Azərbaycanca
Türkçe
Зарату́штра (авест. Zaraθuštra, Зарату́стра (у еўрапейскай традыцыі); на фарсі «زرتشت» — Zartošt, Зарто́шт; старажытнагрэч. «Ζωροάστρης», Зараа́стрэс) — прарок і рэфарматар старажытнаіранскай рэлігіі. Згодна з паданнем, заснавальнік зараастрызму.
Час жыцця Заратуштры застаецца прадметам спрэчак. Паводле іранскай традыцыі, ён жыў за 258 гадоў да Аляксандра Македонскага, які ў 333—330 да н.э. заваяваў Персідскую імперыю, перамогшы яе ўладара Дарыя III. Аднак, на думку некаторых вучоных, гэтая дата запозненая, а словы «да Аляксандра» былі скажэннем пачатковага «да Дарыя», дзе пад Дарыем разумеўся цар Дарый I Вялікі (522—486 да н.э.), а не Дарый III Кодаман (336—330 да н.э.), якога перамог Аляксандр. Сыходзячы з гэтага меркавання, даследчыкі атрымоўваюць для Заратуштры дату каля , якая суадносіцца з тым, што для грэкаў IV і V стагоддзяў да н.э. Заратуштра быў фігурай настолькі старажытнай, што яны маглі адносіць час яго жыцця за 6000 гадоў да Платона, — магчыма, блытаючы час яго сапраўднага нараджэння і час з'яўлення яго духавага папярэдніка-двайніка, які паводле зараастрызму, ёсць у кожнага чалавека.
Святая кніга Зараастрызму — Авеста, аднак, паводле шэрагу азнакаў, толькі пэўную частку яе можна прыпісваць Заратуштры. Гэтую частку складаюць Гаты, малітвы ў складзе Авесты. Гаты — адзіная аўтэнтычная крыніца звестак пра Заратуштру. Галоўнай вонкавай падзеяй яго жыцця было зварочанне да веры нейкага «князя Віштаспы» (грэчаск. Гістаспа), якога па шэрагу прычын немагчыма атаясаміць з яго цёзкам, бацькам Дарыя. У Гатах усё ўказвае на паўночны ўсход Ірану як на радзіму Заратуштры, далёкую ад кантактаў з цывілізацыямі Вавілона і Заходняга Ірану, населенага персамі і мідыйцамі. Відаць, Заратуштра жыў і прапаведваў у Харэзме (тэрыторыя сучасных Таджыкістана і Узбекістана), у ніжнім цячэнні Окса (Аму-Дар'і).
Легенда пра Заратуштру натхніла на еўрапейскай глебе нямецкага пісьменніка-філосафа Фрыдрыха Ніцшэ на стварэнне твора «».
Зноскі
- Заратуштра. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
- Энцыклапедыя «Рэлігія»(недаступная спасылка) (руск.)
Літаратура
- Заратуштра. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
- Бойс М. «Зороастрийцы. Верования и обычаи». Перевод с английского и примечания И. М. Стеблин-Каменского. Послесл. Э. А. Грантовского. М., Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1988, 303 с. С. 69-70.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Заратуштра- Часопіс «Грани эпохи» Архівавана 17 студзеня 2008. (руск.)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Zaratu shtra avest Zara8ustra Zaratu stra u eyrapejskaj tradycyi na farsi زرتشت Zartost Zarto sht starazhytnagrech Zwroastrhs Zaraa stres prarok i refarmatar starazhytnairanskaj religii Zgodna z padannem zasnavalnik zaraastryzmu Vyyava Zaratustry Siryya Chas zhyccya Zaratushtry zastaecca pradmetam sprechak Pavodle iranskaj tradycyi yon zhyy za 258 gadoy da Alyaksandra Makedonskaga yaki y 333 330 da n e zavayavay Persidskuyu imperyyu peramogshy yae yladara Daryya III Adnak na dumku nekatoryh vuchonyh getaya data zapoznenaya a slovy da Alyaksandra byli skazhennem pachatkovaga da Daryya dze pad Daryem razumeysya car Daryj I Vyaliki 522 486 da n e a ne Daryj III Kodaman 336 330 da n e yakoga peramog Alyaksandr Syhodzyachy z getaga merkavannya dasledchyki atrymoyvayuc dlya Zaratushtry datu kalya yakaya suadnosicca z tym shto dlya grekay IV i V stagoddzyay da n e Zaratushtra byy figuraj nastolki starazhytnaj shto yany magli adnosic chas yago zhyccya za 6000 gadoy da Platona magchyma blytayuchy chas yago sapraydnaga naradzhennya i chas z yaylennya yago duhavaga papyarednika dvajnika yaki pavodle zaraastryzmu yosc u kozhnaga chalaveka Svyataya kniga Zaraastryzmu Avesta adnak pavodle sheragu aznakay tolki peynuyu chastku yae mozhna prypisvac Zaratushtry Getuyu chastku skladayuc Gaty malitvy y skladze Avesty Gaty adzinaya aytentychnaya krynica zvestak pra Zaratushtru Galoynaj vonkavaj padzeyaj yago zhyccya bylo zvarochanne da very nejkaga knyazya Vishtaspy grechask Gistaspa yakoga pa sheragu prychyn nemagchyma atayasamic z yago cyozkam backam Daryya U Gatah usyo ykazvae na paynochny yshod Iranu yak na radzimu Zaratushtry dalyokuyu ad kantaktay z cyvilizacyyami Vavilona i Zahodnyaga Iranu naselenaga persami i midyjcami Vidac Zaratushtra zhyy i prapavedvay u Harezme terytoryya suchasnyh Tadzhykistana i Uzbekistana u nizhnim cyachenni Oksa Amu Dar i Legenda pra Zaratushtru nathnila na eyrapejskaj glebe nyameckaga pismennika filosafa Frydryha Nicshe na stvarenne tvora ZnoskiZaratushtra Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 6 Dadaizm Zastava Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1998 T 6 576 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0106 0 t 6 Encyklapedyya Religiya nedastupnaya spasylka rusk LitaraturaZaratushtra Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 6 Dadaizm Zastava Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1998 T 6 576 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0106 0 t 6 Bojs M Zoroastrijcy Verovaniya i obychai Perevod s anglijskogo i primechaniya I M Steblin Kamenskogo Poslesl E A Grantovskogo M Glavnaya redakciya vostochnoj literatury izdatelstva Nauka 1988 303 s S 69 70 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Zaratushtra Chasopis Grani epohi Arhivavana 17 studzenya 2008 rusk