Мэнская мова

Мэ́нская мо́ва (мэнск.: Yn Ghaelg або Yn Ghailck) — мова гайдэльскай падгрупы кельцкай групы індаеўрапейскай моўнай сям'і. Паходзіць ад сярэднеірландскай, блізкая да ірландскай мовы, яшчэ бліжэй да шатландскай. Родная мова мэнцаў. Ужываецца разам з англійскай на востраве Мэн. Доўгі час лічылася зніклай, але паступова аднаўляецца.

Мэнская мова
Саманазва	Gaelg, Gailck
Краіны	Востраў Мэн
Афіцыйны статус	Часам выкарыстоўваецца ў (парламенце в. Мэн)
Арганізацыя, якая рэгулюе	Coonseil ny Gaelgey (Савет па мэнскай мове)
Агульная колькасць носьбітаў	невядома; 1689 чалавек заяўляюць пра некаторае веданне мовы (2001, перапіс)
Статус	на мяжы знікнення^[d]
Класіфікацыя
Катэгорыя	Мовы Еўразіі
Індаеўрапейская сям'я Кельцкая галіна Гайдэльская група
Пісьменнасць	лацініца
Моўныя коды
ДАСТ 7.75–97	мэн 469
ISO 639-1	gv
ISO 639-2	glv
ISO 639-3	glv
	mnx
	387
Ethnologue	glv
Linguasphere	50-AAA-aj
	glv
ELCat	8601
IETF	gv
Glottolog	manx1243
Вікіпедыя на гэтай мове

Гісторыя

Невядома на якіх мовах гаварылі жыхары вострава Мэн да прыходу кельтаў, бо невядомы нават перыяд, калі яны з'явіліся на востраве. На Мэне няма дахрысціянскіх тапонімаў, таму думаюць, што рэгіён мусіць быў заняты ірландцамі адначасова з каланізацыяй імі Шатландыі — то-бок, у V—VI ст. Да таго часу на востраве жылі брыцкія кельты, або яго насяляла яшчэ дакельцкае насельніцтва.

У сярэдзіне ХІХ ст. большасць жыхароў Мэна яшчэ гаварыла толькі на мэнскай мове. Але эканамічныя цяжкасці сталі прычынай адтоку моладзі ў Англію, а бацькі перасталі вучыць дзяцей роднай мове, лічачы яе нявыгаднай у эканамічным плане. Нават у новых умовах на востраве некаторыя пажылыя людзі лічаць мэнскую мову прыкметай адсталасці.

Перапіс насельніцтва 1921 г. выявіў усяго аднаго чалавека, які гаварыў толькі на мэнскай мове, і 896 чалавек, якія валодалі мэнскай разам з англійскай. У 1934 г. знайшоўся ўсяго адзін чалавек, для якога мэнская мова была роднай. У сярэдзіне XX ст. заставалася ўсяго некалькі асоб, для якіх мэнская мова была матчынай. Апошні з іх, Эд Мадрэл, памёр 27 снежня 1974 года, і ЮНЕСКА абвясціла мову мёртвай. Але на той момант мэнская ўжо актыўна выкладалася ў школах, многія актывісты свядома займаліся яе вывучэннем, захаваннем і папулярызацыяй. У нядаўні час зноў з'явіліся людзі, якія ведаюць гэтую мову з маленства ад бацькоў. Прыкладна 1900 чалавек сёння сцвярджаюць, што могуць свабодна карыстацца мэнскай мовай.

Асаблівасці

Вылучаецца істотнымі зменамі ў інтэрвакальным : зыходныя глухія і звонкія ўзрыўныя ператварыліся ў фрыкатыўныя або наогул зніклі, зыходныя фрыкатыўныя зычныя (за выключэннем g) выпалі. Першы пісьмовы помнік мэнскай мовы — пераклад малітоўніка 1625 года.

Зноскі

1. UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger Праверана 24 чэрвеня 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q925553"></a>

Спасылкі

• Мэнская: адраджэнне з мёртвых (руск.)
• Рэсурсы па мэнскай мове (англ.) Архівавана 3 сакавіка 2005.
• Звесткі пра мову (англ.)
• Урокі мэнскай мовы (4 курсы рознай цяжкасці) (англ.)
• Мэнска-англійскі слоўнік
• Невялікі мэнска-англа-японскі размоўнік
• Урокі мэнскай мовы з аўдыёзапісамі ў фармаце MP3 (англ.)