Жыгімонт III

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем .

Жыгімонт Ваза, у Польшчы Зыгмунт III (20 чэрвеня 1566 — 30 красавіка 1632) — кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1587—1632), кароль шведскі (1592—1599). Сын караля Швецыі Юхана III Вазы і Кацярыны Ягелонкі, дачкі Жыгімонта Старога.

Жыгімонт III Ваза
Sigismund
Жыгімонт Ваза. Карціна Пітэра Паўля Рубенса
кароль польскі і вялікі князь літоўскі жнівень 1587 — 19 красавіка 1632
Каранацыя	снежань 1587
Папярэднік	Стэфан Баторый
Пераемнік	Уладзіслаў IV
кароль шведаў, готаў і вандалаў 17 лістапада 1592 — 24 ліпеня 1599
Дэвіз	Pro jure et populo (За справядлівасць і народ)
Каранацыя	19 лютага 1594
Папярэднік	Юхан III
Пераемнік	Карл IX
Нараджэнне	20 чэрвеня 1566(1566-06-20)^[…] Грыпсхольм, камуна Стренгнес, лен Сёдэрманланд, Швецыя
Смерць	19 (29) красавіка 1632(65 гадоў) Варшава, Рэч Паспалітая
Месца пахавання	Каралеўскія грабніцы Вавельскага сабора^[d]
Род	Ваза
Бацька	Юхан III
Маці	Кацярына Ягелонка
Жонка	Ганна Аўстрыйская і Канстанцыя Габсбург
Дзеці	Уладзіслаў Ваза, Ян II Казімір Ваза, Ян Ольбрахт Ваза^[d], Караль Фердынанд Ваза^[d], Аляксандр Караль Ваза^[d], Ганна Кацярына Канстанцыя Ваза і Anna Maria Vasa^[d]
Веравызнанне	Каталіцтва
Аўтограф
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нарадзіўся ў горадзе Грыпсгольм у Швецыі. 3 1568 года спадчыннік шведскага трона. Абраны польскім каралём на элекцыйным сойме 1587 года, пасля смерці Стэфана Баторыя, дзякуючы падтрымцы Ганны Ягелонкі, канцлера і вялікага гетмана кароннага Яна Замойскага. Перамог іншага кандыдата, аўстрыйскага эрцгерцага Максіміліяна. Але на элекцыйным сойме не было паслоў ад ВКЛ. Каб дамагчыся падтрымкі сваёй кандыдатуры ў ВКЛ, 28 студзеня 1588 года зацвердзіў новую рэдакцыю Статута.

Унутраная палітыка

Намагаўся аднавіць пазіцыі каталіцкай царквы ў Рэчы Паспалітай, але гэта не дало жаданых вынікаў. Падтрымаў Берасцейскую унію 1596 года. Аднак, вымушаны быў спрыяць прыняццю пастаноў соймаў Рэчы Паспалітай 1609, 1618 і 1631 гадоў, якія гарантавалі правы праваслаўных. Збліжэнне Жыгімонта Вазы з Габсбургамі выклікала ў Польшчы незадавальненне большасці шляхты. Кароль акружыў сябе езуітамі, іншаземцамі і вузкім колам магнатаў. Намаганні Жыгімонта Вазы ўвесці ў Рэчы Паспалітай абсалютную манархію, спадчыннасць трона, зменшыць ролю соймавых паслоў выклікалі незадавальненне шляхты. Пасля Сойм зацвердзіў шляхецкія вольнасці, непарушнасць абрання караля і пастаянную прысутнасць сенатараў дзеля кантролю за яго дзеяннямі.

Замежная палітыка

Арыентаваўся на Габсбургаў і Свяшчэнную Рымскую імперыю, што было замацавана дзвюма шлюбамі з аўстрыйскімі эрцгерцагінямі, сёстрамі, Ганнай і Канстанцыяй. У 1592 годзе пасля смерці заняў шведскі трон. Палітыка аднаўлення пазіцый каталіцкай царквы ў Швецыі цалкам правалілася. У 1599 годзе шведская пратэстанцкая групоўка скінула яго з трона і абрала рэгентам, а з 1604 года і каралём, яго дзядзьку Карла IX. Да канца свайго жыцця Жыгімонт Ваза імкнуўся вярнуць сабе шведскую карону, уцягнуў Рэч Паспалітую ў доўгі канфлікт са Швецыяй. Падтрымліваў прапанову групоўкі магнатаў і шляхты аб ажыццяўленні аб’яднання Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай на правах трэцяга ўдзельніка федэрацыі разам з Польшчай і ВКЛ. Падтрымаў Ілжэдзмітрыя I, , даваў ім дапамогу і дазволіў вербаваць войска ў ВКЛ і Польшчы. У 1600 годзе пачаў вайну Рэчы Паспалітай са Швецыяй 1600—1629 гадоў. Войска Рэчы Паспалітай здабыла перамогу ў Кірхгольмскай бітве 1605, аднак скарыстаць з поспеху з-за нешматлікасці не здолела, і вайна працягвалася. Пасля запрашэння царом Васілём Шуйскім у Маскоўскае княства шведскага корпуса дзеля барацьбы з войскамі Ілжэдзмітрыя II пачаў вайну Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гг.. У выніку паражэння маскоўскага войска каля Клушына ў 1610 годзе Васіль Шуйскі быў скінуты з трона, маскоўскія баяры і гараджане абвясцілі царом сына Жыгімонта Вазы — Уладзіслава.

Жыгімонт Ваза спрабаваў праводзіць актыўную палітыку на поўдні. Падтрымліваў імператара Свяшчэннай Рымскай імперыі супраць Чэхіі і Трансільваніі, што выклікала пастаянныя напады на Украіну і поўдзень Польшчы саюзнікаў Трансільваніі — крымскіх татараў і туркаў. У 1620 годзе польскае войска было разбіта туркамі ля Цацоры. Але ў Хоцінскай бітве 1621 года войска Рэчы Паспалітай атрымала перамогу над імі, якая аднак не была выкарыстана.

Замежныя і ўнутраныя палітычныя планы Жыгімонта Вазы не ўдаліся, шмат у чым яго палітыка спрыяла далейшаму заняпаду Рэчы Паспалітай.

Гл. таксама

• Калона Жыгімонта III Вазы

Крыніцы

1. Sigismund — 1917.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971"></a>
2. Sigismund III Vasa // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
3. Östergren S. Sigismund — С. 160. Праверана 10 студзеня 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28168880"></a>
4. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
5. Мякотин В. А. Владислав IV, король польский // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIа. — С. 661–662.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892903"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24366918"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4310254"></a>

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае : энцыклапедыя. У 2 т. Т. 1. — Мінск, 2005.
• Беларуская энцыклапедыя. У 18 т. Т. 6. — Мінск, 1998.
• Беларусь: энцыклапедычны даведнік. — Мінск, 1995.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Жыгімонт Ваза