Яцак Мальчэўскі польск Jacek Malczewski 14 ліпеня 1854 Радам Царства Польскае Расійская імперыя 8 кастрычніка 1929 Крака

Яцак Мальчэўскі (польск.: Jacek Malczewski; 14 ліпеня 1854, Радам, Царства Польскае, Расійская імперыя ― 8 кастрычніка 1929, Кракаў, Польшча) ― польскі мастак, адна з галоўных постацяў польскага .

Яцак Мальчэўскі
польск.: Jacek Malczewski

Дата нараджэння	15 ліпеня 1854(1854-07-15)
Месца нараджэння	Радам, Радамскі павет^[d], Радамская губерня, Царства Польскае, Расійская імперыя
Дата смерці	8 кастрычніка 1929(1929-10-08)^[…](75 гадоў)
Месца смерці	Кракаў, Польская Рэспубліка
Месца пахавання	Крыпта заслужаных на Скалцы
Грамадзянства	Польшча
Бацька	Julian Malczewski^[d]
Жонка	Maria Gralewska^[d]
Дзеці	Rafał Malczewski^[d]
Род дзейнасці	мастак, настаўнік мастацтва, выкладчык універсітэта, грамадскі дзеяч
Месца працы	Кракаўская акадэмія мастацтваў
Вучоба	Нацыянальная вышэйшая школа прыгожых мастацтваў Кракаўская акадэмія мастацтваў
Мастацкі кірунак	сімвалізм
Уплыў	Ян Матэйка і Feliks Szynalewski^[d]
Член у	Society of Polish Artists "Sztuka"^[d]
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходзіў з збяднелай шляхецкай сям'і. У 13 гадоў бацькі аддалі хлопчыка ў сям'ю дзядзькі, які выбраў добрых настаўнікаў пляменніку, сярод якіх быў пісьменнік . Значны ўплыў на свядомасць юнака аказалі ідэі польскага месіянізму і польскага патрыятызму, характэрныя для польскай эпохі рамантызму.

У сямнаццацігадовым узросце хлопца адправілі ў Кракаў, дзе ён працягваў навучанне ў гімназіі, а ў вольны час займаўся ў Кракаўскай акадэміі мастацтваў. Сярод яго настаўнікаў быў Ян Матэйка, які параіў таленавітаму юнаку вучыцца жывапісу. Мальчэўскі пачаў асвойваць жывапіс, а завяршыў мастацкую адукацыю навучаннем у Школе мастацтваў у Парыжы.

Удзельнічаў у археалагічнай вандроўцы, арганізаванай графам у Памфілію, Пісідыю, Грэцыю, куды яны выправіліся ў пачатку верасня 1884 г. У 1885 годзе знаходзіўся ў Мюнхене.

Увосень 1887 года вярнуўся на радзіму. У тым жа годзе ажаніўся.

У 1880 г. наведаў Італію, потым Галіцыю, Львоў.

Мальчэўскі быў прафесарам два тэрміны (1896-1900 і 1912-1921).

У 1897 г. Мальчэўскі быў заснавальнікам мастацкай суполкі «» («Мастацтва») разам з іншымі майстрамі, сярод якіх: , , Станіслаў Выспянскі. Суполка праіснавала доўга — да 1950 года.

Пасля канфлікту з мастаком Юльянам Фалатам ён пакінуў акадэмію і змяніў некалькі месцаў жыхарства. Меў некалькі выставак, у тым ліку ў Львове (1903).

У апошні год жыцця мастак страціў зрок. Памёр 8 кастрычніка 1929 года.

Творчасць

Вялікі ўплыў на мастацкую свядомасць мастака аказалі смерць бацькі ў 1884 годзе, пасля якой ён пачаў даследаваць смерць як з'яву ў жыцці чалавека, і смерць маці ў 1898 годзе.

Творчасць мастака — пейзажы і касцюмаваныя партрэты, сімвалічныя кампазіцыі, арыгінальныя інтэрпрэтацыі рэлігійных сюжэтаў, шматлікія аўтапартрэты.

Яго хвалявалі тэмы «мастак і муза», «мастак і яго натхненне». Спробы асэнсаваць гэта былі як у вобразах іншых мастакоў (партрэт Адама Асныкі з музай), так і ў аўтапартрэтах.

Не маючы прывабнай знешнасці, мастак, тым не менш, пакінуў некалькі незвычайных аўтапартрэтаў, як у рэлігійных кампазіцыях («Хрыстос і Пілат», «Хрыстос у Эмаўсе»), так і ў касцюмаваных партрэтах (у даспехах) або з бытавой афарбоўкай. І паказаў, што любы чалавек можа быць значным і прывабным.

Далёкі ад дэкаратыўнасці Станіслава Выспянскага і мадэрну як такога, Мальчэўскі зачапіў глядацтва цікавымі кампазіцыямі сымьалічнай афарбоўкі, дзе распрацаваў праблему перадачы нацыянальных традыцый ад мёртвых да жывых.

Асноўныя працы

«Паўстанне ў шахце», 1882
«Арыштанты на этапе», 1883
«Інтрадукцыя», 1890
«Меланхолія», 1890–1894
«Святы вечар у Сібіры», 1892
«Бязвыходная сітуацыя», 1895–1897
«Мае жыццё, дзяцінства»
«Анёлу, я пайду за табою»
«Спакой у кайданах», 1899
«Дворык у звярынцы, Кракаў»
«Геркулес на ростанях»
«Ідылія»
«Развітанне»
«Пейзаж з Тобіям і анёлам»
«Сланечнікі»
«Рыбалка з русалкаю»
«Зімовы пейзаж»
«У момант стварэння спячай гарпіі», 1901
«Саламея чакае, пакуль адсякаюць галаву Св. Яну Хрысціцелю»
«Вяртанне блуднага сына»
«Маё жыццё. Мая душа»
«Натхненне мастака»
«Маё жыццё. Вяртанне»
«Анёл і пастушок І», 1903
«Анёл і пастушок II»
«Атручаны калодзеж. Хімера», 1906
«Мае мадэлі»
«Смерць Алены», 1907
«Смерць завітала» або «Танатас»
«Аўтапартрэт з палітрай»
«Аўтапартрэт з сатырам»
«Аўтапартрэт і Эрынія», 1910
«Аўтапартрэт і маладая смерць», 1910
Піфія Мальчэўскага, 1917
«Ніка, багіня перамогі»
«Жонка мастака і два фаўны»
«Сівы фаўн»
«Circulys vitiosus».

Зноскі

Jacek Malczewski
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>
The Fine Art Archive Праверана 1 красавіка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107456632"></a>
Jacek Malczewski // Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
Cassou J., Brunel P., Claudon F. і інш. Encyclopédie du symbolisme — 1979. — ISBN 2-85056-129-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3384214"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q109906671"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q44827932"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3103347"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q965990"></a>
RKDartists
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>
A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970.
A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
A. Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Warszawa 1976.
Odznaczenie Jacka Malczewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 163 z 20 lipca 1927.
"Jacek Malczewski (Radom 1854 - Kraków 1929)", Pinakoteka Zascianek.pl, http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski_J/Malczewski_J_bio.htm
Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.
Irena Kossowska, "Jacek Malczewski". Symbolizm w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Culture.pl, https://archive.today/20130416120803/http://www.culture.pl/web/english/resources-visual-arts-full-page/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/jacek-malczewski
K. Wyka, Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971.
"Jacek Malczewski — rycerz polskiej sztuki", 14 lipca 2017, https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jacek-malczewski-rycerz-polskiej-sztuki/
J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005.
Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.
Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Яцак Мальчэўскі

[_355ff443323aa402-1] Jacek Malczewski
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>

[_687f79ca834481a8-2] The Fine Art Archive Праверана 1 красавіка 2021.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107456632"></a>

[_81a476d06447b66d-3] Jacek Malczewski // Brockhaus Enzyklopädie
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[_49c8165fc22b0d2f-4] Cassou J., Brunel P., Claudon F. і інш. Encyclopédie du symbolisme — 1979. — ISBN 2-85056-129-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3384214"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q109906671"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q44827932"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3103347"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q965990"></a>

[_41aec33938a07b5b-5] RKDartists
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17299517"></a>

[6] A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970.

[7] A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.

[8] A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.

[9] S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.

[10] S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.

[11] A. Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Warszawa 1976.

[12] Odznaczenie Jacka Malczewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 163 z 20 lipca 1927.

[13] "Jacek Malczewski (Radom 1854 - Kraków 1929)", Pinakoteka Zascianek.pl, http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski_J/Malczewski_J_bio.htm

[14] Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.

[15] Irena Kossowska, "Jacek Malczewski". Symbolizm w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Culture.pl, https://archive.today/20130416120803/http://www.culture.pl/web/english/resources-visual-arts-full-page/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/jacek-malczewski

[16] K. Wyka, Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971.

[17] "Jacek Malczewski — rycerz polskiej sztuki", 14 lipca 2017, https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jacek-malczewski-rycerz-polskiej-sztuki/

[18] J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005.

[19] Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.

[20] Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.