Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Тасманія (англ.: Tasmania) — аўстралійскі штат, размешчаны на аднайменным востраве за 240 км на поўдзень ад мацерыка Аўстраліі і аддзелены ад яго пралівам Баса. Адміністрацыя таксама распаўсюджваецца на бліжэйшыя астравы (Кінг, Фліндэрс і інш.) а таксама на аддалены востраў Макуоры. Насельніцтва — 495 354 чалавекі (2011 г.). Плошча — 68.332 км². Сталіца і найбуйнейшы горад — Хобарт.
| Тасманія | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Tasmania | |||||
 | |||||
| |||||
| Краіна | Аўстралійскі Саюз | ||||
| Уваходзіць у | |||||
| Адміністрацыйны цэнтр | Хобарт | ||||
| Дата ўтварэння | 3 снежня 1825 | ||||
| Кіраўнік | Jeremy Rockliff[d] | ||||
| Насельніцтва (2011) | 495 354 (6-е месца) | ||||
| Шчыльнасць | 19,1 чал./км² | ||||
| Плошча | 90,7 тыс. (7-е месца) | ||||
| Вышыня над узроўнем мора | 1 009 м | ||||
 | |||||
| Часавы пояс | UTC+10, UTC+11 і Australia/Hobart[d] | ||||
| Код ISO 3166-2 | AU-TAS | ||||
| Тэлефонны код | 03 | ||||
| Афіцыйны сайт | |||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
Гісторыя
Тасманія была населена каля 40 — 35 тыс. гадоў таму выхадцамі з суседняй Аўстраліі, якія перайшлі па сухапутнаму масту, што ў той час аб’ядноўваў мацярык з сучасным востравам. Пасля заканчэння апошняга ледавіковага перыяду Тасманія была адрэзана ад Аўстраліі Басавым пралівам. Такім чынам, абарыгены Тасманіі былі вымушаны шмат тысячагоддзяў развівацца ізалявана ад астатняга свету. Да моманту кантактаў з еўрапейцамі яны не ведалі металаў і захоўвалі лад жыцця, характэрны для каменнага веку. Займаліся пераважна збіральніцтвам і паляваннем. У 1803 г. іх колькасць складала прыблізна 5 000 чалавек.
Галандская экспедыцыя на чале з Абелем Тасманам адкрыла востраў 24 лістапада 1642 г. і дала яму найменне Зямля Ван Дымена. Назва Тасманія замацавалася за ім толькі ў 1856 г. У 1772 г. яго даследавала французская, а ў 1777 г. брытанская экспедыцыі.
У 1803 г. пачалася каланізацыя вострава брытанцамі, якія выкарыстоўвалі паднявольную працу асуджаных катаржан. У 1804 г. імі быў заснаваны горад Хобарт. У 1805 г. пачалася бязвыплатная перадача земляў для вядзення сельскай гаспадаркі. Асваенне Тасманіі амаль адразу натыкнулася на праблемы забеспячэння новай калоніі, паўстанняў катаржан і сутычак з абарыгенамі. Гэта вымусіла ўлады часткова змяніць палітыку і запрасіць свабодных пасяленцаў. Яны ўпершыню прыбылі з Вялікабрытаніі ў 1816 г. Першыя каланісты імкнуліся вырошчваць зерневыя культуры. Але ў 1820 г. на Тасманію завезлі авечак-. З гэтага часу авечкагадоўля стала найважнейшай галіной мясцовай гаспадаркі.
3 снежня 1825 г. Тасманія была абвешчана самастойнай калоніяй. У 1856 г. пачаў дзейнічаць мясцовы двухпалатны парламент. З’явілася пасада прэм’ер-міністра. У 1868 г. быў прыняты закон аб усеагульнай адукацыі. У 1882 г. у Хобарце адкрыта фондавая біржа. У 1890 г. заснаваны ўніверсітэт Тасманіі.
У выніку войн і эпідэмій колькасць абарыгенаў стала скарачалася, але яны працягвалі турбаваць каланістаў. У 1828—1832 гг. уводзілася ваеннае становішча ў сувязі з іх нападамі. Вопыт брытанскіх ваенных, назапашаны ў барацьбе супраць абарыгенаў, потым выкарыстоўваўся супраць маары ў Новай Зеландыі. Тым не менш, гібель абарыгенаў трывожыла некаторых грамадскіх дзеячаў. У 1830—1833 гг. па іх патрабаванню ўцалелых тубыльцаў пачалі перасяляць на востраў Фліндэрс. З-за дрэннага забеспячэння і інфекцыйных захворванняў высланыя на Фліндэрс пачалі хутка паміраць. У 1847 г. са 167 перасяленцаў у жывых засталося толькі 47. Яны былі тэрмінова перапраўлены на станцыю Ойстэр-Коўв у 56 км на поўдзень ад Хобарта. Апошняя чыстакроўная абарыгенка памерла там у 1876 г.
У 1870 г. у Тасманіі было адкрыта золата. З канца XIX ст. усё большую важнасць набывае здабыча і перапрацоўка карысных выкапняў, асабліва жалезнай руды. З пачатку XX ст. імкліва развівалася гідраэнергетыка. Аднак эканамічныя крызісы 1840—1845 гг., 1860 г. і 1891 г. прадэманстравалі слабасць гаспадаркі Тасманіі і выклікаў пераезд многіх эмігрантаў у Аўстралію і Новую Зеландыю. У 1898—1899 гг. на рэферэндумах было прынята рашэнне аб уваходжанні Тасманіі ў склад Аўстралійскага саюза. У 1901 г. адбыліся першыя выбары ў федэральны парламент. У 1910 г. у Хобарце адбылася буйная забастоўка рабочых. Яна доўжылася тыдзень і скончылася ўвядзеннем 48-гадзіннага рабочага тыдня і мінімальнага заробку.
Выхадцы з Тасманіі актыўна ўдзельнічалі ў I i II сусветных войнах, аказвалі дапамогу пацярпелым краінам Еўропы і Азіі, у тым ліку СССР.
У пасляваенны перыяд актыўна развіваліся мясцовая прамысловасць і турызм. Тасманія з’яўлялася пачаткам многіх навуковых антарктычных экспедыцый. У 1980 г. у прыгарадзе Хобарта пачала дзейнічаць штаб-кватэра Аўстралійскай Антарктычнай Службы.
У Тасманіі традыцыйна значную ролю ў палітычным жыцці адыгрывала Лейбарысцкая партыя. Мясцовы ўрад імкнуўся праводзіць сацыяльную палітыку. У 1968 г. была адменена смяротная кара. У 1995 г. узровень беспрацоўя скараціўся да 9,6 %. У 1997 г. Тасманія афіцыйна папрасіла прабачэння ў абарыгеннага насельніцтва. У тым жа годзе былі зняты ўсе забароны, накіраваныя супраць гомасексуальнасці.
14 мая 2004 г. жыхарка Тасманіі, Мэры Дональдсан, уступіла ў шлюб з дацкім прынцам Фрэдэрыкам.
Гл. таксама
- Возера Гордан
- Паўднёва-Заходні нацыянальны парк
Зноскі
- Официальный сайт Тасмании.
- Тасмания // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1901. — Т. XXXIIа. — С. 661.
- https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/australasia
- Telecommunications Numbering Plan 2015
- 2011 Census QuickStats(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 15 кастрычніка 2012. Праверана 1 снежня 2012.
Літаратура
- Тасма́нія // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 449—450. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Тасма́ния // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. . — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 630. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
- Тасма́ния // Т. 25. Струнино — Тихорецк. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 285—286. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
- Тасма́ния // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 471. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
Спасылкі
- Гісторыя Тасманіі Архівавана 29 кастрычніка 2012.
- Абарыгены Тасманіі. Гісторыя з 1803 г.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Tasmaniya angl Tasmania aystralijski shtat razmeshchany na adnajmennym vostrave za 240 km na poydzen ad maceryka Aystralii i addzeleny ad yago pralivam Basa Administracyya taksama raspaysyudzhvaecca na blizhejshyya astravy King Flinders i insh a taksama na addaleny vostray Makuory Naselnictva 495 354 chalaveki 2011 g Ploshcha 68 332 km Stalica i najbujnejshy gorad Hobart TasmaniyaTasmaniaGerb Scyag d Kraina Aystralijski SayuzUvahodzic u AystraliyaAdministracyjny centr HobartData ytvarennya 3 snezhnya 1825Kiraynik Jeremy Rockliff d Naselnictva 2011 495 354 6 e mesca Shchylnasc 19 1 chal km Ploshcha 90 7 tys 7 e mesca Vyshynya nad uzroynem mora 1 009 mChasavy poyas UTC 10 UTC 11 i Australia Hobart d Kod ISO 3166 2 AU TASTelefonny kod 03Aficyjny sajt Medyyafajly na VikishovishchyGistoryyaAbarygen Tasmanii malyunak 1870 g Tasmaniya byla naselena kalya 40 35 tys gadoy tamu vyhadcami z susednyaj Aystralii yakiya perajshli pa suhaputnamu mastu shto y toj chas ab yadnoyvay macyaryk z suchasnym vostravam Paslya zakanchennya aposhnyaga ledavikovaga peryyadu Tasmaniya byla adrezana ad Aystralii Basavym pralivam Takim chynam abarygeny Tasmanii byli vymushany shmat tysyachagoddzyay razvivacca izalyavana ad astatnyaga svetu Da momantu kantaktay z eyrapejcami yany ne vedali metalay i zahoyvali lad zhyccya harakterny dlya kamennaga veku Zajmalisya peravazhna zbiralnictvam i palyavannem U 1803 g ih kolkasc skladala pryblizna 5 000 chalavek Galandskaya ekspedycyya na chale z Abelem Tasmanam adkryla vostray 24 listapada 1642 g i dala yamu najmenne Zyamlya Van Dymena Nazva Tasmaniya zamacavalasya za im tolki y 1856 g U 1772 g yago dasledavala francuzskaya a y 1777 g brytanskaya ekspedycyi U 1803 g pachalasya kalanizacyya vostrava brytancami yakiya vykarystoyvali padnyavolnuyu pracu asudzhanyh katarzhan U 1804 g imi byy zasnavany gorad Hobart U 1805 g pachalasya byazvyplatnaya peradacha zemlyay dlya vyadzennya selskaj gaspadarki Asvaenne Tasmanii amal adrazu natyknulasya na prablemy zabespyachennya novaj kalonii paystannyay katarzhan i sutychak z abarygenami Geta vymusila ylady chastkova zmyanic palityku i zaprasic svabodnyh pasyalencay Yany ypershynyu prybyli z Vyalikabrytanii y 1816 g Pershyya kalanisty imknulisya vyroshchvac zernevyya kultury Ale y 1820 g na Tasmaniyu zavezli avechak Z getaga chasu avechkagadoylya stala najvazhnejshaj galinoj myascovaj gaspadarki 3 snezhnya 1825 g Tasmaniya byla abveshchana samastojnaj kaloniyaj U 1856 g pachay dzejnichac myascovy dvuhpalatny parlament Z yavilasya pasada prem er ministra U 1868 g byy prynyaty zakon ab useagulnaj adukacyi U 1882 g u Hobarce adkryta fondavaya birzha U 1890 g zasnavany yniversitet Tasmanii U vyniku vojn i epidemij kolkasc abarygenay stala skarachalasya ale yany pracyagvali turbavac kalanistay U 1828 1832 gg uvodzilasya vaennae stanovishcha y suvyazi z ih napadami Vopyt brytanskih vaennyh nazapashany y baracbe suprac abarygenay potym vykarystoyvaysya suprac maary y Novaj Zelandyi Tym ne mensh gibel abarygenay tryvozhyla nekatoryh gramadskih dzeyachay U 1830 1833 gg pa ih patrabavannyu ycalelyh tubylcay pachali perasyalyac na vostray Flinders Z za drennaga zabespyachennya i infekcyjnyh zahvorvannyay vyslanyya na Flinders pachali hutka pamirac U 1847 g sa 167 perasyalencay u zhyvyh zastalosya tolki 47 Yany byli terminova peraprayleny na stancyyu Ojster Koyv u 56 km na poydzen ad Hobarta Aposhnyaya chystakroynaya abarygenka pamerla tam u 1876 g Hobart u 1894 1895 gg U 1870 g u Tasmanii bylo adkryta zolata Z kanca XIX st usyo bolshuyu vazhnasc nabyvae zdabycha i perapracoyka karysnyh vykapnyay asabliva zhaleznaj rudy Z pachatku XX st imkliva razvivalasya gidraenergetyka Adnak ekanamichnyya kryzisy 1840 1845 gg 1860 g i 1891 g prademanstravali slabasc gaspadarki Tasmanii i vyklikay peraezd mnogih emigrantay u Aystraliyu i Novuyu Zelandyyu U 1898 1899 gg na referendumah bylo prynyata rashenne ab uvahodzhanni Tasmanii y sklad Aystralijskaga sayuza U 1901 g adbylisya pershyya vybary y federalny parlament U 1910 g u Hobarce adbylasya bujnaya zabastoyka rabochyh Yana doyzhylasya tydzen i skonchylasya yvyadzennem 48 gadzinnaga rabochaga tydnya i minimalnaga zarobku Vyhadcy z Tasmanii aktyyna ydzelnichali y I i II susvetnyh vojnah akazvali dapamogu pacyarpelym krainam Eyropy i Azii u tym liku SSSR U paslyavaenny peryyad aktyyna razvivalisya myascovaya pramyslovasc i turyzm Tasmaniya z yaylyalasya pachatkam mnogih navukovyh antarktychnyh ekspedycyj U 1980 g u prygaradze Hobarta pachala dzejnichac shtab kvatera Aystralijskaj Antarktychnaj Sluzhby U Tasmanii tradycyjna znachnuyu rolyu y palitychnym zhycci adygryvala Lejbarysckaya partyya Myascovy yrad imknuysya pravodzic sacyyalnuyu palityku U 1968 g byla admenena smyarotnaya kara U 1995 g uzroven bespracoyya skaraciysya da 9 6 U 1997 g Tasmaniya aficyjna paprasila prabachennya y abarygennaga naselnictva U tym zha godze byli znyaty yse zabarony nakiravanyya suprac gomaseksualnasci 14 maya 2004 g zhyharka Tasmanii Mery Donaldsan ustupila y shlyub z dackim pryncam Frederykam Gl taksamaVozera Gordan Paydnyova Zahodni nacyyanalny parkZnoskiOficialnyj sajt Tasmanii Tasmaniya Enciklopedicheskij slovar SPb Brokgauz Efron 1901 T XXXIIa S 661 lt a href https wikidata org wiki Track Q24486727 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q19908137 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q23892972 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q602358 gt lt a gt https data iana org time zones tzdb 2021e australasia Telecommunications Numbering Plan 2015 lt a href https wikidata org wiki Track Q55273934 gt lt a gt 2011 Census QuickStats nyavyzn nedastupnaya spasylka Arhivavana z pershakrynicy 15 kastrychnika 2012 Praverana 1 snezhnya 2012 LitaraturaTasma niya Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 449 450 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Tasma niya Bolshoj slovar geograficheskih nazvanij rusk Gl red Ekaterinburg U Faktoriya 2003 S 630 832 s 10 000 ekz ISBN 5 94799 148 9 Tasma niya T 25 Strunino Tihoreck M Sovetskaya enciklopediya 1976 S 285 286 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 rusk Tasma niya Geograficheskij enciklopedicheskij slovar Geograficheskie nazvaniya rusk Gl red A F Tryoshnikov Red kol E B Alaev P M Alampiev zam gl red i dr 2 e izd ispravl i dopoln M Sovetskaya enciklopediya 1989 S 471 592 s 210 000 ekz ISBN 5 85270 057 6 SpasylkiGistoryya Tasmanii Arhivavana 29 kastrychnika 2012 Abarygeny Tasmanii Gistoryya z 1803 g