Філіпіны

Філіпіны (: Pilipinas [ˌpɪlɪˈpinɐs], англ.: the Philippines [ˈfɪlɨpiːnz]) – астраўная краіна ў Паўднёва-Усходняй Азіі, у Ціхім акіяне паміж Інданезіяй і Тайванем.

Рэспубліка Філіпіны
: Republika ng Pilipinas
англ.: Republic of the Philippines

Сцяг Філіпін Герб Філіпін
Дэвіз: «Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan at Makabansa» «За Бога, народ, прыроду і краіну»
Гімн: «Lupang Hinirang»
Дата незалежнасці	4 ліпеня 1946 (ад ЗША)
Афіцыйныя мовы	Філіпінская (a), англійская
Сталіца	Маніла
Найбуйнейшыя гарады	Кесан-Сіці
Форма кіравання	Прэзідэнцкая рэспубліка
	Радрыга Роа Дутэртэ
Плошча • Агулам • % воднай паверхні	73-я ў свеце 299.764 км² 0,61
Насельніцтва • Ацэнка (2015) • Перапіс (2010) • Шчыльнасць	102.187.200 чал. (12-я) 92.337.852 чал. 340,62 чал./км²  (43-я)
ВУП (ППЗ)   • Разам (2015)   • На душу насельніцтва	$751,770 млрд $7.412
ВУП (намінал)   • Разам (2015)   • На душу насельніцтва	$330,259 $3.256
ІРЧП (2013)	▲0,660 (сярэдні) (117-ы)
Этнахаронім
Валюта	(₱, PHP)
Інтэрнэт-дамен	.ph
Код ISO (Alpha-2)	PH
Код ISO (Alpha-3)	PHL
Код МАК	PHI
Тэлефонны код	+63
Часавыя паясы	+8
a. Стандартызаваны варыянт тагальскай мовы

Гісторыя

Асноўны артыкул:

Філіпіны насялялі плямёны аўстралоіднай расы, у II-м тысячагоддзі да н.э. іх адцяснілі ў горныя раёны паўднёвамангалоідныя народы. У 1521 годзе Філіпіны наведала іспанская экспедыцыя Фернана Магелана, які загінуў у сутычцы з жыхарамі . У 1565 годзе з прыбыцця флоту пачалося іспанскае заваяванне Філіпін. Да канца XVI стагоддзя іспанцы падпарадкавалі большую частку краіны, акрамя ісламізаванага ў XIV – XV стагодздзях насельніцтва, якое захавала напоўдні незалежнасць да XIX стагоддзя. У хуткім часе большасць філіпінцаў было хрысціянізавана.

На Філіпінах усталявалася сістэма кіравання на ўзор іспанскіх калоній у Амерыцы. З XVII стагоддзя іспанцы ізалявалі краіну ад знешняга свету. Выхад з ізаляцыі ў пачатку XIX стагоддзя спрыяў уздыму гаспадаркі Філіпін і мясцоваму культурна-асветніцкаму руху (галоўны яго прадстаўнік ). 1892 г. заснавана тайная патрыятычная арганізацыя (кіраўнік ), якая ўзначаліла нацыянальнае паўстанне 1896—1897. У час Іспана-амерыканскай вайны 1898 г. на Філіпіны высадзіліся войскі ЗША. 12 чэрвеня 1898 года абвешчана незалежная на чале з . У выніку гадах Філіпіны сталі калоніяй ЗША.

У 1916 годзе утворана , а паводле закона і Канстытуцыі 1934 года у 1935 годзе быў створаны аўтаномны ўрад на чале з прэзідэнтам М. Л. Кесанам. У 1941–1942 гадах Філіпіны акупіравалі японскія войскі. У 1942–1944 гадах на востраве Лусон узброеную барацьбу супраць акупацыйных войскаў вяла партызанская армія Хукбалахап. У канцы 1944 – пачатку 1945 года тут адбыліся жорсткія баі паміж амерыканскімі і японскімі войскамі.

4 ліпеня 1946 года была абвешчана незалежнасць Філіпін. У 1965 годзе прэзідэнтам краіны абраны , які ў 1972 годзе увёў надзвычайнае становішча (да 1981 года) і замацаваў свае вялікія паўнамоцтвы. Дыктатура прэзідэнта і карупцыя сярод яго паплечнікаў прывялі да народных выступленняў у лютым 1986 года, і рэжым Маркаса быў скінуты. Новы ўрад пад кіраўніцтвам прэзідэнта правёў дэмакратызацыю палітычнага жыцця. Але ён і ўрад прэзідэнта Ф.Рамаса (1992–1998 гады) не здолелі рэфармаваць эканоміку Філіпін. Нягледзячы на мірнае пагадненне 1996 года з мусульманскімі арганізацыямі, радыкальныя ісламісцкія групоўкі на поўдні Філіпін працягваюць узброеную барацьбу супраць урада.

Культура

З сучасных пісьменнікаў ды мастакоў можна вылучыць Харкін Дэксімірэ ды іншых.

Гл. таксама

• Капампанганская мова

• А.С.Ханеня А.В.Салохiн, Філіпіны - кіраўніцтва для турыстаў, 2019 рок
• Iнфаграфiк па Філіпінах

1. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia