehnichnaj pradukcyi Na zdabyvayuchuyu pramyslovasc nafta gaz volava i insh pryhodzicca 7 VUP Udzelnaya vaga selskaj gaspadarki 8 VUP zvysh 50 susvetnaj vytvorchasci palmavaga aleyu 3 e mesca y svece pa vytvorchasci naturalnaga kaychuka Kraina y liku asnoynyh susvetnyh vytvorcay integralnyh shem kandycyyaneray radyyo i televizijnaj aparatury Malajziya mae ylasnae aytamabilebudavanne try nacyyanalnyh aytamabilnyh pradpryemstvy Praton Peradua Hajkom Zneshnegandlyovae abarachenne Malajzii yakaya yvahodzic u pershuyu dvaccatku dzyarzhay svetu pa getym pakazchyku u 2007 sklala 324 2 mlrd dol ZShA u 2006 285 3 mlrd dol Ekspart u asnoynym pradstayleny gatovymi vyrabami elektronika i elektratehnika a taksama pradukcyya himichnaj pramyslovasci U imparce galoynymi artykulami z yaylyayucca tavary pramezhkavaga spazhyvannya kampanenty i payfabrykaty dlya vytvorchasci gatovyh vyrabay Asnoynyya gandlyovyya partnyory ZShA Singapur Yaponiya i Kitaj Ab yom pramyh zamezhnyh investycyj u 2007 sklay bolsh 6 mlrd dol Najbujnejshymi investarami zastayucca Yaponiya i ZShA Prybytak na dushu naselnictva dasyagnuy 6 4 tys Uzroven inflyacyi y 2007 4 bespracoyya 3 3 Z 2005 uvedzeny plavayuchy kurs nacyyanalnaj valyuty yaki y syarednim skladae 3 5 rynggita za 1 dol ZShA Zneshni doyg 50 3 mlrd dol ZShA Uzbroenyya silyUzbroenyya sily nalichvayuc 111 5 tys chal suhaputnyya vojski 85 tys chal VMS 14 tys chal VPS 12 5 tys chal Kolkasc palicyi kalya 95 tys chal Gl taksamaKinabaluZnoski152 1 Federal Constitution Perlembagaan Persekutuan lt a href https wikidata org wiki Track Q1003080 gt lt a gt CIA The World Factbook Malaysia angl UNDP Human Development Report 2015 angl https data iana org time zones tzdb 2021e asia blr belta bySpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Malajziya Partal urada Malajzii Arhivavana 27 zhniynya 2008