Малдаўская мова малд limba moldoveneasca лимба молдовеняскэ мова ўсходне раманскай падгрупы раманскіх моў Малдаўская мов

Малдаўская мова (малд.: limba moldoveneasca / лимба молдовеняскэ) — мова ўсходне-раманскай падгрупы раманскіх моў.

Малдаўская мова
Саманазва	Limba moldovenească Moldovenește‎
Краіны	—
Рэгіёны	Малдаўская Аўтаномная Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка^[d] Малдаўская ССР
Класіфікацыя
^[d] індаеўрапейскія мовы італійскія мовы Раманскія мовы ^[d] румынская мова малдаўская мова
Пісьменнасць	малдаўскі алфавіт^[d] і кірыліца
ДАСТ 7.75–97	мол 460
	mol
IETF	ro-MD
Glottolog	mold1248

Была дзяржаўнай мовай Малдовы. Таксама адна з афіцыйных моў самаабвешчанай Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі.

Характарыстыка

З лінгвістычнага пункту гледжання, малдаўская мова з’яўляецца адной мовай з румынскай, яна характарызуецца тымі ж асаблівасцямі граматычнага ладу, на падставе чаго большасць лінгвістаў не вылучаюць самастойнай малдаўскай мовы, а кажуць аб малдаўскім варыянце або дыялекце дака-румынскай мовы (тэрмін, які аб’ядноўвае старарумынскую і малдаўскую мовы, якія ў гэтым выпадку лічацца дыялектамі). Нязначныя адрозненні малдаўскай мовы ад румынскай — на ўзроўні моўнай нормы, збольшага ў фанетыцы, а таксама ў лексіцы (вялікая колькасць запазычанняў з рускай мовы).

Вылучаюцца 4 групы гаворак: паўночна-заходняя, паўночна-ўсходняя, цэнтральная і паўднёва-заходняя.

Гісторыя

У 1812 годзе па выніках Бухарэсцкага міру Асманская Імперыя саступіла Расіі ўсходнюю частку Малдаўскага Княства — Бесарабію. У 1861 годзе заходняя частка княства аб’ядналася з Валашскім Княствам. З 1881 года гэта аб’яднанне стала Каралеўствам Румынія. Ва ўсходняй частцы былога Малдаўскага Княства пісьмовасць развівалася на аснове кірыліцы (выкарыстоўваўся рускі грамадзянскі шрыфт), а ў заходняй частцы ў 1862 годзе адбыўся пераход на лацініцу.

З 1918 па 1940 год Бесарабія ўваходзіла ў склад Румыніі. На тэрыторыі Прыднястроўя савецкія ўлады заснавалі (у складзе Украінскай ССР), яны імкнуліся падкрэсліць адрозненні паміж румынамі і жыхарамі левабярэжжа Днястра.

Галоўнай была кампанія па самаідэнтыфікацыі малдаван як асобнага народа. Для гэтага ў 1920-х гадах быў распрацаваны малдаўскі алфавіт на аснове кірыліцы, малдаўская мова была абвешчана асобнай мовай, а не дыялектам румынскай.

У 1932 годзе па дырэктыўным указанні ЦК Кампартыі Украіны малдаўская мова была пераведзена на лацініцу. У выніку наступных рэформаў мовы да 1938 года яна стала ідэнтычнай румынскай. Але па рашэнні з Масквы яна (як і іншыя мовы савецкіх рэспублік) была вернута на кірылічны алфавіт.

У 1940 годзе СССР далучыў Бесарабію. На карце ўзнікла Малдаўская ССР. З пачаткам вайны Германіі з СССР рэспубліка была акупавана румынскімі войскамі. Пасля перамогі Малдавія зноў вярнулася пад кантроль Савецкага Саюза.

Малдаўская мова заставалася афіцыйнай да канца 1980-х гадоў. Па рашэнні парламента рэспублікі ад 31 жніўня 1989 года мова вярнулася на лацінскую графіку. Гэты дзень стаў дзяржаўным святам і выхадным днём. На тэрыторыі Прыднястроўя захоўваецца алфавіт на кірылічай аснове.

У Дэкларацыі аб незалежнасці Малдовы ад 27 жніўня 1991 года гаворыцца аб «абвяшчэнні румынскай мовы дзяржаўнай». Нягледзячы на абвяшчэнне румынскай мовы дзяржаўнай, моўнае пытанне канчаткова не было вырашана і стала інструментам палітычнай барацьбы.

У 1994 годзе, калі прымалі Канстытуцыю Малдовы, па патрабаванні левых сіл замест «румынскай мовы» ў ёй была зафіксаваная «малдаўская». Пазней улады настойвалі на тым, што Малдова больш старажытная, чым Румынія, а таму назва мовы павінна заставацца. Супярэчнасць паміж замацаваннем у Дэкларацыі аб незалежнасці румынскай мовы ў якасці дзяржаўнай, а ў Канстытуцыі малдаўскай стала тэмай для разгляду ў Канстытуцыйным судзе. Ён пастанавіў, што Дэкларацыя мае большую юрыдычную моц. 16 сакавіка 2023 года парламент Малдовы прыняў закон, паводле якога дзяржаўнай мовай Рэспублікі Малдова з’яўляецца румынская мова.

Зноскі

Лінгвіст распавяла пра розніцу румынскай і малдаўскай моў
Адкуль Limba Noastra
Вялікая расійская энцыклапедыя — Малдаўская мова Архівавана 6 ліпеня 2022.

Спасылкі

Раздзел Вікіпедыі на малдаўскай мове

	Малдаўская мова ў Вікіпадручніку
	Малдаўская мова на Вікісховішчы

Вікіпедыя закрытая для рэдагавання ў снежні 2006 года.

[1] Лінгвіст распавяла пра розніцу румынскай і малдаўскай моў

[2] Адкуль Limba Noastra

[3] Вялікая расійская энцыклапедыя — Малдаўская мова Архівавана 6 ліпеня 2022.

[4] Вікіпедыя закрытая для рэдагавання ў снежні 2006 года.