У паняцця ёсць і іншыя значэнні гл Ліхтэнштэйн значэнні Ліхтэнштэ йн ням Liechtenstein Кня ства Ліхтэнштэ йн ням Fürsten

Ліхтэнштэ́йн (ням.: Liechtenstein), Кня́ства Ліхтэнштэ́йн (ням.: Fürstentum Liechtenstein) — малая краіна ў Еўропе, знаходзіцца паміж Швейцарыяй і Аўстрыяй. Назву краіна атрымала ад празвання сваіх уладароў — дынастыі Ліхтэнштэйнаў (ням.: liechten — растлумачваць; ням.: stein — камень). Сталіца краіны — Вадуц.

Княства Ліхтэнштэйн
ням.: Fürstentum Liechtenstein


Сцяг Ліхтэнштэйна	Герб Ліхтэнштэйна

Дэвіз: «Für Gott, Fürst und Vaterland»
«За Бога, князя і Айчыну»

Гімн: «Oben am jungen Rhein»
«Высока на юным Рэйне»

Заснавана

1719

Дата незалежнасці

1866 (ад Германскага саюза)

Афіцыйная мова

нямецкая

Сталіца

Вадуц

Форма кіравання

Спадчынная канстытуцыйная манархія

Ганс-Адам II
Клаус Чучэр

Дзярж. рэлігія

Каталіцтва

Плошча
• Агулам
• % воднай паверхні

189-я ў свеце
160,4 км²
нязначны

Насельніцтва
• Ацэнка (2010)
• Шчыльнасць

▼35 870 чал. (189-я)
217 чал./км²

ІРЧП (2011)

▬ 0,905 (вельмі высокі) (8-ы)

Валюта

Швейцарскі франк

Інтэрнэт-дамен

.li

Код ISO (Alpha-2)

LI

Код ISO (Alpha-3)

LIE

Код МАК

LIE

Тэлефонны код

+423

Часавыя паясы

+1,
у летні час +2

Палітычная структура

Ліхтэнштэйн — канстытуцыйная манархія. Кіраўнік дзяржавы — Ганс-Адам II, князь фон унд цу Ліхтэнштэйн, герцаг фон Тропаў і Егерндорф, граф Рытберг. Кіраўнік дзяржавы прадстаўляе Ліхтэнштэйн на міжнароднай арэне (хоць Швейцарыя ўзяла адказнасць за вялікую частку дыпламатычных адносін Ліхтэнштэйна). Ён можа накласці вета на законы, прынятыя парламентам і валодае правам памілавання.

Выканаўчая ўлада прыналежыць кааліцыйнаму ўраду, якое ўключае кіраўніка ўрада (прэм’ер-міністра) і 4 дараднікаў (міністраў). Урад і кожны міністр прызначаюцца князем пасля прапановы і зацвярджэння ландтагам.

Заканадаўчы орган — ландтаг, які складаецца з 25 дэпутатаў, абраных народам, усеагульным, роўным, таемным і прамым галасаваннем па сістэме прапарцыйнага прадстаўніцтва (15 дэпутатаў ад Оберланда і 10 дэпутатаў ад Унтэрланда) тэрмінам на 4 гады. Члены Урада і судоў адначасова не могуць быць членамі Ландтага.

Гісторыя

Археалагічныя знаходкі на гары замка Гутэнберг, а таксама на гары Эшнер пацвярджаюць, што сённяшняя тэрыторыя Ліхтэнштэйна была заселеная з эпохі неаліту (5-е тысячагоддзе да н.э.). На гары Гутэнберг таксама выяўленыя фігуры з бронзы. З-за частай затапляльнасці і багністасці даліны ракі Рэйн, тэрыторыя рассялення людзей была размешчаная вышэй даліны. З 8 ст. да н.э. была заселена тэрыторыя . На ўсёй тэрыторыі Ліхтэнштэйна фіксуецца ўплыў кельцкіх плямёнаў, якія прыйшлі з заходніх раёнаў.

На мяжы нашай эры тэрыторыя сучаснага Ліхтэнштэйна ўваходзіла ў рымскую правінцыю Рэцыя (згадваецца з 15 г. да н.э.). У XIV ст. тут вядомыя феадальнае ўладанне Шэленберг і графства Вадуц у складзе Свяшчэннай Рымскай імперыі. Паводле Вестфальскага дагавору (1648) гэтыя ўладанні трапілі пад пратэктарат аўстрыйскіх Габсбургаў. У 1699 г. Шэленберг і ў 1712 г. Вадуц былі прададзены аднаму з набліжаных аўстрыйскага імператара — князю Іагану-Адаму Ліхтэнштэйнскаму. У 1719 г. гэтыя феадальныя землі былі аб’яднаны ў адзінае Княства Ліхтэнштэйн — гэты год лічыцца датай стварэння дзяржавы. У 1806 годзе Княства ў якасці суверэннай дзяржавы ўвайшло ў Рэйнскі саюз. У 1923 г. Ліхтэнштэйн заключыў дагавор пра мытны, валютны і паштовы саюз са Швейцарыяй.

Геаграфія

Княства знаходзіцца ў адгор’ях Альпаў, самая высокая кропка — гара Граўшпіц (2 599 м). Па заходняй частцы краіны працякае адна з найбуйнейшых рэк Заходняй Еўропы — Рэйн. Клімат умераны, ападкаў 700-1 200 мм у год. Каля чвэрці тэрыторыі пакрыта лясамі (елка, бук, дуб); ў гарах — субальпійскія і альпійскія лугі.

Эканоміка

Ліхтэнштэйн — індустрыяльная краіна з развітым сектарам фінансавых паслуг і высокім узроўнем жыцця.

ВУП Ліхтэнштэйна ў 2007 годзе склаў 4,16 млрд дал ВУП на душу насельніцтва 118 тыс. дол. ЗША (1-е месца ў свеце).

Галоўная галіна эканомікі абрабляюцца прамысловасць: металаапрацоўка, дакладнае прыборабудаванне, оптыка, вытворчасць вакуумнай тэхнікі, электронных сістэм, мікрапрацэсараў. Аснову прамысловасці складае дакладнае машына-і прыборабудаванне. Буйнымі фірмамі з’яўляюцца Хілці АГ (крапежнае, малагабарытныя будаўнічае абсталяванне з аўтаномнай харчаваннем) і Бальцерс АГ (сверхглубоковакуумная тэхніка для аптычнай, мікраэлектроннай і мікрапрацэсарнай прамысловасці). Прамысловасць амаль цалкам арыентавана на экспарт. Значнае месца займаюць харчасмакавы (у прыватнасці, вытворчасць кансерваў і він), тэкстыльная, керамічная і фармацэўтычная прамысловасць. Развіты транспарт (гл. Ліхтэнштэйнскі аўтобус).

З развіццём прамысловасці і ростам прадпрымальніцкай дзейнасці працоўныя рэсурсы самага Ліхтэнштэйна перасталі задавальняць попыт на працоўную сілу. У розных сферах эканомікі занятыя прыкладна 32,4 тыс. чалавек, пры гэтым больш за трэць з іх (12,9 тыс. чалавек) штодня прыязджае на працу з Аўстрыі, Швейцарыі і Германіі. У прамысловым сектары занята 43 % працуючых, у сферы паслуг 55 %, у сельскай гаспадарцы менш за 2 %.

Значным крыніцай даходаў насельніцтва і казны з’яўляецца замежны турызм, а таксама выпуск паштовых марак.

Сельская гаспадарка

Сельская гаспадарка спецыялізуецца пераважна на пашавай жывёлагадоўлі мяса-малочнага профілю (75 % сельскагаспадарчай прадукцыі). Вырошчваюць збожжавыя культуры, бульбу і гародніну. Традыцыйна развіта вінаробства. Перадгор’і і ніжнія схілы гор занятыя садамі і вінаграднікамі. З мясцовых гатункаў вінаграду вырабляюць віно.

Знешні гандаль

Экспарт у 2008 годзе 2,47 млрд долараў. У структуры экспарту пераважаюць дакладныя прыборы, электроніка, паштовыя маркі, кераміка. Экспарт накіроўваецца ў асноўным у краіны ЕС і Швейцарыю.

Імпарт у 2008 годзе — 0,92 млрд долараў. У структуры імпарту фігуруюць машыннае абсталяванне, металічныя вырабы, тэкстыль, прадукты харчавання, аўтамабілі. Асноўныя партнёры па імпарце краіны ЕС і Швейцарыя.

Банкаўская сістэма

Краіна мае эфектыўнай банкаўскай сістэмай (агульная балансавы сума каля 32,5 млрд швейцарскіх франкаў). Найбуйнейшыя банкі Нацыянальны банк, Ліхтенштэйнер Глобал Траст, Фервальтунгс-унд Прыватбанк (з 2005 года мае прадстаўніцтва ў Маскве). Дзякуючы нізкім падатках на размяшчае капітал і прыбытак, а таксама строга ахоўваецца банкаўскай таямніцы Ліхтэнштэйн захоўвае за сабой становішча буйнога фінансавага цэнтра.

Банкі Ліхтэнштэйна трапілі пад крытыку пасля таго, як у лютым 2008 года ў распараджэнне пракуратуры Германіі патрапіў дыск з дадзенымі некалькіх соцень грамадзян ФРГ, якія падазраюцца ва ўхіленні ад падаткаў шляхам пераводу грошай на рахункі розных фондаў у Ліхтэнштэйне.

Разам з Манака і Андорай княства Ліхтэнштэйн ўваходзіць у чорны спіс падатковых сховішчаў дзяржаў, дзе рэзідэнты іншых краін сыходзяць ад падаткаабкладання.

Знешнеэканамічныя сувязі

Больш за 73,7 тысячы міжнародных канцэрнаў і замежных кампаній зарэгістраваныя на тэрыторыі Ліхтэнштайну з-за нізкага ўзроўню падаткаабкладання, нескладаных правілаў рэгістрацыі і ў мэтах захавання фінансавай таямніцы. Бюджэт дзяржавы складаецца галоўным чынам з падаткаў, у тым ліку ад гэтых кампаній (каля 30 %), даходаў ад выпуску паштовых марак (10 %) і замежнага турызму.

Насельніцтва і рэлігія

Насельніцтва Ліхтэнштэйна на 31 снежня 2008 года складала 35 360 чалавек, сярэдняя шчыльнасць насельніцтва каля 220 чалавек на км².

Нараджальнасць — 9,75 нованароджаных на 1000 чалавек (2009). Смяротнасць — 7,39 на 1000 чалавек (узровень дзіцячай смяротнасці — 4,25 на 1000).

Іміграцыя — 4,66 на 1000.

Гадавы прырост насельніцтва — 0,7 % (2009).

Сярэдняя : мужчын — 76,6 гадоў, жанчын — 83,5 года (2009).

Большая частка жыхароў — ліхтэнштэйнцы (алеманы), 65,6 % па перапісу 2000 года, астатнія — італьянцы, швейцарцы і аўстрыйцы.

Афіцыйны мова нямецкая, у побыце — нямецкай мовы.

Большасць вернікаў (76 %) вызнае каталіцтва, пратэстантаў — каля 7 % насельніцтва.

5 найбуйнейшых населеных пунктаў (2008):

Шан — 5 765;
Вадуц — 5 088;
Трызен— 4 688;
Бальцэрс — 4 467;
Эшэн — 4 183.

Гл. таксама

1FLTV
Аўстрыйская пошта ў Ліхтэнштэйне

Зноскі

Liechtenstein (нявызн.)(недаступная спасылка). World Gazetteer. Архівавана з першакрыніцы 26 мая 2013. Праверана 22 мая 2011. (англ.) (ням.) (фр.) (ісп.)

[1] Liechtenstein (нявызн.)(недаступная спасылка). World Gazetteer. Архівавана з першакрыніцы 26 мая 2013. Праверана 22 мая 2011. (англ.) (ням.) (фр.) (ісп.)