Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Норберт Вінер (англ.: Norbert Wiener; 26 лістапада 1894, Калумбія, штат Місуры, ЗША — 18 сакавіка 1964, Стакгольм, Швецыя) — амерыканскі навуковец, выдатны матэматык і філосаф, заснавальнік кібернетыкі і тэорыі штучнага інтэлекту.
| Норберт Вінер | |
|---|---|
| англ.: Norbert Wiener | |
 | |
| Дата нараджэння | 26 лістапада 1894[…] |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | 18 сакавіка 1964[…](69 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання |
|
| Грамадзянства |
|
| Бацька | Leo Wiener[d] |
| Жонка | Margaret Engemann[d] |
| Род дзейнасці | матэматык, аўтабіёграф, выкладчык універсітэта, псіхолаг, спецыяліст у галіне інфарматыкі, заснавальнік, навуковец |
| Навуковая сфера | матэматыка, кібернетыка, інфарматыка[d], прыкладная матэматыка, тэорыя імавернасцей, выпадковы працэс[d] і філасофія |
| Месца працы |
|
| Навуковая ступень | доктар філасофіі |
| Навуковае званне | прафесар |
| Альма-матар |
|
| Навуковы кіраўнік | |
| Вядомыя вучні | |
| Вядомы як | заснавальнік кібернетыкі |
| Член у |
|
| Прэміі | Нацыянальная кніжная прэмія[d] (1965) |
| Узнагароды |  грант Гугенхайма (1926) Гібсаўская лекцыя[d] (1949) прэмія імя Бохера[d] (1933) ганаровы доктар Нацыянальнага аўтаномнага ўніверсітэта Мексікі[d] (1951) |
| Подпіс |  |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Біяграфія
Норберт Вінер нарадзіўся ў яўрэйскай сям'і. Яго бацька, (1862—1939), нарадзіўся ў Беластоку колішняй Расійскай імперыі, вучыўся ў Мінскай, а пасля ў Варшаўскай гімназіі, паступіў у Берлінскі тэхналагічны інстытут, пасля заканчэння другога курса пераехаў у ЗША, дзе ў выніку стаў прафесарам на кафедры славянскіх моў і літаратуры ў Гарвардскім універсітэце. Бацькі маці, Берты Кан, былі выхадцамі з Германіі.
К 14 гадам Норберт Вінер вывучыў вышэйшую матэматыку, у 18 гадоў стаў доктарам філасофіі Гарвардскага ўніверсітэта. Ранняе развіццё Вінера адлюстравана ў яго кнізе «Я вундэркінд» (1953). З 1919 выкладчык, з 1932 прафесар Масачусецкага тэхналагічнага інстытута. Займаўся матэматычнай логікай і тэарэтычнай фізікай. Як матэматык стаў вядомы ў 20-30-я гг. XX ст. дзякуючы сваім працам па тэорыі патэнцыялу, гарманічных функцый, шэрагах і пераўтварэннях Фур'е, агульнаму гарманічнаму аналізу. Вялікае значэнне ў тэорыі выпадковых працэсаў атрымала ўведзеная Вінерам мера ў прасторы непарыўных функцый («вінераўская мера»).
Зноскі
- MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
- Norbert Wiener // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
- Архіў Інтэрнэту — 1996.
- https://bathtubbulletin.com/biography-norbert-wiener/
- LIBRIS — Каралеўская бібліятэка Швецыі, 2018. Праверана 24 жніўня 2018.
- Národní autority České republiky Праверана 16 чэрвеня 2024.
- MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
- https://www.amacad.org/multimedia/pdfs/publications/bookofmembers/ChapterW.pdf
- Винер Н. Бывший вундеркинд (аўтабіяграфічная аповесць)
Літаратура
- Винер Н. Бывший вундеркинд (аўтабіяграфічная аповесць, частка першая)
- Винер Н. Я — математик (аўтабіяграфічная аповесць, частка другая, выданне 2001 года)
- Винер Н. Я — математик (выданне 1967 года)
- I. E. Segal (1992) Norbert Wiener. 1894—1964. A Biographical Memoir Архівавана 15 кастрычніка 2012.. National Academy Press. Washington
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U Vikipedyi yosc artykuly pra inshyh lyudzej z prozvishcham Viner Norbert Viner angl Norbert Wiener 26 listapada 1894 Kalumbiya shtat Misury ZShA 18 sakavika 1964 Stakgolm Shvecyya amerykanski navukovec vydatny matematyk i filosaf zasnavalnik kibernetyki i teoryi shtuchnaga intelektu Norbert Vinerangl Norbert WienerData naradzhennya 26 listapada 1894 1894 11 26 Mesca naradzhennya Kalumbiya Misury ZShAData smerci 18 sakavika 1964 1964 03 18 69 gadoy Mesca smerci Stakgolm Stakgolm d Stakgolmskae ober gubernatarstva d ShvecyyaMesca pahavannya Vittum Hill Cemetery d Gramadzyanstva ZShABacka Leo Wiener d Zhonka Margaret Engemann d Rod dzejnasci matematyk aytabiyograf vykladchyk universiteta psiholag specyyalist u galine infarmatyki zasnavalnik navukovecNavukovaya sfera matematyka kibernetyka infarmatyka d prykladnaya matematyka teoryya imavernascej vypadkovy praces d i filasofiyaMesca pracy Masachusecki tehnalagichny instytutAberdeen Proving Ground d Navukovaya stupen doktar filasofiiNavukovae zvanne prafesarAlma matar Garvardski yniversitet 1910 Karnelski yniversitet 1911 Universitet Taftsa 1909 Peabody School d 1903 Ayer High School d 1906 Garvardski yniversitet 1913 Kembrydzhski yniversitet 1914 Gyotyngenski yniversitet 1915 Tufts University School of Engineering d Navukovy kiraynikVyadomyya vuchniVyadomy yak zasnavalnik kibernetykiChlen u Amerykanskaya akademiya mastactvay i navukNacyyanalnaya akademiya navuk ZShAPremii Nacyyanalnaya knizhnaya premiya d 1965 Uznagarody grant Gugenhajma 1926 Gibsayskaya lekcyya d 1949 premiya imya Bohera d 1933 ganarovy doktar Nacyyanalnaga aytanomnaga yniversiteta Meksiki d 1951 Podpis Medyyafajly na VikishovishchyBiyagrafiyaNorbert Viner naradziysya y yayrejskaj syam i Yago backa 1862 1939 naradziysya y Belastoku kolishnyaj Rasijskaj imperyi vuchyysya y Minskaj a paslya y Varshayskaj gimnazii pastupiy u Berlinski tehnalagichny instytut paslya zakanchennya drugoga kursa peraehay u ZShA dze y vyniku stay prafesaram na kafedry slavyanskih moy i litaratury y Garvardskim universitece Backi maci Berty Kan byli vyhadcami z Germanii K 14 gadam Norbert Viner vyvuchyy vyshejshuyu matematyku u 18 gadoy stay doktaram filasofii Garvardskaga yniversiteta Rannyae razviccyo Vinera adlyustravana y yago knize Ya vunderkind 1953 Z 1919 vykladchyk z 1932 prafesar Masachuseckaga tehnalagichnaga instytuta Zajmaysya matematychnaj logikaj i tearetychnaj fizikaj Yak matematyk stay vyadomy y 20 30 ya gg XX st dzyakuyuchy svaim pracam pa teoryi patencyyalu garmanichnyh funkcyj sheragah i peraytvarennyah Fur e agulnamu garmanichnamu analizu Vyalikae znachenne y teoryi vypadkovyh pracesay atrymala yvedzenaya Vineram mera y prastory neparyynyh funkcyj vinerayskaya mera ZnoskiMacTutor History of Mathematics archive 1994 Praverana 22 zhniynya 2017 lt a href https wikidata org wiki Track Q547473 gt lt a gt Norbert Wiener ISFDB 1995 Praverana 9 kastrychnika 2017 lt a href https wikidata org wiki Track Q2629164 gt lt a gt Arhiy Internetu 1996 lt a href https wikidata org wiki Track Q461 gt lt a gt https bathtubbulletin com biography norbert wiener LIBRIS Karaleyskaya bibliyateka Shvecyi 2018 Praverana 24 zhniynya 2018 lt a href https wikidata org wiki Track Q953058 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1798125 gt lt a gt Narodni autority Ceske republiky Praverana 16 chervenya 2024 lt a href https wikidata org wiki Track Q13550863 gt lt a gt MacTutor History of Mathematics archive 1994 lt a href https wikidata org wiki Track Q547473 gt lt a gt https www amacad org multimedia pdfs publications bookofmembers ChapterW pdf Viner N Byvshij vunderkind aytabiyagrafichnaya apovesc LitaraturaViner N Byvshij vunderkind aytabiyagrafichnaya apovesc chastka pershaya Viner N Ya matematik aytabiyagrafichnaya apovesc chastka drugaya vydanne 2001 goda Viner N Ya matematik vydanne 1967 goda I E Segal 1992 Norbert Wiener 1894 1964 A Biographical Memoir Arhivavana 15 kastrychnika 2012 National Academy Press Washington