Azərbaycanca
Türkçe
Пі́тэр Па́ўль Ру́бенс (нідэрл.: Pieter Paul Rubens, МФА: [ˈpitər 'pʌul 'rybə(n)s]; 28 чэрвеня 1577, Зіген, правінцыя Вестфалія[…] — 30 мая 1640[…], Антверпен, Герцагства Брабант) — нідэрландскі (фламандскі) жывапісец, адзін з заснавальнікаў мастацтва барока, дыпламат, калекцыянер. Творчая спадчына Рубенса налічвае каля 3 000 карцін, значная іх частка створана ў супрацоўніцтве з вучнямі і калегамі, найбольш вядомы з іх Антоніс ван Дэйк. Паводле каталога Майкла Джафэ вядома 1 403 аўтэнтычных палотнаў. Захавалася вялікае ліставанне Рубенса, пераважна дыпламатычнае. Узведзены ў арыстакратычнае саслоўе іспанскім каралём Філіпам IV (1624) і атрымаў рыцарства ад англійскага караля Карла I (1630) з уключэннем ў асабісты герб. З набыццём у 1635 годзе замка Стэен у Элевейтэ Рубенс атрымаў тытул .
| Пітэр Паўль Рубенс | |
|---|---|
| нідэрл.: Peter Paul Rubens | |
 Сэр Пітэр Паўль Рубенс «Партрэт мастака». | |
| Дата нараджэння | 28 чэрвеня 1577 |
| Месца нараджэння |
|
| Дата смерці | 30 мая 1640[…](62 гады) |
| Месца смерці |
|
| Месца пахавання |
|
| Грамадзянства |
|
| Бацька | Ян Рубенс[d] |
| Маці | Марыя Пейпелінкс[d] |
| Жонка | Ізабела Брант[d] і Алена Фоўрмен[d] |
| Дзеці | Альберт Рубенс[d], Nicolaas Rubens, Lord of Rameyen[d], Peter Paul Rubens III[d] і Claire Rubens[d] |
| Род дзейнасці | дыпламат, мастак, графік, мастак-гравёр, архітэктурны чарцёжнік, скульптар, дзеяч выяўленчага мастацтва |
| Месца працы |
|
| Жанр | гістарычны жывапіс, рэлігійны жывапіс[d], ню, партрэтны жывапіс[d], міфалагічны жывапіс[d], пейзаж, партрэт, бытавы жанр, рэлігійнае мастацтва[d] і анімалістыка |
| Вучоба |
|
| Мастацкі кірунак | Flemish Baroque painting[d] і барока |
| Уплыў | Тобіяс Верхахт[d], Adam van Noort[d] і Ота ван Веен[d] |
| Уплыў на | Антоніс ван Дэйк, Jan van den Bergh[d], Matthias Jansz van den Bergh[d], Johann Bockhorst[d], Abraham van Diepenbeeck[d], Justus van Egmont[d], Lucas Franchoys the Younger[d], George Jamesone[d], Willem Panneels[d], Erasmus Quellinus II[d], Cornelis Schut[d], Theodoor van Thulden[d], Frans Wouters[d] і Cornelis Schut III[d] |
| Член у |
|
| Подпіс |  |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Творчасць Рубенса — арганічны сплаў традыцый брэйгелеўскага рэалізму з дасягненнямі венецыянскай школы. Рубенс спецыялізаваўся на рэлігійным жывапісе (у тым ліку алтарных абразах), пісаў карціны на міфалагічныя і алегарычныя сюжэты, партрэты (ад гэтага жанру ён адмовіўся ў апошнія гады жыцця), краявіды і гістарычныя палотны, рабіў таксама эскізы для шпалер і кніжных ілюстрацый. У тэхніцы алейнага жывапісу Рубенс быў адным з апошніх мастакоў, якія выкарыстоўвалі драўляныя панэлі для станковых твораў, нават вельмі вялікіх памераў.
Паходжанне. Ранняя біяграфія (1577—1590)
Пітэр Паўль Рубенс (на мясцовым дыялекце «Петар Паўвел Рубенс») паходзіў з шанаванага антверпенскага сямейства рамеснікаў і прадпрыемцаў, што згадвалася ў дакументах з 1396 года. Прадстаўнікі сямейства яго бацькі — — былі гарбарамі, маскатэльшчыкамі і аптэкарамі, продкі маці — народжанай Пейпелінкс — займаліся дыванаткацтвам і гандлем. Абодва сямействы былі заможнымі, валодалі нерухомасцю, але, мяркуючы па ўсім, зусім не цікавіліся культурай і мастацтвам. Айчым Яна Рубенса — Ян Лантметэр — трымаў бакалейны гандаль і вызначыў пасерба на юрыдычны факультэт Лёвенскага ўніверсітэта. У 1550 годзе Ян Рубенс перайшоў у Падуанскі ўніверсітэт, а ў 1554 годзе — у Рымскі на аддзяленне грамадзянскага і кананічнага права. У 1559 годзе ён вярнуўся на радзіму і амаль адразу жаніўся з , а ў 1562 годзе падняўся з бюргерскага саслоўя, быўшы абраны . Пасада меркавала кантроль над выкананнем іспанскага заканадаўства. Да 1568 года эшэвен Рубенс не хаваў сімпатый да кальвінізму і ўзяў удзел у падрыхтоўцыі аранжысцкага паўстання. Сям’я да таго часу была ўжо вялікай: у 1562 годзе нарадзіўся сын Ян Баптыст, у 1564—1565 гадах дочкі Бландына і Клара, а ў 1567 годзе — сын Хендрык. З-за тэрору Рубенсы пераехалі да сваякоў Марыі ў , а ў 1569 годзе асталяваліся ў Кёльне.
Ян Рубенс працягваў выконваць абавязкі юрыста, не пакідаў ён і сімпатый да кальвінізму, што выяўлялася, у прыватнасці, у тым, што ён не хадзіў на імшы. Сямейства жыло паблізу ад рэзідэнцыі Вільгельма Аранскага, з жонкай якога — — Рубенс-старэйшы ўступіў у блізкія адносіны, што скончылася непажаданай цяжарнасцю. У сакавіку 1571 года Ян Рубенс быў арыштаваны за незаконную сувязь і правёў два гады ў зняволенні ў Дыленбургу, а пасля суда быў сасланы ў невялікі гарадок , Зіген. Жонка паехала за ім, захаваліся два яе лісты, якія, паводле думкі В. Н. Лазарава, «з’яўляюцца выдатнымі дакументамі ўзнёсламу жаночаму каханню і адданасці». Сям’я ўз’ядналася ў 1573 года, у 1574 годзе нарадзіўся сын . Жыць даводзілася ў беднаце: Ян Рубенс не меў права працаваць па спецыяльнасці, Марыя займалася гародніцтвам і здавала пакоі ў доме, пададзеным сваякамі. 29 чэрвеня 1577 года нарадзілася іх шостае дзіцё — Пітэр Паўль. Пасля таго, як у тым жа годзе памерла Ганна Саксонская, род Насау адмовіўся ад пераследу сям’і Рубенсаў. У 1581 годзе Рубенсы змаглі вярнуцца ў Кёльн, зняўшы вялікі дом на Штэрнегасэ, які пазней быў рэзідэнцыяй Марыі Медычы. У гэтым доме нарадзілася сёмае дзіцё — сын Барталамеус, які пражыў нядоўга. Ян Рубенс пакаяўся і вярнуўся да каталіцкай царквы, пасля чаго зноў змог практыкаваць як юрыст. Апроч яго ганарараў, прыбытак сям’і па-ранейшаму прыносіла здача пакояў унаймы.
У Кёльне Ян Рубенс сам стаў вучыць сваіх дзяцей Святому пісьму, лацінскай і французскай мовам. Аднак сямейны дабрабыт скончыўся ў 1587 годзе пасля раптоўнай смерці галавы сямейства ад ліхаманкі. Старэйшы сын Ян Баптыст назаўжды з’ехаў у Італію (там ён і сканаў), неўзабаве ад хвароб памерлі яшчэ трое дзяцей. Удава, застаўшыся са старэйшай дачкой і сынамі Філіпам і Пітэрам, прыняла рашэнне вярнуцца ў Антверпен, спустошаны вайной. Філіпа, які адрозніваўся здольнасцямі да лаціны, уладкавалі сакратаром да саветніка іспанскага двара Жана Рышарда. 10-гадовага Пітэра аддалі ў навучанне ў езуіцкую школу, хоць да таго ён не вылучаўся асаблівымі здольнасцямі. У езуітаў Пітэр атрымаў выдатныя веды лаціны і класічнай антычнасці і выявіў выдатныя здольнасці лінгвіста: ён аднолькава свабодна чытаў, пісаў і гаварыў на роднай нідэрландскай, лацінскай, французскай і італьянскай мовах і ў той ці іншай ступені быў знаёмы з нямецкай, іспанскай і англійскай мовамі.
Паралельна маці запісала Пітэра ў свецкую школу Рамбоўтса Вердонка, дзе ён змог раскрыць свае здольнасці ў вобласці гуманітарных навук, стаў вывучаць грэчаскую мову. Сучаснікам здавалася фантастычнай яго памяць: аднойчы ён без намаганняў спамянуў імя рымскай паэтэсы, якую адзіны раз памянуў Ювенал у адной з сатыр. Яго аднакашнікамі былі дзеці антверпенскай эліты, у тым ліку Бальтазар Марэтус — унук найбуйнейшага еўрапейскага выдаўца Хрыстафора Плантэна. Пітэр і Бальтазар захавалі сяброўства на ўсё астатняе жыццё. У 1590 годзе навучанне давялося перапыніць: сястра Пітэра і Філіпа — Бландына — выйшла замуж, яе пасаг паглынуў рэшткі сродкаў, адпісаных Янам Рубенсам. Сынам давялося шукаць заробку самім: Філіп разам з сынамі свайго працадаўцы быў аддадзены ў навучанне да знакамітага гуманіста ў Лувене. 13-гадовага Пітэра Марыя Рубенс уладкавала да графіні дэ Лален (народжанай прынцэсе дэ Лін) у , дзе ён за кошт патрона працягнуў адукацыю, набыў навыкі каліграфіі і красамоўства, а таксама знайшоў густ да вытанчанасці адзення, у прыватнасці, навучыўшыся эфектна захінаць плашч.
Антверпен. Гады навукі (1590—1600)
Прабыўшы пажам крыху больш за год, Рубенс заявіў маці, што мае намер вучыцца малярству. Яго сябар Якаб Зандрарт пісаў: «Не ў сілах больш працівіцца ўнутранаму парыву, які вабіў яго да малярства, ён папытаў у маці дазволу цалкам прысвяціць сябе гэтаму мастацтву». Той жа Зандрарт сцвярджаў, што адзінай крыніцай эстэтычных памкненняў Пітэра Рубенса да 14-гадовага ўзросту было капіраванне гравюр з Бібліі выдання Тобіяса Шцімера 1576 года. Ніякіх слядоў яго ранняй графікі не захавалася. Паводле слоў Ч. Вэджвуда, выбар першага настаўніка малярства — пейзажыста — быў у значнай ступені выпадковасцю: той быў жанаты са сваячкай Марыі Рубенс. Позні па тагачасных мерках пачатак заняткаў адбіўся на тым, што Рубенс не змог многага запазычыць у Верхахта і хутка пакінуў яго майстэрню. Далей ён перайшоў да . Ван Ноарт, хоць і не выконваў царкоўных заказаў, меў вялікую рэпутацыю, з яго майстэрні выйшлі Якаб Іорданс і . Рэзкая змена становішча, аднак, не змяніла густаў і памкненняў юнага Рубенса, яго адштурхвала багемнае жыццё, якую вёў ван Ноарт. Навучанне ў яго майстэрні падоўжылася чатыры гады; на думку Мары-Анн Лекурэ, самым важным урокам для Пітэра стала любоў і ўвага да «Фландрыі, чые пышныя прыгажосці пазней паўстануць перад намі на карцінах Рубенса».
Атрымаўшы першапачатковыя навыкі і адтачыўшы іх, у 1595 годзе Рубенс перайшоў у майстэрню самага знакамітага антверпенскага маляра таго часу — (Веніуса), які атрымаў адукацыю ў Італіі і прыўнёс у Фландрыю дух маньерызму. Рубенс лічыўся яго вучнем да 23-гадовага ўзросту, хоць яшчэ ў 21 год атрымаў пасведчанне «вольнага мастака». У Рыме Веніус быў аблашчаны родам Фарнезэ і атрымліваў папскія заказы ў Ватыкане, быў свецкім чалавекам, знаўцам лаціны і старажытнасцей. Менавіта ён прышчапіў Пітэру Рубенсу густ да антычных класікаў і выклікаў ідэю, што талент не зможа выявіць сябе без магутных апекуноў. Сучаснікі адзначалі, што да часу паступлення да яго Рубенса талент Веніуса хіліўся да заняпаду, ён празмерна захапіўся алегорыямі і знакамі, ператвараючы ўласнае малярства ў падабенства рэбуса. Італа-фламандскі стыль Веніуса быў адзначаны перайманнем рымскім узорам, прыкладам, сілуэты абводзіліся лініяй контуру. Ён адмовіўся ад нацыянальнай фламандскай традыцыі (значнасць якой прызнаваў яшчэ Мікеланджэла Буанароці), але гэтак і не змог арганічна ўспрыняць італьянскую школу.
У 1598 годзе Рубенс быў прыняты вольным майстрам у антверпенскую гільдыю Святога Лукі, але застаўся ў Веніуса і не стаў адкрываць уласную студыю. Аднак ён ужо сам атрымаў права прымаць вучняў, першым з якіх стаў Дэадата дэль Монтэ, сын срэбных спраў майстра. Уласных прац Рубенса гэтага перыяду захавалася вельмі мала. У ліставанні і дакументах згадваюцца яго карціны, некалькі прац было ў доме яго маці, і яна вельмі ганарылася імі. Адзіная падпісаная Рубенсам праца гэтых гадоў — партрэт маладога навукоўца ў чорным касцюме, у якім увагу прыцягвае мадэляванне твару. Вымерныя прылады ў яго руках дазволілі крытыкам зваць героя карціны географам ці архітэктарам. Партрэт дэманструе несумненную блізкасць Рубенса тых гадоў да старой галандскай школы, закладзенай ван Эйкам. Не было яшчэ і віртуознай лёгкасці валодання пэндзлем, якую ён набыў у Італіі. Паводле слоў Ч. Вэджвуда, «Рубенс быў добры, але ён не быў вундэркіндам», падобным ван Дэйку. Ён яшчэ працягваў вучыцца і як прафесіянал паспеў позна. Патрэбныя яму ўзоры і настаўнікаў ён мог знайсці толькі ў Італіі, дзе да таго часу знаходзіўся яго брат Філіп. Невядома, адкуль у Пітэра з’явіліся грошы на замежнае падарожжа — магчыма, ён выканаў нейкі заказ у Антверпене ці прадаў некаторыя свае працы. Магчыма таксама, што грошы на вандраванне падаў бацька Дэадата дэль Монтэ, што суправаджаў Рубенса ў якасці яго вучня. 8 мая 1600 года Рубенс атрымаў дакумент за подпісам бургамістра Антверпена, што падавец яго знаходзіцца ў добрым здароўі і ў горадзе няма эпідэмій.
Італія і Іспанія (1600—1608)
Пры двары мантуанскага герцага
Паводле думкі Ч. Вэджвуда, «Рубенс быў лепш падрыхтаваны, чым большасць маладых мастакоў, якія перасякалі Альпы да яго». Да таго часу ён вольна валодаў лацінскай і італьянскай мовамі, быў знаёмы асабіста і па ліставанні з усімі вядомымі навукоўцамі-антыказнаўцамі. З Антверпена ён уздоўж Рэйна рушыў у Францыю, наведаў Парыж, а далей скіраваўся ў Венецыю. У горадзе ён спыніўся ў прэстыжнай гасцініцы і хутка завёў знаёмства з дваранінам са світы , бо герцаг Мантуі прыбыў на карнавал з Спа, дзе праходзіў лячэнне. Карціны Рубенса, узятыя з сабой, зрабілі ўражанне, і пра мастака было дакладзена герцагу. У выніку 23-гадовы фламандзец апынуўся на службе Мантуанскага двара і, ледзь з’явіўшыся ў Італіі, атрымаў апекуна, пенсіён і адносна высокае грамадскае становішча. Існуе здагадка, што герцаг, які бываў раней у Антверпене, ужо быў знаёмы з творчасцю Рубенса. Нягледзячы на неўтаймаваны нораў і распусту, герцаг Вінчэнца Ганзага быў адным з найважнейшых мецэнатаў свайго часу, выдатна разбіраўся ў музыцы і паэзіі. Ён матэрыяльна падтрымліваў Клаўдзіа Мантэвердзі і вызваліў з вар’яцкага дома Тарквата Таса. Герцаг імкнуўся збіраць лепшыя творы мастацтва, у яго палацы Рубенс упершыню ўбачыў працы Тыцыяна, Веранезэ, Карэджа, Мантэньі, Джуліа Рамана. Хоць Ганзага не ставіў задання выхавання маладога мастака, ён падаў Рубенсу працу, што спрыяла хуткаму развіццю яго таленту: фламандзец павінен быў адбіраць творы мастацтва для капіявання, а далей займаўся і іх набыццём, атрымліваючы пэўныя камісійныя.
Увайшоўшы ў світу Вінчэнца Ганзагі ў кастрычніку 1600 года, Рубенс разам з дваром адбыў у Фларэнцыю на завочны шлюб малодшай сястры жонкі герцага — Марыі Медычы. Рубенс інтэнсіўна займаўся вывучэннем фларэнтыйскага мастацтва, у прыватнасці, скапіяваў фрэскі Леанарда да Вінчы «». У Мантуі ён асталяваўся з лета 1601 года, але не збіраўся сядзець на адным месцы. Пра яго перамяшчэнні сведчыць ліставанне з герцагскім кіраўніком Анібале К’еп’я, з якога вынікае, што ў Мантуі Рубенс правёў поўных тры гады з васьмі гадоў знаходжання ў Італіі. Пры двары герцага ён правёў усё лета 1601 года, перыяд з красавіка 1602 па май 1603 года і з мая 1604 па самы канец 1605 года. Досыць хутка Рубенс атрымаў пасаду апекуна карціннай галерэі герцага, але, увогуле, буйных заказаў амаль не было (адзіны вынятак — афармленне царквы езуітаў у 1603 годзе), і нават у 1607 годзе ў адным з лістоў ён наракаў, што яго працы амаль не прадстаўлены ў калекцыі Ганзага. Карыстаючыся няўважлівасцю герцага да сваёй персоны, ужо ў 1601 годзе Рубенс адправіўся ў вандраванне па Італіі, з ліста брату Філіпу ў снежні таго ж года вынікае, што ён аб’ехаў «амаль усе найбуйнейшыя італьянскія гарады». Дакладныя маршруты падарожжаў Рубенса складана рэканструяваць, дакументальна пацвярджаецца яго шматразовае знаходжанне ў Венецыі, Фларэнцыі, Генуі, Пізе, Падуі, Вероне, і Парме, магчыма, ва Урбіна, і ў Мілане, дзе ён скапіяваў «Тайную вячэру» Леанарда. У Рыме ён пабываў двойчы, прытым першым разам прыехаў туды ўлетку 1601 года, калі герцаг камандзіраваў яго для капіявання карцін з калекцыі кардынала Алесандра Мантальта. Лісты дамоў і брату Філіпу напісаны на жывой і багатай італьянскай мове і падпісаны «Pietro Pauolo» — у форме, якой ён прытрымліваўся да канца жыцця. І надалей асноўнай мовай замежнага ліставання Рубенса заставалася італьянская.
Рубенс валодаў талентам заводзіць свецкія знаёмствы. Кіраўнік маёмасцю герцага Мантуанскага А. К’еп’я рэкамендаваў фламандца кардыналу Мантальта — пляменніку папы рымскага Клімента VII. У сваю чаргу, праз Мантальта Рубенс быў прадстаўлены Шыпіёнэ Баргезэ — пляменніку папы Сікста V, які быў афіцыйным апекуном нямецкіх і фламандскіх мастакоў у Рыме. Дзякуючы даручэнням герцага Вінчэнца Ганзагі, Рубенс пабываў у Генуі, дзе быў прыняты ў дамах , і , атрымаўшы доступ да іх мастацкіх калекцый і набыўшы больш-менш значныя заказы. Зрэшты, першы свой афіцыйны заказ Рубенс атрымаў на радзіме — у 1602 годзе. Эрцгерцаг Брусельскі Альбрэхт Аўстрыйскі заказаў заалтарны абраз здабыцця Сапраўднага Крыжа, які даручыў выканаць у Рыме, прытым мастак павінен быў быць фламандцам, «пры ўмове, што сума выдаткаў не перавысіць 200 залатых экю». Жан Рышарда — былы працадаўца Філіпа Рубенса — успомніў пра Пітэра, і 12 студзеня 1602 года адбылося афіцыйнае падпісанне кантракта. Ужо 26 студзеня Рубенс прадставіў заказчыку цэнтральную частку кампазіцыі, прадэманстраваўшы сваё ўменне аператыўна выконваць даручэнні. З Рыма Рубенс праехаў да старэйшага брата ў Верону, дзе намаляваў сябе з братам, іх калегу Іагана Ваверыуса і настаўнікі , а таксама свайго вучня Дэадата дэль Монтэ на фоне мантуанскай ракі Мінча. Больш паловы партрэтаваных не маглі быць у Італіі тым часам, таму праўдзівы сэнс кампазіцыі выслізгвае ад сучасных даследчыкаў. Задума і ажыццяўленне карціны адрозніваюцца спалучэннем наватарства і традыцыі: каларыт выяўна адзначаны перайманнем Тыцыяна, а тэма і кампазіцыя гэтак жа выяўна адсылаюць да нідэрландскіх карпарацыйных і сямейных партрэтаў. Першы поспех у эрцгерцага прыцягнуў увагу герцага Ганзага да свайго прыдворнага мастака. Пасля смерці яго маці, вельмі адданай езуітам, герцаг загадаў узвесці царкву гэтага ордэна ў Мантуі, а Рубенсу заказаў карціну, што паказвае глыбокую пашану сямейства Ганзага Святой Троіцы. Аднак па шэрагу акалічнасцей карціна была пададзена заказчыку на 5 чэрвеня 1605 года.
Іспанія
У 1603 годзе мантуанскі герцаг чакаў ад іспанскага караля адміральскага чыну за свае заслугі ў барацьбе супраць туркаў у Харватыі і прыняў рашэнне напомніць пра сябе. Быў згатаваны аб’ёмны падарунак, што ўключаў мноства твораў мастацтва. Для іх уручэння патрабаваўся разумны чалавек, які бы выклікаў да сябе прыхільнасць і мог прадставіць дары ў патрэбны момант, заадно выставіўшы перад манархам свайго патрона ў самым выгадным святле. Па рэкамендацыі кіраўніка К’еп’я, герцаг ухваліў кандыдатуру Рубенса. Перад гэтым адбылася наступная гісторыя: Вінчэнца Ганзага без папярэджання з’явіўся ў майстэрню мастака і заспеў Рубенса працуючым над алегарычным палатном, той дэкламаваў услых вергіліевы «». Герцаг звярнуўся да яго на лаціне і атрымаў вельмі пачцівы адказ. Успомніўшы, што Ян ван Эйк быў некалі камандзіраваны герцагам Бургундскім за сваёй нявестай Ізабелай да караля Партугаліі, герцаг Ганзага ўсклаў на Рубенса абавязкі пасла. 5 сакавіка 1605 года паверанаму ў Мадрыдзе было адпраўлена апавяшчэнне, што адказным за дастаўку дароў каралю Філіпу III прызначаны П’етра Паала Рубенс; у той жа дзень мастак рушыў у дарогу. Маршрут вандравання быў дрэнна распрацаваны: трэба было прайсці праз Ферару і Балонню да Фларэнцыі і пагрузіцца на карабель у Ліворна. Перавозка грузаў праз Апеніны абышлася ў 150 , прытым грошай было вылучана мала, мытнікі спрабавалі раскрываць грузы, і таму падобнае. Далей адбыўся непрыемны інцыдэнт пры двары вялікага герцага Фердынанда. 29 сакавіка мастак пісаў свайму апекуну К’еп’я з Пізы:
|
Тым не менш, дабрацца да Ліворна атрымалася шчасна, пераход морам у Алікантэ заняў 18 дзён. Іспанскі двор тады пераехаў у Вальядалід, куды Рубенс дабраўся 13 мая і не заспеў караля — той знаходзіўся на паляванні ў Аранхуэсе. Аднак затрымкі апынуліся для мастака дарэчнымі, 24 мая ён паведамляў К’еп’я:
|
Павераны ў справах мантуанскага герцагства Іберці прапанаваў Рубенсу наняць іспанскага маляра і прывесці палотны ў парадак, але 26-гадовы мастак, які не меў рэальных дыпламатычных паўнамоцтваў, гэтую прапанову адкінуў. У чэрвені Рубенс прамыў палотны ў гарачай вадзе, прасушыў на сонцы і заняўся рэстаўрацыяй у адзіночку. Ён не толькі аднавіў копіі з карцін Рафаэля, выкананыя ў Рыме П’етра Факеці, але і самастойна выканаў «Дэмакрыта і Геракліта». Давялося пісаць паўторы карцін з-за таго, што два палотны з ліку падарункаў загінулі беззваротна. Кароль вярнуўся ў Вальядалід у першыя дні ліпеня. Рубенс і Іберці паўсталі перад прэм’ер-міністрам герцагам , які прыняў пададзеныя копіі за арыгіналы. Калі іспанскі прэм’ер-міністр выявіў прыхільнасць да мастака, даў яму мноства заказаў і запрасіў пасяліцца ў яго рэзідэнцыі, то з павераным Іберці наладзіць адносін не атрымалася. Павераны не хацеў, каб Рубенс асабіста прадставіў дары каралю, і не дапусціў яго да аўдыенцыі, пра што мастак без эмоцый паведамляў герцагу Мантуі.
Рубенс не стаў канфліктаваць з паслом, а замест гэтага з’ехаў у Эскарыял капіяваць калекцыю палотнаў Тыцыяна, што налічвала больш за 70 карцін. Большасць з іх была заказана ці набыта імператарам Карлам V. Копіі Рубенс забраў у Італію, а далей перавёз у Антверпен; пасля смерці мастака выкананыя ім копіі выкупіў і вярнуў у Іспанію кароль Філіп IV. Рубенс выконваў і прыватныя заказы: напісаў цыкл «Дванаццаць апосталаў», партрэты сваякоў герцага Лермы і герцага Інфантада, якому быў прадстаўлены павераным Іберці.
Працуючы ў Іспаніі, Рубенс разумеў, што не затрымаецца ў гэтай краіне надоўга, таму спяшаўся. У яго копіях Тыцыяна, асабліва ў валасах персанажаў, бачна фламандская тэхніка накладання фарбы густым пластом. У той жа час выкананыя Рубенсам копіі, хутчэй, варта разглядаць як варыяцыі на тэму арыгінала, бо ён нязменна — хоць і ў рознай ступені — звяртаўся да пераробкі арыгінала. Адчуваючы патрэбу ў самавыяўленні, ён без ваганняў выпраўляў прыкмечаныя памылкі і дэманстраваў творчы падыход у каларыстыцы або святлаценях. Ён рэдагаваў нават працы Мікеланджэла Буанароці і Рафаэля, не кажучы пра сваіх сучаснікаў.
Самай вядомай арыгінальнай працай Рубенса, выкананай у Іспаніі, стаў парадны конны партрэт герцага Лерма, што адкрыў у яго творчасці жанр параднага партрэта. Метад працы над гэтым партрэтам выкарыстоўваўся мастаком доўгія гады: спачатку рабіўся накід ці папярэдні кампазіцыйны эскіз, потым — заўсёды з натуры — пісаўся твар мадэлі. Толькі ў апошнюю чаргу на палатне ці на дрэве выконваўся ўвесь партрэт. Пасля Рубенс давяраў працу над адзеннем, аксесуарамі ці фонам сваім вучням, аднак у пачатку свайго шляху ён грэбаваў брыгадным метадам і ўсе дэталі партрэта выконваў сам. М. Лебедзянскі адзначаў, што фон партрэта, з галінастым дрэвам і сцэнай бітвы ў аддаленні, выкананы больш абагульнена, без стараннага аздаблення, у адрозненне ад фігуры герцага і яго твару. У Кабінеце малюнкаў Луўра захаваўся рыхтавальны эскіз кампазіцыі партрэта герцага Лерма, створаны італьянскім алоўкам на танаванай паперы, для якога пазіраваў наняты натуршчык. Ужо на малюнку была пададзена ўся кампазіцыя, уключаючы нізкую лінію гарызонту і контуры дрэва. У адрозненне ад , Рубенс надаў кампазіцыі больш дынамікі, скіраваўшы вершніка проста на гледача. Твар персанажа, аднак, выглядае асобным ад усіх астатніх дэталяў карціны і пададзены зусім безэмацыйным. Галоўнай адметнай рысай гэтай працы, уласцівай партрэтнаму жанру барока, з’яўляецца сістэма прыёмаў і аксесуараў, што падкрэсліваюць гераічны характар мадэлі. Гэту функцыю ў Рубенса выконваюць даспехі, актыўнае дзеянне на заднім плане, прадстаўленне партрэтаванага як бы на ўзнёслым пастаменце.
Герцаг Лерма прапанаваў Рубенсу заняць пасаду афіцыйнага мастака іспанскага двара, аднак Рубенс адкінуў гэтую прапанову. Неўзабаве прыйшоў наказ ад герцага Мантуанскага ехаць у Парыж, пісаць копіі з партрэтаў для палацавай галерэі красунь, але Рубенс злічыў і гэта даручэнне нявартым для сябе. У пачатку 1604 года ён вярнуўся ў Мантую.
Мантуя, Генуя, Рым
Да лістапада 1605 года Рубенс заставаўся ў Мантуі, выконваючы заказы герцага Вінчэнца. Апроч скончанага трыптыха з глыбокай пашанай сямейства Ганзага Св. Духу, ён выканаў дзве копіі з карцін Карэджа ў падарунак для імператара Рудольфа II. Пад канец 1605 года Пітэр Паўль пераехаў у Рым да брата Філіпа, які ўладкаваўся тады бібліятэкарам кардынала . Кватэра знаходзілася на віа Санта-Крочэ блізу Плошчы Іспаніі, браты нават нанялі сабе двух слуг. Род Калана (апекуны Караваджа) не зацікавіўся фламандцам, але Шыпіёнэ Баргезэ рэкамендаваў яго ордэну для афармлення храма . Яму трэба было напісаць «Мадонну» для галоўнага алтара. М. Лекурэ не вельмі высока ацаніла трыптых для царквы К’еза Нуова (цэнтральная частка — Багародзіца, бакавыя часткі — святы Рыгор і святая Даміцыла). Яна пісала, што палатно «выглядае ўражальна манументальна», а персанажы адрозніваюцца скульптурнасцю формаў, амаль як у Паала Веранезэ. Аднак велічыня фігур уціскае дынаміку кампазіцыі. Каларыстычнае заданне Рубенс выканаў на кантрасце светлай гамы адзежы і цёмнага фону (асабліва ў «Даміцыле»), які скупым стылем можа напомніць Караваджа, але без яго светлавых эфектаў. «У гэтых працах няма пакуль нічога, апроч уражальных памераў мужчынскіх і жаночых фігур, што яднала б іх і дало магчымасць без працы пазнаць руку майстра. Сваёй асабістай палітры Рубенс яшчэ не вынайшаў. Больш за ўсё яго працы напамінаюць пробу пяра: чаргаванне белага з зялёным, падобнае на прыёмы Веранезэ ці Джуліа Рамана, тыцыянаўская охра, цёмны каларыт Карачы…».
У разгар падрыхтовак Рубенса адклікалі ў Мантую, але ўмяшаўся Шыпіёне Баргезэ, і мастаку дазволілі застацца да наступнай вясны. Зрэшты, ён працягваў выконваць даручэнні мантуанскага двара: падшукаў рэзідэнцыю ў Рыме для герцагскага сына, прызначанага кардыналам, і набыў для калекцыі «Прачыстую Багародзіцы» Караваджа. Зіму 1606 года ён правёў з братам у Рыме, у кватэры на віа дэла Крочэ, дзе цяжка захварэў , але здолеў акрыяць дзякуючы апецы фламандскага лекара Фабера. М. Лекурэ таксама адзначала, што ад італьянскага перыяду не засталося ніякіх сведчанняў рамантычных памкненняў Рубенса. У Рыме ён меў зносіны амаль выключна з фламандцамі, жыў у нідэрландскім квартале, але ніколі не браў удзелу ў буяных забаўках і трымаўся наасобіцу. Нягледзячы на пачуццёвасць яго творчасці, «мае прыняць як данасць шчырая цнота мастака».
У чэрвені 1607 года Вінчэнца Ганзага адбыў у Геную, яго суправаджаў і Рубенс. Пазнаёміўшыся з сямействам Дорыа, ён выканаў па іх заказах каля паўтузіна партрэтаў, а таксама «Абразанне Госпадава» для царквы езуітаў. Рубенс разам з Дэадата дэль Монтэ таксама вырашыў падрыхтаваць кнігу пра італьянскую архітэктуру, каб пазнаёміць з ёй фламандцаў. Д. дэль Монтэ рабіў абмеры, а Рубенс падрыхтаваў 139 гравюрных лістоў для двухтомніка «Палацы Генуі», які, зрэшты, убачыў свет толькі ў 1622 годзе. У верасні 1607 года мастак вярнуўся ў Рым. Заказ для храма К’еза Нуова быў гатоў у лютым 1608 года, але ў алтары было няўдала вырашана асвятленне, і публіка нават не магла разгледзець абрысы фігур. Давялося спешна перарабляць карціну, паўстала нават ідэя перанесці яе з палатна на камень. Аратарыянцы таксама заказалі мастаку вялікі трыптых. Да гэтага часу знерваваліся адносіны з сямействам Ганзага. Філіп Рубенс паведамляў з Антверпена пра сур’ёзнае пагаршэнне стану іх маці, якой было 72 гады: яна пакутавала ад прыступаў удушша, што не пакідала надзей на акрыянне. Каб пайсці са службы дому Ганзага, Пітэр Паўль Рубенс звярнуўся да эрцгерцага Альбрэхта, але на просьбу Альбрэхта Вінчэнца Ганзага адказаў адмовай. 28 кастрычніка 1608 года, скончыўшы заказ для аратарыянцаў, Рубенс самавольна пакінуў Рым. У лісце А. К’еп’я ён паведамляў, што калі скончыць справы ў Фландрыі, абавязкова вернецца ў Мантую і «аддасца ў рукі Яго Светнасці». Яго апошні італьянскі ліст мае характэрную прыпіску: «Salendo a cavallo» («Сядаючы на каня»). Больш ён ніколі не вяртаўся ў Італію.
У італьянскі перыяд Рубенс яшчэ не дасягнуў творчай сталасці, амаль усе крытыкі заяўлялі, што яго італьянская творчасць не цалкам самастойная і адзначана моцным уплывам шаблонаў Балонскай акадэміі. Велізарную частку яго спадчыны італьянскага перыяду складалі замалёўкі і копіі з антычных і сучасных яму твораў мастацтва. Да вялікіх сучаснікаў асабіста Рубенс не меў цікавасці і не распачынаў спроб сустрэцца ў Рыме ні з Гвіда Рэні, ні з Караваджа ці Анібале Карачы. Наадварот, ствараючы копіі твораў, якія прыцягнулі яго, Рубенс пераследаваў два заданні. Першае, ён павялічваў сваё прафесійнае майстэрства, другое, імкнуўся стварыць асабісты каталог твораў мастацтва, рассеяных па каралеўскіх і прыватных калекцыях, у якія наўрад змог бы трапіць ізноў. Іншымі словамі, ён рыхтаваў для сябе запас сюжэтаў, мадэляў і тэхнічных рашэнняў. У тастаменце, складзеным перад смерцю, ён пісаў, што «яго працы прыдадуцца таму са спадчыннікаў, хто пойдзе па яго ступнях». Пры гэтым ён не дамагаўся навуковых мэт і не спрабаваў стварыць цэласны каталог антычнага і рэнесансавага мастацтва, бо патураў сваім асабістым густам. Заказныя партрэты генуэзскай арыстакратыі сталі эталонам барочнага партрэта і надоўга вызначылі развіццё гэтага жанру ў Італіі, Фландрыі, а потым і Францыі і Іспаніі. Рубенс змяшчаў партрэтаваных на нейтральным фоне ці перад драпіроўкай. Сацыяльнае становішча мадэлі заўсёды падкрэслівалася аксесуарамі, пільная ўвага надавалася касцюму, які выпісваўся з асаблівай дбайнасцю. Асноўнай мэтай мастака рабілася атачыць арэолам маляваны твар і падкрэсліць яго значнасць. Гэта ж падкрэслівалася годнасцю жэстаў, паставай, стараннай адпрацоўкай драбнюткіх дэталяў. Яркім прыкладам такой працы з’яўляўся партрэт маркізы Веранікі Спінола-Дорыа. Па словах Н. Грыцай, «у „няварты“ яго пэндзля жанр прыдворнага партрэта мастак удыхнуў новае жыццё, рашуча вызваліўшы яго ад характэрных для маньерысцкага мастацтва мяжы XVI і XVII стагоддзяў калянасці ліста, застыласці кампазіцый, напружанай замкнёнасці нібы адгароджаных ад рэальнага свету выяў. Рубенс унёс у партрэт рух і жыццё, свабоду маляўнічай формы і багацце колеру, узбагаціў яго сваім пачуццём вялікага стылю, узмацніўшы значэнне фону — пейзажнага ці архітэктурнага — у падачы выявы; увогуле, зрабіў партрэт годнай задачай па-сапраўднаму манументальнага мастацтва».
Антверпенскі перыяд (1608—1622)
Прыдворны жывапісец. Жаніцьба
Шлях з Рыма ў Антверпен заняў у Рубенса 5 тыдняў. Яшчэ напаўдарозе ён атрымаў весткі, што яго маці сканала 14 лістапада. Дабраўшыся до дома ў снежні, ён павесіў ля склепа памерлай адну з карцін, прызначаных для К’еза Нуова. Душэўны стан яго быў такі, што ён пажадаў на некаторы час адасобіцца ў манастыры і перад грамадствам паўстаў толькі ў студзені наступнага, 1609 года. Па ўсёй бачнасці, ён збіраўся вярнуцца ў Італію. 10 красавіка 1609 года Рубенс пісаў Іагану Фаберу ў Рым: «…Я дагэтуль не ведаю, якое прыняць рашэнне — ці застацца на радзіме ці назаўжды вярнуцца ў Рым, куды мяне запрашаюць на самых спрыяльных умовах». Філіп Рубенс заняў пасаду антверпенскага эшэвена, якую некалі займаў яго бацька, але ў сям’і паступова ссоўваліся ролі, першынство перайшло да малодшага з братоў. У ліставанні захапленне Пітэрам, па выразе М.-А. Лекурэ, «даходзіла до дагодлівасці». Менавіта Філіп увёў брата ў найвышэйшае грамадства Іспанскіх Нідэрландаў. Вяршыняй стала паказванне мастака пры эрцгерцагскім двары, якое адбылося, мяркуючы па дакументах, 8 жніўня 1609 года. Герцаг Альбрэхт дрэнна ўяўляў сабе, хто такі Рубенс, але заказаў яму свой партрэт і партрэт , а пасля выканання заказу неадкладна прысвоіў яму званне. Пасведчанне прыдворнага маляра Пітэр Паўль Рубенс атрымаў 9 студзеня 1610 года.
Мусібыць, ля царскай пары паўстала жаданне ўтрымаць Рубенса пры двары хоць як, і таму апроч пенсіёну ў яго кантракце было прапісана права атрымліваць ганарар за кожную скончаную карціну. Быўшы членам Гільдыі Св. Лукі, Рубенс меў і шэраг падатковых палёгак. Найважнейшым жа дасягненнем Рубенса М. Лекурэ звала тое, што ён застаўся працаваць у Антверпене, а не ў Бруселі. Прычыны гэтага пляменнік маляра — таксама Філіп Рубенс — выкладаў наступным чынам: «…З боязі, як бы прыдворнае жыццё, якое неўпрыкмет захапляе кожнага чалавека без рэшткі, не пашкодзіла яго заняткам малярствам і не перашкодзіла яму дамагчыся ў мастацтве той дасканаласці, здольнасць да якой ён у сабе адчуваў». Па М. Лекурэ, гэтае сцвярджэнне, падхопленае многімі біёграфамі, мела патрэбу ў карэктаванні. Рубенс арганічна пачуваўся ў прыдворным асяроддзі і ўмеў звярнуць на сябе ўвагу палітыкаў першай велічыні, але ў яго была іншая сістэма каштоўнасцей:
|
адзначаў, што эрцгерцагская пара ў даслоўным сэнсе прывязала яго брата да сябе залатымі ланцугамі: Пітэру Паўлю быў дараваны залаты ланцуг з партрэтам эрцгерцага і яго жонкі коштам у 300 фларынаў. Першыя часы мастак кватараваў у доме маці на вуліцы Куван. Практычна адразу па вяртанні ў горад, Рубенс сватаўся да сваёй суседкі — пляменніцы жонкі брата Марыі дэ Муа. Бацькам Ізабелы быў вядомы гуманіст , які доўгі час займаў пост гарадскога сакратара, паслядоўнік , які таксама займаўся выданнем антычных класікаў. Шлюб быў складзены з вялікай паспешнасцю. Жаніху было 32 гады, нявесце — 18 гадоў, іх шлюб адбыўся 8 кастрычніка 1609 года. Пасля вяселля маладыя, паводле звычаю, пасяліліся ў бацькоў жонкі, у дзелавым квартале. Адзіным сведчаннем іх вяселля засталася лацінская эпіталама Філіпа Рубенса, поўная «гуллівых непрыстойнасцяў» (па выразе Э. Мішэля) і не вельмі вытанчаная па стылі.
Яшчэ раней — 29 чэрвеня — Рубенс увайшоў у склад Таварыства раманістаў, куды быў прыняты па рэкамендацыі Яна Брэйгеля. Таварыства яднала нідэрландскіх мастакоў, якія здзейснілі вандраванне па той бок Альп.
На сваё вяселле Рубенс напісаў падвойны партрэт «У бружмелевай альтанцы» («Аўтапартрэт з Ізабелай Брант»). Кампазіцыя яго надзвычай стрыманая, Рубенс, які сядзіць на лаве пад кустом бружмелю, злёгку нахіліўся да пасаджанай поплеч яго Ізабелы Брант, якая спакойна паклала сваю руку на руку мужа. «Ніякай перабольшанай афектацыі пачуццяў, усё стрымана і заслужана». Рубенс старанна прапрацаваў дэталі свайго касцюма, асабліва пурпуэн — род камзола з высокім каўняром, карычневыя панчохі і туфлі; разам з дарагім уборам жонкі кампазіцыя блізкая тыповаму барочнаму партрэту. Галоўнае адрозненне караніцца ў натуральнасці і свабодзе партрэтаваных, што надае сюжэту лірычнасць. Рубенс шмат сіл патраціў на перадачу выразаў свайго твару і жонкі. На думку М. Лебядзянскага, трактоўка Рубенсам сваёй выявы напамінае рафаэлеўскі «». Рубенс намаляваў сябе, глядзячым прама на гледача, твар яго мае спакойную годнасць. Ізабела Брант ледзь заўважна ўсміхаецца, што намякае на пачуцці радасці і шчасця. Ракурс кампазіцыі незвычайны — Рубенс узвышаецца над Ізабелай, глядач бачыць яго як бы з пазіцыі знізу ўгару. Фігуры захаваны ў складаны момант руху і паўпавароце, але яны злучаны паміж сабой агульным авалам партрэтнай кампазіцыі.
Сям’я
Рубенс быў стоеным ува ўсім, што тычылася яго прыватнага жыцця, не захавалася яго ліставанне з жонкай, дзеці згадваліся вельмі рэдка і толькі ў кантэксце гуманітарных зацікаўленасцяў. Пра сапраўдныя пачуцці мастака да яго блізкіх можна судзіць толькі па шматлікіх графічных і маляўнічых партрэтах. Адзіным чалавекам, да якога Рубенс меў абсалютны давер, быў старэйшы брат Філіп. Лісты Пітэра Паўля да яго не захаваліся, але засталіся лісты старэйшага брата малодшаму. З іх вынікае, што Філіп хутка спасціг маштаб генія Рубенса-малодшага і ўсяляк імкнуўся яму дапамагаць. Пасля смерці Філіпа ў 1611 годзе Пітэр Паўль уладкаваў яму пышныя пахаванні, прынятыя ў іх сацыяльным коле, якія абышліся ў 133 фларыны. Для параўнання: сям’я Філіпа — жонка, двое дзяцей і двое слугаў — вытрачалі ў год прыкладна 400 фларынаў.
У шлюбе з Ізабелай Брант у Рубенса было трое дзяцей. Дачка Клара-Серэна нарадзілася ў 1611 годзе і памерла 12-гадовай ад хваробы. Незадоўга да смерці Рубенс накідаў яе партрэт. у Рубенсаў нарадзіўся толькі праз 7 гадоў пасля жаніцьбы і быў названы ў гонар найвышэйшага патрона і хроснага бацькі — эрцгерцага Альбрэхта. Мусібыць, ён быў любімым дзіцём, бо адзіным з усіх дзяцей Пітэра Паўля ўганараваўся згадвання ў ліставанні. Бацька аддаў яго на выхаванне манахам-аўгустынцам і, мусібыць, меў на яго рахунак вялікія планы. ён пісаў, што 12-гадовы сын нядрэнна паспявае ў грэчаскай літаратуры. У цэлым лёс Альберта Рубенса больш напамінаў лёс яго дзядзькі Філіпа — ён не захапляўся малярствам (як і ўсе астатнія нашчадкі Рубенса), здзейсніў вандраванне ў Італію ў 1634 годзе. Жанаты ён быў з дачкой Дэадата дэль Монтэ — першага студэнта свайго бацькі. Незадоўга да смерці Пітэра Паўля Рубенса Альберт заняў яго месца ў Таемным савеце ў Бруселі. Сканаў ён у 1657 годзе, яго сын — унук Рубенса — памёр, абкусаны шалёным сабакам. Засталося некалькі палотнаў з выявай Альберта. Трэцяе дзіцё — Ніклас Рубенс — нарадзіўся ў 1618 годзе і таксама стаў героем партрэтаў свайго бацькі. Назвалі яго таксама ў гонар хроснага — генуэзскага банкіра Ніколы Палавічыні. Ніклас рана ўганараваўся дваранскага тытула і памёр яшчэ раней свайго старэйшага брата ва ўзросце 37 гадоў, пакінуўшы семярых дзяцей.
Майстэрня Рубенса
У студзені 1611 года Рубенс набыў вялікую пляцоўку на вуліцы дэ Вапер. Пабудова асабняка абышлася мастаку ў 10 000 фларынаў, толькі яго фасад цягнуўся на 36 м, а ўглыбіні пляцоўкі быў сад памерам 24 на 48 метраў. У садзе раслі самыя размаітыя расліны, якія толькі Рубенс змог здабыць, і ён быў упрыгожаны копіямі антычных альтанак, прысвечаных Гераклу, Дыянісу, Цэрэры і Гонару. Уладкаванне дома па густах гаспадара зацягнулася да 1616 года і запатрабавала немалых выдаткаў. Гэты дом сучаснікі аднагалосна абвясцілі самым прыгожым будынкам у горадзе. У гатычным па стылі Антверпене асабняк рабіў уражанне «палаца эпохі Рэнесансу». Майстэрня займала палову дома, а ў адзіным прасторным памяшканні жылой часткі — галерэі — Рубенс размясціў сваю калекцыю. На думку М. Лекурэ, пабудова асабняка азначала канчатковую адмову ад італьянскіх планаў, а памеры дома намякалі і на кар’ерныя амбіцыі яго гаспадара: Рубенсу было 35 гадоў, і ён «ведаў, што і як будзе пісаць, а таксама ведаў, як будзе жыць».
Мяркуючы па апісаннях пляменніка — Філіпа Рубенса, Пітэр Паўль вёў у сваім пампезным доме амаль буржуазнае жыццё. Уставаў мастак у чатыры гадзіны і ішоў да ютрані, а далей займаўся малярствам. У той час, калі ён працаваў, наёмны дэкламатар чытаў яму ўслых антычных класікаў, найчасцей Плутарха, Ціта Лівія або Сенеку. Лісты мастак найчасцей дыктаваў, не адрываючыся ад пэндзля. У майстэрні ён звычайна заставаўся да пяці гадзін папаўдні. Пакутуючы падаграй, Рубенс абедаў умерана, а пасля ежы здзяйсняў вярховы шпацыр, які мог быць сумешчаны з дзелавымі візітамі па горадзе. Пасля вяртання ён вячэраў з абранымі сябрамі. «Ён цярпець не мог злоўжывання віна і абжорства, як і азартных гульняў». У ліку яго сяброў, якія ўвесь час наведвалі дом, быў бургамістр Антверпена Нікалас Рокакс, дзяржаўны сакратар Гевартс, Бальтазар Марэтус — кіраўнік трэцяга пакалення сям’і выдаўцоў, а таксама навукоўцы-іезуіты, якія бывалі ў горадзе. Рубенс увесь час ліставаўся з , яго братам Валавэ і бібліятэкарам французскага караля .
Пры пабудове дома была прадугледжана асобная купальная зала з верхнім асвятленнем, у якой размясцілі вывезеныя з Італіі скульптуры і камеі. Афармленне і архітэктурнае рашэнне студыі адлюстроўвала сур’ёзнае стаўленне Рубенса да сваёй працы, якога ён чакаў ад заказчыкаў, мадэлей і наведнікаў. Для працы над эскізамі і графікай прызначаўся асобы пакой, у ім жа прымаліся натуршчыкі. Гэты ж пакой служыў і асабістым кабінетам. Для вучняў была прызначана асобая студыя, што нават пераважае па памеры майстэрню самога Рубенса. Для прыёму наведвальнікаў была прызначана яшчэ адна зала, аформленая ў цёмных тонах. Тамсама былі выстаўлены гатовыя творы гаспадара хаты, якія госці маглі аглядаць і з драўлянага балкона. У гэтай зале ішла праца над буйнамаштабнымі заказамі — у першую чаргу для цэркваў.
Майстэрня Рубенса ўвайшла ў гісторыю мастацтваў як адна з самых прадукцыйных і маштабных, яна стала цэнтрам мастацкага жыцця Паўднёвых Нідэрландаў.
Прыбыткі і ганарары
Рубенс быў надзвычай пладавітым мастаком. Калі прызнаць, што з-пад яго пэндзля выйшлі каля 1300 карцін, у тым ліку гіганцкага памеру (не лічачы амаль 300 эскізаў, малюнкаў і гравюр), можна вылічыць, што за 41 год актыўнай творчай дзейнасці ён пісаў у сярэднім па 60 карцін у год, то бок 5 карцін у месяц. Адпаведнымі былі і яго прыбыткі, ён мог зарабляць да 100 гульдэнаў у тыдзень, а за вялікія палотны атрымліваў ганарары ад 200 до 500 гульдэнаў. М. Лекурэ адзначала, што Леанарда да Вінчы за ўсё жыццё стварыў каля 20 карцін, а Вермер Дэлфцкі — 36, прытым не прадаў ніводнай. Рубенс не хаваў камерцыйнай скіраванасці сваёй творчасці і надаваў велізарнае значэнне матэрыяльнаму дабрабыту. Ён параўноўваў уласную творчасць з філасофскім каменем. Хадзіў анекдот, што алхімік Брэндэль прапанаваў Рубенсу ўкласціся ў лабараторыю для ператварэння свінцу ў золата пад палову будучых прыбыткаў, на што мастак заявіў, што ўжо даўно знайшоў свой і што «ніводзін з вашых сакрэтаў не каштуе столькі, колькі мая палітра і пэндзлі».
Рубенс клапаціўся пра свае аўтарскія правы. Значную частку яго прыбытку прыносіла распаўсюджанне гравюр з варыяцыямі сюжэтаў яго карцін, яны адначасна служылі і рэкламнымі праспектамі. Упершыню падрабляць гравюры Рубенса сталі ў Рэспубліцы Злучаных правінцый — тамсама быў і самы значны рынак збыту арыгінальных эстампаў. З дапамогай Пітэра ван Веена — брата яго настаўніка — і Дадлі Карлтана, пасла Англіі ў Гаазе, Рубенс 24 лютага 1620 года атрымаў «прывілей» на 7 гадоў. Па гэтым праве падробка гравюр Рубенса ў Галандыі каралася канфіскацыяй накладу і штрафам у 100 фларынаў. Раней, 3 ліпеня 1619 года, Рубенс атрымаў аналагічны прывілей у Францыі тэрмінам на 10 гадоў, у яе атрыманні неацэнную дапамогу зрабіў . Герцаг Брабанта 29 ліпеня дараваў аналагічны прывілей Рубенсу на сваёй тэрыторыі, а 16 студзеня 1620 года яна была пашырана на ўсе Іспанскія Нідэрланды. Іспанскае каралеўства даравала прывілей Рубенсу толькі ў 1630 годзе, зато адразу на 12 гадоў з правам пераходу аўтарскіх праў спадчыннікам мастака.
Шматлікасць твораў Рубенса прыводзіць да таго, што рубенсазнаўцам далёка не заўсёды ўдаецца прасачыць гісторыю кожнага з іх. З дакументаў і ліставання атрымоўваецца, зазвычай, здабываць толькі фінансавую інфармацыю. Рубенс заўсёды складаў з заказчыкам дамову, у якой абмаўлялася жаданая сума, памер карціны і яе сюжэт. Асабістых дзённікаў мастак не вёў, яго лісты ўтрымліваюць амаль адну дзелавую інфармацыю. У Італіі, капіюючы ўзоры сваіх папярэднікаў, ён вёў нататнікі, у якіх асэнсоўваў законы анатоміі і геаметрыі, выпрацоўваў асновы ўласнай эстэтыкі. У Нідэрландах ён пакінуў гэту практыку, таму не існуе прамых сведчанняў, як Рубенс разумеў трактоўку тых ці іншых філасофскіх пастулатаў і рэлігійных таемстваў, чалавечых пакут і іншага.
Тэхніка Рубенса
Паводле І. Я. Прус, жывапісу Рубенса ўласцівая асаблівая лёгкасць. Пераходы святла і ценяў ледзь бачны, прытым цені лёгкія і халодныя па тоне. Рубенс выкарыстоўваў белы гладкі грунт і па старой нідэрландскай традыцыі пісаў на паліраванай дошцы, дзякуючы чаму надаваў колеру асаблівую інтэнсіўнасць, а маляўнічы пласт утвараў гладкую эмалевую паверхню. Рубенс накладаў фарбу вадкімі празрыстымі пластамі, праз якія прасвечваў тон грунту. Колеравая гама палітры Рубенса была ўзноўлена ў 1847 годзе генцкім мастаком Ж. Рэнье. Яна не адрознівалася багаццем — усе карціны Рубенса былі напісаны , жоўтай вохрай, , і карычневай смалой, часам выкарыстоўвалася кінавар і сажа. Рубенс не выкарыстоўваў глухіх ценяў, пераходы паміж святлом і ценем не рэзкія, усё артыстычна абагульнена і прыведзена ў света-колеравую гармонію. Для Рубенса характэрна пісьмо доўгімі, хвалістымі мазкамі, якія ідуць па форме, што асабліва бачна пры выяве пасмаў валасоў, напісаных адным рухам пэндзля. Паводле , Рубенс — адзін з мастакоў, якога варта ўспрымаць у арыгінале, а не ў рэпрадукцыі. «Яго даволі грузныя кампазіцыі і грузныя целы ў арыгінале такімі не здаюцца: яны выглядаюць лёгкімі, такімі, што маюць пэўную грацыю».
Вучні і калегі
Хуткае ўзвышэнне Рубенса выклікала пэўную рэўнасць у мастацкай супольнасці Антверпена. У прыватнасці, старэйшына Гільдыі святога Лукі мастак-маньерыст Абрахам Янсенс (1575—1632), таксама які прапрацаваў тры гады ў Італіі, прапанаваў Рубенсу «дуэль», у рамках якой мастакам трэба было напісаць па карціне на адзін і той жа сюжэт. Рубенс вельмі тонка адхіліў свой удзел у спаборніцтве, паведаміўшы, што яго працы выстаўлены ў грамадскіх і прыватных сходах Італіі і Іспаніі, і нішто не замінае Янсенсу адправіцца туды са сваімі працамі і павесіць іх побач.
Ахвотнікаў працаваць у майстэрні Рубенса аказалася так шмат, што ў 1611 годзе ён пісаў Жаку дэ Бі, што многія ахвотнікі вучыцца ў яго згаджаліся чакаць вакансію па некалькі гадоў, а за два гады давялося адмовіць больш чым сотні спашукальнікаў, у тым ліку сваякам самога Рубенса і Ізабелы Брант. З майстэрні Рубенса выйшлі Якаб Іорданс, Франс Снейдэрс, трое братоў , Антоніс ван Дэйк. Апроч гэтых мастакоў першай велічыні, у Рубенса працавалі Эразм Квелін-старэйшы, , , , , Ян ван Сток і многія іншыя. Квелін пасля смерці настаўніка афіцыйна ўзначаліў яго майстэрню, а ван Эгмант зрабіў кар’еру ў Францыі і быў адным са стваральнікаў Акадэміі жывапісу і разьбярства.
Пачынаючых мастакоў Рубенс называў «аспірантамі», кожны з іх меў пэўную спецыялізацыю. Апроч вучняў, у Рубенса працавалі майстры, якіх выкарыстоўвалі для малявання краявідаў, фігур, колераў ці жывёл, — брыгадны метад лічыўся нармальным у мастацкім свеце Нідэрландаў да пачатку 1700-х гадоў. Рубенс адрозніваў — у тым ліку і ў вартасным дачыненні — карціны, напісаныя вучнямі, у суаўтарстве ці аднаасобна. За працы, цалкам выкананыя самастойна, ён падвойваў цану. Натуральна, што адносіны былі далёкія ад ідыліі: калі верыць , Рубенс нават зайздросціў Іордансу як мастаку, які не саступаў яму ў майстэрстве каларыстыкі, а ва ўменні перадаваць палкасць персанажаў нават перасягаў. Франс Снейдэрс цягам 30 гадоў пісаў для палотнаў Рубенса жывёл, кветкі і плады; у тастаменце вялікага фламандца Снейдэрс быў прызначаны распарадчыкам яго маёмасці.
Найболей бурна склаліся адносіны Рубенса з ван Дэйкам, які правёў у майстэрні тры гады. У студыю на вуліцы дэ Вапер ён трапіў у 20-гадовым узросце, калі ўжо два гады быў членам гільдыі на правах вольнага майстра. Патрон прызнаваў яго высокі талент і дазваляў адчуваць сябе мэтрам: прыкладам, толькі ён быў дапушчаны да чытання італьянскіх дзённікаў Рубенса з апісаннем яго ўражанняў і тэхнічных знаходак. Ван Дэйку Рубенс давяраў пісаць зменшаныя копіі карцін, з якіх здымаліся гравюры, што шырыліся потым па ўсёй Еўропе. Аднак, калі ван Дэйка запрасілі ў Англію, Рубенс не стаў яго ўтрымліваць. Хадзілі чуткі, што ён здолеў выклікаць «вядомыя пачуцці» Ізабеле Брант. Рассталіся яны, зрэшты, цалкам мірна: ван Дэйк падарыў былому патрону партрэт Ізабелы Брант, «Ecce Homo» і «Гефсіманію», а Рубенс аддарыўся лепшым іспанскім жарабцом са сваіх стайняў.
Адметнае месца займалі адносіны Рубенса з Янам Брэйгелем-малодшым: гэта была свайго роду сяброўская ўзаемадапамога. Сваю першую супольную працу яны выканалі яшчэ да ад’езду Рубенса ў Італію ў 1598 годзе, гэта была «Бітва з амазонкамі». Пасля вяртання Рубенса яны працягнулі супрацоўніцтва, прытым, на думку Ганны Воалет, «гэта было суаўтарства выключнага гатунку — не проста паміж мастакамі роўнымі па статусе, але і паміж жывапісцамі, чые стылявыя шуканні былі скіраваны ў розныя вобласці — шматфігурныя і алегарычна-гістарычныя сцэны ў Рубенса і атмасферныя эфекты ў пейзажах і нацюрмортах у Брэйгеля». У ліставанні захаваліся выдатныя ўзоры стылю зносінаў мастакоў, калі Брэйгель мог назваць калегу ў лісце да міланскага кардынала «мой сакратар Рубенс». Барамеа, знаток фламандскага мастацтва, рабіў заказы Брэйгелю ў 1606—1621 гадах. Прынамсі адзін нацюрморт з колерамі для Барамеа Рубенс і Брэйгель выканалі супольна. Творчая супольнасць плыўна перайшла ў асабістае: Рубенс пісаў Яна Брэйгеля з усёй сям’ёй і выканаў карціну «Апостал Пётр з ключамі» для надмагілля Пітэра Брэйгеля-старэйшага ў брусельскім саборы Нотр-Дам-дэ-ла-Шапель. Ізабела Брант стала хроснай маці дзяцей Яна Брэйгеля, як і Рубенс; пасля заўчаснага скону Яна ад халеры Рубенс стаў яго душапрыказчыкам.
Творчасць Рубенса 1610-х гадоў
У першае дзесяцігоддзе ў Антверпене майстэрня Рубенса працавала пераважна па заказах манаскіх ордэнаў, гарадскіх улад і друкарні Плантэна—Марэтуса. У першыя дзесяць гадоў Рубенс стварыў каля 200 палотнаў, пераважна рэлігійнага зместу, не лічачы нешматлікіх карцін міфалагічнага зместу і двух дзясяткаў партрэтаў. Амаль усе гэтыя творы адрозніваліся буйнымі памерамі, бо служылі для ўпрыгожання цэркваў, палацаў і муніцыпальных будынкаў. У 1609 годзе Рубенс і Ян Брэйгель выканалі партрэт эрцгерцагскай пары, прытым Брэйгель пісаў краявід на заднім плане. Стыль Рубенса на першым афіцыйным заказе выявіўся толькі ў ярка-чырвонай драпіроўцы, што адсякае задні план і надае глыбіню выяве. Звычайныя для яго старанная прапрацоўка карунак каўняроў, фактуры перлаў, шаўковых насоўкі і пальчатак, заціснутых у руцэ эрцгерцага. Карціна была падпісана абодвума мастакамі. У 1610 годзе Нікалас Ракокс заказаў для гарадской ратушы «Пакланенне вешчуноў», прытым ужо ў 1612 годзе карціна была падорана Радрыга Кальдэрону, графу д’Аліва. Аднак новы этап у творчасці Рубенса аказаўся злучаны з заказам ігумена , пасярэднікам пры ўгодзе выступіў філосаф і калекцыянер Карнэліс ван дэр Гест. Гаворка ішла пра «». Памятаючы пра непрыемны рымскі досвед, Рубенс працаваў проста ў памяшканні царквы, што дазваляла ўлічваць усе асаблівасці ўспрымання палатна.
Жывапіс «Узнясення крыжа» азначала і моцны італьянскі ўплыў, і пачатак вызвалення ад яго. Крытык Э. Фрамантэн адзначаў перш за ўсё ўплыў стылю Тынтарэта з яго падкрэсленай тэатральнасцю, а таксама Мікеланджэла — манументальнасць фігур і старанная прапрацоўка кожнай групы цягліц. Кожны персанаж на трыптыху мае свой непаўторны характар, які раскрыты праз узаемадзеянне з астатнімі ўдзельнікамі кампазіцыі. У цэнтральнай частцы трыптыха рукі Хрыста не расстаўлены шырока ўбок, як патрабавалася па каноне, але выцягнуты ўгару над галавой. Твар яго перакручаны прыступам болю, пальцы шчыльна сціснуты, усе цягліцы цела напружаны. Высілкі катаў, якія падымаюць крыж, рэзкія ракурсы фігур, прапрацоўка блікаў святла і ценяў спрыяюць дэманстрацыі драмы, што аб’ядноўвае чалавека і прыроду. У вернікаў, якія сузіраюць карціну, не павінна было застацца ніякіх сумневаў у маштабе прынесенай дзеля іх ахвяры. Зрэшты, сцвярджала, што ў аснове «Узнясення крыжа» — напружаная сутычка людзей з цяжкім крыжам, які яны з вялікімі высілкамі падымаюць разам з целам раскрыжаванага. Справа тут не ў пакутах раскрыжаванага, а ў высілках тых, хто крыжуюць.
Трыпціх «» для гарадскога сабора Антверпена быў заказаны Рубенсу ў 1611 годзе антверпенскай гільдыяй стралкоў. Трыптыхі былі традыцыйныя для нідэрландскага мастацтва, аднак Рубенс адважна парушыў традыцыю, па якой на бакавых фортках маляваліся або партрэты заказцаў-данатараў, або падзеі, непасрэдна злучаныя з сюжэтам цэнтральнай часці. Мастак аб’яднаў у рамках аднаго твора тры розначасовыя падзеі. На бакавых фортках паказаны сустрэча Марыі з Лізаветай і Абразанне Госпадава, якія вырашаны ў святочных тонах. Евангельскія героі ўбраны ў элегантныя ўборы і выглядаюць як свецкія асобы, гэта падкрэсліваецца і спалучэннем яркіх насычаных фарбаў. Аднак прыбраная і святочная атмасфера гэтых сцэн кантрастуе з цэнтральнай часткай, бо дэманструе толькі пралог да пакутніцкай смерці Збавіцеля. Рубенс аб’яднаў сцэны пачатку жыцця і яе зямнога завяршэння. Наадварот, у каларыце цэнтральнай сцэны пераважаюць белы, чорны і чырвоны тоны. Выкарыстаная інтэнсіўная святлацень выяўна дэманструе засваенне караваджысцкіх прыёмаў і была абрана зусім свядома, каб сцэна была добра бачна ў прыцемку сабора. Кампазіцыя цэнтральнай фігуры была выканана пад уражаннем антычнай скульптурнай групы, што паказвае Лаакаона з сынамі, а спадшая дыяганаль рук мёртвага Хрыста надавала сцэне скончаную безвыходнасць і трагізм.
Антверпенскія працы 1609—1611 гадоў дэманструюць хуткую эвалюцыю Рубенса ў тэхнічным дачыненні. Асабліва гэта заўважна ў лісце дэкаратыўных драпіровак. У першых працах (асабліва ў карціне «Пакланенне пастухоў») фігуры і іх адзенні па паліраванай калянасці больш напаміналі скульптуры, складкі адзення ў акадэмічнай манеры былі пакладзены слушным парадкам ці нават маляваліся такімі, што ляцяць па ветры, хоць гэта не агадвалася сюжэтам. У алтарных працах драпіроўкі сталі выглядаць натуральна, мастак навучыўся перадаваць рух тканіны ў адпаведнасці з натуральнымі рухамі чалавека, які носіць гэту тканіну. Рубенс любіў зацемнены задні план, на якім ярка маляваўся план пярэдні. Відаць, ён лічыў вартасцю карціны дастатак адлюстраваных персанажаў. Велізарны лік фігур дазваляў размяшчаць іх па прынцыпе кантрасту, прытым дзеянні мастака выбудоўваліся па прынцыпе тэатральнай мізансцэны: кампазіцыі Рубенса дынамічныя і заўсёды ўтвараюць адно цэлае.
За першае дзесяцігоддзе самастойнай працы Рубенс напісаў сем карцін на сюжэт Раскрыжавання, пяць — здымання з крыжа, тры — узнясення крыжа, пяць Святых Сямействаў, шэсць пакланенняў Немаўляці Хрысту (вешчуноў і пастухоў), мноства выяў св. Францыска, Хрыста з апосталамі — і мноства іншых рэлігійных сюжэтаў. Усе яны без выключэння былі ўхвалены заказчыкамі і цэнзарамі, нягледзячы на шчыра мірскія мастацкія рашэнні. М. Лекурэ з іроніяй пісала: «Пад пэндзлем Пітэра Паўэла ўцёкі ў Егіпет набываюць рысы вясковай жанравай сцэны. Прывал Марыі і Іосіфа напамінае сямейны пікнік, калі закаханыя бацькі прыглядаюць за дзіцём. У параўнанні з ліхаманкавым экстазам шчаслівых вялікапакутнікаў Сурбарана паміраючыя праведнікі Рубенса выглядаюць надзіва бадзёрымі. Яго духоўнае мастацтва начыста пазбаўлена духоўнасці».
Рубенс без ваганняў выкарыстоўваў у рэлігійных сюжэтах аголеную натуру. У карціне «Вялікі Страшны суд» выцягнутыя рукі і целы персанажаў утвараюць нейкае падабенства аркі, на вяршыні якой Бог. Целы не асмуглыя, як было прынята ў італьянскім мастацтве, і не малочна-белыя, як у фламандскай традыцыі, а ў ружовай, бурштынавай і тэракотавай гаме. Гвіда Рэні яшчэ ў Італіі казаў, што «Рубенс падмешвае ў свае фарбы кроў», падкрэсліваючы, наколькі рэалістычна той навучыўся маляваць чалавечае цела. У міфалагічных і алегарычных карцінах гэта тэндэнцыя толькі ўзмацнілася, прытым Рубенс не падзяляў гуманістычных тэорый пра выяву чалавечага цела. Яго ню пазбыты гістарычна-выхаваўчага ці метафізічнага падтэксту; у адным з лістоў Рубенс разважаў, што калі чалавек складаецца з цела і крыві, то такім яго і варта маляваць.
Жанр ню ў Рубенса і праблема партрэта
Малюючы чалавечыя фігуры, Рубенс распрацаваў уласны падыход. Мужчыны на яго карцінах заўсёды моцна складзены, нават велікамучанікі, статус якіх бачны толькі па бледнасці скуры. Мужчынскія фігуры Рубенса заўсёды падцягнуты, шыракаплечыя, з развітой мускулатурай рук і ног. Наадварот, жанчыны адрозніваюцца крайняй рыхласцю формаў. У трактаце «Тэорыя чалавечай фігуры», што прыпісваецца Рубенсу, сцвярджаецца, што базавым элементам жаночай фігуры з’яўляецца кола. Сапраўды, у жаночых выявах Рубенса ў кола ўпісаны лініі жывата, сцёгнаў і нажных лытак; пры гэтым дадзенае правіла не дзейнічае пры выяве грудзей. М. Лекурэ сцвярджала, што «ствараецца ўражанне, што пры працы над жаночай фігурай Рубенс раз і назаўжды забараніў сабе выкарыстоўваць вугал». Своеасаблівасць жаночых выяў Рубенса такая, што падкрэсліваў у сваёй манаграфіі пра галізну ў мастацтве (1956), што нават у асяроддзі мастацкіх крытыкаў лічыцца прыкметай добрага густу крытыкаваць Рубенса як «мастака, які пісаў тлустых голых баб» і, больш за тое, ужываць вызначэнне «вульгарны». Дзесяцігоддзем пазней Д. Вэджвуд адзначаў, што, відаць, Рубенс лепш, чым які-небудзь іншы мастак у гісторыі мастацтва дасягнуў майстэрства ў выяве жывога цела. Толькі Тыцыян з яго папярэднікаў і Рэнуар з наступнікаў маглі прыраўнавацца да яго ў выяве жаночых формаў.
Паводле думкі К. Кларка, рубенсаўскае багацце целу можна зразумець, толькі ўлічваючы, што ён быў найвялікшым рэлігійным мастаком свайго часу. У якасці прыкладу ён прыводзіў карціну «Тры грацыі», адзначаючы, што пышнасць гэтых фігур — не што іншае, як гімн падзякі за багацце зямных даброт, які ўвасабляе «то ж шчырае рэлігійнае пачуццё, якое ўвасабляюць снапы пшаніцы і кучы гарбузоў, якія ўпрыгожваюць вясковую царкву падчас свята ўраджаю». Жанчыны Рубенса з’яўляюцца часткай прыроды і ўяўляюць больш аптымістычны погляд на прыроду, чым антычны. Больш за тое, у светапоглядзе Рубенса вера Хрыстовага і сюжэт трыумфу святой Прычасці былі цалкам сумяшчальныя з верай у прыродны парадак рэчаў і цэласць усёй светабудовы. Іншымі словамі, свет мог быць спасцігнуты шляхам персаніфікацыі, а чалавек адчуваў у сабе непасрэднае дачыненне да сусветных працэсаў.
Рубенсаўскія аголеныя целы былі вынікам велізарнай аналітычнай працы. Пітэр Паўль Рубенс распрацаваў метад, які пасля ўвайшоў у арсенал усіх акадэмічных вучылішчаў жывапісу: ён маляваў антычныя статуі і капіяваў працы папярэднікаў, пакуль цалкам не засвойваў ідэал завершанасці формы. Далей, працуючы з натуры, ён падначальваў рэальныя бачныя формы канону, захаванаму ў памяці. Па гэтай прычыне досыць складана вызначыць, адкуль запазычаны выявы. Прыкладам, у палатне «Венера, Вакх і Арэя» пастава Арэі запазычана ў прыселай Афрадыты Дэдалса, а Венера, напэўна, узыходзіць да Леды Мікеланджэла. Гэта карціна, з рэльефнай прапрацоўкай фігур, з’яўляецца ў Рубенса адной з самых класіцысцкіх. У барочнай кампазіцыі «Персей вызваляе Андрамеду» са сходу Эрмітажа фігура Андрамеды ўзыходзіць да адной з антычных статуй Venus Pudica (Венеры Цнатлівай). Прататыпам, магчыма, паслужыла копія Праксіцеля ў замалёўцы Рубенса, што захавалася толькі ў копіі. Паводле К. Кларка, веліч Рубенса-мастака выяўлялася ў тым, што ён разумеў момант, калі можна адмовіцца ад строгага канона класічнай формы. Д. Вэджвуд на прыкладзе карціны «Тры грацый» таксама дэманстраваў, як Рубенс трансфармаваў стандартную форму і паставу антычных скульптур у сваіх уласных мэтах.
Рубенс, як і майстры эпохі Рэнесансу, імкнуўся надаць фігурам паўнаважкую матэрыяльнасць. Мастакі Адраджэння для гэтага спрабавалі рэалізаваць замкнёную форму, што мела ідэальную закончанасць сферы ці цыліндра. Рубенс дамагаўся аналагічнага эфекту з дапамогай перакрываючых адна адну ліній і лепкі заключаных у іх форм. К. Кларк пісаў: «Нават калі б ён не меў натуральнай цягі да тоўстых жанчын, ён лічыў бы складкі пышнага цела патрэбнымі для лепкі формы». Рубенс выяўляў рух у маршчынках і складках нацягнутай ці паслабленай скуры.
Асаблівасцю Рубенса-асобы і Рубенса-мастака была яго нялюбасць да партрэтаў. Калі ён згаджаўся на заказ, то яму пазіравалі неадменна прадстаўнікі найвышэйшай арыстакратыі, як гэта было ў Генуі са Спінола і Дорыа, а таксама герцагам Брабанта і антверпенскімі буржуа. Зазвычай, партрэт быў толькі пачаткам вялікага заказу, прыкладам, для ўпрыгожання палаца ці надмагілля. Згаджаючыся пісаць партрэт, Рубенс не хаваў, што робіць вялікую ласку. Парадоксам на гэтым фоне з’яўляецца тое, што ў сюжэтных палотнах, што ствараюцца брыгадным метадам у яго майстэрні, Рубенс аддаваў перавагу пісаць менавіта твары. Графічныя і маляўнічыя партрэты сваякоў ці людзей, якія выклікалі сімпатыю, шматлікія ў рубенсаўскай спадчыне. Прыкладам, будучую цешчу свайго сына Сусанну Фоўрмен Рубенс, пачынаючы з 1620 года, пісаў шэсць разоў, нават часцей, чым жонку.
К. Кларк пісаў, што пытанне пра партрэт яшчэ больш ускладняецца пры працы ў жанры ню. У любой канцэпцыі галізны вырашальным з’яўляецца характар галавы, што вянчае цела, што справядліва нават для класічных статуй, у якіх выраз твараў зведзены да мінімуму. У выпадку з аголенай фігурай твар застаецца падначаленым элементам цэлага, але не павінны застацца незаўважаным. Для Рубенса — як і для кожнага буйнага майстра — выхадам з’яўлялася стварэнне тыпу, і для выявы жаночага голага цела ён зрабіў тое ж, што Мікеланджэла — для мужчынскага. Паводле К. Кларка, «ён гэтак поўна рэалізаваў выразныя магчымасці жаночай галізны, што на працягу ўсяго наступнага стагоддзя мастакі, якія не з’яўляліся рабамі акадэмізму, глядзелі на яго вачамі Рубенса, малюючы пышныя целы жамчужнага колеру». Асабліва гэта тычылася французскага мастацтва, прытым рубенсаўскае пачуццё колеру і фактуры скуры было рэалізавана ў творчасці Антуана Вато, а распрацаваны Рубенсам тып знайшоў адлюстраванне ў працах Бушэ і Фраганара.
Цнатлівы Рубенс ніколі не працаваў з аголенымі натуршчыцамі ў сябе ў майстэрні і з натуры пісаў толькі твары. Паміж будовай цел і выразам твараў на яго карцінах існуюць вядомыя паралелі, якія можна вытлумачыць толькі працай уяўлення майстра.
Рубенс-інтэлектуал. «Чатыры філосафы»
Рубенс, як і ўсе яго сучаснікі, лічыў недасягальным узорам антычную старажытнасць. Свабодна валодаючы лацінай, ён усё жыццё аддаваў перавагу чытаць кнігі на гэтай мове, прытым не толькі рымскіх класікаў, але і лацінскія пераклады старажытнагрэчаскіх пісьменнікаў і філосафаў, а таксама сур’ёзную маральную і філасофскую літаратуру свайго часу, якая таксама выдавалася на лацінскай мове. У ліставанні Рубенса шмат лацінскіх цытат, прытым як дакладных па памяці, гэтак і ўласных афарызмаў. Найчасцей ён цытаваў сатыры Ювенала, паэмы Вергілія і працы Плутарха і Тацыта. Ён цікавіўся лацінскай літаратурай прафесійна, у ліставанні захаваліся яго развагі пра рукапісныя копіі невядомых ці яшчэ не апублікаваных твораў старажытных аўтараў. Рубенс свабодна пісаў на лаціне, выкарыстоўваючы яе або для абмеркавання праблем філасофіі і высокай палітыкі, або, наадварот, для шыфравання выказаў, не прызначаных для чужых. Лісты дзяржаўнаму сакратару Гевартсу з Іспаніі напісаны на макаранічнай сумесі і лацінскай моў, прытым дзелавыя і побытавыя пытанні абмяркоўваюцца на нідэрландскай, а навуковыя і палітычныя — на лаціне, улучаючы пасажы пра нянавісць іспанцаў да .
Рубенс выдатна разбіраўся ў мастацтве і гісторыі матэрыяльнай культуры і ў гэтай вобласці вылучаўся нават у коле сваіх сяброў-навукоўцаў. Асаблівай яго любоўю карысталіся гемы і манеты, прытым адну антычную гему ён не змог прадаць разам з калекцыяй — гэтак ён да яе прывязаўся. У вачах Рубенса і яго атачэння антычнасць была эпохай найвышэйшага росквіту цывілізацыі, з якой трэба сувымярацца і пераймаць ёй. Натуральна, што антычнасць служыла Рубенсу крыніцай узораў, асобных матываў і кампазіцыйных прыёмаў. З антычнасці запазычаны два пастаянныя сюжэты жывапісу Рубенса — вакханаліі і трыумф пасля бою, якія сімвалізавалі для яго два ўзаемадапаўняльныя бакі быцця, прыродны і ўзнёсла-чалавечы. Сувязь з антычнасцю выяўлялася не толькі ў ладзе мастацкай думкі Рубенса, але і ў мностве пэўных дэталяў. Яму былі выдатна вядомы формы антычнай архітэктуры, арнаментаў, начыння, адзення і іншага. Нікала дэ Пейрэск захапляўся дакладнасцю выяў сандаляў рымскіх салдатаў для серыі шпалер пра вычыны імператара Канстанціна. У ліставанні Рубенса ёсць шматстаронкавыя пасажы пра формы і спосабы ўжывання антычных трыножнікаў, выявы на антычнай срэбнай лыжцы і іншага. Яго глядзельная памяць не саступала памяці на тэксты. Разам з тым, да незадавальнення крытыкаў-класіцыстаў, Рубенс свабодна звяртаўся са спадчынай антычнасці і не прытрымліваўся археалагічнай дакладнасці. Яго антычныя героі і раннехрысціянскія пакутнікі апрануты ў шоўк і аксаміт па сучаснай яму модзе. Гэта адказвала эстэтычным патрэбам самага Рубенса, які не хацеў ахвяраваць разнастайнасцю фігур і каларыстычных параўнанняў. У лісце да Францыска Юнія ад 1 жніўня 1637 года Рубенс параўноўваў спробу прытрымлівацца антычнага жывапісу высілкам Арфея злавіць цень Эўрыдыкі і напамінаў, што, беручы за ўзор антычныя статуі, варта ўвесь час помніць пра адрозненне мастацкай мовы малярства і скульптуры.
Крыніцай навуковых і эстэтычных уяўленняў для мастака было і кола вядомага навукоўца , у які ўваходзіў яго брат Філіп Рубенс. Сам Пітэр Паўль таксама быў добра знаёмы з філасофіяй , але ў той жа час, мабыць, яму была блізкая эразмаўская выява разумнага і дабрадзейнага «хрысціянскага ваяра». Гэтыя матывы аказаліся выяўлены ў партрэце, вядомым пад назвай «Чатыры філосафы». Партрэт не датаваны, але звычайна яго лічаць данінай памяці брату Філіпу, які сканаў 8 жніўня 1611 года, і Юсту Ліпсію, памерламу 23 сакавіка 1606 года, калі браты Рубенсы былі яшчэ ў Італіі. Адпаведна, філосаф быў змешчаны ў самы цэнтр кампазіцыі, а на яго апошнюю навуковую працу намякаў бюст Сенекі. Выканаўцам апошняй волі Ліпсія быў яшчэ адзін яго ўлюбёны вучань — Ян Ваверый, паказаны ў профіль у правай частцы карціны. Сімвалічны сэнс карціны раскрываўся ў трох кнігах, што ляжаць перад адлюстраванымі. Ліпсій паказвае на нейкі пасаж у чацвёртым, раскрытым томе. Магчыма, гэта працы Сенекі. Філіп Рубенс трымае пяро, гатовы запісваць, а Ваверый адкрывае яшчэ адну кнігу. Усе трое апрануты ў строгія цёмныя касцюмы, што падкрэсліваюць іх статус, Ліпсія вылучае футравы каўнер, потым ахвяраваны на алтар сабора Нотр-Дам у Хале. Апроч пералічаных, на палатне захаваны аўтапартрэт яго аўтара — асобна ад навуковых злева — і (справа ўнізе) любімы сабака Ліпсія па мянушцы Мопс. На заднім плане ў акне бачны краявід. Калоны, што атачаюць акно, падобныя на захаваныя на Палацінскім узгорку ў Рыме і адсылаюць да порціка-стоі, які пераклікаецца з партрэтным бюстам Сенекі. Кампазіцыя карціны шматпланавая і можа быць прачытана рознымі спосабамі. Першае, яна пабудавана на сіметрычным размяшчэнні братоў Рубенсаў з левага краю карціны і супрацьпастаўленых гэтай групе Ліпсія і Ваверыя справа. З іншага боку, Ваверый, Ліпсій і Філіп Рубенс адлюстраваны кампактна, а Пітэр Паўль Рубенс і Сенека — злева і справа — размешчаны вышэй групы навукоўцаў на другім плане, але ўпоравень з галавой Ліпсія. Нарэшце, існуе і трэцяя — дыяганальная — вось кампазіцыі, утвораная калонамі ў акне і двума зачыненымі кнігамі на стале. Адлюстраваны на карціне бюст Сенекі належаў мастаку і быў скарыстаны ў некалькіх карцінах і гравюрах. У перавыданні ліпсіева сходу прац Сенекі 1615 года ілюстрацыі былі гравіраваны па эскізах Рубенса, а ў прадмове ён быў названы «Апелесам нашых дзён», чыя творчасць служыць годнай эпітафіяй і Сенеку, і Ліпсію.
Марк Морфорд параўноўваў «Чатырох філосафаў» з падуянскім «Аўтапартрэтам з сябрамі» 1606 года, прысвечаным смерці Ліпсія ў тым жа годзе. Цэнтр кампазіцыі начнога аўтапартрэта ўтварае трыяда твараў Ваверыя і братоў Рубенсаў, тады як профіль Ліпсія, ссунуты да самага краю, служыць як бы геніем-хавальнікам усёй групы, якой мае быць прытрымлівацца стаічнай філасофіі без настаўніка. У «Чатырох філосафах» Пітэр Паўль Рубенс намаляваў сябе асобна, напэўна, абазначаючы патрэбу працягваць жыццё ўжо без брата і яго стаіцызму.
Рубенс і анімалістыка
З 1610 па 1620 год на заказ антверпенскіх абшарнікаў Рубенс выканаў каля дзесяці карцін на паляўнічыя сюжэты, на лічачы карцін з ільвамі, рэлігійная выява апекуна паляўнічых св. Губерта, Дыяну на паляванні і падобнае. Рэалізм гэтых сцэн засноўваўся на глыбокім вывучэнні натуры і заалогіі: у спісе кніг, заказаных мастаком у выдавецтве Плантэна — Марэтуса, лічыцца некалькі адмысловых прац. Замалёўкамі жывёл ён займаўся ў звярынцы герцага Ганзага, а капіюючы ў Рыме антычныя саркафагі, не прапускаў сюжэт пра паляванне на калідонскага звера. Скапіяваў ён і галаву . Існуе анекдот, паводле якога Рубенс, працуючы над карцінай «Паляванне на львоў», запрасіў у майстэрню ўтаймавальніка з яго гадунцом і быў так захоплены гледзішчам раскрытай пашчы, што зноў і зноў прымушаў утаймавальніка разахвочваць ільва. Гэта стала прычынай таго, што ў Бругэ леў утаймавальніка зжор.
Барока. «Фламандская Сіксціна»
М. Лекурэ ставіла сабе пытанне, ці можна лічыць Рубенса мастаком барока, і прызнавала, што гэтае паняцце, што насілу паддаецца часоваму і прастораваму вызначэнню, удала дэманструе яго дваістасць. Росквіт творчасці Рубенса давёўся на пік развіцця барока. Паводле І. Е. Прус, ён быў адным са стваральнікаў гэтага стылю і яго найбуйнейшым прадстаўніком, але ў многіх адносінах яго творчае крэда радніла яго з Адраджэннем. У першую чаргу гэта ставілася да светаўспрымання. Барока разглядаецца М. Лекурэ як мастацтва свету, што страціў сваю непахіснасць. Адкрыццё Новага Свету і бясконцасці Сусвету выклікала да жыцця мноства новых вераванняў, і перад чалавекам XVII стагоддзя ўстала патрэба пераасэнсавання касмалогіі. Адгэтуль любоў эпохі да множнасці элементаў і нагляднасці, каханне да арнаментальнасці і публічнай пышнасці. Рубенс па-ранейшаму ўспрымаў свет як усёахопнае адзінства, цэнтрам светабудовы для яго з’яўляўся чалавек, якога кіравалася славіць усімі магчымымі спосабамі.
Пра дваістасць барока і творчасці Рубенса пісаў . Ён зваў Рубенса «самым міфалагічным» з жывапісцаў свайго стагоддзя, бо міф у яго рэалізуецца як натуральная форма першага жыццеадчування. У сваім міфалагічным пачатку ён перасягаў мастакоў не толькі Адраджэння, але нават самой антычнасці, бо «антычнае мастацтва не ведае гэтак адкрытага і гэтак магутнага напору жыццёвага інстынкту, які мы знаходзім у творах Рубенса, — у стварэннях класічнай Грэцыі прыродна-арганічныя элементы знаходзіліся ў абавязковай раўнавазе з фактарамі, якія ўпарадкавалі. Падобная дамінанта стыхійна-прыроднага пачала ў светаўспрыманні Рубенса і блізкіх да яго жывапісцаў фламандскай школы ва ўмовах такой складанай і рэфлексуючай эпохі, як XVII стагоддзе, выглядае нечаканай. <…> У адрозненне ад амбівалентнай структуры барочнай выявы ў італьянскім мастацтве, заснаванага на саюзе і адначасна на антытэзе дзвюх субстанцый — матэрыі і духу, духоўны пачатак рубенсаўскіх выяў успрымаецца не як самастойная субстанцыя, супрацьпастаўленая субстанцыі матэрыяльнай, а як натуральнае спараджэнне і развіццё аднаго грунту — ажыватворанай і тым самым адухоўленай матэрыі. Дуалістычнай антыноміі супрацьстаўляецца сапраўдны вобразны ».
Калі адлічваць стыль барока ад рымскіх збудаванняў Ордэна Езуітаў, то гістарычна пра сваю прыналежнасць да гэтага стылю Рубенс абвясціў у 1620 годзе, калі прыняў заказ у езуітаў на афармленне фасада і ўнутранага ўбрання цэрквы св. Ігната (цяпер прысвечанай св. Карлу Барамеа). Заказ быў грандыёзны па маштабе і вельмі цвёрды па тэрмінах: кантракт быў падпісаны 20 сакавіка 1620 года, а працы былі здадзены пад канец таго ж года. Рубенс стаяў паміж Мікеланджэла Буанароці і Джавані Ларэнца Берніні як мастак сваёй эпохі, які змог аб’яднаць у сваім мастацтве жывапісу, скульптуру і архітэктуру. У майстэрні Рубенса былі напісаны 39 палотнаў, зроблены рысункі і мадэлі фасада і ўнутранага скульптурнага ўбрання. У ліпені 1718 года царква згарэла, і ад жывапісу мастака не засталося і следу, за выняткам нешматлікіх папярэдніх эскізаў і накідаў. З гэтых апошніх вынікае, што Рубенс задумаў збудаванне як «фламандскую Сіксціну»: як і ў Ватыкане, кожнае з 39 палотнаў было ўпісана ў асобны збор. Езуіты гэтым пераследавалі зусім пэўную мэту: Рубенсу была заказана «», у якой чаргаваліся старазапаветныя і новазапаветныя сюжэты. Мастак мог рэалізаваць грандыёзныя памкненні, калі яму даводзілася будаваць кампазіцыі і фігуры так, каб вернікі маглі бачыць іх здалёку ў слушным ракурсе. Фасадныя скульптуры таксама ляпіліся па мадэлях Рубенса. Рубенсу ж належала ідэя трохчасткавага дзялення фасада, узроўні якога з’яднаны так жа, як і ў рымскай царкве Іль-Джэзу. Беламармуровае рашэнне фасада сімвалізаваў , які спусціўся на зямлю.
Мастак-дыпламат (1622—1630)
Жыццё Рубенса напачатку 1620-х гадоў
Фінансавы і рэпутацыйны росквіт Рубенса мог быць пастаўлены пад пытанне ў 1621—1622 гадах, калі ў Нідэрландах скончылася , а ў суседняй Германіі пачалася Трыццацігадовая вайна. Зрэшты, звонку ў жыцці Рубенса мала што змянілася: ён шмат часу праводзіў за заказамі ў майстэрні, прымаў за абедам антверпенскіх буржуа, старшыняваў у Таварыстве раманістаў. Па суботах і нядзелях ён выконваў заказы друкарні Плантэна — Марэтуса: маляваў франтыспісы, афармляў тытульныя лісты і ствараў ілюстрацыі. Не грэбаваў ён і заказамі ад скульптараў: у прыватнасці, Лукас Файдэрбе ўсе свае статуі стварыў па эскізах і мадэлях Рубенса. Пітэр Паўль супрацоўнічаў з сямействам вытворцаў клавесінаў Рукертаў, ствараў эскізы дываноў і габеленаў для купца Свеертса.
У 1622 годзе Рубенс апублікаваў альбом «Палацы Генуі» ў двух тамах, першы з якіх быў прысвечаны антычнасці, другой — яго часу. Кніга ўлучала 139 устаўных табліц з ілюстрацыямі, выкананымі на аснове малюнкаў і абмераў Рубенса і Дэадата дэль Монтэ 15-гадовай даўнасці. Прычыны, па якіх мастак абраў гандлёвую Геную, а не Рым, Фларэнцыю ці Венецыю, ляжалі на паверхні. Выхадзец з купецкага Антверпена ў прадмове да кнігі пісаў, што аддаў перавагу генуэзскім дамам, «больш прыдатным для звычайных сямействаў, чым для двара валадарнага князя». У нейкім сэнсе Рубенс гэтым выданнем ствараў сабе працу на будучыню. Завучы гатычны стыль «варварскім», ён агітаваў багатых нідэрландцаў будаваць дамы з прасторнымі холамі і ўсходамі, а вялікія памеры алтароў у новаманерных цэрквах, кесонныя зводы і прасторныя міжаконні маглі быць як найлепш запоўнены карцінамі з яго майстэрні.
Рубенс жыва працягваў цікавіцца не толькі тэарэтычнай навукай, але і прыкладной. Сярод яго суразмоўцаў і карэспандэнтаў былі Гуга Гроцый і , прытым, маючы зносіны з апошнім, Рубенс зацікавіўся не толькі оптыкай, але і праблемай «». Каб зрабіць такую прыладу, яму нават давялося наняць брабанцкага манетных спраў майстра Жана дэ Манфора. Мяркуючы па апісаннях, прылада больш напамінала тэрмометр і была апісана ў кнізе па даследаванні атмасферы. У гуманітарнай вобласці ён усё больш і больш цікавіўся сярэднявечнай і сучаснай яму французскай гісторыяй (у тым ліку «Хронікамі» ), нават выпісаў сабе мемуары Асата — пасярэдніка звароту Генрыха IV у каталіцкую веру — і збіраў дакументы пра валадаранні гэтага караля і яго спадчынніка Людовіка XIII. Ён таксама выпісаў сабе копіі эдыктаў, што забаранялі дуэлі, і сачыў за ходам працэсу над арыстакратамі, якія парушылі гэту забарону. Рубенс быў адным з падпісантаў газет, якія толькі што з’явіліся, у тым ліку «Рэйнскай газеты» і «Італьянскіх хронік», апошнія ён наважна рэкамендаваў усім сваім знаёмым, а таксама перасылаў Пейрэску.
Сапраўдным запалам Рубенса было калекцыянаванне прадметаў мастацтва, якім ён захапіўся яшчэ ў Італіі. Асабліва яго цікавілі манеты і медалі, а таксама гемы, якія былі крыніцамі дэталяў рэлігійных і побытавых звычаях антычнасці і неацэнным дапаможнікам па храналогіі. Яшчэ ў 1618—1619 гадах Рубенс вёў ліставанне з англійскім дзяржаўным дзеячам і мастаком-аматарам . Яго калекцыю антыкаў Рубенс ацаніў у 6850 залатых фларынаў і прапанаваў аплаціць іх 12-ую сваімі карцінамі, прыхільнікам якіх быў Карлтан. Угода была здзейснена, і мастак стаў уладальнікам 21 буйнай, 8 «дзіцячых» і 4 пасавых скульптур, 57 бюстаў, 17 пастаментаў, 5 урнаў, 5 барэльефаў і набору іншых прадметаў. Яны былі размешчаны ў яго хатняй ратондзе «з парадкам і сіметрыяй». Цікавасць да спраў французскага двара і патрэбы калекцыянавання паступова прывялі Рубенса да выканання мастацка-палітычных заказаў.
Галерэя Марыі Медычы
У 1621 годзе, замірыўшыся са сваім сынам Людовікам XIII, каралева-маці Марыя Медычы прыняла рашэнне ўпрыгожыць сваю рэзідэнцыю — Люксембургскі палац. Для выканання 24 карцін быў запрошаны менавіта Рубенс. Гэта адбылося, перадусім, з-за таго, што найбуйнейшыя французскія жывапісцы Пусэн і Ларэн знаходзіліся ў тым годзе ў Рыме, а італьянцы — Гвіда Рэні ці Джавані Франчэска Гверчына — не збіраліся пакідаць Італіі. Каралева жадала ўладкаваць галерэю славы, накшталт створанай некалі Джорджа Вазары ў фларэнтыйскім Палацца Век’ё. Да таго часу Рубенс паспеў выканаць для французскага двара серыю габеленаў, якія славяць Канстанціна Вялікага. Магчыма, згулялі сваю ролю сяброўскія сувязі Марыі Медычы з эрцгерцагіняй Ісабель Кларай Яўгеніяй. Перагаворы з мастаком пачаліся ў 1621 годзе, у лістападзе згоду даў каралеўскі інтэндант Рышэльё, і 23 снежня Нікала дэ Пейреск пісаў Рубенсу пра яго запрашэнне ў Парыж.
У сталіцу Францыі Рубенс прыбыў у студзені 1622 года. Падчас перагавораў з каралевай, Рышэльё і скарбнікам абатам дэ Сент-Амбруазам былі вызначаны сюжэты 15 першых палотнаў. Перад мастаком было пастаўлена найскладанейшае заданне стварэння вакол каралевы сучаснага міфа ва ўмовах адсутнасці ў яе жыцці яркіх пазітыўных сюжэтаў, а таксама з прычыны вельмі напружаных адносін паміж каралевай-маці, каралём і кардыналам Рышэльё. Рубенсу аказалася чужым прыдворнае асяроддзе і парыжскі лад жыцця, і ён пакінуў горад 4 сакавіка. У гэты перыяд адбылося знаёмства з Пейрэскам. Буйным поспехам стала падпісанне кантракта на 20 000 , у якім быў згаданы артыкул, што нават у выпадку смерці заказчыка будзе сплачана ўжо выкананая частка заказу. Працу Рубенс аддаў перавагу выконваць у Антверпене, але вёў інтэнсіўнае ліставанне, узгадняючы ўсе дэталі. Да 19 мая 1622 года была гатова канцэпцыя хуткай працы, што выклікала моцную незадаволенасць у мастацкім свеце Парыжа, была нават запушчана чутка пра смерць Рубенса, якую ён аспрэчваў асабіста. Чутка мела рэальны грунт: раздражнёны патрабавальнасцю майстра гравёр накінуўся на Рубенса з качаргой. Неўзабаве ад Рубенса запатрабавалі выслаць эскізы карцін для азнаямлення, што яго абразіла як прыкмета недаверу да яго майстэрства; выконваць гэту вымогу ён не збіраўся. Пейрэск тады заўважыў, што кардоны могуць трапіць у рукі зайздроснікаў, якія здымуць з іх копіі. Як апынулася пазней, ініцыятарам гэтай гісторыі быў скарбнік абат дэ Сент-Амбруаз, які хацеў займець некаторыя рэчы Рубенса для сваёй калекцыі. У лістападзе 1622 года ў Антверпене пачалася эпідэмія чумы, але Рубенс няўхільна працаваў над заказам. Да студзеня 1623 года праца над галерэяй карцін была практычна завершана. Мастак запатрабаваў падрыхтаваць для яго два пакоі ў Люксембургскім палацы і рыхтаваўся прадставіць карціны ў Парыжы. Пейрэск у лісце ад 10 мая 1623 года рэкамендаваў Рубенсу распачаць шэраг дыпламатычных крокаў, у прыватнасці, падарыць карціну Рышэльё. Да таго часу гатовыя палотны ён прадставіў у Бруселі, яны вельмі спадабаліся эрцгерцагіні. 24 мая Рубенс прыбыў у Парыж, з сабой ён прывёз яшчэ 9 карцін і калекцыю медалёў герцага на рэалізацыю. Каралёва і герцаг Рышэльё дабраліся до Рубенса толькі ў сярэдзіне чэрвеня, па паведамленні Ражэ дэ Піля, каралева была зачаравана карцінамі і манерамі Рубенса, а кардынал «з захапленнем глядзеў на палотны і ніяк не мог імі нацешыцца». Аднак крытыкі абрынуліся на кардоны для , звінаваціўшы Рубенса ў парушэнні анатоміі (у роўнаапостальнага імператара нібы ногі былі паказаны крывымі). Мастак вярнуўся дамоў у самым канцы чэрвеня і абвясціў, што для сканчэння цыкла спатрэбіцца паўтара месяца. Аднак у наступны раз яго запрасілі ў Парыж толькі 4 лютага 1625 года.
Новае падарожжа ў Парыж апынулася няўдалай. У горадзе святкаваўся завочны шлюб прынцэсы Генрыэты з англійскім каралём, прадстаўніком жаніха быў герцаг Бэкінгем. 13 мая 1625 года памост, на якім было месца Рубенса, абваліўся, але мастак ухапіўся за бэльку і не пацярпеў. Неўзабаве падчас прымеркі абутку шавец пашкодзіў Рубенсу нагу, і ён не мог перасоўвацца цягам 10 дзён. Рубенс чакаў другі заказ: меркавалася стварыць парную галерэю карцін з жыцця Генрыха IV, але каралева цягнула час; у дадатак ганарар за скончаны заказ гэтак і не паступаў. Паводле думкі Д. Вэджвуда, прычынай былі падазрэнні Рышэльё, што Рубенс быў іспанскім агентам. Мастак у лістах жаліўся, што французскі двор яго змарыў. Адзінай уцехай было тое, што яго дапусцілі да калекцый Фантэнбло, і ён змог зняць копіі з палотнаў Прыматыча і Джуліа Рамана. 11 чэрвеня Пітэр Паўль Рубенс прыбыў у Брусель і на наступны дзень — у родны Антверпен.
У карцінах гэтай серыі пададзена ўсё жыццё Марыі Медычы, пачынаючы ад нараджэння і заканчваючы замірэннем з сынам у 1625 годзе. Усе кампазіцыі вырашаны ў людным тэатральным стылі, які можа адначасна напомніць і пра Веранезэ, і пра Мікеланджэла. , аднак, заўважаў, што ў карцінах амаль няма рубенсаўскіх бурштынавых тонаў, іх каларыт напамінае яго італьянскія працы. Сучаснікам здавалася недарэчным памяшканне алімпійскіх багоў там, дзе было б досыць аўтарытэта царквы. Асабліва шмат нараканняў выклікаў аголены Меркурый, змешчаны ў сцэне падпісання Ангулемскага пагаднення паміж кардыналам Ларашфуко і дэ Гізам. На пададзеных Рубенсам карцінах знаходзяць і некалькі элементаў выяўна сатырычнага характару: прыкладам, ён змясціў у некалькіх сцэнах на пярэднім плане слясак — падарунак герцагіні Ісабель Клары Яўгеніі каралеве, якую сам жа даставіў з Бруселя ў Парыж. Шарль Бадлер праз 200 гадоў быў у захапленні ад таго, што на афіцыёзным палатне Рубенс абуў Генрыха IV у неахайны бот і мятую панчоху.
Выкананне афіцыйнага заказу Французскага каралеўства прынесла Рубенсу шмат ушанаванняў. 30 чэрвеня 1623 года яму была прызначана пенсія ў 10 экю «ў знак прызнання заслуг і за паслугі, аказаныя каралю», а 5 чэрвеня 1624 года кароль Іспаніі Піліп IV па заступніцтве мастака, падтрыманым брусельскай Таемнай радай, дараваў яму дваранства.
Пачатак дыпламатычнай кар’еры
Пасля пачатку аблогі Брэды Рубенс паспрабаваў зрабіць пры брусельскім двары кар’еру дыпламата. Яго інфарматарам у справах Злучаных Правінцый выступаў браценік жонкі — Ян Брант. Эрцгерцагіня, зрэшты, не надавала асаблівага значэння яго вартасцям саветніка, але заказала Рубенсу ў 1624 годзе партрэт польскага пасланца, што выклікала з’едлівы каментар французскага агента. Аднак на вяселлі прынцэсы Генрыэты ў Парыжы ў маі 1625 года Рубенс здолеў завесці знаёмствы пры англійскім двары і асабіста з герцагам Бекінгемам, стаўшы адзіным аўтарытэтным сувязным паміж іспанскімі ўладамі і англійскім дваром, які мог зрабіць ціск на Галандыю. Прадстаўнік Бэкінгема — Балтазар Жэрб’е — сам выйшаў на Рубенса, бо герцаг імкнуўся набыць найбагацейшую калекцыю мастака. На асабістай сустрэчы Рубенсу былі заказаны два партрэты і паведамлены некаторыя дэталі пра замежнапалітычную стратэгію Карла I. Далей ён здзейсніў кароткае падарожжа ў Германію, здаўшы справу перад герцагіняй. Паколькі ў Антверпен вярнулася чума, у кастрычніку 1625 года Рубенс вывез сям’ю ў Лаэкен. Рубенс пісаў усіх выбітных дзеячаў супраціўных бакоў: пасавы партрэт Бэкінгема сангінай і конны — алеем, палкаводца і нават , якая 10 ліпеня 1625 года спынілася ў яго доме на шляху з Брэды. Нарэшце і герцаг Бэкінгем асабіста наведаў Рубенса і купіў яго калекцыю за 100 000 фларынаў. Заадно мастак атрымаў ад яго поўны тэкст англа-галандскага дагавора, якую неадкладна адправіў у Парыж. Герцаг Рышэльё заказаў яму дзве карціны і вырашыў пытанне з трыумфальнай галерэяй Генрыха IV. Тым не менш, Спінола не ацаніў сувязей Рубенса і разглядаў яго толькі як сувязніка з Янам Брантам. Рубенс працягваў актыўна забяспечваць брусельскі двор інфармацыяй з Англіі, але ў Мадрыдзе гэтак і не ацанілі яе значэння.
Смерць Ізабелы Брант
У лютым 1626 года Рубенс вярнуўся дамоў з чатырохмесячнага падарожжа ў Англію. Чумная эпідэмія ў Антверпене не цішэла, і яе ахвярай стала 34-гадовая — законная жонка мастака. 15 ліпеня Рубенс дазволіў сабе ў лісце да бібліятэкара Дзюпюі рэдкі для яго выраз пачуццяў:
Сапраўды я страціў цудоўную сяброўку, якую я мог і павінен быў кахаць, таму што яна не мела ніякіх недахопаў свайго пола; яна не была ні суровай, ні слабай, але такой добрай і такой сумленнай, такой дабрадзейнай, што ўсё любілі яе жывую і аплакваюць мёртвую. Гэта страта заслужана глыбокага перажывання, і бо адзіныя лекі ад усіх смуткаў — забыццё, дзіцё часу, давядзецца ўскласці на яго ўсю маю надзею. Але мне будзе вельмі цяжка адлучыць мой смутак ад успаміну, які я павінен вечна захоўваць пра дарагую і больш усяго шанаваную істоту.
Першым, хто адгукнуўся на гары Рубенса, быў граф-герцаг Аліварэс у лісце 8 жніўня 1626 года, які нават паўшчуваў мастака-дыпламата за празмерную стрыманасць:
Вы не пішаце мне пра смерць Вашай жонкі (выяўляючы тым самым Вашу звычайную стрыманасць і сціпласць), аднак я даведаўся пра гэта і спачуваю Вашай адзіноце, бо ведаю, як глыбока Вы яе кахалі і паважалі. Я разлічваю на Вашу разважлівасць і мяркую, што ў падобных выпадках слушней захоўваць мужнасць і падначальвацца волі Боскай, чым адшукваць нагоды для суцяшэння.
Рубенс пахаваў жонку каля маці і ўпрыгожыў надмагілле выявай Богамаці з немаўлём і эпітафіяй уласнага складання. У лістападзе, здзейсніўшы кароткае падарожжа ў Парыж, Рубенс адправіўся ўручаць прададзены Бэкінгему мастацкі сход. Па вопісе там значылася: 19 карцін Тыцыяна, 2 — Карэджа, 21 — , 13 — Паала Веранезэ, 8 — Пальма, 17 — Тынтарэта, 3 — Рафаэля, 3 — Леанарда да Вінчы, уласных твораў Рубенса — 13, Ганса Гольбейна-малодшаго — 8, Квенціна Масейса — 1, Снейдэрса — 2, Антоніса Мора — 8, Вільгельма Кея — 6. Звыш таго: 9 статуй з металу, 2 статуі са слановай косткі, 2 мармуровыя статуі і 12 скрынь з гемамі.
Смерць Ізабелы Брант штурхнула Рубенса ў вялікую палітыку, і на некалькі гадоў ён амаль перастаў займацца жывапісам, хоць майстэрская працягвала працаваць па шматлікіх заказах. Дыпламатычныя даручэнні і злучаныя з імі падарожжы дазволілі з часам згладзіць перажыванні ад страты і адрадзіць майстэрства Пітэра Паўля Рубенса.
Англа-іспанскія перагаворы і Рубенс
Няўдалыя перагаворы з Англіяй і Даніяй
У дыпламатычнай дзейнасці Рубенса немалое месца займалі і славалюбныя намеры: выступіўшы ініцыятарам перагавораў з Генеральнымі Штатамі, ён меркаваў істотна павялічыць свой грамадскі статус. Быў і іншы матыў: у адным з лістоў Рубенс шчыра паведамляў, што напярэдадні вялікай вайны турбуецца толькі пра «захаванасць сваіх кольцаў і сваёй персоны». Новы план Рубенса, згоднена ўхвалены ў Бруселі эрцгерцагіняй і ў Мадрыдзе графам-герцагам Аліварэсам і каралём Філіпам, зводзіўся да пачатку сепаратных перагавораў паміж Рэспублікай Злучаных Правінцый і Іспанскімі Нідэрландамі, а складанне міру магло адбыцца толькі пры нейтралізацыі Англіі — галоўнага галандскага саюзніка. Для гэтага трэба было скласці англа-іспанскі дагавор, які таксама прывёў бы да атачэння Францыі ўладаннямі ці саюзнікамі Іспанскага каралеўства.
У студзені 1627 года Жэрб’е даставіў Рубенсу даверчы ліст ад Бэкінгема і праект англа-іспанскага пагаднення. У ліку яго пунктаў значыліся артыкулы пра спыненне вайсковых дзеянняў і рэжым свабоднага гандлю паміж Англіяй, Іспаніяй, Даніяй і Галандыяй на перыяд падрыхтоўкі і належнага афармлення дагавора. Гэтыя дакументы былі перададзены эрцгерцагіні, якая прапанавала абмежавацца толькі двухбаковымі адносінамі. Бэкінгем пагадзіўся з гэтымі ўмовамі; Рубенс давёў, што карыстаецца даверам пры англійскім двары, але ў Мадрыдзе да яго дзеянняў ізноў паставіліся скептычна. Інфанта Ісабель нават ганаравалася ганьбавання ў асабістым лісце ад Філіпа IV. Рубенс, які паспрабаваў браць удзел у іспана-савойскіх перамовах (герцаг Карл Эмануіл быў гатовы падтрымаць іспанскі бок супраць Францыі), быў адхілены асабістым загадам караля. У чэрвені 1627 года кароль Філіп перадаў паўнамоцтвы весці перагаворы з Англіяй эрцгерцагіні Брусельскай, датаваўшы ўказ 24 лютага 1626 года.
У ліпені 1627 года Рубенс выехаў у Галандыю для сустрэчы з Жэрб’е, абставіўшы яе як забаўляльнае падарожжа. Ён пабываў у Дэлфце і Утрэхце, выклікаў падазрэнні брытанскага пасла, і перагаворы аказаліся на мяжы зрыву. Тым часам з’явіліся весткі пра франка-іспанскі дагавор пра супольнае ўварванне на Брытанскія астравы і аднаўленне на іх каталіцкай веры, які быў падпісаны Аліварэсам яшчэ 20 сакавіка 1627 года. Менавіта гэтым тлумачыліся фальшывыя даты на дакументах, перасланых у Брусель, і адмова іспанскага пасланца ў Францыі сустракацца з Рубенсам. Мастак даведаўся пра ўсё асабіста ад інфанты і быў глыбока прыгнечаны. 18 верасня ён напісаў Бэкінгему, што паводле дагавора Іспанія падае Францыі 60 вайсковых суднаў, але інфанта поўная рашучасці адцягнуць іх пастаўку, а Рубенс будзе працягваць працаваць у ранейшым кірунку, хоць ніхто яго пра гэта не прасіў. На пасяджэнні Вярхоўнага Савета ў Бруселі незадаволенасць фламандскага дваранства іспанскай палітыкай агучыў менавіта Рубенс. Паколькі ўварванне адцягвалася на нявызначаны тэрмін, а дапамога французскім пратэстантам была спусташальнай, кароль Карл I вырашыў вярнуцца да перагавораў з Іспаніяй. Рубенс паведаміў пра гэта ў снежні 1627 года, і ўжо ў студзені Спінола разам з пасланцом донам Дыега Месія адправіўся ў Мадрыд. Ініцыятыва натыкнулася на супраціў караля Філіпа, які пайшоў на зацягванне любых рашэнняў; Спінола быў адпраўлены намеснікам у Мілан, дзе сканаў у 1630 годзе.
У тым жа снежні 1627 года Рубенс паспрабаваў выйсці на кіраўніцтва Пратэстанцкай лігі, прыняўшы ў сваёй майстэрні пасланца Даніі ў Гаазе Васбергена. Прапановы Даніі Рубенс таксама адправіў Спінолу ў Мадрыд, мяркуючы дамагчыся ўступак ад Галандыі. У вядомым сэнсе дом Рубенса ператварыўся ў «прыёмную» Брусельскага двара: у яго кватаравалі пасланцы Латарынгіі і Англіі перад афіцыйнымі прыёмамі. Апроч таго, шматлікія карэспандэнты Рубенса па антыкварным гандлі дазвалялі весці шырокае таемнае ліставанне, у якім мастак карыстаўся прынамсі чатырма рознымі шыфрамі. Найболей характэрнае на гэтым фоне, што Рубенс не адмовіўся ад планаў стварэння галерэі Генрыха IV і 27 студзеня 1628 года паведаміў абату дэ Сэнт-Амбруазу, што прыступіў да працы над эскізамі. Аднак гэты праект гэтак і застаўся няздзейсненым.
1 мая 1628 года прыйшоў загад з Мадрыда пераслаць усё ліставанне з англійскімі афіцыйнымі асобамі, сабранае Рубенсам за тры гады. Нягледзячы на абразлівасць гэтага загаду (кароль не давяраў аналітычным здольнасцям мастака), Рубенс вырашыўся асабіста адвезці архіў у іспанскую сталіцу. 4 ліпеня Мадрыд даў на гэта згоду, пасля ліста ад інфанты, што Рубенс не дапускаў збегу звестак і не перакручваў інфармацыі. Афіцыйнай нагодай для падарожжа стаў каралеўскі заказ на пісьмо параднага партрэта. Характэрна, што Рубенс перад ад’ездам склаў тастамент на абодвух сваіх сыноў. У гэтым характэрным дакуменце пералічаны дамы ў Баскюле і па вуліцы Жуіф, ферма ў Свіндрэхце ў 32 , рэнта ў 3717 фларынаў, што выплачвалася Брабантам, Антверпенам, Іпрам і . Ад продажу калекцыі Бэкінгему засталося 84 000 фларынаў, іншыя грошы пайшлі на куплю 3 дамоў у Баскюле і 4 дамоў на вуліцы Аньё, сумежных з уладаннямі мастака. Ферма ў Экерэне прыносіла 400 фларынаў у год. Апроч таго, ён атрымліваў 3173 фларыны дзяржаўнай рэнты з прыбыткаў ад Брусельскага канала. У рэестр не ўвайшлі створаныя ім творы мастацтва, а таксама калекцыя антычных гем. Каштоўнасці памерлай Ізабелы Брант былі ацэнены ў 2700 фларынаў. Заверыўшы тастамент 28 жніўня, Рубенс на наступны дзень адбыў у Іспанію.
Другое падарожжа ў Іспанію
Падарожжа ў Іспанію стала першым афіцыйным дыпламатычным даручэннем Рубенса, які меў патрэбныя паўнамоцтвы з Бруселя і ехаў па выкліку з Мадрыда. Рубенс прыхапіў з сабой некалькі карцін, але вельмі спяшаўся: не стаў заязджаць у Парыж і ў Праванс да Пейрэску, адзіным выняткам стала яго двухдзённае падарожжа да . 15 верасня мастак прыбыў у Мадрыд. Яго з’яўленне выклікала сур’ёзную заклапочанасць у папскага нунцыя Джаванбатыста Памфілі. На каралеўскай аўдыенцыі Філіп IV не выказаў асаблівага захаплення працамі Рубенса, 28 верасня мела быць пасяджэнне каралеўскага савета па пытанні, ці варта даваць ход перамовам з англічанамі. Чаканы брытанскі пасланец не прыехаў з-за замаху на Бэкінгема ў Портсмуце 23 жніўня, пра што ў Мадрыдзе даведаліся толькі 5 кастрычніка. Дзейны Рубенс гнёўся прыдворным жыццём: ён не падзяляў каралеўскага запалу да оперы, не знайшоў агульных тэм для гутарак з Аліварэсам і таму вярнуўся да жывапісу, пра што паведамляў Пейрэску 2 снежня.
Хоць у Мадрыдзе амаль ніхто не верыў у заявы Рубенса пра мастацкую місію, 8 месяцаў свайго другога знаходжання ў Іспаніі ён займаўся амаль выключна жывапісам. На загад караля для Рубенса абсталявалі студыю ў палацы, і Філіп IV наведваў яго штодня, хоць асоба фламандца выяўна прыцягвала манарха больш, чым яго мастацтва. Тым не менш, Рубенс напісаў партрэты караля і яго брата кардынала Фердынанда, каралеву, інфанту Марыю-Тэрэзію і гэтак далей. За конны партрэт караля Рубенс уганараваўся вершаванай хвалы ад Лопэ дэ Вэгі, які назваў яго «новым Тыцыянам». Каралеўскім загадам для Рубенса былі адкрыты ўсе мастацкія калекцыі, а гідам прызначылі прыдворнага маляра Дыега дэ Веласкеса. Рубенс скарыстаўся момантам, каб, як і ў маладосці, скапіяваць працы Тыцыяна, якія цікавілі яго — усяго 32 карціны. З Веласкесам яны змаглі знайсці агульную мову і займаліся вярховай яздой. Апісанне жыцця Рубенса ў Іспаніі пакінуў цесць Веласкеса — .
Дыпламатычнае ліставанне Рубенса з Мадрыда згублена, таму вядомы толькі канечнае рашэнне: Аліварэс накіраваў мастака з місіяй у Англію, падарыўшы яму на развітанне дыяментавае кольца коштам 2000 дукатаў. 28 красавіка 1629 года паштовай карэтай Рубенс адбыў у Брусель. За дзень до ад’езду кароль Філіп прызначыў Рубенса сакратаром Таемнага савета Нідэрландаў.
Місія ў Лондане
На думку М. Лекурэ, Рубенса адправілі ў Лондан з разведвальнай місіяй, і адначасна яму мела быць згладзіць усе шараванні ў адносінах, каб потым было падпісана зусім гатовае пагадненне. Заданне было грандыёзнае: трэба было сарваць угоду Рышэльё з Англіяй; угаварыць кіраўніка французскіх гугенотаў Субіза вярнуцца ў Францыю, каб раздзімаць розрух далей; знайсці магчымасць змірыць курфюрста Пфальца з аўстрыйскім імператарам, бо гэта стала галоўнай прычынай жадання Лондана да перамоў; нарэшце, прыкласці ўсе высілкі да перамір’я паміж Іспаніяй і Злучанымі Правінцыямі. «Калі б Рубенсу ўдалося вырашыць усе гэтыя заданні, ён знішчыў бы ў зародку Трыццацігадовую вайну».
Выехаўшы з Мадрыда 28 красавіка, 11 мая Рубенс быў у Парыжы і ўжо праз два дні ў Бруселі. Інфанта Ізабела забяспечыла яго дастатковымі сродкамі для жыцця ў Лондане, але вызваліла пасланца ад патрэбы весці перамовы з Гаагай, бо там знаходзіўся адзін з яе эмісараў — Ян Кеселер. Грошай для перадачы маршалу Субізу Рубенс таксама не атрымаў. Па дарозе ён зазірнуў у сваю майстэрню ў Антверпене і захапіў з сабой швагра Хендрыка Бранта. 3 чэрвеня яны ўзышлі ў Дзюнкерку на борт ваеннага судна, адпраўленага каралём Карлам. У , 5 чэрвеня 1629 года ўпаўнаважаны Рубенс быў ужо ў Лондане.
Саюзнікамі Рубенса ў яго місіі былі пасланцы Савоі, наадварот, пасланец Галандыі Іаахімі ўсяляк падкрэсліваў, што мастак Рубенс знаходзіцца ў англійскай сталіцы па сваім прафесійным абавязку. Нявыгадным стала яго становішча пасля прыбыцця пасланца Францыі дэ Шатанёфа, бо француз меў права прыняцця рашэнняў на месцы, а Рубенсу даводзілася за кожны крок адчытвацца перад Аліварэсам. У тыя часы пошта з Лондана ў Мадрыд ішла 11 сутак, а прыняцце рашэнняў займала шмат часу. Кароль, аднак, надзвычай ласкава прыняў Рубенса і паставіўся да яго як да паўнамоцнага прадстаўніка замежнай дзяржавы.
У Лондане Рубенс правёў 10 месяцаў. Тут ён абзавёўся прыемным для яго як антыквара і мастака грамадствам, цесна меў зносіны з бацькам і дачкой Джэнтылескі, , звёў асабістае знаёмства з . Ён пазнаёміўся з калекцыянерам Котанам і атрымаў доступ да калекцый . Кембрыджскі ўніверсітэт прысвоіў яму ступень . Пра настрой Рубенса сведчыць яго ліст Пейрэску ад 9 жніўня:
…Так, на гэтым востраве я зусім не сустрэў дзікасці, якой можна было чакаць, мяркуючы па яго клімаце, гэтак далёкаму ад італьянскіх харостваў. Прызнаюся нават, што я ніколі не бачыў такога мноства карцін працы найпершых майстроў, як у палацы Караля Англіі і памерлага Герцага Букінгама. Граф валодае незлічонай колькасцю старажытных статуй, а таксама грэчаскіх і лацінскіх надпісаў, якія Ваша міласць ведае па выданні і навуковаму каментару Джона Сэлдэна — працы, годнай гэтага найадукаванейшага і найтанчэйшага розуму…
Рубенс быў прыняты фаварытам караля графам Карлайлам і зноў узяўся за пэндзаль, кіруючыся пажаданням Жэрб’е і свецкага грамадства. У каралеўскім сходзе ён скапіяваў для сябе серыю «Трыумф Цэзара» Мантэньі, якая некалі знаходзілася ў сходзе герцага Мантуанскага і была набыта каралём Карлам. Уласна ж перамовы пачаліся зусім няўдала, бо кароль, нягледзячы на вельмі добрае стаўленне да мастака і павагу да яго статусу, не жадаў ісці на ўступкі нават у дробязях. Герцаг Субіз даймаў пасланца скаргамі на безграшоўе, а неўзабаве і зусім адмовіўся ад барацьбы. Прыбыццё французскага пасла з вялікімі фінансавымі магчымасцямі азначала выбыццё Рубенса з «дыпламатычнай гонкі». Аднак дзякуючы выдатным адносінам з каралём ён дамогся прызначэння пасланцом у Мадрыд Фрэнсіса Котынгтана, праіспанску наладжанага каталіка, які якраз і пераканаў мастака застацца ў Лондане. Тым не менш, вайсковыя паразы ў Іспанскіх Нідэрландах і невыразная пазіцыя Аліварэса прывяла да таго, што аднаўленне адносін было немагчымым. 11 студзеня 1630 года ў Лондан прыбыў іспанскі пасланец — дон Карлас Калома. Пасля перадачы яму спраў і папер 6 сакавіка Рубенс пакінуў англійскую сталіцу.
Даслоўна напярэдадні ад’езду, 3 сакавіка 1630 года кароль Карл I прысвяціў мастака ў рыцары, дадаўшы яму ў герб англійскага каралеўскага льва на чырвоным фоне ў верхнюю левую чвэрць блазона. До канца XIX стагоддзя толькі восем замежных мастакоў уганараваліся рыцарскага звання. Рубенс атрымаў таксама ўбраную каштоўнасцямі шпагу, дыяментавую стужку для капелюша і дыяментавае кольца з пальца манарха. Ён таксама атрымаў пашпарт, што прадпісваў усім галандскім судам не правіць Рубенсу перашкод. У Дуўры Рубенс стукнуўся з нечаканай праблемай: да яго звярнуліся маладыя англійскія каталікі з просьбай пра дапамогу выехаць у Фландрыю: дзяўчыны хацелі ў манастыр, а юнакі — у езуіцкую семінарыю. Рубенс быў змушаны звярнуцца і да англійскага міністра, і да іспанскага пасланца, перамовы доўжыліся 18 дзён, але пра іх вынікі нічога не вядома. 23 сакавіка ён пакінуў Англію, а 6 красавіка Бальтазар Марэтус запісаў у дзённіку пра прыбыццё Рубенса ў Антверпен. Эрцгерцагіня пакрыла яму ўсе выдаткі і падпісала прашэнне пра дараванне мастаку іспанскага кавалерскага тытула, аналагічнага англійскаму. Аднак да таго часу майстэрня Рубенса амаль развалілася, а «аспіранты» разбегліся. 20 жніўня 1631 года кароль Піліп IV задаволіў просьбу пра тытул. Мірны дагавор паміж Англіяй і Іспаніяй усё-такі быў падпісаны 15 лістапада 1630 года, ратыфікацыя яго прайшла 17 снежня. Там не было ні слова пра статус Пфальца і замірэнне паміж Фландрыяй і Галандыяй. Дыпламатычная місія Рубенса завяршылася поўным правалам.
Выгнанне Марыі Медычы і сепаратныя перамовы ў Гаазе
Пасля ліпеньскіх падзей 1631 года Марыя Медычы бегла з меж Французскага каралеўства і атулілася ў Хагенау. Эрцгерцагіня не хацела ўтрымліваць каралеву-маці ў Бруселі і прыкамандзіравала да яе Рубенса, які сустрэў яе ў Монсе 29 ліпеня. Пасля камунікавання з каралевай і інфантай Рубенс 1 жніўня напісаў Аліварэсу, прапануючы яму ўмяшацца ў дынастычную зваду. Прапанова была разгледжана на Таемным савеце 16 жніўня і адхілена. Каралева Марыя Медычы, зразумеўшы, што дапамогі з Іспаніі не будзе, асталявалася ў адным з манастыроў Антверпена і часта наносіла Рубенсу візіты. Яна нават спрабавала прадаць яму свае каштоўнасці, каб наняць войскі; Рубенс сёе-тое купіў. Зрэшты, інфанта Ісабель у красавіку 1632 года дазволіла Рубенсу пакінуць французскія справы. Яшчэ раней яму было даручана адправіцца ў Гаагу на сепаратныя перамовы са штатгальтарам Злучаных Правінцый. 9-дзённае падарожжа было вельмі няўдалым. Гуга Гроцый нават паведамляў Дзюпюі, што Рубенс быў высланы штатгальтарам.
Пасля аблогі Маастрыхта ў чэрвені 1632 года інфанта зноў камандзіравала да галандцаў Рубенса, і 26 жніўня ён прыбыў на пратэстанцкую асамблею ў Льеж, але вярнуўся ўжо праз тры дні, бо з іспанцамі катэгарычна адмовіліся весці перамовы. Было прынята рашэнне сабраць у Бруселі Генеральныя Штаты і адправіць упаўнаважаных у Гаагу ў снежні 1632 года, суправаджаць іх ізноў павінен быў Рубенс. Дэлегацыю ўзначаліў , які адмоўна ўспрымаў любыя спробы мастака ўмяшацца ў ход перамоў. 24 студзеня 1633 года на пасяджэнні Генеральных Штатаў біскупы Іпра і Намюра запатрабавалі вытлумачыць, якое месца ў іх дэлегацыі займае Рубенс. Калі пасольства 28 студзеня прайшла праз Антверпен, Рубенс не стаў сустракацца з яго членамі і адправіў кіраўніку пасольства ліст, у адказ атрымаўшы запіску з фразай «мы не маем патрэбу ў мастаках», якая хутка стала анекдатычнай. Апошнюю спробу вярнуцца да дыпламатычнай дзейнасці Рубенс распачаў у 1635 годзе, але яна скончылася, не паспеўшы пачацца: мастаку не выдалі транзітнага пашпарта для наведвання Галандыі праз Англію.
Апошнія гады жыцця (1630—1640)
Другая жаніцьба
Адразу ж пасля вяртання з Англіі Рубенс зрабіў прапанову , з якой жаніўся 6 снежня 1630 года. Для гэтага яму давялося звярнуцца да эрцгерцагіні за дазволам адсвяткаваць вяселле ў час . Пра сваё рашэнне ён шчыра пісаў абату Пейрэску праз чатыры гады:
|
Рубенсу было 53 гады, а яго жонцы — 16, яна была аднагодкай яго сына Альберта. Алена была пляменніцай першай яго жонкі — Ізабелы Брант; яе сястра — Клара Брант — выйшла замуж за гандляра дыванамі і абівальніка Даніэля Фоўрмена (Фоўрмента), брата Алены. Алена была дзясятым дзіцём, і Рубенс упершыню захаваў яе ў 11-гадовым узросце для палатна «Выхаванне Багародзіцы». Зрэшты, з яе старэйшай сястры Сусанны ён выканаў 7 партрэтаў — больш, чым з Ізабелы Брант. У якасці вясельных падарункаў Алена атрымала ад Рубенса пяць залатых ланцугоў, у тым ліку два з дыяментамі, тры ніткі перлаў, дыяментавае калье, такія ж завушніцы, залатыя і эмалевыя гузікі, гаманец з залатымі манетамі і мноства дарагіх убораў.
Гуманіст — сам прыхільнік прыгажосці Алены — на шлюб Рубенса прысвяціў доўгую лацінскую паэму.
Як адзначаў В. Лазараў, другі шлюб напоўніў жыццё Рубенса зусім новым зместам. Адналюб па прыродзе, Рубенс вёў у Італіі і ва ўдаўстве цнатлівае жыццё, ніколі не разменьваўся на дробныя інтрыжкі і раманы і, быўшы тэмпераментным чалавекам, звонку быў надзвычай вытрыманы. Свае інтымныя перажыванні ён ажыццяўляў у каштоўнасці эстэтычнага парадку. Рубенс стаў больш пісаць «для сябе», ствараючы з жонкі дзясяткі замалёвак і партрэтаў, прытым высокага эратычнага стылю («Падножка» і «Кажушок»). нават сцвярджала, што луўрскі партрэт Алены Фоўрмен «уражае лёгкасцю і свежасцю пэндзля: здаецца, ён мог бы быць напісаны Рэнуарам».
З 8 жніўня 1630 года Рубенс карыстаўся прывілеем не плаціць падаткі ў гарадскі скарб і членскія ўнёскі ў Гільдыю св. Лукі. У 1632 годзе Рубенс дамогся падаўжэння аўтарскіх праў на рэпрадукцыі сваіх карцін у Францыі, аднак нейкі прадпрымальны гандляр аспрэчыў вырак суда найніжэйшай інстанцыі і апеляваў да . 8 снежня 1635 года мастак паведамляў Пейрэску, што цяжба гэтак і не скончана. Прычынай цяжбы была дата вырабу гравюры «Укрыжаванне»: да падаўжэння аўтарскіх правоў ці пасля? Урэшце, у 1636 годзе Рубенс працэс прайграў, бо сцвярджаў, што ў 1631 годзе, калі была выканана гравюра, знаходзіўся ў Англіі, што не адпавядала рэчаіснасці.
Сеньёр Стэен
У 1634 годзе Рубенс атрымаў найбуйнейшы ў сваёй кар’еры афіцыйны заказ на ўпрыгожанне Антверпена ў гонар прыбыцця новага кіраўніка Нідэрландаў — Фердынанда Аўстрыйскага. Цырымонія была прызначана на 17 красавіка 1635 года, і падрыхтоўка заняла больш года. У дырэктыву Рубенса падалі ўсіх гарадскіх рамеснікаў, уключаючы муляраў, маляроў і тынкоўшчыкаў. Мастак скіраваў у Рым і Ламбардыю агентаў, якія капіявалі для яго патрэбныя архітэктурныя ўзоры. Рубенс спраектаваў 5 трыумфальных арак, 5 тэатраў, некалькі грандыёзных порцікаў, уключаючы 12-радовы, прысвечаны 12 германскім імператарам. За афармленне адказвалі Якаб Іорданс, Карнеліс дэ Вос, Эразм Квелін III, Лукас Файдэрбе. Напружаная праца прывяла да моцнага прыступу падагры, і Рубенса вазілі ў крэсле на колцах. Трыумфальнае шэсце кардынала-інфанта доўжылася цэлы дзень, які скончыўся ў саборы. Рубенс, прыкуты да пасцелі прыступам, не змог прыняць удзелу ў цырымоніі, але Фердынанд Аўстрыйскі асабіста нанёс яму візіт дахаты. Ноччу ўрачыстасці працягваліся пры святле 300 бочак са смалой. За грандыёзную феерыю Рубенс быў ганараваны прэміі ў 5600 фларынаў, пры тым, што ў афармленне цырымоніі ім было ўкладзена 80 000 уласных сродкаў. Каб крыху скараціць выдаткі, муніцыпалітэт прадаў некаторыя палотны брусельскаму двару.
У сярэдзіне 1630-х гадоў невялікі маёнтак у Экерэне, які належаў Рубенсу, пацярпеў з-за прарыву дамбы, у дадатак, ён размяшчаўся ў прыфрантавой паласе і падвяргаўся рабаванням. 12 мая 1635 года быў падпісаны натарыяльны акт пра прыдбанне Рубенсам маёнтка у Элевейце. У акце пазначаны «вялікі каменны дом у выглядзе замка», сажалка і ферма ў 4 бонія і 50 вержаў, «вакол лёсак». Купля абышлася ў 93 000 гульдэнаў, але выдаткі гэтым не абмежаваліся, бо Рубенс знёс вежу і падымальны мост, надаўшы сядзібнаму дому больш рэнесансавы выгляд. У прыватнасці, былі прыбраны байніцы. Гэта абышлося яшчэ ў 7000 фларынаў. Зрэшты, дзякуючы гаспадарчым талентам Рубенса, да моманту смерці маёнтак пашырэў у пяць разоў ад яго выточнай плошчы. Маёнтак дазволіў Рубенсу набыць тытул , найвышэйшы магчымы для яго сацыяльны статус, з якога пачынаецца эпітафія на надмагіллі.
Пасля пабудовы замка Рубенс усё радзей з’яўляўся ў майстэрні на Ваперы. У яго адсутнасць старэйшынам у студыі заставаўся Л. Файдэрбе — скульптар, які працаваў выключна па малюнках гаспадара. Аспірантаў Рубенс больш не браў, а ў майстэрні працавалі толькі знакамітыя мастакі, — у тым ліку Я. Іорданс, К. дэ Вос, сыны ван Балена — Ян і Каспар — і многія іншыя. Ян Квелін II з 1637 года займаўся выключна заказамі плантэнаўскага выдавецтва. Майстэрня не вярнулася да парадкаў 1620-х гадоў: кожны з асістэнтаў падпісваў выкананыя заказы ўласным імем. Тым не менш, у каталозе жывапісу Рубенса апошніх гадоў яго жыцця значылася 60 палотнаў, выкананых асабіста ім, каля 100 карцін, заказаных каралём Іспаніі, мноства заказаў выдавецтва Плантэна-Марэтуса і гэтак далей.
Жаніцьба з Аленай Фоўрмен рэзка змяніла лад жыцця Рубенса. За 10 гадоў шлюбу нарадзілася пяцёра дзяцей: дачка Клара-Іагана, сын Францыск, Ізабела-Алена, Пітэр Паўль і пасмяротная дачка Канстанцыя Альберціна (яна нарадзілася праз 8 месяцаў пасля смерці бацькі). У маёнтку ён перастаў цурацца сельскіх святаў, пакінуў і ўстрыманы лад жыцця і аднойчы жаліўся Л. Файдэрбе, што ў яго замку вычарпаліся запасы віна. Аднак гэта не адбілася на развіцці Рубенса як мастака: ён усё больш працаваў «для сябе», што прыўнесла ў яго жывапіс непасрэдныя, глыбока асабістыя перажыванні. Вялікім наватарствам стаў пейзажны жанр, у якім прырода сама з’яўлялася галоўным персанажам; пасля скону Рубенса засталося 17 краявідаў. Ён ніколі не працаваў на і не ўзнаўляў нейкі пэўны ландшафт, таму яго працы разглядаюцца як абагульненая выява сельскай Фландрыі з яе прыроднай стыхіяй і простымі радасцямі сялян. Былі і вытанчанейшыя сюжэты: у карціне «» Рубенс прадставіў карціну свецкіх забаў, пазней развітых Вато ў цэлы жанр.
Смерць і спадчына
Пасля 1635 года прыступы падагры ставалі ў Рубенса цяжэй і працяглей: прыступ гэтага года паклаў яго ў пасцелю на месяц. Прыступ красавіка 1638 года ўразіў правую руку, пазбавіўшы яго магчымасці пісаць. У лютым 1639 года стан мастака ўжо выклікаў боязі. 27 мая 1640 года Рубенс склаў тастамент, а 30 мая яго спасціг прыступ такой сілы, што не вытрымала сэрца: незадоўга да поўдня мастак сканаў. Цела яго ў той жа дзень было перанесена ў Сінт-Якабскерк, у склеп сям’і Фоўрмен. Адпяванне адбылося 2 чэрвеня. Аднак падзел маёмасці і ўладжванне ўсіх спрэчак занялі ў спадчыннікаў каля 5 гадоў. Агульны кошт усёй рухомай і нерухомай маёмасці і мастацкіх калекцый быў ацэнены ў 400 000 фларынаў, што прыкладна адпавядала 2 500 000 бельгійскіх залатых франкаў 1900 года. У тастаменце была ўмова, што калі нехта з сыноў жадаў працягнуць справу свайго бацькі ці адна з дачок выйдзе замуж за мастака, тады калекцыя павінна была захоўвацца ў цэласці і не падлягала продажу.
Паводле тастамента срэбра і каштоўнасці былі падзелены паміж удавой і яе пяццю дзецьмі і двума сынамі ад першага шлюбу. Калекцыя медалёў і гем, а таксама бібліятэка дасталася старэйшаму сыну Альберту. Партрэты сямейнікаў дасталіся тым, хто для іх пазіраваў. Гардэроб памерлага і іншыя рэчы, улучаючы глобусы, былі прададзены. Пасля продажу сваёй першай калекцыі герцагу Бэкінгему Рубенс паспеў назапасіць новы мастацкі сход, адлюстраваны ў вопісы. У інвентарным спісе ўключаны 314 карцін, не лічачы няскончаных ці амаль скончаных твораў самога Рубенса. Больш за ўсё ў яго калекцыі была пададзена венецыянская школа: творы Тыцыяна, Тынтарэта, Паала Веранезэ, Пальмы і Муцыяна. Далей былі старагаландскі і нямецкі жывапіс, пададзены галоўным чынам партрэтамі Яна ван Эйка, Хуга ван дэр Гуса, Дзюрэра, Гольбейна, Квенціна Масейса, , Лукі Лейдэнскага, , А. Мора, і . У калекцыі аказаліся 13 прац Пітэра Брэйгеля Старэйшага — пераважна краявідаў. У спісе мноства прац П’етра Перуджына, Бранзіна, антверпенскіх мастакоў-сучаснікаў і Адрыяна Браўэра. Першы продаж маёмасці Рубенса прынёс 52 тысячы фларынаў, другі — больш за 8 тысяч. Па даручэнні іспанскага караля былі куплены чатыры карціны за 42 тысячы фларынаў. Той жа манарх набыў яшчэ некалькі дзясяткаў карцін за 27 100 фларынаў — сярод іх тры палотны Тыцыяна, два Цінтарэта, тры Веранезэ, адно , чатыры працы Эльсгаймера, адна Муцыяна, пяць копій з палотнаў Тыцыяна і трынаццаць палотнаў Рубенса. Пры гэтым за копіі Рубенса была прызначана цана ўтройчы вышэй, чым за арыгіналы Тыцыяна. Каля паўсотні карцін пайшлі з малатка паасобку за досыць высокую цану, так, краявід з замкам Стэен купіў за 1200 фларынаў старэйшы сын мастака Альберт. Вялікі дом на Ваперы з майстэрскай прадаць не ўдалося з-за празмернага кошту, таму Алена Фоўрмен жыла там да другога замужжа. Маёнтак Стэен быў ацэнены ў 100 тысяч фларынаў, палова яго была адпісана ўдаве, другая палова — дзецям.
Ацэнкі, ушанаванне памяці
Працы Рубенса безумоўна прымаліся як свецкімі, гэтак і царкоўнымі заказчыкамі, і ён практычна не падвяргаўся крытыцы пры жыцці. Аднак у другой палове XVII стагоддзя ў Францыі, дзе ён упершыню сутыкнуўся з непрыманнем, пачалося супрацьстаянне «рубенсістаў» і «пусэністаў». У спрэчках крытыкаў, якія належалі да абодвух лагераў, на першае месца выносіліся вымогі, што падаюцца да лініі і колеру. Падобна акадэмістам і імпрэсіяністам XIX стагоддзя, яны супрацьстаўлялі лінію і малюнак колеру. Апроч таго, «рубенсісты» жадалі адлюстроўваць натуру, тады як «пусэністы» імкнуліся падначаліць яе абстрактнаму ідэалу. У гэтым дачыненні Рубенс атрымаў ухвалу ў прадстаўнікоў рамантызму XIX стагоддзя. Розныя аспекты творчасці Рубенса прыцягвалі самых розных мастакоў. Прамым «спадчыннікам» пастаральнай лініі ў яго мастацтве стаў Антуан Вато, народжаны праз 44 гады пасля скону Рубенса. Пра падоранае яму невялікае палатно Рубенса ён пісаў, што ўсталяваў яго ў сваёй майстэрні нібы «ля свяцілішча для глыбокай пашаны». Стваральнік жанру рамантычнага краявіду Джошуа Рэйналдс прафесійна вывучаў творчасць Рубенса падчас свайго вандравання па Нідэрландах. Рэйналдс лічыў, што Рубенс давёў да дасканаласці тэхнічны, рамесны бок мастацкай творчасці. «Адрозненне Рубенса ад любога іншага мастака, які жыў да яго, мацней усяго адчуваецца ў колеры. Эфект, які робіцца на гледача яго карцінамі, цалкам можна прыраўнаць да бярэмяў колераў… у той жа час яму атрымалася ўнікнуць эфекту задзірліва-яркіх тонаў, чаго цалкам слушна можна чакаць ад такога буянства фарбаў…».
Вельмі цаніў Рубенса Эжэн Дэлакруа, які знаходзіў у майстра ўменне перадаваць найвышэйшы напал эмоцый. У дзённіку Дэлакруа Рубенс — «Гамер жывапісу» — згадваецца 169 разоў. Галоўны ідэйны праціўнік Дэлакруа — мэтр французскага акадэмізму Жан-Агюст Энгр — у кампазіцыю сваёй праграмнай карціны «Апафеоз Гамера» адмовіўся ўключыць Рубенса, абазваўшы яго «мясніком». У пакаленні імпрэсіяністаў з Рубенсам параўноўвалі Рэнуара, які таксама ўважліва вывучаў яго тэхніку. Зрэшты, В. М. Лазараў у прадмове да рускага выдання лістоў Рубенса заяўляў: «Ні
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Pi ter Pa yl Ru bens niderl Pieter Paul Rubens MFA ˈpiter pʌul rybe n s 28 chervenya 1577 Zigen pravincyya Vestfaliya 30 maya 1640 1640 05 30 Antverpen Gercagstva Brabant niderlandski flamandski zhyvapisec adzin z zasnavalnikay mastactva baroka dyplamat kalekcyyaner Tvorchaya spadchyna Rubensa nalichvae kalya 3 000 karcin znachnaya ih chastka stvorana y supracoynictve z vuchnyami i kalegami najbolsh vyadomy z ih Antonis van Dejk Pavodle kataloga Majkla Dzhafe vyadoma 1 403 aytentychnyh palotnay Zahavalasya vyalikae listavanne Rubensa peravazhna dyplamatychnae Uzvedzeny y arystakratychnae sasloye ispanskim karalyom Filipam IV 1624 i atrymay rycarstva ad anglijskaga karalya Karla I 1630 z uklyuchennem en y asabisty gerb Z nabyccyom u 1635 godze zamka Steen u Elevejte Rubens atrymay tytul be x old Piter Payl Rubensniderl Peter Paul RubensSer Piter Payl Rubens Partret mastaka Data naradzhennya 28 chervenya 1577Mesca naradzhennya Zigen Zigen Vitgenshtajn d administracyjnaya akruga Arnsberg pravincyya Vestfaliya Prusiya Data smerci 30 maya 1640 1640 05 30 62 gady Mesca smerci Antverpen Gercagstva Brabant Gabsburgskiya NiderlandyMesca pahavannya Carkva svyatoga Dzhejmsa Antverpen d Gramadzyanstva Ispanskiya NiderlandyBacka Yan Rubens d Maci Maryya Pejpelinks d Zhonka Izabela Brant d i Alena Foyrmen d Dzeci Albert Rubens d Nicolaas Rubens Lord of Rameyen d Peter Paul Rubens III d i Claire Rubens d Rod dzejnasci dyplamat mastak grafik mastak gravyor arhitekturny charcyozhnik skulptar dzeyach vyyaylenchaga mastactvaMesca pracy Albreht VII AystryjskiVinchenca Ganzaga d Maryya MedychyZhanr gistarychny zhyvapis religijny zhyvapis d nyu partretny zhyvapis d mifalagichny zhyvapis d pejzazh partret bytavy zhanr religijnae mastactva d i animalistykaVuchoba Kembrydzhski yniversitetStary Lyovenski yniversitet d Mastacki kirunak Flemish Baroque painting d i barokaUplyy Tobiyas Verhaht d Adam van Noort d i Ota van Veen d Uplyy na Antonis van Dejk Jan van den Bergh d Matthias Jansz van den Bergh d Johann Bockhorst d Abraham van Diepenbeeck d Justus van Egmont d Lucas Franchoys the Younger d George Jamesone d Willem Panneels d Erasmus Quellinus II d Cornelis Schut d Theodoor van Thulden d Frans Wouters d i Cornelis Schut III d Chlen u Antverpenskaya gildyya Svyatoga Luki d Podpis Medyyafajly na Vikishovishchy Tvorchasc Rubensa arganichny splay tradycyj brejgeleyskaga realizmu z dasyagnennyami venecyyanskaj shkoly Rubens specyyalizavaysya na religijnym zhyvapise u tym liku altarnyh abrazah pisay karciny na mifalagichnyya i alegarychnyya syuzhety partrety ad getaga zhanru yon admoviysya y aposhniya gady zhyccya krayavidy i gistarychnyya palotny rabiy taksama eskizy dlya shpaler i knizhnyh ilyustracyj U tehnicy alejnaga zhyvapisu Rubens byy adnym z aposhnih mastakoy yakiya vykarystoyvali draylyanyya paneli dlya stankovyh tvoray navat velmi vyalikih pameray Pahodzhanne Rannyaya biyagrafiya 1577 1590 Dom u Zigene u yakim naradziysya Piter Payl Rubens Fota 2011 goda Piter Payl Rubens na myascovym dyyalekce Petar Payvel Rubens pahodziy z shanavanaga antverpenskaga syamejstva ramesnikay i pradpryemcay shto zgadvalasya y dakumentah z 1396 goda Pradstayniki syamejstva yago backi en byli garbarami maskatelshchykami i aptekarami prodki maci narodzhanaj Pejpelinks zajmalisya dyvanatkactvam i gandlem Abodva syamejstvy byli zamozhnymi valodali neruhomascyu ale myarkuyuchy pa ysim zusim ne cikavilisya kulturaj i mastactvam Ajchym Yana Rubensa Yan Lantmeter trymay bakalejny gandal i vyznachyy paserba na yurydychny fakultet Lyovenskaga yniversiteta U 1550 godze Yan Rubens perajshoy u Paduanski yniversitet a y 1554 godze u Rymski na addzyalenne gramadzyanskaga i kananichnaga prava U 1559 godze yon vyarnuysya na radzimu i amal adrazu zhaniysya z en a y 1562 godze padnyaysya z byurgerskaga sasloyya byyshy abrany fr Pasada merkavala kantrol nad vykanannem ispanskaga zakanadaystva Da 1568 goda esheven Rubens ne havay simpatyj da kalvinizmu i yzyay udzel u padryhtoycyi aranzhysckaga paystannya Syam ya da tago chasu byla yzho vyalikaj u 1562 godze naradziysya syn Yan Baptyst u 1564 1565 gadah dochki Blandyna i Klara a y 1567 godze syn Hendryk Z za teroru en Rubensy peraehali da svayakoy Maryi y en a y 1569 godze astalyavalisya y Kyolne Yan Rubens pracyagvay vykonvac abavyazki yurysta ne pakiday yon i simpatyj da kalvinizmu shto vyyaylyalasya u pryvatnasci u tym shto yon ne hadziy na imshy Syamejstva zhylo pablizu ad rezidencyi Vilgelma Aranskaga z zhonkaj yakoga en Rubens starejshy ystupiy u blizkiya adnosiny shto skonchylasya nepazhadanaj cyazharnascyu U sakaviku 1571 goda Yan Rubens byy aryshtavany za nezakonnuyu suvyaz i pravyoy dva gady y znyavolenni y Dylenburgu a paslya suda byy saslany y nevyaliki garadok de Zigen Zhonka paehala za im zahavalisya dva yae listy yakiya pavodle dumki V N Lazarava z yaylyayucca vydatnymi dakumentami yznyoslamu zhanochamu kahannyu i addanasci Syam ya yz yadnalasya y ru 1573 goda u 1574 godze naradziysya syn en Zhyc davodzilasya y bednace Yan Rubens ne mey prava pracavac pa specyyalnasci Maryya zajmalasya garodnictvam i zdavala pakoi y dome padadzenym svayakami 29 chervenya 1577 goda naradzilasya ih shostae dzicyo Piter Payl Paslya tago yak u tym zha godze pamerla Ganna Saksonskaya rod Nasau admoviysya ad perasledu syam i Rubensay U 1581 godze Rubensy zmagli vyarnucca y Kyoln znyayshy vyaliki dom na Shternegase yaki paznej byy rezidencyyaj Maryi Medychy U getym dome naradzilasya syomae dzicyo syn Bartalameus yaki prazhyy nyadoyga Yan Rubens pakayaysya i vyarnuysya da katalickaj carkvy paslya chago znoy zmog praktykavac yak yuryst Aproch yago ganararay prybytak syam i pa ranejshamu prynosila zdacha pakoyay unajmy U Kyolne Yan Rubens sam stay vuchyc svaih dzyacej Svyatomu pismu lacinskaj i francuzskaj movam Adnak syamejny dabrabyt skonchyysya y 1587 godze paslya raptoynaj smerci galavy syamejstva ad lihamanki Starejshy syn Yan Baptyst nazayzhdy z ehay u Italiyu tam yon i skanay neyzabave ad hvarob pamerli yashche troe dzyacej Udava zastayshysya sa starejshaj dachkoj i synami Filipam i Piteram prynyala rashenne vyarnucca y Antverpen spustoshany vajnoj Filipa yaki adroznivaysya zdolnascyami da laciny uladkavali sakratarom da savetnika ispanskaga dvara Zhana Rysharda 10 gadovaga Pitera addali y navuchanne y ezuickuyu shkolu hoc da tago yon ne vyluchaysya asablivymi zdolnascyami U ezuitay Piter atrymay vydatnyya vedy laciny i klasichnaj antychnasci i vyyaviy vydatnyya zdolnasci lingvista yon adnolkava svabodna chytay pisay i gavaryy na rodnaj niderlandskaj lacinskaj francuzskaj i italyanskaj movah i y toj ci inshaj stupeni byy znayomy z nyameckaj ispanskaj i anglijskaj movami Paralelna maci zapisala Pitera y sveckuyu shkolu Ramboytsa Verdonka dze yon zmog raskryc svae zdolnasci y voblasci gumanitarnyh navuk stay vyvuchac grechaskuyu movu Suchasnikam zdavalasya fantastychnaj yago pamyac adnojchy yon bez namagannyay spamyanuy imya rymskaj paetesy yakuyu adziny raz pamyanuy Yuvenal u adnoj z satyr Yago adnakashnikami byli dzeci antverpenskaj elity u tym liku Baltazar Maretus unuk najbujnejshaga eyrapejskaga vydayca Hrystafora Plantena Piter i Baltazar zahavali syabroystva na ysyo astatnyae zhyccyo U 1590 godze navuchanne davyalosya perapynic syastra Pitera i Filipa Blandyna vyjshla zamuzh yae pasag paglynuy reshtki srodkay adpisanyh Yanam Rubensam Synam davyalosya shukac zarobku samim Filip razam z synami svajgo pracadaycy byy addadzeny y navuchanne da znakamitaga gumanista ru y Luvene 13 gadovaga Pitera Maryya Rubens uladkavala en da grafini de Lalen narodzhanaj pryncese de Lin u nl dze yon za kosht patrona pracyagnuy adukacyyu nabyy navyki kaligrafii i krasamoystva a taksama znajshoy gust da vytanchanasci adzennya u pryvatnasci navuchyyshysya efektna zahinac plashch Antverpen Gady navuki 1590 1600 en Partret Alesandra Farneze 1585 Mastacki muzej akrugi Los Andzheles Prabyyshy pazham kryhu bolsh za god Rubens zayaviy maci shto mae namer vuchycca malyarstvu Yago syabar Yakab Zandrart pisay Ne y silah bolsh pracivicca ynutranamu paryvu yaki vabiy yago da malyarstva yon papytay u maci dazvolu calkam prysvyacic syabe getamu mastactvu Toj zha Zandrart scvyardzhay shto adzinaj krynicaj estetychnyh pamknennyay Pitera Rubensa da 14 gadovaga yzrostu bylo kapiravanne gravyur z Biblii vydannya Tobiyasa Shcimera 1576 goda Niyakih slyadoy yago rannyaj grafiki ne zahavalasya Pavodle sloy Ch Vedzhvuda vybar pershaga nastaynika malyarstva pejzazhysta en byy u znachnaj stupeni vypadkovascyu toj byy zhanaty sa svayachkaj Maryi Rubens Pozni pa tagachasnyh merkah pachatak zanyatkay adbiysya na tym shto Rubens ne zmog mnogaga zapazychyc u Verhahta i hutka pakinuy yago majsternyu Dalej yon perajshoy da en Van Noart hoc i ne vykonvay carkoynyh zakazay mey vyalikuyu reputacyyu z yago majsterni vyjshli Yakab Iordans i en Rezkaya zmena stanovishcha adnak ne zmyanila gustay i pamknennyay yunaga Rubensa yago adshturhvala bagemnae zhyccyo yakuyu vyoy van Noart Navuchanne y yago majsterni padoyzhylasya chatyry gady na dumku Mary Ann Lekure samym vazhnym urokam dlya Pitera stala lyuboy i yvaga da Flandryi chye pyshnyya prygazhosci paznej paystanuc perad nami na karcinah Rubensa Rubens Partret muzhchyny 26 gadoy 1597 Alej na medzi 21 6 14 6 sm Metrapoliten muzej Atrymayshy pershapachatkovyya navyki i adtachyyshy ih u 1595 godze Rubens perajshoy u majsternyu samaga znakamitaga antverpenskaga malyara tago chasu Veniusa yaki atrymay adukacyyu y Italii i pryynyos u Flandryyu duh maneryzmu Rubens lichyysya yago vuchnem da 23 gadovaga yzrostu hoc yashche y 21 god atrymay pasvedchanne volnaga mastaka U Ryme Venius byy ablashchany rodam Farneze i atrymlivay papskiya zakazy y Vatykane byy sveckim chalavekam znaycam laciny i starazhytnascej Menavita yon pryshchapiy Piteru Rubensu gust da antychnyh klasikay i vyklikay ideyu shto talent ne zmozha vyyavic syabe bez magutnyh apekunoy Suchasniki adznachali shto da chasu pastuplennya da yago Rubensa talent Veniusa hiliysya da zanyapadu yon prazmerna zahapiysya alegoryyami i znakami peratvarayuchy ylasnae malyarstva y padabenstva rebusa Itala flamandski styl Veniusa byy adznachany perajmannem rymskim uzoram prykladam siluety abvodzilisya liniyaj konturu Yon admoviysya ad nacyyanalnaj flamandskaj tradycyi znachnasc yakoj pryznavay yashche Mikelandzhela Buanaroci ale getak i ne zmog arganichna ysprynyac italyanskuyu shkolu U 1598 godze Rubens byy prynyaty volnym majstram u antverpenskuyu gildyyu Svyatoga Luki ale zastaysya y Veniusa i ne stay adkryvac ulasnuyu studyyu Adnak yon uzho sam atrymay prava prymac vuchnyay pershym z yakih stay Deadata del Monte syn srebnyh spray majstra Ulasnyh prac Rubensa getaga peryyadu zahavalasya velmi mala U listavanni i dakumentah zgadvayucca yago karciny nekalki prac bylo y dome yago maci i yana velmi ganarylasya imi Adzinaya padpisanaya Rubensam praca getyh gadoy partret maladoga navukoyca y chornym kascyume u yakim uvagu prycyagvae madelyavanne tvaru Vymernyya prylady y yago rukah dazvolili krytykam zvac geroya karciny geografam ci arhitektaram Partret demanstrue nesumnennuyu blizkasc Rubensa tyh gadoy da staroj galandskaj shkoly zakladzenaj van Ejkam Ne bylo yashche i virtuoznaj lyogkasci valodannya pendzlem yakuyu yon nabyy u Italii Pavodle sloy Ch Vedzhvuda Rubens byy dobry ale yon ne byy vunderkindam padobnym van Dejku Yon yashche pracyagvay vuchycca i yak prafesiyanal paspey pozna Patrebnyya yamu yzory i nastaynikay yon mog znajsci tolki y Italii dze da tago chasu znahodziysya yago brat Filip Nevyadoma adkul u Pitera z yavilisya groshy na zamezhnae padarozhzha magchyma yon vykanay nejki zakaz u Antverpene ci praday nekatoryya svae pracy Magchyma taksama shto groshy na vandravanne paday backa Deadata del Monte shto supravadzhay Rubensa y yakasci yago vuchnya 8 maya 1600 goda Rubens atrymay dakument za podpisam burgamistra Antverpena shto padavec yago znahodzicca y dobrym zdaroyi i y goradze nyama epidemij Italiya i Ispaniya 1600 1608 Pry dvary mantuanskaga gercaga Zhan Baye Partret gercaga Vinchenca Ganzaga da 1597 Pavodle dumki Ch Vedzhvuda Rubens byy lepsh padryhtavany chym bolshasc maladyh mastakoy yakiya perasyakali Alpy da yago Da tago chasu yon volna valoday lacinskaj i italyanskaj movami byy znayomy asabista i pa listavanni z usimi vyadomymi navukoycami antykaznaycami Z Antverpena yon uzdoyzh Rejna rushyy u Francyyu naveday Paryzh a dalej skiravaysya y Venecyyu U goradze yon spyniysya y prestyzhnaj gascinicy i hutka zavyoy znayomstva z dvaraninam sa svity ru bo gercag Mantui prybyy na karnaval z Spa dze prahodziy lyachenne Karciny Rubensa uzyatyya z saboj zrabili yrazhanne i pra mastaka bylo dakladzena gercagu U vyniku 23 gadovy flamandzec apynuysya na sluzhbe Mantuanskaga dvara i ledz z yaviyshysya y Italii atrymay apekuna pensiyon i adnosna vysokae gramadskae stanovishcha Isnue zdagadka shto gercag yaki byvay ranej u Antverpene uzho byy znayomy z tvorchascyu Rubensa Nyagledzyachy na neytajmavany noray i raspustu gercag Vinchenca Ganzaga byy adnym z najvazhnejshyh mecenatay svajgo chasu vydatna razbiraysya y muzycy i paezii Yon materyyalna padtrymlivay Klaydzia Manteverdzi i vyzvaliy z var yackaga doma Tarkvata Tasa Gercag imknuysya zbirac lepshyya tvory mastactva u yago palacy Rubens upershynyu ybachyy pracy Tycyyana Veraneze Karedzha Manteni Dzhulia Ramana Hoc Ganzaga ne staviy zadannya vyhavannya maladoga mastaka yon paday Rubensu pracu shto spryyala hutkamu razviccyu yago talentu flamandzec pavinen byy adbirac tvory mastactva dlya kapiyavannya a dalej zajmaysya i ih nabyccyom atrymlivayuchy peynyya kamisijnyya Uvajshoyshy y svitu Vinchenca Ganzagi y kastrychniku 1600 goda Rubens razam z dvarom adbyy u Flarencyyu na zavochny shlyub malodshaj syastry zhonki gercaga Maryi Medychy Rubens intensiyna zajmaysya vyvuchennem flarentyjskaga mastactva u pryvatnasci skapiyavay nl freski Leanarda da Vinchy ru U Mantui yon astalyavaysya z leta 1601 goda ale ne zbiraysya syadzec na adnym mescy Pra yago peramyashchenni svedchyc listavanne z gercagskim kiraynikom Anibale K ep ya z yakoga vynikae shto y Mantui Rubens pravyoy poynyh try gady z vasmi gadoy znahodzhannya y Italii Pry dvary gercaga yon pravyoy usyo leta 1601 goda peryyad z krasavika 1602 pa maj 1603 goda i z maya 1604 pa samy kanec 1605 goda Dosyc hutka Rubens atrymay pasadu apekuna karcinnaj galerei gercaga ale uvogule bujnyh zakazay amal ne bylo adziny vynyatak afarmlenne carkvy ezuitay u 1603 godze i navat u 1607 godze y adnym z listoy yon narakay shto yago pracy amal ne pradstayleny y kalekcyi Ganzaga Karystayuchysya nyayvazhlivascyu gercaga da svayoj persony uzho y 1601 godze Rubens adpraviysya y vandravanne pa Italii z lista bratu Filipu y snezhni tago zh goda vynikae shto yon ab ehay amal use najbujnejshyya italyanskiya garady Dakladnyya marshruty padarozhzhay Rubensa skladana rekanstruyavac dakumentalna pacvyardzhaecca yago shmatrazovae znahodzhanne y Venecyi Flarencyi Genui Pize Padui Verone en i Parme magchyma va Urbina i y Milane dze yon skapiyavay Tajnuyu vyacheru Leanarda U Ryme yon pabyvay dvojchy prytym pershym razam pryehay tudy yletku 1601 goda kali gercag kamandziravay yago dlya kapiyavannya karcin z kalekcyi kardynala Alesandra Mantalta Listy damoy i bratu Filipu napisany na zhyvoj i bagataj italyanskaj move i padpisany Pietro Pauolo u forme yakoj yon prytrymlivaysya da kanca zhyccya I nadalej asnoynaj movaj zamezhnaga listavannya Rubensa zastavalasya italyanskaya Rubens valoday talentam zavodzic sveckiya znayomstvy Kiraynik mayomascyu gercaga Mantuanskaga A K ep ya rekamendavay flamandca kardynalu Mantalta plyamenniku papy rymskaga Klimenta VII U svayu chargu praz Mantalta Rubens byy pradstayleny Shypiyone Bargeze plyamenniku papy Siksta V yaki byy aficyjnym apekunom nyameckih i flamandskih mastakoy u Ryme Dzyakuyuchy daruchennyam gercaga Vinchenca Ganzagi Rubens pabyvay u Genui dze byy prynyaty y damah ru ru i en atrymayshy dostup da ih mastackih kalekcyj i nabyyshy bolsh mensh znachnyya zakazy Zreshty pershy svoj aficyjny zakaz Rubens atrymay na radzime u 1602 godze Ercgercag Bruselski Albreht Aystryjski zakazay zaaltarny abraz zdabyccya Sapraydnaga Kryzha yaki daruchyy vykanac u Ryme prytym mastak pavinen byy byc flamandcam pry ymove shto suma vydatkay ne peravysic 200 zalatyh ekyu Zhan Rysharda byly pracadayca Filipa Rubensa uspomniy pra Pitera i 12 studzenya 1602 goda adbylosya aficyjnae padpisanne kantrakta Uzho 26 studzenya Rubens pradstaviy zakazchyku centralnuyu chastku kampazicyi prademanstravayshy svayo ymenne aperatyyna vykonvac daruchenni Z Ryma Rubens praehay da starejshaga brata y Veronu dze namalyavay syabe z bratam ih kalegu Iagana Vaveryusa i nastayniki ru a taksama svajgo vuchnya Deadata del Monte na fone mantuanskaj raki Mincha Bolsh palovy partretavanyh ne magli byc u Italii tym chasam tamu praydzivy sens kampazicyi vyslizgvae ad suchasnyh dasledchykay Zaduma i azhyccyaylenne karciny adroznivayucca spaluchennem navatarstva i tradycyi kalaryt vyyayna adznachany perajmannem Tycyyana a tema i kampazicyya getak zha vyyayna adsylayuc da niderlandskih karparacyjnyh i syamejnyh partretay Pershy pospeh u ercgercaga prycyagnuy uvagu gercaga Ganzaga da svajgo prydvornaga mastaka Paslya smerci yago maci velmi addanaj ezuitam gercag zagaday uzvesci carkvu getaga ordena y Mantui a Rubensu zakazay karcinu shto pakazvae glybokuyu pashanu syamejstva Ganzaga Svyatoj Troicy Adnak pa sheragu akalichnascej karcina byla padadzena zakazchyku na ru 5 chervenya 1605 goda Ranniya raboty RubensaAytapartret z kolam syabroy z Verony 1602 1604 alej palatno 77 5 161 gl Kyoln ru Pakladanne y trunu 1602 alej palatno 180 137 sm Rym Galereya Bargeze Gerkules i Amfala Kalya 1602 1605 278 215 sm Paryzh Luyr Gilerma i Vinchenca Ganzaga z syamejstvam ushanoyvayuc Svyatuyu Troicu 1605 alej palatno 185 462 gl Mantuya Muzej gercagskaga palaca Ispaniya U 1603 godze mantuanski gercag chakay ad ispanskaga karalya admiralskaga chynu za svae zaslugi y baracbe suprac turkay u Harvatyi i prynyay rashenne napomnic pra syabe Byy zgatavany ab yomny padarunak shto yklyuchay mnostva tvoray mastactva Dlya ih uruchennya patrabavaysya razumny chalavek yaki by vyklikay da syabe pryhilnasc i mog pradstavic dary y patrebny momant zaadno vystaviyshy perad manarham svajgo patrona y samym vygadnym svyatle Pa rekamendacyi kiraynika K ep ya gercag uhvaliy kandydaturu Rubensa Perad getym adbylasya nastupnaya gistoryya Vinchenca Ganzaga bez papyaredzhannya z yaviysya y majsternyu mastaka i zaspey Rubensa pracuyuchym nad alegarychnym palatnom toj deklamavay uslyh vergilievy ru Gercag zvyarnuysya da yago na lacine i atrymay velmi pachcivy adkaz Uspomniyshy shto Yan van Ejk byy nekali kamandziravany gercagam Burgundskim za svayoj nyavestaj Izabelaj da karalya Partugalii gercag Ganzaga ysklay na Rubensa abavyazki pasla 5 sakavika 1605 goda paveranamu y Madrydze bylo adpraylena apavyashchenne shto adkaznym za dastayku daroy karalyu Filipu III pryznachany P etra Paala Rubens u toj zha dzen mastak rushyy u darogu Marshrut vandravannya byy drenna raspracavany treba bylo prajsci praz Feraru i Balonnyu da Flarencyi i pagruzicca na karabel u Livorna Peravozka gruzay praz Apeniny abyshlasya y 150 ru prytym groshaj bylo vyluchana mala mytniki sprabavali raskryvac gruzy i tamu padobnae Dalej adbyysya nepryemny incydent pry dvary vyalikaga gercaga Ferdynanda 29 sakavika mastak pisay svajmu apekunu K ep ya z Pizy Konny partret gercaga Lerma 1603 alej palatno 290 5 207 5 sm Madryd Prada Vyaliki Gercag zaklikay myane syonnya paslya abedu yon u samyh syabroyskih i pachcivyh vyrazah kazay ab spadary Gercagu i nashaj Najsvyatlejshaj Spadaryni yon z vyalikaj cikaynascyu davedvaysya pra mayo vandravanne i pra rechy yakiya asabista da myane adnosyacca Gety Gasudar uraziy myane davyoyshy nakolki yon dobra abaznany pra malyya detali yakasci i liku padarunkay pryznachanyh toj ci inshaj asobe aproch tago yon velmi padhvaliy myane skazayshy hto ya adkul rodam yakoe mayo ramyastvo i yakoe mesca ya zajmayu y im Ya byy zusim agalomshany ysim getym i prymushany zapadozryc dzeyanne yakoga hatnyaga duhu ci zh cudoynuyu dasvedchanasc naziralnikay kab ne skazac shpiyonay yakiya znahodzyacca y samym Palacy nashaga Gasudara geta ne mozha byc inaksh bo ya ne peralichvay zmesciva maih pakay ni y mytni ni y yakim nebudz inshym mescy Tym ne mensh dabracca da Livorna atrymalasya shchasna perahod moram u Alikante zanyay 18 dzyon Ispanski dvor tady peraehay u Valyadalid kudy Rubens dabraysya 13 maya i ne zaspey karalya toj znahodziysya na palyavanni y Aranhuese Adnak zatrymki apynulisya dlya mastaka darechnymi 24 maya yon pavedamlyay K ep ya Karciny staranna pakladzenyya i zapakavanyya mnoyu samym pry Yago Svetlasci nadgledzhanyya pry mytnikah u Alikante i znojdzenyya y vydatnym stane byli vynyaty sa skryn u dome spadara Anibale Iberci y takim sapsavanym vyglyadze shto ya amal adchajvayusya ih papravic Pashkodzhanni tychacca ne paverhni malyarstva geta ne cvil ci plyama yakuyu mozhna znyac ale samih palotnay yany byli pakryty listami blyahi zakasany y padvojnuyu pravaskavanuyu tkaninu i pakladzeny y draylyanyya kufry i nyagledzyachy na geta palotny sapsavany i razburany dvaccacipyacidzyonnaj besperapynnaj zalevaj nechuvanaya y Ispanii rech Farby pamutneli yany yspushylisya i adstali ad palotnay bo doyga ybirali vadu u mnogih mescah zastaecca tolki znyac ih nazhom i potym iznoy naklasci na palatno Geraklit i Demakryt 1603 masla pa dreve 95 125 5 sm Valyadalid Nacyyanalny muzej mastactvay Paverany y spravah mantuanskaga gercagstva Iberci prapanavay Rubensu nanyac ispanskaga malyara i pryvesci palotny y paradak ale 26 gadovy mastak yaki ne mey realnyh dyplamatychnyh paynamoctvay getuyu prapanovu adkinuy U cherveni Rubens pramyy palotny y garachaj vadze prasushyy na soncy i zanyaysya restayracyyaj u adzinochku Yon ne tolki adnaviy kopii z karcin Rafaelya vykananyya y Ryme P etra Fakeci ale i samastojna vykanay Demakryta i Geraklita Davyalosya pisac paytory karcin z za tago shto dva palotny z liku padarunkay zaginuli bezzvarotna Karol vyarnuysya y Valyadalid u pershyya dni lipenya Rubens i Iberci paystali perad prem er ministram gercagam ru yaki prynyay padadzenyya kopii za aryginaly Kali ispanski prem er ministr vyyaviy pryhilnasc da mastaka day yamu mnostva zakazay i zaprasiy pasyalicca y yago rezidencyi to z paveranym Iberci naladzic adnosin ne atrymalasya Paverany ne hacey kab Rubens asabista pradstaviy dary karalyu i ne dapusciy yago da aydyencyi pra shto mastak bez emocyj pavedamlyay gercagu Mantui Eskiz da partreta gercaga Lerma Chornaya krejda alovak 1603 29 21 5 sm Paryzh Luyr Rubens ne stay kanfliktavac z paslom a zamest getaga z ehay u Eskaryyal kapiyavac kalekcyyu palotnay Tycyyana shto nalichvala bolsh za 70 karcin Bolshasc z ih byla zakazana ci nabyta imperataram Karlam V Kopii Rubens zabray u Italiyu a dalej peravyoz u Antverpen paslya smerci mastaka vykananyya im kopii vykupiy i vyarnuy u Ispaniyu karol Filip IV Rubens vykonvay i pryvatnyya zakazy napisay cykl Dvanaccac apostalay partrety svayakoy gercaga Lermy i gercaga Infantada yakomu byy pradstayleny paveranym Iberci Pracuyuchy y Ispanii Rubens razumey shto ne zatrymaecca y getaj kraine nadoyga tamu spyashaysya U yago kopiyah Tycyyana asabliva y valasah persanazhay bachna flamandskaya tehnika nakladannya farby gustym plastom U toj zha chas vykananyya Rubensam kopii hutchej varta razglyadac yak varyyacyi na temu aryginala bo yon nyazmenna hoc i y roznaj stupeni zvyartaysya da perarobki aryginala Adchuvayuchy patrebu y samavyyaylenni yon bez vagannyay vypraylyay prykmechanyya pamylki i demanstravay tvorchy padyhod u kalarystycy abo svyatlacenyah Yon redagavay navat pracy Mikelandzhela Buanaroci i Rafaelya ne kazhuchy pra svaih suchasnikay Samaj vyadomaj aryginalnaj pracaj Rubensa vykananaj u Ispanii stay paradny konny partret gercaga Lerma shto adkryy u yago tvorchasci zhanr paradnaga partreta Metad pracy nad getym partretam vykarystoyvaysya mastakom doygiya gady spachatku rabiysya nakid ci papyaredni kampazicyjny eskiz potym zaysyody z natury pisaysya tvar madeli Tolki y aposhnyuyu chargu na palatne ci na dreve vykonvaysya yves partret Paslya Rubens davyaray pracu nad adzennem aksesuarami ci fonam svaim vuchnyam adnak u pachatku svajgo shlyahu yon grebavay brygadnym metadam i yse detali partreta vykonvay sam M Lebedzyanski adznachay shto fon partreta z galinastym drevam i scenaj bitvy y addalenni vykanany bolsh abagulnena bez starannaga azdablennya u adroznenne ad figury gercaga i yago tvaru U Kabinece malyunkay Luyra zahavaysya ryhtavalny eskiz kampazicyi partreta gercaga Lerma stvorany italyanskim aloykam na tanavanaj papery dlya yakoga paziravay nanyaty naturshchyk Uzho na malyunku byla padadzena ysya kampazicyya uklyuchayuchy nizkuyu liniyu garyzontu i kontury dreva U adroznenne ad ru Rubens naday kampazicyi bolsh dynamiki skiravayshy vershnika prosta na gledacha Tvar persanazha adnak vyglyadae asobnym ad usih astatnih detalyay karciny i padadzeny zusim bezemacyjnym Galoynaj admetnaj rysaj getaj pracy ulascivaj partretnamu zhanru baroka z yaylyaecca sistema pryyomay i aksesuaray shto padkreslivayuc geraichny haraktar madeli Getu funkcyyu y Rubensa vykonvayuc daspehi aktyynae dzeyanne na zadnim plane pradstaylenne partretavanaga yak by na yznyoslym pastamence Gercag Lerma prapanavay Rubensu zanyac pasadu aficyjnaga mastaka ispanskaga dvara adnak Rubens adkinuy getuyu prapanovu Neyzabave pryjshoy nakaz ad gercaga Mantuanskaga ehac u Paryzh pisac kopii z partretay dlya palacavaj galerei krasun ale Rubens zlichyy i geta daruchenne nyavartym dlya syabe U pachatku 1604 goda yon vyarnuysya y Mantuyu Ispanskiya raboty RubensaKopiya Adama i Evy Rafaelya Alej pa dreve 182 5 158 sm Antverpen Dom Rubensa Kopiya Grehapadzennya Tycyyana Alej pa dreve 238 184 5 sm Madryd Prada Kopiya tycyyanayskaga partreta Karla V Alej palatno 118 8 61 6 sm Angliya pryvatny shod Kopiya tycyyanayskaj Venery i Amura Masla palatno 137 111 sm Madryd es Mantuya Genuya Rym Madonna dela Valichela 1608 alej palatno 425 250 sm Rym it Da listapada 1605 goda Rubens zastavaysya y Mantui vykonvayuchy zakazy gercaga Vinchenca Aproch skonchanaga tryptyha z glybokaj pashanaj syamejstva Ganzaga Sv Duhu yon vykanay dzve kopii z karcin Karedzha y padarunak dlya imperatara Rudolfa II Pad kanec 1605 goda Piter Payl peraehay u Rym da brata Filipa yaki yladkavaysya tady bibliyatekaram kardynala ru Kvatera znahodzilasya na via Santa Kroche blizu Ploshchy Ispanii braty navat nanyali sabe dvuh slug Rod Kalana apekuny Karavadzha ne zacikaviysya flamandcam ale Shypiyone Bargeze rekamendavay yago ordenu en dlya afarmlennya hrama Yamu treba bylo napisac Madonnu dlya galoynaga altara M Lekure ne velmi vysoka acanila tryptyh dlya carkvy K eza Nuova centralnaya chastka Bagarodzica bakavyya chastki svyaty Rygor i svyataya Damicyla Yana pisala shto palatno vyglyadae yrazhalna manumentalna a persanazhy adroznivayucca skulpturnascyu formay amal yak u Paala Veraneze Adnak velichynya figur uciskae dynamiku kampazicyi Kalarystychnae zadanne Rubens vykanay na kantrasce svetlaj gamy adzezhy i cyomnaga fonu asabliva y Damicyle yaki skupym stylem mozha napomnic Karavadzha ale bez yago svetlavyh efektay U getyh pracah nyama pakul nichoga aproch urazhalnyh pameray muzhchynskih i zhanochyh figur shto yadnala b ih i dalo magchymasc bez pracy paznac ruku majstra Svayoj asabistaj palitry Rubens yashche ne vynajshay Bolsh za ysyo yago pracy napaminayuc probu pyara chargavanne belaga z zyalyonym padobnae na pryyomy Veraneze ci Dzhulia Ramana tycyyanayskaya ohra cyomny kalaryt Karachy U razgar padryhtovak Rubensa adklikali y Mantuyu ale ymyashaysya Shypiyone Bargeze i mastaku dazvolili zastacca da nastupnaj vyasny Zreshty yon pracyagvay vykonvac daruchenni mantuanskaga dvara padshukay rezidencyyu y Ryme dlya gercagskaga syna pryznachanaga kardynalam i nabyy dlya kalekcyi Prachystuyu Bagarodzicy Karavadzha Zimu 1606 goda yon pravyoy z bratam u Ryme u kvatery na via dela Kroche dze cyazhka zahvarey ru ale zdoley akryyac dzyakuyuchy apecy flamandskaga lekara Fabera M Lekure taksama adznachala shto ad italyanskaga peryyadu ne zastalosya niyakih svedchannyay ramantychnyh pamknennyay Rubensa U Ryme yon mey znosiny amal vyklyuchna z flamandcami zhyy u niderlandskim kvartale ale nikoli ne bray udzelu y buyanyh zabaykah i trymaysya naasobicu Nyagledzyachy na pachuccyovasc yago tvorchasci mae prynyac yak danasc shchyraya cnota mastaka Svyataya Damicyla padtrymanaya svyatym Nereem i svyatym Ahilesam Rymskim 1608 alej palatno 425 280 gl Rym U cherveni 1607 goda Vinchenca Ganzaga adbyy u Genuyu yago supravadzhay i Rubens Paznayomiyshysya z syamejstvam Dorya yon vykanay pa ih zakazah kalya paytuzina partretay a taksama Abrazanne Gospadava dlya carkvy ezuitay Rubens razam z Deadata del Monte taksama vyrashyy padryhtavac knigu pra italyanskuyu arhitekturu kab paznayomic z yoj flamandcay D del Monte rabiy abmery a Rubens padryhtavay 139 gravyurnyh listoy dlya dvuhtomnika Palacy Genui yaki zreshty ubachyy svet tolki y 1622 godze U verasni 1607 goda mastak vyarnuysya y Rym Zakaz dlya hrama K eza Nuova byy gatoy u lyutym 1608 goda ale y altary bylo nyaydala vyrashana asvyatlenne i publika navat ne magla razgledzec abrysy figur Davyalosya speshna perarablyac karcinu paystala navat ideya peranesci yae z palatna na kamen Arataryyancy taksama zakazali mastaku vyaliki tryptyh Da getaga chasu znervavalisya adnosiny z syamejstvam Ganzaga Filip Rubens pavedamlyay z Antverpena pra sur yoznae pagarshenne stanu ih maci yakoj bylo 72 gady yana pakutavala ad prystupay udushsha shto ne pakidala nadzej na akryyanne Kab pajsci sa sluzhby domu Ganzaga Piter Payl Rubens zvyarnuysya da ercgercaga Albrehta ale na prosbu Albrehta Vinchenca Ganzaga adkazay admovaj 28 kastrychnika 1608 goda skonchyyshy zakaz dlya arataryyancay Rubens samavolna pakinuy Rym U lisce A K ep ya yon pavedamlyay shto kali skonchyc spravy y Flandryi abavyazkova vernecca y Mantuyu i addasca y ruki Yago Svetnasci Yago aposhni italyanski list mae harakternuyu prypisku Salendo a cavallo Syadayuchy na kanya Bolsh yon nikoli ne vyartaysya y Italiyu U italyanski peryyad Rubens yashche ne dasyagnuy tvorchaj stalasci amal use krytyki zayaylyali shto yago italyanskaya tvorchasc ne calkam samastojnaya i adznachana mocnym uplyvam shablonay Balonskaj akademii Velizarnuyu chastku yago spadchyny italyanskaga peryyadu skladali zamalyoyki i kopii z antychnyh i suchasnyh yamu tvoray mastactva Da vyalikih suchasnikay asabista Rubens ne mey cikavasci i ne raspachynay sprob sustrecca y Ryme ni z Gvida Reni ni z Karavadzha ci Anibale Karachy Naadvarot stvarayuchy kopii tvoray yakiya prycyagnuli yago Rubens perasledavay dva zadanni Pershae yon pavyalichvay svayo prafesijnae majsterstva drugoe imknuysya stvaryc asabisty katalog tvoray mastactva rasseyanyh pa karaleyskih i pryvatnyh kalekcyyah u yakiya nayrad zmog by trapic iznoy Inshymi slovami yon ryhtavay dlya syabe zapas syuzhetay madelyay i tehnichnyh rashennyay U tastamence skladzenym perad smercyu yon pisay shto yago pracy prydaducca tamu sa spadchynnikay hto pojdze pa yago stupnyah Pry getym yon ne damagaysya navukovyh met i ne sprabavay stvaryc celasny katalog antychnaga i renesansavaga mastactva bo paturay svaim asabistym gustam Zakaznyya partrety genuezskaj arystakratyi stali etalonam barochnaga partreta i nadoyga vyznachyli razviccyo getaga zhanru y Italii Flandryi a potym i Francyi i Ispanii Rubens zmyashchay partretavanyh na nejtralnym fone ci perad drapiroykaj Sacyyalnae stanovishcha madeli zaysyody padkreslivalasya aksesuarami pilnaya yvaga nadavalasya kascyumu yaki vypisvaysya z asablivaj dbajnascyu Asnoynaj metaj mastaka rabilasya atachyc areolam malyavany tvar i padkreslic yago znachnasc Geta zh padkreslivalasya godnascyu zhestay pastavaj starannaj adpracoykaj drabnyutkih detalyay Yarkim prykladam takoj pracy z yaylyaysya partret markizy Veraniki Spinola Dorya Pa slovah N Grycaj u nyavarty yago pendzlya zhanr prydvornaga partreta mastak udyhnuy novae zhyccyo rashucha vyzvaliyshy yago ad harakternyh dlya manerysckaga mastactva myazhy XVI i XVII stagoddzyay kalyanasci lista zastylasci kampazicyj napruzhanaj zamknyonasci niby adgarodzhanyh ad realnaga svetu vyyay Rubens unyos u partret ruh i zhyccyo svabodu malyaynichaj formy i bagacce koleru uzbagaciy yago svaim pachuccyom vyalikaga stylyu uzmacniyshy znachenne fonu pejzazhnaga ci arhitekturnaga u padachy vyyavy uvogule zrabiy partret godnaj zadachaj pa sapraydnamu manumentalnaga mastactva Italyanskiya raboty RubensaPartret markizy Veraniki Spinola Dorya 1606 1607 masla palatno 225 138 sm Karlsrue Dzyarzhaynaya malyaynichaya galereya ru 1606 masla palatno 152 5 99 sm Vashyngton Nacyyanalnaya galereya mastactva Seneka 1600 1602 chornaya krejda 46 32 gl Sankt Pecyarburg Ermitazh Belvederskae tulava 1600 1608 alovak i chornaya krejda na papery 37 5 26 9 gl Antverpen Dom Rubensa Antverpenski peryyad 1608 1622 Prydvorny zhyvapisec Zhanicba Partret ercgercagini ru 1609 alej na dube 105 74 sm Vena Muzej gistoryi mastactvay Shlyah z Ryma y Antverpen zanyay u Rubensa 5 tydnyay Yashche napaydaroze yon atrymay vestki shto yago maci skanala 14 listapada Dabrayshysya do doma y snezhni yon pavesiy lya sklepa pamerlaj adnu z karcin pryznachanyh dlya K eza Nuova Dusheyny stan yago byy taki shto yon pazhaday na nekatory chas adasobicca y manastyry i perad gramadstvam paystay tolki y studzeni nastupnaga 1609 goda Pa ysyoj bachnasci yon zbiraysya vyarnucca y Italiyu 10 krasavika 1609 goda Rubens pisay Iaganu Faberu y Rym Ya dagetul ne vedayu yakoe prynyac rashenne ci zastacca na radzime ci nazayzhdy vyarnucca y Rym kudy myane zaprashayuc na samyh spryyalnyh umovah Filip Rubens zanyay pasadu antverpenskaga eshevena yakuyu nekali zajmay yago backa ale y syam i pastupova ssoyvalisya roli pershynstvo perajshlo da malodshaga z bratoy U listavanni zahaplenne Piteram pa vyraze M A Lekure dahodzila do dagodlivasci Menavita Filip uvyoy brata y najvyshejshae gramadstva Ispanskih Niderlanday Vyarshynyaj stala pakazvanne mastaka pry ercgercagskim dvary yakoe adbylosya myarkuyuchy pa dakumentah 8 zhniynya 1609 goda Gercag Albreht drenna yyaylyay sabe hto taki Rubens ale zakazay yamu svoj partret i partret a paslya vykanannya zakazu neadkladna prysvoiy yamu zvanne Pasvedchanne prydvornaga malyara Piter Payl Rubens atrymay 9 studzenya 1610 goda Musibyc lya carskaj pary paystala zhadanne ytrymac Rubensa pry dvary hoc yak i tamu aproch pensiyonu y yago kantrakce bylo prapisana prava atrymlivac ganarar za kozhnuyu skonchanuyu karcinu Byyshy chlenam Gildyi Sv Luki Rubens mey i sherag padatkovyh palyogak Najvazhnejshym zha dasyagnennem Rubensa M Lekure zvala toe shto yon zastaysya pracavac u Antverpene a ne y Bruseli Prychyny getaga plyamennik malyara taksama Filip Rubens vykladay nastupnym chynam Z boyazi yak by prydvornae zhyccyo yakoe neyprykmet zahaplyae kozhnaga chalaveka bez reshtki ne pashkodzila yago zanyatkam malyarstvam i ne perashkodzila yamu damagchysya y mastactve toj daskanalasci zdolnasc da yakoj yon u sabe adchuvay Pa M Lekure getae scvyardzhenne padhoplenae mnogimi biyografami mela patrebu y karektavanni Rubens arganichna pachuvaysya y prydvornym asyaroddzi i ymey zvyarnuc na syabe yvagu palitykay pershaj velichyni ale y yago byla inshaya sistema kashtoynascej U abmen na roblenyya im paslugi yon merkavay ne stolki ystac vyshej pa sacyyalnaj lesvicy kolki pashyryc svayu vyadomasc Yon ne bachyy niyakaj karysci y tym kab zrabicca yashche adnym bruselskim dvaraninam ih i bez yago hapala Yon meciy znachna vyshej na rolyu lepshaga flamandskaga a byc mozha i lepshaga eyrapejskaga mastaka Partret Izabely Brant Kalya 1610 alej pa dreve 96 70 sm adznachay shto ercgercagskaya para y dasloynym sense pryvyazala yago brata da syabe zalatymi lancugami Piteru Paylyu byy daravany zalaty lancug z partretam ercgercaga i yago zhonki koshtam u 300 flarynay Pershyya chasy mastak kvataravay u dome maci na vulicy Kuvan Praktychna adrazu pa vyartanni y gorad Rubens svataysya da svayoj susedki en plyamennicy zhonki brata Maryi de Mua Backam Izabely byy vyadomy gumanist yaki doygi chas zajmay post garadskoga sakratara paslyadoynik yaki taksama zajmaysya vydannem antychnyh klasikay Shlyub byy skladzeny z vyalikaj paspeshnascyu Zhanihu bylo 32 gady nyavesce 18 gadoy ih shlyub adbyysya 8 kastrychnika 1609 goda Paslya vyasellya maladyya pavodle zvychayu pasyalilisya y backoy zhonki u dzelavym kvartale Adzinym svedchannem ih vyasellya zastalasya lacinskaya epitalama Filipa Rubensa poynaya gullivyh neprystojnascyay pa vyraze E Mishelya i ne velmi vytanchanaya pa styli nl 1609 palatno masla 178 136 5 sm Staraya pinakateka Myunhen Yashche ranej 29 chervenya Rubens uvajshoy u sklad Tavarystva ramanistay kudy byy prynyaty pa rekamendacyi Yana Brejgelya Tavarystva yadnala niderlandskih mastakoy yakiya zdzejsnili vandravanne pa toj bok Alp Na svayo vyaselle Rubens napisay padvojny partret U bruzhmelevaj altancy Aytapartret z Izabelaj Brant Kampazicyya yago nadzvychaj strymanaya Rubens yaki syadzic na lave pad kustom bruzhmelyu zlyogku nahiliysya da pasadzhanaj poplech yago Izabely Brant yakaya spakojna paklala svayu ruku na ruku muzha Niyakaj perabolshanaj afektacyi pachuccyay usyo strymana i zasluzhana Rubens staranna prapracavay detali svajgo kascyuma asabliva purpuen rod kamzola z vysokim kaynyarom karychnevyya panchohi i tufli razam z daragim uboram zhonki kampazicyya blizkaya typovamu barochnamu partretu Galoynae adroznenne karanicca y naturalnasci i svabodze partretavanyh shto nadae syuzhetu lirychnasc Rubens shmat sil patraciy na peradachu vyrazay svajgo tvaru i zhonki Na dumku M Lebyadzyanskaga traktoyka Rubensam svayoj vyyavy napaminae rafaeleyski en Rubens namalyavay syabe glyadzyachym prama na gledacha tvar yago mae spakojnuyu godnasc Izabela Brant ledz zayvazhna ysmihaecca shto namyakae na pachucci radasci i shchascya Rakurs kampazicyi nezvychajny Rubens uzvyshaecca nad Izabelaj glyadach bachyc yago yak by z pazicyi znizu ygaru Figury zahavany y skladany momant ruhu i paypavaroce ale yany zluchany pamizh saboj agulnym avalam partretnaj kampazicyi Syam ya Partret Filipa Rubensa brata mastaka Kalya 1610 1611 masla pa dube 68 5 53 5 sm en Rubens byy stoenym uva ysim shto tychylasya yago pryvatnaga zhyccya ne zahavalasya yago listavanne z zhonkaj dzeci zgadvalisya velmi redka i tolki y kanteksce gumanitarnyh zacikaylenascyay Pra sapraydnyya pachucci mastaka da yago blizkih mozhna sudzic tolki pa shmatlikih grafichnyh i malyaynichyh partretah Adzinym chalavekam da yakoga Rubens mey absalyutny daver byy starejshy brat Filip Listy Pitera Paylya da yago ne zahavalisya ale zastalisya listy starejshaga brata malodshamu Z ih vynikae shto Filip hutka spascig mashtab geniya Rubensa malodshaga i ysyalyak imknuysya yamu dapamagac Paslya smerci Filipa y 1611 godze Piter Payl uladkavay yamu pyshnyya pahavanni prynyatyya y ih sacyyalnym kole yakiya abyshlisya y 133 flaryny Dlya paraynannya syam ya Filipa zhonka dvoe dzyacej i dvoe slugay vytrachali y god prykladna 400 flarynay U shlyube z Izabelaj Brant u Rubensa bylo troe dzyacej Dachka Klara Serena naradzilasya y 1611 godze i pamerla 12 gadovaj ad hvaroby Nezadoyga da smerci Rubens nakiday yae partret en u Rubensay naradziysya tolki praz 7 gadoy paslya zhanicby i byy nazvany y gonar najvyshejshaga patrona i hrosnaga backi ercgercaga Albrehta Musibyc yon byy lyubimym dzicyom bo adzinym z usih dzyacej Pitera Paylya yganaravaysya zgadvannya y listavanni Backa adday yago na vyhavanne manaham aygustyncam i musibyc mey na yago rahunak vyalikiya plany ru yon pisay shto 12 gadovy syn nyadrenna paspyavae y grechaskaj litaratury U celym lyos Alberta Rubensa bolsh napaminay lyos yago dzyadzki Filipa yon ne zahaplyaysya malyarstvam yak i yse astatniya nashchadki Rubensa zdzejsniy vandravanne y Italiyu y 1634 godze Zhanaty yon byy z dachkoj Deadata del Monte pershaga studenta svajgo backi Nezadoyga da smerci Pitera Paylya Rubensa Albert zanyay yago mesca y Taemnym savece y Bruseli Skanay yon u 1657 godze yago syn unuk Rubensa pamyor abkusany shalyonym sabakam Zastalosya nekalki palotnay z vyyavaj Alberta Trecyae dzicyo Niklas Rubens naradziysya y 1618 godze i taksama stay geroem partretay svajgo backi Nazvali yago taksama y gonar hrosnaga genuezskaga bankira Nikoly Palavichyni Niklas rana yganaravaysya dvaranskaga tytula i pamyor yashche ranej svajgo starejshaga brata va yzrosce 37 gadoy pakinuyshy semyaryh dzyacej Syamejnyya partrety RubensaPartret Izabely Brant Kalya 1624 goda palatno alej 86 62 sm Flarencyya Uficy Partret Klary Sereny Rubens palatno alej 37 27 sm Vaduc Lihtenshtejnskaya galereya Albert Rubens Kalya 1619 goda Aytapartret z synam Albertam Kopiya sa strachanaga aryginala Antverpen Dom Rubensa Majsternya Rubensa Asnoyny artykul Dom Rubensa U studzeni 1611 goda Rubens nabyy vyalikuyu plyacoyku na vulicy de Vaper Pabudova asabnyaka abyshlasya mastaku y 10 000 flarynay tolki yago fasad cyagnuysya na 36 m a yglybini plyacoyki byy sad pameram 24 na 48 metray U sadze rasli samyya razmaityya rasliny yakiya tolki Rubens zmog zdabyc i yon byy uprygozhany kopiyami antychnyh altanak prysvechanyh Geraklu Dyyanisu Cerery i Gonaru Uladkavanne doma pa gustah gaspadara zacyagnulasya da 1616 goda i zapatrabavala nemalyh vydatkay Gety dom suchasniki adnagalosna abvyascili samym prygozhym budynkam u goradze U gatychnym pa styli Antverpene asabnyak rabiy urazhanne palaca epohi Renesansu Majsternya zajmala palovu doma a y adzinym prastornym pamyashkanni zhyloj chastki galerei Rubens razmyasciy svayu kalekcyyu Na dumku M Lekure pabudova asabnyaka aznachala kanchatkovuyu admovu ad italyanskih planay a pamery doma namyakali i na kar ernyya ambicyi yago gaspadara Rubensu bylo 35 gadoy i yon veday shto i yak budze pisac a taksama veday yak budze zhyc Myarkuyuchy pa apisannyah plyamennika Filipa Rubensa Piter Payl vyoy u svaim pampeznym dome amal burzhuaznae zhyccyo Ustavay mastak u chatyry gadziny i ishoy da yutrani a dalej zajmaysya malyarstvam U toj chas kali yon pracavay nayomny deklamatar chytay yamu yslyh antychnyh klasikay najchascej Plutarha Cita Liviya abo Seneku Listy mastak najchascej dyktavay ne adryvayuchysya ad pendzlya U majsterni yon zvychajna zastavaysya da pyaci gadzin papaydni Pakutuyuchy padagraj Rubens abeday umerana a paslya ezhy zdzyajsnyay vyarhovy shpacyr yaki mog byc sumeshchany z dzelavymi vizitami pa goradze Paslya vyartannya yon vyacheray z abranymi syabrami Yon cyarpec ne mog zloyzhyvannya vina i abzhorstva yak i azartnyh gulnyay U liku yago syabroy yakiya yves chas navedvali dom byy burgamistr Antverpena Nikalas Rokaks dzyarzhayny sakratar Gevarts Baltazar Maretus kiraynik trecyaga pakalennya syam i vydaycoy a taksama navukoycy iezuity yakiya byvali y goradze Rubens uves chas listavaysya z yago bratam Valave i bibliyatekaram francuzskaga karalya fr Pry pabudove doma byla pradugledzhana asobnaya kupalnaya zala z verhnim asvyatlennem u yakoj razmyascili vyvezenyya z Italii skulptury i kamei Afarmlenne i arhitekturnae rashenne studyi adlyustroyvala sur yoznae staylenne Rubensa da svayoj pracy yakoga yon chakay ad zakazchykay madelej i navednikay Dlya pracy nad eskizami i grafikaj pryznachaysya asoby pakoj u im zha prymalisya naturshchyki Gety zh pakoj sluzhyy i asabistym kabinetam Dlya vuchnyay byla pryznachana asobaya studyya shto navat peravazhae pa pamery majsternyu samoga Rubensa Dlya pryyomu navedvalnikay byla pryznachana yashche adna zala aformlenaya y cyomnyh tonah Tamsama byli vystayleny gatovyya tvory gaspadara haty yakiya gosci magli aglyadac i z draylyanaga balkona U getaj zale ishla praca nad bujnamashtabnymi zakazami u pershuyu chargu dlya cerkvay Majsternya Rubensa yvajshla y gistoryyu mastactvay yak adna z samyh pradukcyjnyh i mashtabnyh yana stala centram mastackaga zhyccya Paydnyovyh Niderlanday Dom RubensaSad z altankaj Fasad doma z uvahodnaj arkaj Gascinaya Muzejnaya ratonda Prybytki i ganarary Rubens byy nadzvychaj pladavitym mastakom Kali pryznac shto z pad yago pendzlya vyjshli kalya 1300 karcin u tym liku giganckaga pameru ne lichachy amal 300 eskizay malyunkay i gravyur mozhna vylichyc shto za 41 god aktyynaj tvorchaj dzejnasci yon pisay u syarednim pa 60 karcin u god to bok 5 karcin u mesyac Adpavednymi byli i yago prybytki yon mog zarablyac da 100 guldenay u tydzen a za vyalikiya palotny atrymlivay ganarary ad 200 do 500 guldenay M Lekure adznachala shto Leanarda da Vinchy za ysyo zhyccyo stvaryy kalya 20 karcin a Vermer Delfcki 36 prytym ne praday nivodnaj Rubens ne havay kamercyjnaj skiravanasci svayoj tvorchasci i nadavay velizarnae znachenne materyyalnamu dabrabytu Yon paraynoyvay ulasnuyu tvorchasc z filasofskim kamenem Hadziy anekdot shto alhimik Brendel prapanavay Rubensu yklascisya y labaratoryyu dlya peratvarennya svincu y zolata pad palovu buduchyh prybytkay na shto mastak zayaviy shto yzho dayno znajshoy svoj en i shto nivodzin z vashyh sakretay ne kashtue stolki kolki maya palitra i pendzli Rubens klapaciysya pra svae aytarskiya pravy Znachnuyu chastku yago prybytku prynosila raspaysyudzhanne gravyur z varyyacyyami syuzhetay yago karcin yany adnachasna sluzhyli i reklamnymi praspektami Upershynyu padrablyac gravyury Rubensa stali y Respublicy Zluchanyh pravincyj tamsama byy i samy znachny rynak zbytu aryginalnyh estampay Z dapamogaj Pitera van Veena brata yago nastaynika i Dadli Karltana pasla Anglii y Gaaze Rubens 24 lyutaga 1620 goda atrymay pryvilej na 7 gadoy Pa getym prave padrobka gravyur Rubensa y Galandyi karalasya kanfiskacyyaj nakladu i shtrafam u 100 flarynay Ranej 3 lipenya 1619 goda Rubens atrymay analagichny pryvilej u Francyi terminam na 10 gadoy u yae atrymanni neacennuyu dapamogu zrabiy Gercag Brabanta 29 lipenya daravay analagichny pryvilej Rubensu na svayoj terytoryi a 16 studzenya 1620 goda yana byla pashyrana na yse Ispanskiya Niderlandy Ispanskae karaleystva daravala pryvilej Rubensu tolki y 1630 godze zato adrazu na 12 gadoy z pravam perahodu aytarskih pray spadchynnikam mastaka Shmatlikasc tvoray Rubensa pryvodzic da tago shto rubensaznaycam dalyoka ne zaysyody ydaecca prasachyc gistoryyu kozhnaga z ih Z dakumentay i listavannya atrymoyvaecca zazvychaj zdabyvac tolki finansavuyu infarmacyyu Rubens zaysyody skladay z zakazchykam damovu u yakoj abmaylyalasya zhadanaya suma pamer karciny i yae syuzhet Asabistyh dzyonnikay mastak ne vyoy yago listy ytrymlivayuc amal adnu dzelavuyu infarmacyyu U Italii kapiyuyuchy yzory svaih papyarednikay yon vyoy natatniki u yakih asensoyvay zakony anatomii i geametryi vypracoyvay asnovy ylasnaj estetyki U Niderlandah yon pakinuy getu praktyku tamu ne isnue pramyh svedchannyay yak Rubens razumey traktoyku tyh ci inshyh filasofskih pastulatay i religijnyh taemstvay chalavechyh pakut i inshaga Tehnika Rubensa Pavodle I Ya Prus zhyvapisu Rubensa ylascivaya asablivaya lyogkasc Perahody svyatla i cenyay ledz bachny prytym ceni lyogkiya i halodnyya pa tone Rubens vykarystoyvay bely gladki grunt i pa staroj niderlandskaj tradycyi pisay na paliravanaj doshcy dzyakuyuchy chamu nadavay koleru asablivuyu intensiynasc a malyaynichy plast utvaray gladkuyu emalevuyu paverhnyu Rubens nakladay farbu vadkimi prazrystymi plastami praz yakiya prasvechvay ton gruntu Koleravaya gama palitry Rubensa byla yznoylena y 1847 godze genckim mastakom Zh Rene Yana ne adroznivalasya bagaccem use karciny Rubensa byli napisany en zhoytaj vohraj en en ru i karychnevaj smaloj chasam vykarystoyvalasya kinavar i sazha Rubens ne vykarystoyvay gluhih cenyay perahody pamizh svyatlom i cenem ne rezkiya usyo artystychna abagulnena i pryvedzena y sveta koleravuyu garmoniyu Dlya Rubensa harakterna pismo doygimi hvalistymi mazkami yakiya iduc pa forme shto asabliva bachna pry vyyave pasmay valasoy napisanyh adnym ruham pendzlya Pavodle ru Rubens adzin z mastakoy yakoga varta ysprymac u aryginale a ne y repradukcyi Yago davoli gruznyya kampazicyi i gruznyya cely y aryginale takimi ne zdayucca yany vyglyadayuc lyogkimi takimi shto mayuc peynuyu gracyyu Vuchni i kalegi Antonis van Dejk Partret Izabely Brant Masla palatno 153 120 sm Vashyngton Nacyyanalnaya galereya Hutkae yzvyshenne Rubensa vyklikala peynuyu reynasc u mastackaj supolnasci Antverpena U pryvatnasci starejshyna Gildyi svyatoga Luki mastak maneryst Abraham Yansens 1575 1632 taksama yaki prapracavay try gady y Italii prapanavay Rubensu duel u ramkah yakoj mastakam treba bylo napisac pa karcine na adzin i toj zha syuzhet Rubens velmi tonka adhiliy svoj udzel u spabornictve pavedamiyshy shto yago pracy vystayleny y gramadskih i pryvatnyh shodah Italii i Ispanii i nishto ne zaminae Yansensu adpravicca tudy sa svaimi pracami i pavesic ih pobach Ahvotnikay pracavac u majsterni Rubensa akazalasya tak shmat shto y 1611 godze yon pisay Zhaku de Bi shto mnogiya ahvotniki vuchycca y yago zgadzhalisya chakac vakansiyu pa nekalki gadoy a za dva gady davyalosya admovic bolsh chym sotni spashukalnikay u tym liku svayakam samoga Rubensa i Izabely Brant Z majsterni Rubensa vyjshli Yakab Iordans Frans Snejders troe bratoy en Antonis van Dejk Aproch getyh mastakoy pershaj velichyni u Rubensa pracavali Erazm Kvelin starejshy en en en de Yan van Stok i mnogiya inshyya Kvelin paslya smerci nastaynika aficyjna yznachaliy yago majsternyu a van Egmant zrabiy kar eru y Francyi i byy adnym sa stvaralnikay Akademii zhyvapisu i razbyarstva Pachynayuchyh mastakoy Rubens nazyvay aspirantami kozhny z ih mey peynuyu specyyalizacyyu Aproch vuchnyay u Rubensa pracavali majstry yakih vykarystoyvali dlya malyavannya krayaviday figur koleray ci zhyvyol brygadny metad lichyysya narmalnym u mastackim svece Niderlanday da pachatku 1700 h gadoy Rubens adroznivay u tym liku i y vartasnym dachynenni karciny napisanyya vuchnyami u suaytarstve ci adnaasobna Za pracy calkam vykananyya samastojna yon padvojvay canu Naturalna shto adnosiny byli dalyokiya ad idylii kali veryc en Rubens navat zajzdrosciy Iordansu yak mastaku yaki ne sastupay yamu y majsterstve kalarystyki a va ymenni peradavac palkasc persanazhay navat perasyagay Frans Snejders cyagam 30 gadoy pisay dlya palotnay Rubensa zhyvyol kvetki i plady u tastamence vyalikaga flamandca Snejders byy pryznachany rasparadchykam yago mayomasci Partret syam i Yana Brejgelya malodshaga Alej pa dreve 125 1 95 2 sm en Najbolej burna sklalisya adnosiny Rubensa z van Dejkam yaki pravyoy u majsterni try gady U studyyu na vulicy de Vaper yon trapiy u 20 gadovym uzrosce kali yzho dva gady byy chlenam gildyi na pravah volnaga majstra Patron pryznavay yago vysoki talent i dazvalyay adchuvac syabe metram prykladam tolki yon byy dapushchany da chytannya italyanskih dzyonnikay Rubensa z apisannem yago yrazhannyay i tehnichnyh znahodak Van Dejku Rubens davyaray pisac zmenshanyya kopii karcin z yakih zdymalisya gravyury shto shyrylisya potym pa ysyoj Eyrope Adnak kali van Dejka zaprasili y Angliyu Rubens ne stay yago ytrymlivac Hadzili chutki shto yon zdoley vyklikac vyadomyya pachucci Izabele Brant Rasstalisya yany zreshty calkam mirna van Dejk padaryy bylomu patronu partret Izabely Brant Ecce Homo i Gefsimaniyu a Rubens addaryysya lepshym ispanskim zharabcom sa svaih stajnyay Admetnae mesca zajmali adnosiny Rubensa z Yanam Brejgelem malodshym geta byla svajgo rodu syabroyskaya yzaemadapamoga Svayu pershuyu supolnuyu pracu yany vykanali yashche da ad ezdu Rubensa y Italiyu y 1598 godze geta byla Bitva z amazonkami Paslya vyartannya Rubensa yany pracyagnuli supracoynictva prytym na dumku Ganny Voalet geta bylo suaytarstva vyklyuchnaga gatunku ne prosta pamizh mastakami roynymi pa statuse ale i pamizh zhyvapiscami chye stylyavyya shukanni byli skiravany y roznyya voblasci shmatfigurnyya i alegarychna gistarychnyya sceny y Rubensa i atmasfernyya efekty y pejzazhah i nacyurmortah u Brejgelya U listavanni zahavalisya vydatnyya yzory stylyu znosinay mastakoy kali Brejgel mog nazvac kalegu y lisce da milanskaga kardynala en moj sakratar Rubens Baramea znatok flamandskaga mastactva rabiy zakazy Brejgelyu y 1606 1621 gadah Prynamsi adzin nacyurmort z kolerami dlya Baramea Rubens i Brejgel vykanali supolna Tvorchaya supolnasc plyyna perajshla y asabistae Rubens pisay Yana Brejgelya z usyoj syam yoj i vykanay karcinu Apostal Pyotr z klyuchami dlya nadmagillya Pitera Brejgelya starejshaga y bruselskim sabory Notr Dam de la Shapel Izabela Brant stala hrosnaj maci dzyacej Yana Brejgelya yak i Rubens paslya zaychasnaga skonu Yana ad halery Rubens stay yago dushaprykazchykam Tvorchasc Rubensa 1610 h gadoy U pershae dzesyacigoddze y Antverpene majsternya Rubensa pracavala peravazhna pa zakazah manaskih ordenay garadskih ulad i drukarni Plantena Maretusa U pershyya dzesyac gadoy Rubens stvaryy kalya 200 palotnay peravazhna religijnaga zmestu ne lichachy neshmatlikih karcin mifalagichnaga zmestu i dvuh dzyasyatkay partretay Amal use getyya tvory adroznivalisya bujnymi pamerami bo sluzhyli dlya yprygozhannya cerkvay palacay i municypalnyh budynkay U 1609 godze Rubens i Yan Brejgel vykanali partret ercgercagskaj pary prytym Brejgel pisay krayavid na zadnim plane Styl Rubensa na pershym aficyjnym zakaze vyyaviysya tolki y yarka chyrvonaj drapiroycy shto adsyakae zadni plan i nadae glybinyu vyyave Zvychajnyya dlya yago starannaya prapracoyka karunak kaynyaroy faktury perlay shaykovyh nasoyki i palchatak zacisnutyh u ruce ercgercaga Karcina byla padpisana abodvuma mastakami U 1610 godze Nikalas Rakoks zakazay dlya garadskoj ratushy Paklanenne veshchunoy prytym uzho y 1612 godze karcina byla padorana Radryga Kalderonu grafu d Aliva Adnak novy etap u tvorchasci Rubensa akazaysya zluchany z zakazam igumena en pasyarednikam pry ygodze vystupiy filosaf i kalekcyyaner Karnelis van der Gest Gavorka ishla pra Pamyatayuchy pra nepryemny rymski dosved Rubens pracavay prosta y pamyashkanni carkvy shto dazvalyala ylichvac use asablivasci ysprymannya palatna Altarnyya pracy RubensaUznyasenne kryzha 1610 1611 alej pa dreve 460 340 sm Sabor Antverpenskaj Bozhaj Maci Zdymanne z kryzha 1612 alej pa dreve 420 310 sm Sabor Antverpenskaj Bozhaj Maci Zhyvapis Uznyasennya kryzha aznachala i mocny italyanski yplyy i pachatak vyzvalennya ad yago Krytyk E Framanten adznachay persh za ysyo yplyy stylyu Tyntareta z yago padkreslenaj teatralnascyu a taksama Mikelandzhela manumentalnasc figur i starannaya prapracoyka kozhnaj grupy cyaglic Kozhny persanazh na tryptyhu mae svoj nepaytorny haraktar yaki raskryty praz uzaemadzeyanne z astatnimi ydzelnikami kampazicyi U centralnaj chastcy tryptyha ruki Hrysta ne rasstayleny shyroka ybok yak patrabavalasya pa kanone ale vycyagnuty ygaru nad galavoj Tvar yago perakruchany prystupam bolyu palcy shchylna scisnuty use cyaglicy cela napruzhany Vysilki katay yakiya padymayuc kryzh rezkiya rakursy figur prapracoyka blikay svyatla i cenyay spryyayuc demanstracyi dramy shto ab yadnoyvae chalaveka i pryrodu U vernikay yakiya suzirayuc karcinu ne pavinna bylo zastacca niyakih sumnevay u mashtabe prynesenaj dzelya ih ahvyary Zreshty scvyardzhala shto y asnove Uznyasennya kryzha napruzhanaya sutychka lyudzej z cyazhkim kryzham yaki yany z vyalikimi vysilkami padymayuc razam z celam raskryzhavanaga Sprava tut ne y pakutah raskryzhavanaga a y vysilkah tyh hto kryzhuyuc Trypcih ru dlya garadskoga sabora Antverpena byy zakazany Rubensu y 1611 godze antverpenskaj gildyyaj stralkoy Tryptyhi byli tradycyjnyya dlya niderlandskaga mastactva adnak Rubens advazhna parushyy tradycyyu pa yakoj na bakavyh fortkah malyavalisya abo partrety zakazcay danataray abo padzei nepasredna zluchanyya z syuzhetam centralnaj chasci Mastak ab yadnay u ramkah adnago tvora try roznachasovyya padzei Na bakavyh fortkah pakazany sustrecha Maryi z Lizavetaj i Abrazanne Gospadava yakiya vyrashany y svyatochnyh tonah Evangelskiya geroi ybrany y elegantnyya ybory i vyglyadayuc yak sveckiya asoby geta padkreslivaecca i spaluchennem yarkih nasychanyh farbay Adnak prybranaya i svyatochnaya atmasfera getyh scen kantrastue z centralnaj chastkaj bo demanstrue tolki pralog da pakutnickaj smerci Zbavicelya Rubens ab yadnay sceny pachatku zhyccya i yae zyamnoga zavyarshennya Naadvarot u kalaryce centralnaj sceny peravazhayuc bely chorny i chyrvony tony Vykarystanaya intensiynaya svyatlacen vyyayna demanstrue zasvaenne karavadzhysckih pryyomay i byla abrana zusim svyadoma kab scena byla dobra bachna y prycemku sabora Kampazicyya centralnaj figury byla vykanana pad urazhannem antychnaj skulpturnaj grupy shto pakazvae Laakaona z synami a spadshaya dyyaganal ruk myortvaga Hrysta nadavala scene skonchanuyu bezvyhodnasc i tragizm Antverpenskiya pracy 1609 1611 gadoy demanstruyuc hutkuyu evalyucyyu Rubensa y tehnichnym dachynenni Asabliva geta zayvazhna y lisce dekaratyynyh drapirovak U pershyh pracah asabliva y karcine Paklanenne pastuhoy figury i ih adzenni pa paliravanaj kalyanasci bolsh napaminali skulptury skladki adzennya y akademichnaj manery byli pakladzeny slushnym paradkam ci navat malyavalisya takimi shto lyacyac pa vetry hoc geta ne agadvalasya syuzhetam U altarnyh pracah drapiroyki stali vyglyadac naturalna mastak navuchyysya peradavac ruh tkaniny y adpavednasci z naturalnymi ruhami chalaveka yaki nosic getu tkaninu Rubens lyubiy zacemneny zadni plan na yakim yarka malyavaysya plan pyaredni Vidac yon lichyy vartascyu karciny dastatak adlyustravanyh persanazhay Velizarny lik figur dazvalyay razmyashchac ih pa pryncype kantrastu prytym dzeyanni mastaka vybudoyvalisya pa pryncype teatralnaj mizansceny kampazicyi Rubensa dynamichnyya i zaysyody ytvarayuc adno celae Strashny sud zrynvanne praklyatyh Adk 20 11 15 1615 1616 alej pa dreve 606 460 sm Myunhen Staraya pinakateka Za pershae dzesyacigoddze samastojnaj pracy Rubens napisay sem karcin na syuzhet Raskryzhavannya pyac zdymannya z kryzha try uznyasennya kryzha pyac Svyatyh Syamejstvay shesc paklanennyay Nemaylyaci Hrystu veshchunoy i pastuhoy mnostva vyyay sv Francyska Hrysta z apostalami i mnostva inshyh religijnyh syuzhetay Use yany bez vyklyuchennya byli yhvaleny zakazchykami i cenzarami nyagledzyachy na shchyra mirskiya mastackiya rashenni M Lekure z ironiyaj pisala Pad pendzlem Pitera Payela ycyoki y Egipet nabyvayuc rysy vyaskovaj zhanravaj sceny Pryval Maryi i Iosifa napaminae syamejny piknik kali zakahanyya backi pryglyadayuc za dzicyom U paraynanni z lihamankavym ekstazam shchaslivyh vyalikapakutnikay Surbarana pamirayuchyya pravedniki Rubensa vyglyadayuc nadziva badzyorymi Yago duhoynae mastactva nachysta pazbaylena duhoynasci Rubens bez vagannyay vykarystoyvay u religijnyh syuzhetah agolenuyu naturu U karcine Vyaliki Strashny sud vycyagnutyya ruki i cely persanazhay utvarayuc nejkae padabenstva arki na vyarshyni yakoj Bog Cely ne asmuglyya yak bylo prynyata y italyanskim mastactve i ne malochna belyya yak u flamandskaj tradycyi a y ruzhovaj burshtynavaj i terakotavaj game Gvida Reni yashche y Italii kazay shto Rubens padmeshvae y svae farby kroy padkreslivayuchy nakolki realistychna toj navuchyysya malyavac chalavechae cela U mifalagichnyh i alegarychnyh karcinah geta tendencyya tolki yzmacnilasya prytym Rubens ne padzyalyay gumanistychnyh teoryj pra vyyavu chalavechaga cela Yago nyu pazbyty gistarychna vyhavaychaga ci metafizichnaga padtekstu u adnym z listoy Rubens razvazhay shto kali chalavek skladaecca z cela i kryvi to takim yago i varta malyavac Zhanr nyu y Rubensa i prablema partreta Try gracyi Kalya 1635 goda palatno alej 221 181 sm Madryd Prada Malyuyuchy chalavechyya figury Rubens raspracavay ulasny padyhod Muzhchyny na yago karcinah zaysyody mocna skladzeny navat velikamuchaniki status yakih bachny tolki pa blednasci skury Muzhchynskiya figury Rubensa zaysyody padcyagnuty shyrakaplechyya z razvitoj muskulaturaj ruk i nog Naadvarot zhanchyny adroznivayucca krajnyaj ryhlascyu formay U traktace Teoryya chalavechaj figury shto prypisvaecca Rubensu scvyardzhaecca shto bazavym elementam zhanochaj figury z yaylyaecca kola Sapraydy u zhanochyh vyyavah Rubensa y kola ypisany linii zhyvata scyognay i nazhnyh lytak pry getym dadzenae pravila ne dzejnichae pry vyyave grudzej M Lekure scvyardzhala shto stvaraecca yrazhanne shto pry pracy nad zhanochaj figuraj Rubens raz i nazayzhdy zabaraniy sabe vykarystoyvac vugal Svoeasablivasc zhanochyh vyyay Rubensa takaya shto en padkreslivay u svayoj managrafii pra galiznu y mastactve 1956 shto navat u asyaroddzi mastackih krytykay lichycca prykmetaj dobraga gustu krytykavac Rubensa yak mastaka yaki pisay tlustyh golyh bab i bolsh za toe uzhyvac vyznachenne vulgarny Dzesyacigoddzem paznej D Vedzhvud adznachay shto vidac Rubens lepsh chym yaki nebudz inshy mastak u gistoryi mastactva dasyagnuy majsterstva y vyyave zhyvoga cela Tolki Tycyyan z yago papyarednikay i Renuar z nastupnikay magli pryraynavacca da yago y vyyave zhanochyh formay Pavodle dumki K Klarka rubensayskae bagacce celu mozhna zrazumec tolki ylichvayuchy shto yon byy najvyalikshym religijnym mastakom svajgo chasu U yakasci prykladu yon pryvodziy karcinu Try gracyi adznachayuchy shto pyshnasc getyh figur ne shto inshae yak gimn padzyaki za bagacce zyamnyh dabrot yaki yvasablyae to zh shchyrae religijnae pachuccyo yakoe yvasablyayuc snapy pshanicy i kuchy garbuzoy yakiya yprygozhvayuc vyaskovuyu carkvu padchas svyata yradzhayu Zhanchyny Rubensa z yaylyayucca chastkaj pryrody i yyaylyayuc bolsh aptymistychny poglyad na pryrodu chym antychny Bolsh za toe u svetapoglyadze Rubensa vera Hrystovaga i syuzhet tryumfu svyatoj Prychasci byli calkam sumyashchalnyya z veraj u pryrodny paradak rechay i celasc usyoj svetabudovy Inshymi slovami svet mog byc spascignuty shlyaham persanifikacyi a chalavek adchuvay u sabe nepasrednae dachynenne da susvetnyh pracesay ru Kalya 1622 alej palatno 99 5 139 sm Ermitazh Rubensayskiya agolenyya cely byli vynikam velizarnaj analitychnaj pracy Piter Payl Rubens raspracavay metad yaki paslya yvajshoy u arsenal usih akademichnyh vuchylishchay zhyvapisu yon malyavay antychnyya statui i kapiyavay pracy papyarednikay pakul calkam ne zasvojvay ideal zavershanasci formy Dalej pracuyuchy z natury yon padnachalvay realnyya bachnyya formy kanonu zahavanamu y pamyaci Pa getaj prychyne dosyc skladana vyznachyc adkul zapazychany vyyavy Prykladam u palatne Venera Vakh i Areya pastava Arei zapazychana y pryselaj Afradyty Dedalsa a Venera napeyna uzyhodzic da Ledy Mikelandzhela Geta karcina z relefnaj prapracoykaj figur z yaylyaecca y Rubensa adnoj z samyh klasicysckih U barochnaj kampazicyi Persej vyzvalyae Andramedu sa shodu Ermitazha figura Andramedy yzyhodzic da adnoj z antychnyh statuj Venus Pudica Venery Cnatlivaj Pratatypam magchyma pasluzhyla kopiya en Praksicelya y zamalyoycy Rubensa shto zahavalasya tolki y kopii Pavodle K Klarka velich Rubensa mastaka vyyaylyalasya y tym shto yon razumey momant kali mozhna admovicca ad strogaga kanona klasichnaj formy D Vedzhvud na prykladze karciny Try gracyj taksama demanstravay yak Rubens transfarmavay standartnuyu formu i pastavu antychnyh skulptur u svaih ulasnyh metah Rubens yak i majstry epohi Renesansu imknuysya nadac figuram paynavazhkuyu materyyalnasc Mastaki Adradzhennya dlya getaga sprabavali realizavac zamknyonuyu formu shto mela idealnuyu zakonchanasc sfery ci cylindra Rubens damagaysya analagichnaga efektu z dapamogaj perakryvayuchyh adna adnu linij i lepki zaklyuchanyh u ih form K Klark pisay Navat kali b yon ne mey naturalnaj cyagi da toystyh zhanchyn yon lichyy by skladki pyshnaga cela patrebnymi dlya lepki formy Rubens vyyaylyay ruh u marshchynkah i skladkah nacyagnutaj ci paslablenaj skury Asablivascyu Rubensa asoby i Rubensa mastaka byla yago nyalyubasc da partretay Kali yon zgadzhaysya na zakaz to yamu paziravali neadmenna pradstayniki najvyshejshaj arystakratyi yak geta bylo y Genui sa Spinola i Dorya a taksama gercagam Brabanta i antverpenskimi burzhua Zazvychaj partret byy tolki pachatkam vyalikaga zakazu prykladam dlya yprygozhannya palaca ci nadmagillya Zgadzhayuchysya pisac partret Rubens ne havay shto robic vyalikuyu lasku Paradoksam na getym fone z yaylyaecca toe shto y syuzhetnyh palotnah shto stvarayucca brygadnym metadam u yago majsterni Rubens addavay peravagu pisac menavita tvary Grafichnyya i malyaynichyya partrety svayakoy ci lyudzej yakiya vyklikali simpatyyu shmatlikiya y rubensayskaj spadchyne Prykladam buduchuyu ceshchu svajgo syna Susannu Foyrmen Rubens pachynayuchy z 1620 goda pisay shesc razoy navat chascej chym zhonku K Klark pisay shto pytanne pra partret yashche bolsh uskladnyaecca pry pracy y zhanry nyu U lyuboj kancepcyi galizny vyrashalnym z yaylyaecca haraktar galavy shto vyanchae cela shto spravyadliva navat dlya klasichnyh statuj u yakih vyraz tvaray zvedzeny da minimumu U vypadku z agolenaj figuraj tvar zastaecca padnachalenym elementam celaga ale ne pavinny zastacca nezayvazhanym Dlya Rubensa yak i dlya kozhnaga bujnaga majstra vyhadam z yaylyalasya stvarenne typu i dlya vyyavy zhanochaga golaga cela yon zrabiy toe zh shto Mikelandzhela dlya muzhchynskaga Pavodle K Klarka yon getak poyna realizavay vyraznyya magchymasci zhanochaj galizny shto na pracyagu ysyago nastupnaga stagoddzya mastaki yakiya ne z yaylyalisya rabami akademizmu glyadzeli na yago vachami Rubensa malyuyuchy pyshnyya cely zhamchuzhnaga koleru Asabliva geta tychylasya francuzskaga mastactva prytym rubensayskae pachuccyo koleru i faktury skury bylo realizavana y tvorchasci Antuana Vato a raspracavany Rubensam typ znajshoy adlyustravanne y pracah Bushe i Fraganara Cnatlivy Rubens nikoli ne pracavay z agolenymi naturshchycami y syabe y majsterni i z natury pisay tolki tvary Pamizh budovaj cel i vyrazam tvaray na yago karcinah isnuyuc vyadomyya paraleli yakiya mozhna vytlumachyc tolki pracaj uyaylennya majstra Zhanr nyu y tvorchasci RubensaYupiter i Kalista Kalya 1613 goda palatno alej 306 202 sm Muzei Kaselya Venera perad lyusterkam Kalya 1612 1615 goda alej pa dreve 124 98 sm Kalekcyya Lihtenshtejnay ru Kalya 1617 1618 goda palatno alej 224 211 sm Myunhen Staraya pinakateka Venera Kupidon Vakh i Cerera Kalya 1612 1613 goda palatno alej 141 200 sm Muzei Kaselya Rubens intelektual Chatyry filosafy Gema Tyberyya adkrytaya Klodam Nikala de Pejreskam u 1620 godze U 1621 godze yon prapanavay Rubensu rasshyfravac yae syuzhet Palatno alej 100 82 6 sm Oksfard Muzej Eshmala Rubens yak i yse yago suchasniki lichyy nedasyagalnym uzoram antychnuyu starazhytnasc Svabodna valodayuchy lacinaj yon usyo zhyccyo addavay peravagu chytac knigi na getaj move prytym ne tolki rymskih klasikay ale i lacinskiya peraklady starazhytnagrechaskih pismennikay i filosafay a taksama sur yoznuyu maralnuyu i filasofskuyu litaraturu svajgo chasu yakaya taksama vydavalasya na lacinskaj move U listavanni Rubensa shmat lacinskih cytat prytym yak dakladnyh pa pamyaci getak i ylasnyh afaryzmay Najchascej yon cytavay satyry Yuvenala paemy Vergiliya i pracy Plutarha i Tacyta Yon cikaviysya lacinskaj litaraturaj prafesijna u listavanni zahavalisya yago razvagi pra rukapisnyya kopii nevyadomyh ci yashche ne apublikavanyh tvoray starazhytnyh aytaray Rubens svabodna pisay na lacine vykarystoyvayuchy yae abo dlya abmerkavannya prablem filasofii i vysokaj palityki abo naadvarot dlya shyfravannya vykazay ne pryznachanyh dlya chuzhyh Listy dzyarzhaynamu sakrataru Gevartsu z Ispanii napisany na makaranichnaj sumesi en i lacinskaj moy prytym dzelavyya i pobytavyya pytanni abmyarkoyvayucca na niderlandskaj a navukovyya i palitychnyya na lacine uluchayuchy pasazhy pra nyanavisc ispancay da ru Rubens vydatna razbiraysya y mastactve i gistoryi materyyalnaj kultury i y getaj voblasci vyluchaysya navat u kole svaih syabroy navukoycay Asablivaj yago lyuboyyu karystalisya gemy i manety prytym adnu antychnuyu gemu yon ne zmog pradac razam z kalekcyyaj en getak yon da yae pryvyazaysya U vachah Rubensa i yago atachennya antychnasc byla epohaj najvyshejshaga roskvitu cyvilizacyi z yakoj treba suvymyaracca i perajmac yoj Naturalna shto antychnasc sluzhyla Rubensu krynicaj uzoray asobnyh matyvay i kampazicyjnyh pryyomay Z antychnasci zapazychany dva pastayannyya syuzhety zhyvapisu Rubensa vakhanalii i tryumf paslya boyu yakiya simvalizavali dlya yago dva yzaemadapaynyalnyya baki byccya pryrodny i yznyosla chalavechy Suvyaz z antychnascyu vyyaylyalasya ne tolki y ladze mastackaj dumki Rubensa ale i y mnostve peynyh detalyay Yamu byli vydatna vyadomy formy antychnaj arhitektury arnamentay nachynnya adzennya i inshaga Nikala de Pejresk zahaplyaysya dakladnascyu vyyay sandalyay rymskih saldatay dlya seryi shpaler pra vychyny imperatara Kanstancina U listavanni Rubensa yosc shmatstaronkavyya pasazhy pra formy i sposaby yzhyvannya antychnyh trynozhnikay vyyavy na antychnaj srebnaj lyzhcy i inshaga Yago glyadzelnaya pamyac ne sastupala pamyaci na teksty Razam z tym da nezadavalnennya krytykay klasicystay Rubens svabodna zvyartaysya sa spadchynaj antychnasci i ne prytrymlivaysya arhealagichnaj dakladnasci Yago antychnyya geroi i rannehrysciyanskiya pakutniki apranuty y shoyk i aksamit pa suchasnaj yamu modze Geta adkazvala estetychnym patrebam samaga Rubensa yaki ne hacey ahvyaravac raznastajnascyu figur i kalarystychnyh paraynannyay U lisce da Francyska Yuniya ad 1 zhniynya 1637 goda Rubens paraynoyvay sprobu prytrymlivacca antychnaga zhyvapisu vysilkam Arfeya zlavic cen Eyrydyki i napaminay shto beruchy za yzor antychnyya statui varta yves chas pomnic pra adroznenne mastackaj movy malyarstva i skulptury Chatyry filosafy 1611 alej pa dreve 167 143 sm Flarencyya Palacca Pici Krynicaj navukovyh i estetychnyh uyaylennyay dlya mastaka bylo i kola vyadomaga navukoyca u yaki yvahodziy yago brat Filip Rubens Sam Piter Payl taksama byy dobra znayomy z filasofiyaj en ale y toj zha chas mabyc yamu byla blizkaya erazmayskaya vyyava razumnaga i dabradzejnaga hrysciyanskaga vayara Getyya matyvy akazalisya vyyayleny y partrece vyadomym pad nazvaj Chatyry filosafy Partret ne datavany ale zvychajna yago lichac daninaj pamyaci bratu Filipu yaki skanay 8 zhniynya 1611 goda i Yustu Lipsiyu pamerlamu 23 sakavika 1606 goda kali braty Rubensy byli yashche y Italii Adpavedna filosaf byy zmeshchany y samy centr kampazicyi a na yago aposhnyuyu navukovuyu pracu namyakay byust Seneki Vykanaycam aposhnyaj voli Lipsiya byy yashche adzin yago ylyubyony vuchan Yan Vaveryj pakazany y profil u pravaj chastcy karciny Simvalichny sens karciny raskryvaysya y troh knigah shto lyazhac perad adlyustravanymi Lipsij pakazvae na nejki pasazh u chacvyortym raskrytym tome Magchyma geta pracy Seneki Filip Rubens trymae pyaro gatovy zapisvac a Vaveryj adkryvae yashche adnu knigu Use troe apranuty y strogiya cyomnyya kascyumy shto padkreslivayuc ih status Lipsiya vyluchae futravy kayner potym ahvyaravany na altar sabora Notr Dam u Hale Aproch peralichanyh na palatne zahavany aytapartret yago aytara asobna ad navukovyh zleva i sprava ynize lyubimy sabaka Lipsiya pa myanushcy Mops Na zadnim plane y akne bachny krayavid Kalony shto atachayuc akno padobnyya na zahavanyya na Palacinskim uzgorku y Ryme i adsylayuc da porcika stoi yaki peraklikaecca z partretnym byustam Seneki Kampazicyya karciny shmatplanavaya i mozha byc prachytana roznymi sposabami Pershae yana pabudavana na simetrychnym razmyashchenni bratoy Rubensay z levaga krayu karciny i supracpastaylenyh getaj grupe Lipsiya i Vaveryya sprava Z inshaga boku Vaveryj Lipsij i Filip Rubens adlyustravany kampaktna a Piter Payl Rubens i Seneka zleva i sprava razmeshchany vyshej grupy navukoycay na drugim plane ale yporaven z galavoj Lipsiya Nareshce isnue i trecyaya dyyaganalnaya vos kampazicyi utvoranaya kalonami y akne i dvuma zachynenymi knigami na stale Adlyustravany na karcine byust Seneki nalezhay mastaku i byy skarystany y nekalkih karcinah i gravyurah U peravydanni lipsieva shodu prac Seneki 1615 goda ilyustracyi byli graviravany pa eskizah Rubensa a y pradmove yon byy nazvany Apelesam nashyh dzyon chyya tvorchasc sluzhyc godnaj epitafiyaj i Seneku i Lipsiyu Mark Morford paraynoyvay Chatyroh filosafay z paduyanskim Aytapartretam z syabrami 1606 goda prysvechanym smerci Lipsiya y tym zha godze Centr kampazicyi nachnoga aytapartreta ytvarae tryyada tvaray Vaveryya i bratoy Rubensay tady yak profil Lipsiya ssunuty da samaga krayu sluzhyc yak by geniem havalnikam usyoj grupy yakoj mae byc prytrymlivacca staichnaj filasofii bez nastaynika U Chatyroh filosafah Piter Payl Rubens namalyavay syabe asobna napeyna abaznachayuchy patrebu pracyagvac zhyccyo yzho bez brata i yago staicyzmu Rubens i animalistyka Palyavanne na lvoy Kalya 1621 alej palatno 249 377 sm Myunhen Staraya pinakateka Z 1610 pa 1620 god na zakaz antverpenskih absharnikay Rubens vykanay kalya dzesyaci karcin na palyaynichyya syuzhety na lichachy karcin z ilvami religijnaya vyyava apekuna palyaynichyh sv Guberta Dyyanu na palyavanni i padobnae Realizm getyh scen zasnoyvaysya na glybokim vyvuchenni natury i zaalogii u spise knig zakazanyh mastakom u vydavectve Plantena Maretusa lichycca nekalki admyslovyh prac Zamalyoykami zhyvyol yon zajmaysya y zvyaryncy gercaga Ganzaga a kapiyuyuchy y Ryme antychnyya sarkafagi ne prapuskay syuzhet pra palyavanne na kalidonskaga zvera Skapiyavay yon i galavu en Isnue anekdot pavodle yakoga Rubens pracuyuchy nad karcinaj Palyavanne na lvoy zaprasiy u majsternyu ytajmavalnika z yago gaduncom i byy tak zahopleny gledzishcham raskrytaj pashchy shto znoy i znoy prymushay utajmavalnika razahvochvac ilva Geta stala prychynaj tago shto y Bruge ley utajmavalnika zzhor Baroka Flamandskaya Sikscina M Lekure stavila sabe pytanne ci mozhna lichyc Rubensa mastakom baroka i pryznavala shto getae panyacce shto nasilu paddaecca chasovamu i prastoravamu vyznachennyu udala demanstrue yago dvaistasc Roskvit tvorchasci Rubensa davyoysya na pik razviccya baroka Pavodle I E Prus yon byy adnym sa stvaralnikay getaga stylyu i yago najbujnejshym pradstaynikom ale y mnogih adnosinah yago tvorchae kreda radnila yago z Adradzhennem U pershuyu chargu geta stavilasya da svetaysprymannya Baroka razglyadaecca M Lekure yak mastactva svetu shto straciy svayu nepahisnasc Adkryccyo Novaga Svetu i byaskoncasci Susvetu vyklikala da zhyccya mnostva novyh veravannyay i perad chalavekam XVII stagoddzya ystala patreba peraasensavannya kasmalogii Adgetul lyuboy epohi da mnozhnasci elementay i naglyadnasci kahanne da arnamentalnasci i publichnaj pyshnasci Rubens pa ranejshamu ysprymay svet yak usyoahopnae adzinstva centram svetabudovy dlya yago z yaylyaysya chalavek yakoga kiravalasya slavic usimi magchymymi sposabami Fasad antverpenskaj Karolus Boraymeskerk Pra dvaistasc baroka i tvorchasci Rubensa pisay ru Yon zvay Rubensa samym mifalagichnym z zhyvapiscay svajgo stagoddzya bo mif u yago realizuecca yak naturalnaya forma pershaga zhycceadchuvannya U svaim mifalagichnym pachatku yon perasyagay mastakoy ne tolki Adradzhennya ale navat samoj antychnasci bo antychnae mastactva ne vedae getak adkrytaga i getak magutnaga naporu zhyccyovaga instynktu yaki my znahodzim u tvorah Rubensa u stvarennyah klasichnaj Grecyi pryrodna arganichnyya elementy znahodzilisya y abavyazkovaj raynavaze z faktarami yakiya yparadkavali Padobnaya daminanta styhijna pryrodnaga pachala y svetaysprymanni Rubensa i blizkih da yago zhyvapiscay flamandskaj shkoly va ymovah takoj skladanaj i refleksuyuchaj epohi yak XVII stagoddze vyglyadae nechakanaj lt gt U adroznenne ad ambivalentnaj struktury barochnaj vyyavy y italyanskim mastactve zasnavanaga na sayuze i adnachasna na antyteze dzvyuh substancyj materyi i duhu duhoyny pachatak rubensayskih vyyay usprymaecca ne yak samastojnaya substancyya supracpastaylenaya substancyi materyyalnaj a yak naturalnae sparadzhenne i razviccyo adnago gruntu azhyvatvoranaj i tym samym aduhoylenaj materyi Dualistychnaj antynomii supracstaylyaecca sapraydny vobrazny en Kali adlichvac styl baroka ad rymskih zbudavannyay Ordena Ezuitay to gistarychna pra svayu prynalezhnasc da getaga stylyu Rubens abvyasciy u 1620 godze kali prynyay zakaz u ezuitay na afarmlenne fasada i ynutranaga ybrannya cerkvy sv Ignata cyaper prysvechanaj sv Karlu Baramea Zakaz byy grandyyozny pa mashtabe i velmi cvyordy pa terminah kantrakt byy padpisany 20 sakavika 1620 goda a pracy byli zdadzeny pad kanec tago zh goda Rubens stayay pamizh Mikelandzhela Buanaroci i Dzhavani Larenca Bernini yak mastak svayoj epohi yaki zmog ab yadnac u svaim mastactve zhyvapisu skulpturu i arhitekturu U majsterni Rubensa byli napisany 39 palotnay zrobleny rysunki i madeli fasada i ynutranaga skulpturnaga ybrannya U lipeni 1718 goda carkva zgarela i ad zhyvapisu mastaka ne zastalosya i sledu za vynyatkam neshmatlikih papyarednih eskizay i nakiday Z getyh aposhnih vynikae shto Rubens zadumay zbudavanne yak flamandskuyu Sikscinu yak i y Vatykane kozhnae z 39 palotnay bylo ypisana y asobny zbor Ezuity getym perasledavali zusim peynuyu metu Rubensu byla zakazana en u yakoj chargavalisya starazapavetnyya i novazapavetnyya syuzhety Mastak mog realizavac grandyyoznyya pamknenni kali yamu davodzilasya budavac kampazicyi i figury tak kab verniki magli bachyc ih zdalyoku y slushnym rakurse Fasadnyya skulptury taksama lyapilisya pa madelyah Rubensa Rubensu zh nalezhala ideya trohchastkavaga dzyalennya fasada uzroyni yakoga z yadnany en tak zha yak i y rymskaj carkve Il Dzhezu Belamarmurovae rashenne fasada simvalizavay be x old yaki spusciysya na zyamlyu Mastak dyplamat 1622 1630 Tablica 33 z knigi Rubensa Palazzi di Genova Zhyccyo Rubensa napachatku 1620 h gadoy Finansavy i reputacyjny roskvit Rubensa mog byc pastayleny pad pytanne y 1621 1622 gadah kali y Niderlandah skonchylasya en a y susednyaj Germanii pachalasya Tryccacigadovaya vajna Zreshty zvonku y zhycci Rubensa mala shto zmyanilasya yon shmat chasu pravodziy za zakazami y majsterni prymay za abedam antverpenskih burzhua starshynyavay u Tavarystve ramanistay Pa subotah i nyadzelyah yon vykonvay zakazy drukarni Plantena Maretusa malyavay frantyspisy afarmlyay tytulnyya listy i stvaray ilyustracyi Ne grebavay yon i zakazami ad skulptaray u pryvatnasci Lukas Fajderbe yse svae statui stvaryy pa eskizah i madelyah Rubensa Piter Payl supracoynichay z syamejstvam vytvorcay klavesinay Rukertay stvaray eskizy dyvanoy i gabelenay dlya kupca Sveertsa U 1622 godze Rubens apublikavay albom Palacy Genui y dvuh tamah pershy z yakih byy prysvechany antychnasci drugoj yago chasu Kniga yluchala 139 ustaynyh tablic z ilyustracyyami vykananymi na asnove malyunkay i abmeray Rubensa i Deadata del Monte 15 gadovaj daynasci Prychyny pa yakih mastak abray gandlyovuyu Genuyu a ne Rym Flarencyyu ci Venecyyu lyazhali na paverhni Vyhadzec z kupeckaga Antverpena y pradmove da knigi pisay shto adday peravagu genuezskim damam bolsh prydatnym dlya zvychajnyh syamejstvay chym dlya dvara valadarnaga knyazya U nejkim sense Rubens getym vydannem stvaray sabe pracu na buduchynyu Zavuchy gatychny styl varvarskim yon agitavay bagatyh niderlandcay budavac damy z prastornymi holami i yshodami a vyalikiya pamery altaroy u novamanernyh cerkvah kesonnyya zvody i prastornyya mizhakonni magli byc yak najlepsh zapoyneny karcinami z yago majsterni Rubens zhyva pracyagvay cikavicca ne tolki tearetychnaj navukaj ale i prykladnoj Syarod yago surazmoycay i karespandentay byli Guga Grocyj i prytym mayuchy znosiny z aposhnim Rubens zacikaviysya ne tolki optykaj ale i prablemaj be x old Kab zrabic takuyu pryladu yamu navat davyalosya nanyac brabanckaga manetnyh spray majstra Zhana de Manfora Myarkuyuchy pa apisannyah prylada bolsh napaminala termometr i byla apisana y knize pa dasledavanni atmasfery U gumanitarnaj voblasci yon usyo bolsh i bolsh cikaviysya syarednyavechnaj i suchasnaj yamu francuzskaj gistoryyaj u tym liku Hronikami ru navat vypisay sabe memuary Asata pasyarednika zvarotu Genryha IV u katalickuyu veru i zbiray dakumenty pra valadaranni getaga karalya i yago spadchynnika Lyudovika XIII Yon taksama vypisay sabe kopii edyktay shto zabaranyali dueli i sachyy za hodam pracesu nad arystakratami yakiya parushyli getu zabaronu Rubens byy adnym z padpisantay gazet yakiya tolki shto z yavilisya u tym liku Rejnskaj gazety i Italyanskih hronik aposhniya yon navazhna rekamendavay usim svaim znayomym a taksama perasylay Pejresku Sapraydnym zapalam Rubensa bylo kalekcyyanavanne pradmetay mastactva yakim yon zahapiysya yashche y Italii Asabliva yago cikavili manety i medali a taksama gemy yakiya byli krynicami detalyay religijnyh i pobytavyh zvychayah antychnasci i neacennym dapamozhnikam pa hranalogii Yashche y 1618 1619 gadah Rubens vyoy listavanne z anglijskim dzyarzhaynym dzeyacham i mastakom amataram en Yago kalekcyyu antykay Rubens acaniy u 6850 zalatyh flarynay i prapanavay aplacic ih 12 uyu svaimi karcinami pryhilnikam yakih byy Karltan Ugoda byla zdzejsnena i mastak stay uladalnikam 21 bujnaj 8 dzicyachyh i 4 pasavyh skulptur 57 byustay 17 pastamentay 5 urnay 5 barelefay i naboru inshyh pradmetay Yany byli razmeshchany y yago hatnyaj ratondze z paradkam i simetryyaj Cikavasc da spray francuzskaga dvara i patreby kalekcyyanavannya pastupova pryvyali Rubensa da vykanannya mastacka palitychnyh zakazay Galereya Maryi Medychy Asnoyny artykul Partret Maryi Medychy Kalya 1622 palatno masla 130 112 gl Prada U 1621 godze zamiryyshysya sa svaim synam Lyudovikam XIII karaleva maci Maryya Medychy prynyala rashenne yprygozhyc svayu rezidencyyu Lyuksemburgski palac Dlya vykanannya 24 karcin byy zaproshany menavita Rubens Geta adbylosya peradusim z za tago shto najbujnejshyya francuzskiya zhyvapiscy Pusen i Laren znahodzilisya y tym godze y Ryme a italyancy Gvida Reni ci Dzhavani Francheska Gverchyna ne zbiralisya pakidac Italii Karaleva zhadala yladkavac galereyu slavy nakshtalt stvoranaj nekali Dzhordzha Vazary y flarentyjskim Palacca Vek yo Da tago chasu Rubens paspey vykanac dlya francuzskaga dvara seryyu gabelenay yakiya slavyac Kanstancina Vyalikaga Magchyma zgulyali svayu rolyu syabroyskiya suvyazi Maryi Medychy z ercgercaginyaj Isabel Klaraj Yaygeniyaj Peragavory z mastakom pachalisya y 1621 godze u listapadze zgodu day karaleyski intendant Ryshelyo i 23 snezhnya Nikala de Pejresk pisay Rubensu pra yago zaprashenne y Paryzh Kanstancyj pryznachae Kanstancina svaim peraemnikam Eskiz dlya seryi shpaler en 1622 alej pa dreve 61 53 4 sm Sidnej Mastackaya galereya Novaga Paydnyovaga Uelsa U stalicu Francyi Rubens prybyy u studzeni 1622 goda Padchas peragavoray z karalevaj Ryshelyo i skarbnikam abatam de Sent Ambruazam byli vyznachany syuzhety 15 pershyh palotnay Perad mastakom bylo pastaylena najskladanejshae zadanne stvarennya vakol karalevy suchasnaga mifa va ymovah adsutnasci y yae zhycci yarkih pazityynyh syuzhetay a taksama z prychyny velmi napruzhanyh adnosin pamizh karalevaj maci karalyom i kardynalam Ryshelyo Rubensu akazalasya chuzhym prydvornae asyaroddze i paryzhski lad zhyccya i yon pakinuy gorad 4 sakavika U gety peryyad adbylosya znayomstva z Pejreskam Bujnym pospeham stala padpisanne kantrakta na 20 000 ru u yakim byy zgadany artykul shto navat u vypadku smerci zakazchyka budze splachana yzho vykananaya chastka zakazu Pracu Rubens adday peravagu vykonvac u Antverpene ale vyoy intensiynae listavanne uzgadnyayuchy yse detali Da 19 maya 1622 goda byla gatova kancepcyya hutkaj pracy shto vyklikala mocnuyu nezadavolenasc u mastackim svece Paryzha byla navat zapushchana chutka pra smerc Rubensa yakuyu yon asprechvay asabista Chutka mela realny grunt razdrazhnyony patrabavalnascyu majstra gravyor ru nakinuysya na Rubensa z kachargoj Neyzabave ad Rubensa zapatrabavali vyslac eskizy karcin dlya aznayamlennya shto yago abrazila yak prykmeta nedaveru da yago majsterstva vykonvac getu vymogu yon ne zbiraysya Pejresk tady zayvazhyy shto kardony moguc trapic u ruki zajzdrosnikay yakiya zdymuc z ih kopii Yak apynulasya paznej inicyyataram getaj gistoryi byy skarbnik abat de Sent Ambruaz yaki hacey zajmec nekatoryya rechy Rubensa dlya svayoj kalekcyi U listapadze 1622 goda y Antverpene pachalasya epidemiya chumy ale Rubens nyayhilna pracavay nad zakazam Da studzenya 1623 goda praca nad galereyaj karcin byla praktychna zavershana Mastak zapatrabavay padryhtavac dlya yago dva pakoi y Lyuksemburgskim palacy i ryhtavaysya pradstavic karciny y Paryzhy Pejresk u lisce ad 10 maya 1623 goda rekamendavay Rubensu raspachac sherag dyplamatychnyh krokay u pryvatnasci padaryc karcinu Ryshelyo Da tago chasu gatovyya palotny yon pradstaviy u Bruseli yany velmi spadabalisya ercgercagini 24 maya Rubens prybyy u Paryzh z saboj yon pryvyoz yashche 9 karcin i kalekcyyu medalyoy gercaga na realizacyyu Karalyova i gercag Ryshelyo dabralisya do Rubensa tolki y syaredzine chervenya pa pavedamlenni Razhe de Pilya karaleva byla zacharavana karcinami i manerami Rubensa a kardynal z zahaplennem glyadzey na palotny i niyak ne mog imi naceshycca Adnak krytyki abrynulisya na kardony dlya zvinavaciyshy Rubensa y parushenni anatomii u roynaapostalnaga imperatara niby nogi byli pakazany kryvymi Mastak vyarnuysya damoy u samym kancy chervenya i abvyasciy shto dlya skanchennya cykla spatrebicca paytara mesyaca Adnak u nastupny raz yago zaprasili y Paryzh tolki 4 lyutaga 1625 goda Novae padarozhzha y Paryzh apynulasya nyaydalaj U goradze svyatkavaysya zavochny shlyub pryncesy Genryety z anglijskim karalyom pradstaynikom zhaniha byy gercag Bekingem 13 maya 1625 goda pamost na yakim bylo mesca Rubensa abvaliysya ale mastak uhapiysya za belku i ne pacyarpey Neyzabave padchas prymerki abutku shavec pashkodziy Rubensu nagu i yon ne mog perasoyvacca cyagam 10 dzyon Rubens chakay drugi zakaz merkavalasya stvaryc parnuyu galereyu karcin z zhyccya Genryha IV ale karaleva cyagnula chas u dadatak ganarar za skonchany zakaz getak i ne pastupay Pavodle dumki D Vedzhvuda prychynaj byli padazrenni Ryshelyo shto Rubens byy ispanskim agentam Mastak u listah zhaliysya shto francuzski dvor yago zmaryy Adzinaj ucehaj bylo toe shto yago dapuscili da kalekcyj Fantenblo i yon zmog znyac kopii z palotnay Prymatycha i Dzhulia Ramana 11 chervenya Piter Payl Rubens prybyy u Brusel i na nastupny dzen u rodny Antverpen Karciny z Galerei Maryi MedychyTryumf Genryha IV Palatno alej 394 727 sm Luyr Navuchanne Maryi Medychy Palatno alej 394 295 sm Luyr Vyaselle Maryi Medychy Palatno alej 394 295 sm Luyr Karanavanne Maryi Medychy 13 maya 1610 goda Palatno alej 394 727 sm Luyr U karcinah getaj seryi padadzena ysyo zhyccyo Maryi Medychy pachynayuchy ad naradzhennya i zakanchvayuchy zamirennem z synam u 1625 godze Use kampazicyi vyrashany y lyudnym teatralnym styli yaki mozha adnachasna napomnic i pra Veraneze i pra Mikelandzhela adnak zayvazhay shto y karcinah amal nyama rubensayskih burshtynavyh tonay ih kalaryt napaminae yago italyanskiya pracy Suchasnikam zdavalasya nedarechnym pamyashkanne alimpijskih bagoy tam dze bylo b dosyc aytaryteta carkvy Asabliva shmat narakannyay vyklikay agoleny Merkuryj zmeshchany y scene padpisannya Angulemskaga pagadnennya pamizh kardynalam Larashfuko i de Gizam Na padadzenyh Rubensam karcinah znahodzyac i nekalki elementay vyyayna satyrychnaga haraktaru prykladam yon zmyasciy u nekalkih scenah na pyarednim plane slyasak padarunak gercagini Isabel Klary Yaygenii karaleve yakuyu sam zha dastaviy z Bruselya y Paryzh Sharl Badler praz 200 gadoy byy u zahaplenni ad tago shto na aficyyoznym palatne Rubens abuy Genryha IV u neahajny bot i myatuyu panchohu Vykananne aficyjnaga zakazu Francuzskaga karaleystva prynesla Rubensu shmat ushanavannyay 30 chervenya 1623 goda yamu byla pryznachana pensiya y 10 ekyu y znak pryznannya zaslug i za paslugi akazanyya karalyu a 5 chervenya 1624 goda karol Ispanii Pilip IV pa zastupnictve mastaka padtrymanym bruselskaj Taemnaj radaj daravay yamu dvaranstva Pachatak dyplamatychnaj kar ery Partret gercaga Ambrodzha Spinola 1627 alej na dube 117 85 sm Nacyyanalnaya galereya Praga Paslya pachatku ablogi Bredy Rubens pasprabavay zrabic pry bruselskim dvary kar eru dyplamata Yago infarmataram u spravah Zluchanyh Pravincyj vystupay bracenik zhonki Yan Brant Ercgercaginya zreshty ne nadavala asablivaga znachennya yago vartascyam savetnika ale zakazala Rubensu y 1624 godze partret polskaga paslanca shto vyklikala z edlivy kamentar francuzskaga agenta Adnak na vyaselli pryncesy Genryety y Paryzhy y mai 1625 goda Rubens zdoley zavesci znayomstvy pry anglijskim dvary i asabista z gercagam Bekingemam stayshy adzinym aytarytetnym suvyaznym pamizh ispanskimi yladami i anglijskim dvarom yaki mog zrabic cisk na Galandyyu Pradstaynik Bekingema Baltazar Zherb e sam vyjshay na Rubensa bo gercag imknuysya nabyc najbagacejshuyu kalekcyyu mastaka Na asabistaj sustrechy Rubensu byli zakazany dva partrety i pavedamleny nekatoryya detali pra zamezhnapalitychnuyu strategiyu Karla I Dalej yon zdzejsniy karotkae padarozhzha y Germaniyu zdayshy spravu perad gercaginyaj Pakolki y Antverpen vyarnulasya chuma u kastrychniku 1625 goda Rubens vyvez syam yu y Laeken Rubens pisay usih vybitnyh dzeyachay supraciynyh bakoy pasavy partret Bekingema sanginaj i konny aleem palkavodca en i navat en yakaya 10 lipenya 1625 goda spynilasya y yago dome na shlyahu z Bredy Nareshce i gercag Bekingem asabista naveday Rubensa i kupiy yago kalekcyyu za 100 000 flarynay Zaadno mastak atrymay ad yago poyny tekst angla galandskaga dagavora yakuyu neadkladna adpraviy u Paryzh Gercag Ryshelyo zakazay yamu dzve karciny i vyrashyy pytanne z tryumfalnaj galereyaj Genryha IV Tym ne mensh Spinola ne acaniy suvyazej Rubensa i razglyaday yago tolki yak suvyaznika z Yanam Brantam Rubens pracyagvay aktyyna zabyaspechvac bruselski dvor infarmacyyaj z Anglii ale y Madrydze getak i ne acanili yae znachennya Smerc Izabely Brant U lyutym 1626 goda Rubens vyarnuysya damoy z chatyrohmesyachnaga padarozhzha y Angliyu Chumnaya epidemiya y Antverpene ne cishela i yae ahvyaraj stala 34 gadovaya zakonnaya zhonka mastaka 15 lipenya Rubens dazvoliy sabe y lisce da bibliyatekara Dzyupyui redki dlya yago vyraz pachuccyay Sapraydy ya straciy cudoynuyu syabroyku yakuyu ya mog i pavinen byy kahac tamu shto yana ne mela niyakih nedahopay svajgo pola yana ne byla ni surovaj ni slabaj ale takoj dobraj i takoj sumlennaj takoj dabradzejnaj shto ysyo lyubili yae zhyvuyu i aplakvayuc myortvuyu Geta strata zasluzhana glybokaga perazhyvannya i bo adzinyya leki ad usih smutkay zabyccyo dzicyo chasu davyadzecca ysklasci na yago ysyu mayu nadzeyu Ale mne budze velmi cyazhka adluchyc moj smutak ad uspaminu yaki ya pavinen vechna zahoyvac pra daraguyu i bolsh usyago shanavanuyu istotu Pershym hto adguknuysya na gary Rubensa byy graf gercag Alivares u lisce 8 zhniynya 1626 goda yaki navat payshchuvay mastaka dyplamata za prazmernuyu strymanasc Vy ne pishace mne pra smerc Vashaj zhonki vyyaylyayuchy tym samym Vashu zvychajnuyu strymanasc i sciplasc adnak ya davedaysya pra geta i spachuvayu Vashaj adzinoce bo vedayu yak glyboka Vy yae kahali i pavazhali Ya razlichvayu na Vashu razvazhlivasc i myarkuyu shto y padobnyh vypadkah slushnej zahoyvac muzhnasc i padnachalvacca voli Boskaj chym adshukvac nagody dlya sucyashennya Rubens pahavay zhonku kalya maci i yprygozhyy nadmagille vyyavaj Bogamaci z nemaylyom i epitafiyaj ulasnaga skladannya U listapadze zdzejsniyshy karotkae padarozhzha y Paryzh Rubens adpraviysya yruchac pradadzeny Bekingemu mastacki shod Pa vopise tam znachylasya 19 karcin Tycyyana 2 Karedzha 21 ru 13 Paala Veraneze 8 Palma 17 Tyntareta 3 Rafaelya 3 Leanarda da Vinchy ulasnyh tvoray Rubensa 13 Gansa Golbejna malodshago 8 Kvencina Masejsa 1 Snejdersa 2 Antonisa Mora 8 Vilgelma Keya 6 Zvysh tago 9 statuj z metalu 2 statui sa slanovaj kostki 2 marmurovyya statui i 12 skryn z gemami Smerc Izabely Brant shturhnula Rubensa y vyalikuyu palityku i na nekalki gadoy yon amal perastay zajmacca zhyvapisam hoc majsterskaya pracyagvala pracavac pa shmatlikih zakazah Dyplamatychnyya daruchenni i zluchanyya z imi padarozhzhy dazvolili z chasam zgladzic perazhyvanni ad straty i adradzic majsterstva Pitera Paylya Rubensa Angla ispanskiya peragavory i Rubens Nyaydalyya peragavory z Angliyaj i Daniyaj Partret Dzhona Villersa gercaga Bekingema 1625 palatno masla 65 50 gl Flarencyya Palacca Pici U dyplamatychnaj dzejnasci Rubensa nemaloe mesca zajmali i slavalyubnyya namery vystupiyshy inicyyataram peragavoray z Generalnymi Shtatami yon merkavay istotna pavyalichyc svoj gramadski status Byy i inshy matyy u adnym z listoy Rubens shchyra pavedamlyay shto napyaredadni vyalikaj vajny turbuecca tolki pra zahavanasc svaih kolcay i svayoj persony Novy plan Rubensa zgodnena yhvaleny y Bruseli ercgercaginyaj i y Madrydze grafam gercagam Alivaresam i karalyom Filipam zvodziysya da pachatku separatnyh peragavoray pamizh Respublikaj Zluchanyh Pravincyj i Ispanskimi Niderlandami a skladanne miru maglo adbycca tolki pry nejtralizacyi Anglii galoynaga galandskaga sayuznika Dlya getaga treba bylo sklasci angla ispanski dagavor yaki taksama pryvyoy by da atachennya Francyi yladannyami ci sayuznikami Ispanskaga karaleystva U studzeni 1627 goda Zherb e dastaviy Rubensu daverchy list ad Bekingema i praekt angla ispanskaga pagadnennya U liku yago punktay znachylisya artykuly pra spynenne vajskovyh dzeyannyay i rezhym svabodnaga gandlyu pamizh Angliyaj Ispaniyaj Daniyaj i Galandyyaj na peryyad padryhtoyki i nalezhnaga afarmlennya dagavora Getyya dakumenty byli peradadzeny ercgercagini yakaya prapanavala abmezhavacca tolki dvuhbakovymi adnosinami Bekingem pagadziysya z getymi ymovami Rubens davyoy shto karystaecca daveram pry anglijskim dvary ale y Madrydze da yago dzeyannyay iznoy pastavilisya skeptychna Infanta Isabel navat ganaravalasya ganbavannya y asabistym lisce ad Filipa IV Rubens yaki pasprabavay brac udzel u ispana savojskih peramovah gercag Karl Emanuil byy gatovy padtrymac ispanski bok suprac Francyi byy adhileny asabistym zagadam karalya U cherveni 1627 goda karol Filip peraday paynamoctvy vesci peragavory z Angliyaj ercgercagini Bruselskaj datavayshy ykaz 24 lyutaga 1626 goda U lipeni 1627 goda Rubens vyehay u Galandyyu dlya sustrechy z Zherb e abstaviyshy yae yak zabaylyalnae padarozhzha Yon pabyvay u Delfce i Utrehce vyklikay padazrenni brytanskaga pasla i peragavory akazalisya na myazhy zryvu Tym chasam z yavilisya vestki pra franka ispanski dagavor pra supolnae yvarvanne na Brytanskiya astravy i adnaylenne na ih katalickaj very yaki byy padpisany Alivaresam yashche 20 sakavika 1627 goda Menavita getym tlumachylisya falshyvyya daty na dakumentah peraslanyh u Brusel i admova ispanskaga paslanca y Francyi sustrakacca z Rubensam Mastak davedaysya pra ysyo asabista ad infanty i byy glyboka prygnechany 18 verasnya yon napisay Bekingemu shto pavodle dagavora Ispaniya padae Francyi 60 vajskovyh sudnay ale infanta poynaya rashuchasci adcyagnuc ih pastayku a Rubens budze pracyagvac pracavac u ranejshym kirunku hoc nihto yago pra geta ne prasiy Na pasyadzhenni Vyarhoynaga Saveta y Bruseli nezadavolenasc flamandskaga dvaranstva ispanskaj palitykaj aguchyy menavita Rubens Pakolki yvarvanne adcyagvalasya na nyavyznachany termin a dapamoga francuzskim pratestantam byla spustashalnaj karol Karl I vyrashyy vyarnucca da peragavoray z Ispaniyaj Rubens pavedamiy pra geta y snezhni 1627 goda i yzho y studzeni Spinola razam z paslancom donam Dyega Mesiya adpraviysya y Madryd Inicyyatyva natyknulasya na supraciy karalya Filipa yaki pajshoy na zacyagvanne lyubyh rashennyay Spinola byy adprayleny namesnikam u Milan dze skanay u 1630 godze U tym zha snezhni 1627 goda Rubens pasprabavay vyjsci na kiraynictva Pratestanckaj ligi prynyayshy y svayoj majsterni paslanca Danii y Gaaze Vasbergena Prapanovy Danii Rubens taksama adpraviy Spinolu y Madryd myarkuyuchy damagchysya ystupak ad Galandyi U vyadomym sense dom Rubensa peratvaryysya y pryyomnuyu Bruselskaga dvara u yago kvataravali paslancy Lataryngii i Anglii perad aficyjnymi pryyomami Aproch tago shmatlikiya karespandenty Rubensa pa antykvarnym gandli dazvalyali vesci shyrokae taemnae listavanne u yakim mastak karystaysya prynamsi chatyrma roznymi shyframi Najbolej harakternae na getym fone shto Rubens ne admoviysya ad planay stvarennya galerei Genryha IV i 27 studzenya 1628 goda pavedamiy abatu de Sent Ambruazu shto prystupiy da pracy nad eskizami Adnak gety praekt getak i zastaysya nyazdzejsnenym 1 maya 1628 goda pryjshoy zagad z Madryda peraslac usyo listavanne z anglijskimi aficyjnymi asobami sabranae Rubensam za try gady Nyagledzyachy na abrazlivasc getaga zagadu karol ne davyaray analitychnym zdolnascyam mastaka Rubens vyrashyysya asabista advezci arhiy u ispanskuyu stalicu 4 lipenya Madryd day na geta zgodu paslya lista ad infanty shto Rubens ne dapuskay zbegu zvestak i ne perakruchvay infarmacyi Aficyjnaj nagodaj dlya padarozhzha stay karaleyski zakaz na pismo paradnaga partreta Harakterna shto Rubens perad ad ezdam sklay tastament na abodvuh svaih synoy U getym harakternym dakumence peralichany damy y Baskyule i pa vulicy Zhuif ferma y Svindrehce y 32 ru renta y 3717 flarynay shto vyplachvalasya Brabantam Antverpenam Ipram i en Ad prodazhu kalekcyi Bekingemu zastalosya 84 000 flarynay inshyya groshy pajshli na kuplyu 3 damoy u Baskyule i 4 damoy na vulicy Anyo sumezhnyh z uladannyami mastaka Ferma y Ekerene prynosila 400 flarynay u god Aproch tago yon atrymlivay 3173 flaryny dzyarzhaynaj renty z prybytkay ad Bruselskaga kanala U reestr ne yvajshli stvoranyya im tvory mastactva a taksama kalekcyya antychnyh gem Kashtoynasci pamerlaj Izabely Brant byli aceneny y 2700 flarynay Zaveryyshy tastament 28 zhniynya Rubens na nastupny dzen adbyy u Ispaniyu Drugoe padarozhzha y Ispaniyu Partret karalya Filipa IV Palatno alej 114 82 sm Ermitazh Padarozhzha y Ispaniyu stala pershym aficyjnym dyplamatychnym daruchennem Rubensa yaki mey patrebnyya paynamoctvy z Bruselya i ehay pa vykliku z Madryda Rubens pryhapiy z saboj nekalki karcin ale velmi spyashaysya ne stay zayazdzhac u Paryzh i y Pravans da Pejresku adzinym vynyatkam stala yago dvuhdzyonnae padarozhzha da be x old 15 verasnya mastak prybyy u Madryd Yago z yaylenne vyklikala sur yoznuyu zaklapochanasc u papskaga nuncyya Dzhavanbatysta Pamfili Na karaleyskaj aydyencyi Filip IV ne vykazay asablivaga zahaplennya pracami Rubensa 28 verasnya mela byc pasyadzhenne karaleyskaga saveta pa pytanni ci varta davac hod peramovam z anglichanami Chakany brytanski paslanec ne pryehay z za zamahu na Bekingema y Portsmuce 23 zhniynya pra shto y Madrydze davedalisya tolki 5 kastrychnika Dzejny Rubens gnyoysya prydvornym zhyccyom yon ne padzyalyay karaleyskaga zapalu da opery ne znajshoy agulnyh tem dlya gutarak z Alivaresam i tamu vyarnuysya da zhyvapisu pra shto pavedamlyay Pejresku 2 snezhnya Hoc u Madrydze amal nihto ne veryy u zayavy Rubensa pra mastackuyu misiyu 8 mesyacay svajgo drugoga znahodzhannya y Ispanii yon zajmaysya amal vyklyuchna zhyvapisam Na zagad karalya dlya Rubensa abstalyavali studyyu y palacy i Filip IV navedvay yago shtodnya hoc asoba flamandca vyyayna prycyagvala manarha bolsh chym yago mastactva Tym ne mensh Rubens napisay partrety karalya i yago brata kardynala Ferdynanda karalevu infantu Maryyu Tereziyu i getak dalej Za konny partret karalya Rubens uganaravaysya vershavanaj hvaly ad Lope de Vegi yaki nazvay yago novym Tycyyanam Karaleyskim zagadam dlya Rubensa byli adkryty yse mastackiya kalekcyi a gidam pryznachyli prydvornaga malyara Dyega de Velaskesa Rubens skarystaysya momantam kab yak i y maladosci skapiyavac pracy Tycyyana yakiya cikavili yago usyago 32 karciny Z Velaskesam yany zmagli znajsci agulnuyu movu i zajmalisya vyarhovaj yazdoj Apisanne zhyccya Rubensa y Ispanii pakinuy cesc Velaskesa ru Dyplamatychnae listavanne Rubensa z Madryda zgublena tamu vyadomy tolki kanechnae rashenne Alivares nakiravay mastaka z misiyaj u Angliyu padaryyshy yamu na razvitanne dyyamentavae kolca koshtam 2000 dukatay 28 krasavika 1629 goda pashtovaj karetaj Rubens adbyy u Brusel Za dzen do ad ezdu karol Filip pryznachyy Rubensa sakratarom Taemnaga saveta Niderlanday Misiya y Londane Gerb Rubensa U verhnyaj levaj chverci blazona geraldychny anglijski ley na chyrvonym fone padaravany Karlam I Na dumku M Lekure Rubensa adpravili y Londan z razvedvalnaj misiyaj i adnachasna yamu mela byc zgladzic use sharavanni y adnosinah kab potym bylo padpisana zusim gatovae pagadnenne Zadanne bylo grandyyoznae treba bylo sarvac ugodu Ryshelyo z Angliyaj ugavaryc kiraynika francuzskih gugenotay Subiza vyarnucca y Francyyu kab razdzimac rozruh dalej znajsci magchymasc zmiryc kurfyursta Pfalca z aystryjskim imperataram bo geta stala galoynaj prychynaj zhadannya Londana da peramoy nareshce pryklasci yse vysilki da peramir ya pamizh Ispaniyaj i Zluchanymi Pravincyyami Kali b Rubensu ydalosya vyrashyc use getyya zadanni yon znishchyy by y zarodku Tryccacigadovuyu vajnu Vyehayshy z Madryda 28 krasavika 11 maya Rubens byy u Paryzhy i yzho praz dva dni y Bruseli Infanta Izabela zabyaspechyla yago dastatkovymi srodkami dlya zhyccya y Londane ale vyzvalila paslanca ad patreby vesci peramovy z Gaagaj bo tam znahodziysya adzin z yae emisaray Yan Keseler Groshaj dlya peradachy marshalu Subizu Rubens taksama ne atrymay Pa daroze yon zazirnuy u svayu majsternyu y Antverpene i zahapiy z saboj shvagra Hendryka Branta 3 chervenya yany yzyshli y Dzyunkerku na bort vaennaga sudna adpraylenaga karalyom Karlam U ru 5 chervenya 1629 goda ypaynavazhany Rubens byy uzho y Londane Sayuznikami Rubensa y yago misii byli paslancy Savoi naadvarot paslanec Galandyi Iaahimi ysyalyak padkreslivay shto mastak Rubens znahodzicca y anglijskaj stalicy pa svaim prafesijnym abavyazku Nyavygadnym stala yago stanovishcha paslya prybyccya paslanca Francyi de Shatanyofa bo francuz mey prava prynyaccya rashennyay na mescy a Rubensu davodzilasya za kozhny krok adchytvacca perad Alivaresam U tyya chasy poshta z Londana y Madryd ishla 11 sutak a prynyacce rashennyay zajmala shmat chasu Karol adnak nadzvychaj laskava prynyay Rubensa i pastaviysya da yago yak da paynamocnaga pradstaynika zamezhnaj dzyarzhavy U Londane Rubens pravyoy 10 mesyacay Tut yon abzavyoysya pryemnym dlya yago yak antykvara i mastaka gramadstvam cesna mey znosiny z backam i dachkoj Dzhentyleski en zvyoy asabistae znayomstva z en Yon paznayomiysya z kalekcyyaneram Kotanam i atrymay dostup da kalekcyj ru Kembrydzhski yniversitet prysvoiy yamu stupen en Pra nastroj Rubensa svedchyc yago list Pejresku ad 9 zhniynya Tak na getym vostrave ya zusim ne sustrey dzikasci yakoj mozhna bylo chakac myarkuyuchy pa yago klimace getak dalyokamu ad italyanskih harostvay Pryznayusya navat shto ya nikoli ne bachyy takoga mnostva karcin pracy najpershyh majstroy yak u palacy Karalya Anglii i pamerlaga Gercaga Bukingama Graf valodae nezlichonaj kolkascyu starazhytnyh statuj a taksama grechaskih i lacinskih nadpisay yakiya Vasha milasc vedae pa vydanni i navukovamu kamentaru Dzhona Seldena pracy godnaj getaga najadukavanejshaga i najtanchejshaga rozumu Apafeoz Yakava I Plafon ru palaca Uajthol 1630 1635 majsternya Rubensa Rubens byy prynyaty favarytam karalya grafam Karlajlam i znoy uzyaysya za pendzal kiruyuchysya pazhadannyam Zherb e i sveckaga gramadstva U karaleyskim shodze yon skapiyavay dlya syabe seryyu Tryumf Cezara Manteni yakaya nekali znahodzilasya y shodze gercaga Mantuanskaga i byla nabyta karalyom Karlam Ulasna zh peramovy pachalisya zusim nyaydala bo karol nyagledzyachy na velmi dobrae staylenne da mastaka i pavagu da yago statusu ne zhaday isci na ystupki navat u drobyazyah Gercag Subiz dajmay paslanca skargami na bezgrashoye a neyzabave i zusim admoviysya ad baracby Prybyccyo francuzskaga pasla z vyalikimi finansavymi magchymascyami aznachala vybyccyo Rubensa z dyplamatychnaj gonki Adnak dzyakuyuchy vydatnym adnosinam z karalyom yon damogsya pryznachennya paslancom u Madryd Frensisa Kotyngtana praispansku naladzhanaga katalika yaki yakraz i perakanay mastaka zastacca y Londane Tym ne mensh vajskovyya parazy y Ispanskih Niderlandah i nevyraznaya pazicyya Alivaresa pryvyala da tago shto adnaylenne adnosin bylo nemagchymym 11 studzenya 1630 goda y Londan prybyy ispanski paslanec don Karlas Kaloma Paslya peradachy yamu spray i paper 6 sakavika Rubens pakinuy anglijskuyu stalicu Dasloyna napyaredadni ad ezdu 3 sakavika 1630 goda karol Karl I prysvyaciy mastaka y rycary dadayshy yamu y gerb anglijskaga karaleyskaga lva na chyrvonym fone y verhnyuyu levuyu chverc blazona Do kanca XIX stagoddzya tolki vosem zamezhnyh mastakoy uganaravalisya rycarskaga zvannya Rubens atrymay taksama ybranuyu kashtoynascyami shpagu dyyamentavuyu stuzhku dlya kapelyusha i dyyamentavae kolca z palca manarha Yon taksama atrymay pashpart shto pradpisvay usim galandskim sudam ne pravic Rubensu perashkod U Duyry Rubens stuknuysya z nechakanaj prablemaj da yago zvyarnulisya maladyya anglijskiya kataliki z prosbaj pra dapamogu vyehac u Flandryyu dzyaychyny haceli y manastyr a yunaki u ezuickuyu seminaryyu Rubens byy zmushany zvyarnucca i da anglijskaga ministra i da ispanskaga paslanca peramovy doyzhylisya 18 dzyon ale pra ih vyniki nichoga ne vyadoma 23 sakavika yon pakinuy Angliyu a 6 krasavika Baltazar Maretus zapisay u dzyonniku pra prybyccyo Rubensa y Antverpen Ercgercaginya pakryla yamu yse vydatki i padpisala prashenne pra daravanne mastaku ispanskaga kavalerskaga tytula analagichnaga anglijskamu Adnak da tago chasu majsternya Rubensa amal razvalilasya a aspiranty razbeglisya 20 zhniynya 1631 goda karol Pilip IV zadavoliy prosbu pra tytul Mirny dagavor pamizh Angliyaj i Ispaniyaj usyo taki byy padpisany 15 listapada 1630 goda ratyfikacyya yago prajshla 17 snezhnya Tam ne bylo ni slova pra status Pfalca i zamirenne pamizh Flandryyaj i Galandyyaj Dyplamatychnaya misiya Rubensa zavyarshylasya poynym pravalam Vygnanne Maryi Medychy i separatnyya peramovy y Gaaze Paslya lipenskih padzej 1631 goda Maryya Medychy begla z mezh Francuzskaga karaleystva i atulilasya y Hagenau Ercgercaginya ne hacela ytrymlivac karalevu maci y Bruseli i prykamandziravala da yae Rubensa yaki sustrey yae y Monse 29 lipenya Paslya kamunikavannya z karalevaj i infantaj Rubens 1 zhniynya napisay Alivaresu prapanuyuchy yamu ymyashacca y dynastychnuyu zvadu Prapanova byla razgledzhana na Taemnym savece 16 zhniynya i adhilena Karaleva Maryya Medychy zrazumeyshy shto dapamogi z Ispanii ne budze astalyavalasya y adnym z manastyroy Antverpena i chasta nanosila Rubensu vizity Yana navat sprabavala pradac yamu svae kashtoynasci kab nanyac vojski Rubens syoe toe kupiy Zreshty infanta Isabel u krasaviku 1632 goda dazvolila Rubensu pakinuc francuzskiya spravy Yashche ranej yamu bylo daruchana adpravicca y Gaagu na separatnyya peramovy sa shtatgaltaram Zluchanyh Pravincyj 9 dzyonnae padarozhzha bylo velmi nyaydalym Guga Grocyj navat pavedamlyay Dzyupyui shto Rubens byy vyslany shtatgaltaram Paslya ablogi Maastryhta y cherveni 1632 goda infanta znoy kamandziravala da galandcay Rubensa i 26 zhniynya yon prybyy na pratestanckuyu asambleyu y Lezh ale vyarnuysya yzho praz try dni bo z ispancami kategarychna admovilisya vesci peramovy Bylo prynyata rashenne sabrac u Bruseli Generalnyya Shtaty i adpravic upaynavazhanyh u Gaagu y snezhni 1632 goda supravadzhac ih iznoy pavinen byy Rubens Delegacyyu yznachaliy ru yaki admoyna ysprymay lyubyya sproby mastaka ymyashacca y hod peramoy 24 studzenya 1633 goda na pasyadzhenni Generalnyh Shtatay biskupy Ipra i Namyura zapatrabavali vytlumachyc yakoe mesca y ih delegacyi zajmae Rubens Kali pasolstva 28 studzenya prajshla praz Antverpen Rubens ne stay sustrakacca z yago chlenami i adpraviy kirayniku pasolstva list u adkaz atrymayshy zapisku z frazaj my ne maem patrebu y mastakah yakaya hutka stala anekdatychnaj Aposhnyuyu sprobu vyarnucca da dyplamatychnaj dzejnasci Rubens raspachay u 1635 godze ale yana skonchylasya ne paspeyshy pachacca mastaku ne vydali tranzitnaga pashparta dlya navedvannya Galandyi praz Angliyu Aposhniya gady zhyccya 1630 1640 Drugaya zhanicba Partret Aleny Foyrmen u vyaselnaj sukency 1630 1631 gady alej na dube 163 5 136 9 sm Myunhen Staraya pinakateka Adrazu zh paslya vyartannya z Anglii Rubens zrabiy prapanovu en z yakoj zhaniysya 6 snezhnya 1630 goda Dlya getaga yamu davyalosya zvyarnucca da ercgercagini za dazvolam adsvyatkavac vyaselle y chas be x old Pra svayo rashenne yon shchyra pisay abatu Pejresku praz chatyry gady Ya vyrashyy iznoy zhanicca tamu shto ne pachuvaysya saspelym dlya ystrymannya i byasshlyubnasci zreshty kali spravyadliva stavic na pershae mesca zmyarcvenne cela fruimur licita voluptate cum grationem actione Ya yzyay maladuyu zhonku dachku sumlennyh garadzhan hoc myane z usih bakoy imknulisya perakanac zrabic vybar pry Dvary ale ya spalohaysya commune illud nobllitatis malum superbiam praesertim in illo sexu Ya hacey mec zhonku yakaya b ne chyrvanela bachachy shto ya byarusya za pendzli i skazac pa praydze bylo b cyazhka stracic kashtoyny skarb svabody y abmen na pacalunki staroj Rubensu bylo 53 gady a yago zhoncy 16 yana byla adnagodkaj yago syna Alberta Alena byla plyamennicaj pershaj yago zhonki Izabely Brant yae syastra Klara Brant vyjshla zamuzh za gandlyara dyvanami i abivalnika Danielya Foyrmena Foyrmenta brata Aleny Alena byla dzyasyatym dzicyom i Rubens upershynyu zahavay yae y 11 gadovym uzrosce dlya palatna Vyhavanne Bagarodzicy Zreshty z yae starejshaj syastry Susanny yon vykanay 7 partretay bolsh chym z Izabely Brant U yakasci vyaselnyh padarunkay Alena atrymala ad Rubensa pyac zalatyh lancugoy u tym liku dva z dyyamentami try nitki perlay dyyamentavae kale takiya zh zavushnicy zalatyya i emalevyya guziki gamanec z zalatymi manetami i mnostva daragih uboray Gumanist en sam pryhilnik prygazhosci Aleny na shlyub Rubensa prysvyaciy doyguyu lacinskuyu paemu Yak adznachay V Lazaray drugi shlyub napoyniy zhyccyo Rubensa zusim novym zmestam Adnalyub pa pryrodze Rubens vyoy u Italii i va ydaystve cnatlivae zhyccyo nikoli ne razmenvaysya na drobnyya intryzhki i ramany i byyshy temperamentnym chalavekam zvonku byy nadzvychaj vytrymany Svae intymnyya perazhyvanni yon azhyccyaylyay u kashtoynasci estetychnaga paradku Rubens stay bolsh pisac dlya syabe stvarayuchy z zhonki dzyasyatki zamalyovak i partretay prytym vysokaga eratychnaga stylyu Padnozhka i Kazhushok navat scvyardzhala shto luyrski partret Aleny Foyrmen urazhae lyogkascyu i svezhascyu pendzlya zdaecca yon mog by byc napisany Renuaram Partrety Aleny FoyrmenAytapartret Rubensa z Alenaj Foyrmen i ih dzicyom 1638 god alej pa dreve 204 2 159 1 sm Nyu York Metrapoliten muzej Partret Aleny Foyrmen 1630 ya gady alej pa dreve 96 86 sm Gaaga Mayrychyojs Kazhushok Kalya 1636 1638 goda masla palatno 176 83 sm Vena Muzej gistoryi mastactvay Alena Foyrmen z dzecmi Kalya 1636 goda 115 85 sm Paryzh Luyr Z 8 zhniynya 1630 goda Rubens karystaysya pryvileem ne placic padatki y garadski skarb i chlenskiya ynyoski y Gildyyu sv Luki U 1632 godze Rubens damogsya padayzhennya aytarskih pray na repradukcyi svaih karcin u Francyi adnak nejki pradprymalny gandlyar asprechyy vyrak suda najnizhejshaj instancyi i apelyavay da fr 8 snezhnya 1635 goda mastak pavedamlyay Pejresku shto cyazhba getak i ne skonchana Prychynaj cyazhby byla data vyrabu gravyury Ukryzhavanne da padayzhennya aytarskih pravoy ci paslya Ureshce u 1636 godze Rubens praces prajgray bo scvyardzhay shto y 1631 godze kali byla vykanana gravyura znahodziysya y Anglii shto ne adpavyadala rechaisnasci Senyor Steen Praekt tryumfalnaj arki Ferdynanda Aystryjskaga 1634 alej pa dreve 104 72 5 sm Ermitazh U 1634 godze Rubens atrymay najbujnejshy y svayoj kar ery aficyjny zakaz na yprygozhanne Antverpena y gonar prybyccya novaga kiraynika Niderlanday Ferdynanda Aystryjskaga Cyrymoniya byla pryznachana na 17 krasavika 1635 goda i padryhtoyka zanyala bolsh goda U dyrektyvu Rubensa padali ysih garadskih ramesnikay uklyuchayuchy mulyaray malyaroy i tynkoyshchykay Mastak skiravay u Rym i Lambardyyu agentay yakiya kapiyavali dlya yago patrebnyya arhitekturnyya yzory Rubens spraektavay 5 tryumfalnyh arak 5 teatray nekalki grandyyoznyh porcikay uklyuchayuchy 12 radovy prysvechany 12 germanskim imperataram Za afarmlenne adkazvali Yakab Iordans Karnelis de Vos Erazm Kvelin III Lukas Fajderbe Napruzhanaya praca pryvyala da mocnaga prystupu padagry i Rubensa vazili y kresle na kolcah Tryumfalnae shesce kardynala infanta doyzhylasya cely dzen yaki skonchyysya y sabory Rubens prykuty da pasceli prystupam ne zmog prynyac udzelu y cyrymonii ale Ferdynand Aystryjski asabista nanyos yamu vizit dahaty Nochchu yrachystasci pracyagvalisya pry svyatle 300 bochak sa smaloj Za grandyyoznuyu feeryyu Rubens byy ganaravany premii y 5600 flarynay pry tym shto y afarmlenne cyrymonii im bylo ykladzena 80 000 ulasnyh srodkay Kab kryhu skaracic vydatki municypalitet praday nekatoryya palotny bruselskamu dvaru Pejzazh z zamkam Steen u rannyuyu ranicu 1636 alej pa dreve 131 2 229 2 sm Londanskaya nacyyanalnaya galereya U syaredzine 1630 h gadoy nevyaliki mayontak u Ekerene yaki nalezhay Rubensu pacyarpey z za praryvu damby u dadatak yon razmyashchaysya y pryfrantavoj palase i padvyargaysya rabavannyam 12 maya 1635 goda byy padpisany nataryyalny akt pra prydbanne Rubensam mayontka fr u Elevejce U akce paznachany vyaliki kamenny dom u vyglyadze zamka sazhalka i ferma y 4 boniya i 50 verzhay vakol lyosak Kuplya abyshlasya y 93 000 guldenay ale vydatki getym ne abmezhavalisya bo Rubens znyos vezhu i padymalny most nadayshy syadzibnamu domu bolsh renesansavy vyglyad U pryvatnasci byli prybrany bajnicy Geta abyshlosya yashche y 7000 flarynay Zreshty dzyakuyuchy gaspadarchym talentam Rubensa da momantu smerci mayontak pashyrey u pyac razoy ad yago vytochnaj ploshchy Mayontak dazvoliy Rubensu nabyc tytul najvyshejshy magchymy dlya yago sacyyalny status z yakoga pachynaecca epitafiya na nadmagilli Paslya pabudovy zamka Rubens usyo radzej z yaylyaysya y majsterni na Vapery U yago adsutnasc starejshynam u studyi zastavaysya L Fajderbe skulptar yaki pracavay vyklyuchna pa malyunkah gaspadara Aspirantay Rubens bolsh ne bray a y majsterni pracavali tolki znakamityya mastaki u tym liku Ya Iordans K de Vos syny van Balena Yan i Kaspar i mnogiya inshyya Yan Kvelin II z 1637 goda zajmaysya vyklyuchna zakazami plantenayskaga vydavectva Majsternya ne vyarnulasya da paradkay 1620 h gadoy kozhny z asistentay padpisvay vykananyya zakazy ylasnym imem Tym ne mensh u kataloze zhyvapisu Rubensa aposhnih gadoy yago zhyccya znachylasya 60 palotnay vykananyh asabista im kalya 100 karcin zakazanyh karalyom Ispanii mnostva zakazay vydavectva Plantena Maretusa i getak dalej Zhanicba z Alenaj Foyrmen rezka zmyanila lad zhyccya Rubensa Za 10 gadoy shlyubu naradzilasya pyacyora dzyacej dachka Klara Iagana syn Francysk Izabela Alena Piter Payl i pasmyarotnaya dachka Kanstancyya Albercina yana naradzilasya praz 8 mesyacay paslya smerci backi U mayontku yon perastay curacca selskih svyatay pakinuy i ystrymany lad zhyccya i adnojchy zhaliysya L Fajderbe shto y yago zamku vycharpalisya zapasy vina Adnak geta ne adbilasya na razvicci Rubensa yak mastaka yon usyo bolsh pracavay dlya syabe shto pryynesla y yago zhyvapis nepasrednyya glyboka asabistyya perazhyvanni Vyalikim navatarstvam stay pejzazhny zhanr u yakim pryroda sama z yaylyalasya galoynym persanazham paslya skonu Rubensa zastalosya 17 krayaviday Yon nikoli ne pracavay na i ne yznaylyay nejki peyny landshaft tamu yago pracy razglyadayucca yak abagulnenaya vyyava selskaj Flandryi z yae pryrodnaj styhiyaj i prostymi radascyami syalyan Byli i vytanchanejshyya syuzhety u karcine ru Rubens pradstaviy karcinu sveckih zabay paznej razvityh Vato y cely zhanr Smerc i spadchyna Nadmagille Rubensa y antverpenskaj carkve Sint Yakabskerk Paslya 1635 goda prystupy padagry stavali y Rubensa cyazhej i pracyaglej prystup getaga goda paklay yago y pascelyu na mesyac Prystup krasavika 1638 goda yraziy pravuyu ruku pazbaviyshy yago magchymasci pisac U lyutym 1639 goda stan mastaka yzho vyklikay boyazi 27 maya 1640 goda Rubens sklay tastament a 30 maya yago spascig prystup takoj sily shto ne vytrymala serca nezadoyga da poydnya mastak skanay Cela yago y toj zha dzen bylo peranesena y Sint Yakabskerk u sklep syam i Foyrmen Adpyavanne adbylosya 2 chervenya Adnak padzel mayomasci i yladzhvanne ysih sprechak zanyali y spadchynnikay kalya 5 gadoy Agulny kosht usyoj ruhomaj i neruhomaj mayomasci i mastackih kalekcyj byy aceneny y 400 000 flarynay shto prykladna adpavyadala 2 500 000 belgijskih zalatyh frankay 1900 goda U tastamence byla ymova shto kali nehta z synoy zhaday pracyagnuc spravu svajgo backi ci adna z dachok vyjdze zamuzh za mastaka tady kalekcyya pavinna byla zahoyvacca y celasci i ne padlyagala prodazhu Pavodle tastamenta srebra i kashtoynasci byli padzeleny pamizh udavoj i yae pyaccyu dzecmi i dvuma synami ad pershaga shlyubu Kalekcyya medalyoy i gem a taksama bibliyateka dastalasya starejshamu synu Albertu Partrety syamejnikay dastalisya tym hto dlya ih paziravay Garderob pamerlaga i inshyya rechy uluchayuchy globusy byli pradadzeny Paslya prodazhu svayoj pershaj kalekcyi gercagu Bekingemu Rubens paspey nazapasic novy mastacki shod adlyustravany y vopisy U inventarnym spise yklyuchany 314 karcin ne lichachy nyaskonchanyh ci amal skonchanyh tvoray samoga Rubensa Bolsh za ysyo y yago kalekcyi byla padadzena venecyyanskaya shkola tvory Tycyyana Tyntareta Paala Veraneze Palmy i Mucyyana Dalej byli staragalandski i nyamecki zhyvapis padadzeny galoynym chynam partretami Yana van Ejka Huga van der Gusa Dzyurera Golbejna Kvencina Masejsa en Luki Lejdenskaga en A Mora ru i en U kalekcyi akazalisya 13 prac Pitera Brejgelya Starejshaga peravazhna krayaviday U spise mnostva prac P etra Perudzhyna Branzina antverpenskih mastakoy suchasnikay i Adryyana Brayera Pershy prodazh mayomasci Rubensa prynyos 52 tysyachy flarynay drugi bolsh za 8 tysyach Pa daruchenni ispanskaga karalya byli kupleny chatyry karciny za 42 tysyachy flarynay Toj zha manarh nabyy yashche nekalki dzyasyatkay karcin za 27 100 flarynay syarod ih try palotny Tycyyana dva Cintareta try Veraneze adno en chatyry pracy Elsgajmera adna Mucyyana pyac kopij z palotnay Tycyyana i trynaccac palotnay Rubensa Pry getym za kopii Rubensa byla pryznachana cana ytrojchy vyshej chym za aryginaly Tycyyana Kalya paysotni karcin pajshli z malatka paasobku za dosyc vysokuyu canu tak krayavid z zamkam Steen kupiy za 1200 flarynay starejshy syn mastaka Albert Vyaliki dom na Vapery z majsterskaj pradac ne ydalosya z za prazmernaga koshtu tamu Alena Foyrmen zhyla tam da drugoga zamuzhzha Mayontak Steen byy aceneny y 100 tysyach flarynay palova yago byla adpisana ydave drugaya palova dzecyam Acenki ushanavanne pamyaciPomnik Rubensu perad Saboram Antverpenskaj Bozhaj Maci Pracy Rubensa bezumoyna prymalisya yak sveckimi getak i carkoynymi zakazchykami i yon praktychna ne padvyargaysya krytycy pry zhycci Adnak u drugoj palove XVII stagoddzya y Francyi dze yon upershynyu sutyknuysya z neprymannem pachalosya supracstayanne rubensistay i pusenistay U sprechkah krytykay yakiya nalezhali da abodvuh lageray na pershae mesca vynosilisya vymogi shto padayucca da linii i koleru Padobna akademistam i impresiyanistam XIX stagoddzya yany supracstaylyali liniyu i malyunak koleru Aproch tago rubensisty zhadali adlyustroyvac naturu tady yak pusenisty imknulisya padnachalic yae abstraktnamu idealu U getym dachynenni Rubens atrymay uhvalu y pradstaynikoy ramantyzmu XIX stagoddzya Roznyya aspekty tvorchasci Rubensa prycyagvali samyh roznyh mastakoy Pramym spadchynnikam pastaralnaj linii y yago mastactve stay Antuan Vato narodzhany praz 44 gady paslya skonu Rubensa Pra padoranae yamu nevyalikae palatno Rubensa yon pisay shto ystalyavay yago y svayoj majsterni niby lya svyacilishcha dlya glybokaj pashany Stvaralnik zhanru ramantychnaga krayavidu Dzhoshua Rejnalds prafesijna vyvuchay tvorchasc Rubensa padchas svajgo vandravannya pa Niderlandah Rejnalds lichyy shto Rubens davyoy da daskanalasci tehnichny ramesny bok mastackaj tvorchasci Adroznenne Rubensa ad lyuboga inshaga mastaka yaki zhyy da yago macnej usyago adchuvaecca y kolery Efekt yaki robicca na gledacha yago karcinami calkam mozhna pryraynac da byaremyay koleray u toj zha chas yamu atrymalasya yniknuc efektu zadzirliva yarkih tonay chago calkam slushna mozhna chakac ad takoga buyanstva farbay Velmi caniy Rubensa Ezhen Delakrua yaki znahodziy u majstra ymenne peradavac najvyshejshy napal emocyj U dzyonniku Delakrua Rubens Gamer zhyvapisu zgadvaecca 169 razoy Galoyny idejny praciynik Delakrua metr francuzskaga akademizmu Zhan Agyust Engr u kampazicyyu svayoj pragramnaj karciny Apafeoz Gamera admoviysya yklyuchyc Rubensa abazvayshy yago myasnikom U pakalenni impresiyanistay z Rubensam paraynoyvali Renuara yaki taksama yvazhliva vyvuchay yago tehniku Zreshty V M Lazaray u pradmove da ruskaga vydannya listoy Rubensa zayaylyay Ni