Бензін

У гэтай старонкі няма правераных версій, хутчэй за ўсё, яе якасць не ацэньвалася на адпаведнасць стандартам.

Бензі́н — сумесь лёгкіх вуглевадародаў з тэмпературай кіпення ад 30 да 200 °C. Шчыльнасць каля 0,75 г/см². прыкладна 10500 /кг (46 МДж/кг). Гаручая вадкасць. Прызначаны для ўжывання ў якасці паліва. Атрымліваецца шляхам перагонкі нафты, і, пры неабходнасці далейшай  — крэкінгам і . Для адмысловых бензінаў характэрна дадатковая ачыстка ад непажаданых кампанентаў і змешванне з карыснымі дадаткамі.

Аўтамабільны 80-ы бензін у 720 мл. шкляным слоіку

Вядомы асобныя выпадкі, калі для вытворчасці бензінаў ужываецца і іншая вуглевадародная сыравіна. Магчымы адгон бензінавых фракцый са смол з дадатковай іх ачысткай (напрыклад у Эстонскай ССР бензін вырабляўся з гаручых сланцаў). Вырабляюцца бензіны і з (прадукт вугля, канверсіі метану) пры дапамозе (), прадукты такой тэхналогіі — і .

«Класічная» тэхналогія вытворчасці аўтамабільнага бензіну на сучасных прадугледжвае яго кампаўндаванне (змешванне) з некалькіх складнікаў, галоўнымі з якіх з'яўляюцца:

• прамагонны бензін (лёгкая нафта)
• ізамерызат (прадукт папярэдняга)
• рыфармат (прадукт цяжкай нафты)
• бензін (прадукт раскладання цяжкіх фракцый першаснай перагонкі)
• алкілат (прадукт папярэдняга)
• бензін (прадукт раскладання найболей цяжкіх вадкіх фракцый, якія засталіся пасля атмасфернай, а затым )
• мадыфікавальныя і дадаткі.

Найпростая схема атрымання аўтамабільнага бензіну ўлучае адбор лёгкіх фракцый падчас грубай перагонкі нафты саматужным спосабам (у т.зв. «самаварах») з наступным падвышэннем актанавага ліку даданнем вялікай колькасці прысадак («бадзяжніцтва»).

Ужыванне

Пад канец 19 стагоддзя, бензін не знаходзіў лепшага ўжывання, чым антысептычны сродак (бензін прадаваўся ў аптэках) і паліва для прымусаў. Часцяком з нафты адганялі толькі газу, а ўсё астатняе, бензін улучна, або спальвалі, або проста выкідвалі. Аднак са з'яўленнем РУЗ, што працаваў па , бензін стаў адным з галоўных прадуктаў нафтаперапрацоўкі.

Бензін ужываецца як паліва для і , высакаімпульснае ракетнае паліва (), у вытворчасці парафіну, як растваральнік, як гаручы матэрыял, сыравіна для нафтахіміі.

Паліўныя бензіны

Маторныя бензіны

АЗС у ЗША

Асноўнымі якаснымі паказчыкамі маторных бензінаў з'яўляюцца:

• Выпаральнасць і сумесеўтварэнне
• Дэтанацыйная ўстойлівасць
• Схільнасць да некіраванага ўзгарання (напальнае запальванне)
• Нагараўтварэнне і схільнасць да адкладаў
• Хімічная стабільнасць (індукцыйны перыяд)
• Каразійная актыўнасць
• Экалагічнасць
• Таксічнасць

Асноўнымі характарыстыкамі, што ўплываюць на дадзеныя паказчыкі, з'яўляюцца:

• Фракцыйны склад бензіну, вызначаны тэмпературамі пачатку і канца кіпення, выкіпання 10, 50 і 90 % бензіну
• Вуглевадародны склад (улічваючы і іх будову)
• Утрыманне серы, кіслародзмяшчальных злучэнняў, раствораных смол, металаў

Маторныя бензіны падзяляюцца на аўтамабільныя (А) і авіяцыйныя (Б). Авіяцыйныя бензіны адрозніваюцца тым, што ўлучаюць больш лёгкіх фракцый і маюць больш высокі актанавы лік. Адрозніваюць таксама летнія і зімовыя гатункі аўтамабільных бензінаў. У зімовых гатунках больш лёгкакіпячых фракцый, што паляпшае халодны пуск рухавіка. У падмурак класіфікацыі бензінаў пакладзены так званы актанавы лік. Бензіны з вялікім лікам валодаюць больш высокай устойлівасцю да дэтанацыі і дазваляюць выкарыстоўваць рухавікі з больш высокай . Прамагонны бензін, атрыманы шляхам перагонкі нафты, не валодае дэтанацыйнай устойлівасцю, неабходнай для працы сучаснага рухавіка. Бензін маркі А-72 і ніжэй выкарыстоўваўся толькі ў маторах, распрацаваных да 1950 года.

Асноўныя кампаненты высокаактанавых бензінаў атрымліваюць і . Дадаткова выкарыстоўваюцца розныя прысадкі і . Іх выкарыстанне абмежавана стандартамі, абмежавана ўтрыманне свінцу (таксічны ), марганцу і жалеза (нагараўтваральныя трыкарбанілмарганец і ), смалаўтваральнага монаметыланіліну (да 1,3 %). Гэтак жа магчыма ўжыванне дадаткаў, што падвышаюць актанавы лік сумесі. Такімі дадаткамі з'яўляюцца кіслародзмяшчальныя злучэнні (спірты і эфіры). Так напрыклад: актанавы лік этылавага спірту каля 120 пунктаў, а каля 130 пунктаў. Аднак іх утрыманне абмежавана з-за нізкай і тэмпературы кіпення да 15 %. Часта для падвышэння актанавага ліку выкарыстоўваюць пабочны прадукт нафтахіміі талуол з АЛ роўным 115 пунктаў.

У Беларусі ўжываюцца наступныя маркі аўтамабільных бензінаў:

• Нармаль-80 (А-76)
• АІ-92 («рэгуляр»)
• АІ-93 («рэгуляр»)
• АІ-95 («прэміум»)
• АІ-98 («супер»)

На беларускім рынку сустракаюцца розныя па якасцях бензіны, напрыклад на Нафтане па тэхнічных умовах выпускаюцца бензіны марак Нармаль-80 2-га класа, А-92 неэтыляваны, АІ-95 неэтыляваны з палепшанымі экалагічнымі паказчыкамі. А на вырабляюць бензіны марак Нармаль-80 класы 1-5, А-92 (АІ-92), А-95 (АІ-95).

У ЗША шырокае ўжыванне атрымалі сумесі бензінаў з этанолам да 20 % (марка Е20) (гл. ). А ў Бразіліі 20 % утрыманне этанолу з'яўляецца агульнапрынятым і даволі распаўсюджаныя сумесі з чыстым спіртам, якія ўжываюцца на аўтамабілях з адаптаванымі рухавікамі.

Пазначэнне бензінаў: «А» — аўтамабільны бензін; «Б» — авіяцыйны бензін; «76» — лікавы індэкс — актанавы лік; «І» — метад вызначэння актанавага ліку (даследчы). Калі літара І адсутнічае — маторны метад.

Бензіны-растваральнікі

Знайшлі ўжыванне вузкія лёгкакіпячыя прадукты каталітычнага рыформінгу (БР-2) ці прамой перагонкі маласярністых нафтаў (БР-1) (ДАСТ 443-76) у якасці растваральніка для падрыхтоўкі гумовых клеяў пры вытворчасці друкарскіх фарбаў, ; для абястлушчвання электраабсталявання, тканін, скуры, паверхні металаў перад нанясеннем металічных пакрыццяў; для прамывання падшыпнікаў, арматуры перад кансервацыяй, у вытворчасці ; для вырабу хуткасохлых алейных фарбаў і электраізаляцыйных ; для вымання каніфолі з драўніны, падрыхтоўкі спірта-бензінавай сумесі для прамывання друкаваных плат у электратэхнічнай вытворчасці.

Экстракцыйныя бензіны (тэмпература кіпення 70—95 °C) прамой перагонкі маласярністых нафтаў ужываюцца для экстракцыі алеяў, вымання тлушча з , нікатыну з махоркавага ліста, як растваральнік у гумовай і лакафарбавай прамысловасці.

Маласярністы дэараматызаваны экстракцыйны бензін (тэмпература кіпення 70—85 °C) ужываецца для выпрацоўкі маслаў у раёнах з гарачым кліматам (высокай выпаральнасцю).

Атрыманы з рафінату каталітычнага рыформінгу (тэмпература кіпення 105—125 °C), растваральнік БЛХ утрымоўвае галоўным чынам парафінавыя вуглевадароды лінейнай і ізамернай будовы, вырабляецца адмыслова для лесахімічнай прамысловасці, і ўжываецца для вымання каніфолі з драўнянай дранкі, часам пры падрыхтоўцы гумовых клеяў і лакавых рэцэптур друкарскіх фарбаў.

Вузкую фракцыю прамой перагонкі (тэмпература кіпення 110—185 °C) (азакерытавы растваральнік) ужываюць для экстракцыі азакерыту з руд.

Шырокае ўжыванне атрымаў Нефрас З 50/170 (ДАСТ 8505-80) (шырокая фракцыя прамой перагонкі маласярністых нафтаў ці рафінату каталітычнага рыформінгу), у якасці растваральніка пры вытворчасці штучных скур, для хімічнай чысткі тканін, прамыванні дэталяў перад рамонтам, для змывання з дэталяў супрацькаразійных пакрыццяў і інш.

Ксілольны рафінат каталітычнага рыформінгу і талуолу з утрыманнем араматыкі да 30 % — Нефрас САР ужываецца пры вытворчасці маналітных кандэнсатараў.

Асабліва распаўсюджаны бензін-растваральнік для лакафарбавай прамысловасці — .

Нефрас З 150/200 вузкай фракцыі прамой перагонкі сярністых нафтаў, блізкі па ўласцівасцях і ўжываецца таксама як і Уайт-спірыт, аднак утрымоўвае больш серы і мае больш рэзкі пах.

У народзе лёгкакіпячыя бензіны растваральнікі побытавага ўжывання часта завуць , акрамя таго на расійскім рынку сустракаецца прадукт падобны па складу на БР1 і таварным найменнем .

Вытворчасць, спажыванне і экспарт з Беларусі

Аб'ём вытворчасці аўтамабільнага бензіну ў 2008 годзе на прадпрыемствах галіны павялічыўся ў параўнанні з 2007 годам на 4,8 % і дасягнуў 3,33 млн.т.

Запасы гатовага аўтамабільнага бензіну на прадпрыемствах на 1 студзеня 2009 года склалі 10,5 % да сярэднямесячнага аб'ёму вытворчасці, дызельнага паліва — 1,1 %, топачнага мазуту — 3,2 %, маслаў — 92,1 %.

У 2008 годзе Беларусь экспартавала 15.2 млн.т. нафтапрадуктаў.. Пры гэтым амаль увесь экспарт нафтапрадуктаў адбываецца праз сістэму электроннага гандлю канцэрна «Белнафтахім». Галоўнай прадукцыяй у агульным аб'ёме рэалізацыі праз гэту гандлёвую пляцоўку з'яўляюцца нафтапрадукты (41 % складае дызпаліва, 23 % — мазут, 17 % — бензін, 19 % размяркоўваюцца паміж рэшткавымі прадуктамі нафтаперапрацоўкі). 96 % прадукцыі «Нафтана» сыходзіць на прыбалтыйскія порты. Прадукцыя Мазырскага НПЗ галоўным чынам таксама ідзе на Прыбалтыку, але гэта 81 %. 19 % застаецца на ўнутраных рынках найблізкіх краін — Украіны, дзяржаў Усходняй Еўропы.

Гл. таксама

• Выхлапныя газы
• Аўтамабіль
• Напалм

Нататкі

Зноскі

1. БелТА Производство продукции нефтепереработки в Беларуси возросло в 2008 году на 15,5 %
2. Белстат Таблица «Экспорт важнейших видов продукции»
3. Белта(недаступная спасылка) Весь экспорт белорусских нефтепродуктов осуществляется через систему электронных торгов

Спасылкі

• Прадукцыя асноўнай вытворчасці Архівавана 13 красавіка 2009. ААТ «Нафтан»
• Каталог аўтамабільных бензінаў Архівавана 9 верасня 2008. ААТ «Мозырскі нафтаперапрацоўчы завод»
• Мозырскі НПЗ: шлях да еўрапейскай якасці(недаступная спасылка)
• Мроім пра бензінавы рай, Эксперт, № 35 (539) — чыннікі высокага кошту бензіну і праблемы нафтаперапрацоўкі Расіі
• ДАСТ 2084-77 Бензіны аўтамабільныя
• ДАСТ Р 51105-97 Палівы для рухавікоў унутранага згарання. Неэтыляваны бензін
• Кошт нафтапрадуктаў у Беларусі Архівавана 28 сакавіка 2009. Сайт Белнафтахім
• Кошт бензіну ў Расіі
• Эканомія бензіну — карысныя парады