Карыбскае мора ісп Mar Caribe англ Caribbean Sea Lamè Karaïb фр Mer des Caraïbes нідэрл Caraïbische Zee пап ям Laman Kar

Карыбскае мора (ісп.: Mar Caribe, англ.: Caribbean Sea, : Lamè Karaïb, фр.: Mer des Caraïbes, нідэрл.: Caraïbische Zee, пап’ям.: Laman Karibe) — акраіннае паўзамкнутае мора мора басейну Атлантычнага акіяна. Абмывае на поўдні Венесуэлу, Калумбію, Панаму; на захадзе — Коста-Рыку, Нікарагуа, Гватэмалу, Беліз і мексіканскі паўвостраў Юкатан; на поўначы — Вялікія Антыльскія астравы (Куба, Гаіці, Ямайка, Пуэрта-Рыка); на ўсходзе — Малыя Антыльскія астравы.. Плошча мора — 2,7 млн км², найбольшая глыбіня — 7,5 км.

Карыбскае мора
Пляж на востраве
Плошча	2 754 000 км²
Аб'ём	6 860 тыс. км³
Найбольшая глыбіня	7686 м
Сярэдняя глыбіня	2500 м
Карыбскае мора
Катэгорыя на Вікісховішчы

Гісторыя

Калі іспанцы прыбылі на Антыльскія астравы, яны былі заселены індзейцамі таіна, якія прыкладна ў I стагоддзі да н.э. мігравалі туды з Паўднёвай Амерыкі. У 1492 годзе першая экспедыцыя Хрыстафора Калумба высадзілася на Багамах, знаходзячыся ў поўнай упэўненасці, што імі быў адкрыты новы шлях у Азію. На востраве, які атрымаў назву Эспаньёла, было заснавана першае іспанскае паселішча, якое паклала пачатак панавання Іспаніі ў рэгіёне. З 1506 па 1511 гады з удзелам Эрнана Картэса і Дыега Веласкеса дэ Куэльяру астравы Эспаньёла і Куба былі заваяваны, а мясцовае насельніцтва пераўтворана ў рабоў. У 1517 годзе адкрыў паўвостраў Юкатан, дзе іспанцы ўпершыню сустрэліся з развітой цывілізацыяй мая. Далейшыя экспедыцыі Хуана дэ Грыхальвы (1518) і Эрнана Картэса (1519) паклалі пачатак заваёвы і каланізацыі Мексікі.

Іншыя еўрапейскія імперыі таксама сталі пашырацца на захад, накіроўваючы караблі ў Новы Свет. Першыя брытанскія калоніі з’явіліся на Бермудскіх астравах (1612), астравах Сент-Кітс (1623) і Барбадас (1627) і былі затым выкарыстаны для каланізацыі іншых астравоў рэгіёна. Французская Вест-Індыя таксама пачалася з вострава Сент-Кітс (1624), затым былі заснаваны паселішчы на астравах Гвадэлупа і Марцініка (1635). Брытанія і Францыя таксама паспяхова адваёўвалі астравы ў слабеючай іспанскай імперыі: у 1655 годзе пад кантролем англічанін апынулася Ямайка, а ў 1697 годзе французы захапілі заходнюю частку Эспаньёлы. У XVII стагоддзі на астравах Кюрасаа, Сен-Мартэн, Аруба і шэрагу іншых з’явіліся галандскія калоніі, якія пазней увайшлі ў склад Нідэрландскіх Антыльскіх астравоў. Дацкія ўладанні ў рэгіёне з’явіліся ў 1672 годзе на астравах Сент-Джон і .

Еўрапейскія дзяржавы актыўна завозілі афрыканскіх рабоў і вывозілі прадукцыю сельскай гаспадаркі (тытунь, цукар, фарбавальнікі) і каштоўныя металы (золата і серабра), выкарыстоўваючы для гэтага нават спецыяльныя флатыліі. Рэгіён Карыбскага мора ператварыўся ў пляцоўку гандлю новымі для Еўропы таварамі, што пацягнула развіццё пірацтва.

Каланізацыя

Высадка экспедыцыі **Хрыстафора Калумба** на Эспаньёле ў **1492** годзе.

Калі іспанцы прыбыткі на Антыльскія астравы, яны былі заселены індзейцамі , якія прыкладна ў I стагоддзі да н.э. мігравалі туды з Паўднёвай Амерыкі. У 1492 годзе першая экспедыцыя Хрыстафора Калумба высадзілася на Багамах, знаходзячыся ў поўнай упэўненасці, што імі быў адкрыты новы шлях у Азію. На востраве, што атрымала назва Эспаньёла (цяпер Гаіці), было заснавана , які паклаў пачатак стагадоваму панаванню Іспаніі ў рэгіёне. З 1506 па 1511 гады з удзелам Эрнана Картэса і Дыега Веласкеса дэ Куэльяр вострава Эспаньёла і Куба , а мясцовае насельніцтва пераўтворана ў рабоў. У 1517 годзе адкрыў паўвостраў Юкатан, дзе іспанцы ўпершыню сустрэліся з развітай цывілізацыяй мая. Экспедыцыі Хуана дэ Грыхальва (1518) і Эрнана Картэса (1519) паклалі пачатак .

Іншыя еўрапейскія імперыі таксама сталі пашырацца на захад, скіроўваючы караблі ў Новы Свет. Першыя брытанскія калоніі з’явіліся на Бермудскіх астравах (1612), астравах Сент-Кітс (1623) і Барбадас (1627) і былі потым скарыстаны для каланізацыі іншых астравоў. Французская Вест-Індыя таксама пачалася з вострава Сент-Кітс (1624), потым былі заснаваны селішчы на выспах Гвадэлупа і Марцініка (1635). Брытанія і Францыя таксама паспяхова адваёўвалі астравы ў слабелай Іспанскай імперыі: у 1655 годзе пад кантролем англічан апынулася Ямайка, а ў 1697 годзе французы захапілі заходнюю частку Эспаньёлы. У XVII стагоддзя на астравах Кюрасаа, Святога Марціна, Аруба і шэрагу іншых з’явіліся галандскія калоніі, якія пазней увайшлі ў склад Нідэрландскіх Антыльскіх астравоў. Дацкія ўладанні ў рэгіёне з’явіліся ў 1672 годзе на астравах і .

Еўрапейскія дзяржавы актыўна і вывозілі прадукцыю сельскай гаспадаркі (тытунь, цукар, ) і каштоўныя металы (золата і срэбра), скарыстаючы для гэтага нават . Рэгіён Карыбскага мора ператварыўся ў пляцоўку гандлю , што пацягнула развіццё пірацтва.

Пірацтва

Пірацтва ў Карыбскім моры ўзнікла ў XVII стагоддзі, асноўнымі цэнтрамі збору піратаў, і сталі востраў Тартуга і горад Порт-Роял. Адным з першых на службе Каралёў Вялікабрытаніі быў Фрэнсіс Дрэйк, найболей вядомы захопам іспанскага Срэбнага каравана ў порце у 1572 годзе. Яго справу працягнуў Генры Морган, які распачаў у 1671 годзе вядомы і стаў пазней віцэ-губернатарам Ямайкі.

Росквіт пірацтва давёўся на 1700—1730 гады — гэты час завуць . За гэты перыяд уславіліся і , дзейнічалыя ў Карыбскім моры ў 1716—1718 гадах, а таксама , чыя кар'ера доўжылася з 1716 па 1719 гады. Услаўлены , а таксама і яго сяброўкі і варочалі ў Вест-Індыі да 1720 года. Важнай крыніцай звестак пра біяграфію гэтых і іншых піратаў з’яўляецца кніга Чарлза Джонсана, якая выйшла ў 1724 годзе пад назвай «».

Сярод позных піратаў вылучаецца , які зарабляў у Карыбскім рэгіёне ў 1818—1825 гадах.

Посткаланіяльны перыяд

Французская карта Антыльскага мора і астравоў, 1843 год.

З XIX стагоддзя пачынаецца выйсце каланіяльных краін з імперый. У выніку французская асада першай атрымала незалежнасць у 1804 годзе. Астатняя частка Эспаньёлы была заваявана гаіцянамі ў 1821 годзе, але ў 1844 годзе на гэтай тэрыторыі . Пасля Куба пры ўмяшанні ЗША атрымала незалежнасць ад Іспаніі ў 1898 годзе, а востраў Пуэрта-Рыка перайшоў да Злучаных Штатаў Амерыкі, якія пачалі гуляць дамінантную ролю ў рэгіёне. У 1903 годзе пры ўдзеле ЗША пасля аддзялення Панамы ад Калумбіі быў пабудаваны Панамскі канал, які звязаў Карыбскае мора з Ціхім акіянам. Ён быў адкрыты 15 жніўня 1914 года і знаходзіўся пад кіраваннем ЗША да 31 снежня 1999 года. У 1917 годзе Данія прадала свае ўладанні ЗША, і яны атрымалі назву . У перыяд з 1958 па 1962 гады вялікая частка кантраляваных Вялікабрытаніяй земляў былі вылучаны ў Федэрацыю Вест-Індыі, якая потым распалася на асобныя дзяржавы.

12 снежня 2001 года кіраўніка дзяржаў і ўрадаў краін-чальцоў , якія памкнуліся на востраве Маргарыта (Венесуэла), прынялі «Маргарыцкую дэкларацыю», якая прызнае Карыбскае мора агульнай спадчынай і неацэнным актывам, а таксама задае кірунак супрацы краін у пытаннях гандлю, турызму, транспарта і ліквідацыі наступстваў стыхійных бедстваў.

29 ліпеня 2005 года на сустрэчы ў Панаме члены асацыяцыі пацвердзілі свае намеры.

Гісторыя даследавання

Карта новых адкрыццяў, складзеная Хуанам дэ ле Каса ў 1500 годзе.

Асноўныя геаграфічныя характарыстыкі рэгіёна былі вывучаны Хрыстафорам Калумбам падчас яго вандраванняў. За першыя дзве экспедыцыі (1492 і 1493 гг.) ім былі адкрыты Багамскія, Вялікія Антыльскія і паўночныя вострава Малой Антыльскай дугі. Трэцяя экспедыцыя (1498) адкрыла востраў Трынідад і заліў . Чацвёртую экспедыцыю, якая доўжылася з 1502 па 1504 гады і стала для Калумба апошняй, мараплавец скіраваў далей на захад у спробах адшукаць праход у Індыйскі акіян. За час гэтага вандравання былі даследаваны берага Гандураса, , Коста-Рыкі і Панамскага перашыйка, а таксама заліўшы і паўночная частка Дар'енскага заліва, які камандаваў першай экспедыцыі, па выніках вандраванняў Калумба, Амерыга Веспучы (1497, 1498), а таксама Джона і Себасцьяна Кабатаў (1497, 1498) склаў у 1500 годзе першую карту Новага Света.

Фрагмент карты , які паказвае Карыбскі рэгіён, 1507 год.

Працягваючы даследаванні новых земляў, іспанскі канкістадор Алонса дэ Ахеда адкрыла ў 1499 годзе востраў Кюрасаа і возера Маракайба, а экспедыцыя пад кіраўніцтвам і Васка Нуньеса дэ Бальбоа даследавала ўтоку ракі Магдалены і каля 1000 км узбярэжжа, улучаючы Дар'енскі заліў і заліў .

У 1507 годзе па выніках даследаванняў склаў , у якім упершыню з’явілася назва «Амерыка». Крыху пазней, у 1538 годзе, фламандскі картограф Герард Меркатар выдаў карту, на якой увесь новы кантынент называўся Амерыкай.

Значны ўнёсак у вывучэнне прыроды Карыбскага мора ў канцы XVII стагоддзя ўнёс англійскі і даследнік Уільям Дампір. Нямецкі вандроўнік і даследчык Аляксандр фон Гумбальт прысвяціў некалькі гадоў (1799—1804) вывучэнню геаграфічных, геалагічных, кліматычных і біялагічных характарыстык рэгіёна.

У 1856 годзе ў французскім навігацыйным кіраўніцтве з’явілася дакладная карта Карыбскага мора, што ўключала схему панавальных плыняў. У 1873 годзе Карыбскае мора вывучалася падчас брытанскай , пасля чаго ў 1877—1889 гадах гэты раён больш падрабязна даследаваўся амерыканцамі. У перыяд з 1972 па 1978 гады супрацоўнікі правялі дакладныя вымярэнні і склалі першую сучасную карту Карыбскага мора і Мексіканскага заліва.

Дацкія і амерыканскія экспедыцыі з 1913 па 1930-я гады, улучаючы даследаванні, праведзеныя з дапамогай карабля «» (англ.: RV Atlantis) у 1934 годзе, паклалі пачатак сістэматычнаму вывучэнню басейна Карыбскага мора, якое працягваецца дасёння. З’яўленне ў арсенале навукоўцаў акваланга і даследніцкіх субмарын прывяло да павелічэння навуковай актыўнасці ў другой палове XX стагоддзя

Рэльеф

Паверхня Карыбскай пліты падзелена на пяць катлавін: Грэнадскую (глыбіня 4120 м), Венесуэльскую (5420 м або 5630 м), Калумбійскую (4532 м або 4263 м), Кайманаву (Бартлет, 7686 м) і Юкатанскую (5055 м або 4352 м).

Западзіны падзелены падваднымі хрыбтамі (напэўна, былымі выспавымі дугамі) Авёс, Беата і Нікарагуанскім узняццем.

Юкатанская катлавіна адлучана ад Мексіканскага заліва Юкатанскім пралівам, які знаходзіцца паміж паўвостравам Юкатан і востравам Куба і мае глыбіню каля 1600 м. Да поўдня ад Юкатанскай катлавіны з захаду на ўсход працягнулася Кайманава катлавіна, часткова адлучаная ад Юкатанскай Кайманавым хрыбтом, які ў некалькіх месцах выходзіць на паверхню, утвараючы Кайманавы астравы. Нікарагуанскае ўзняцце, што мае форму трохвугольніка і глыбіню каля 1200 м, распасціраецца ад узбярэжжа Гандураса і Нікарагуа да вострава Гаіці. На гэтым узняцці знаходзіцца востраў Ямайка, таксама па ім праходзіць мяжа паміж Кайманавай і Калумбійскай катлавінамі. Калумбійская катлавіна, у сваю чаргу, часткова адлучана ад Венесуэльскай хрыбтом Беата, які падымаецца да 2121 м ніжэй роўня мора. Калумбійская і Венесуэльская катлавіны злучаны Арубским разрывам, глыбіня якога дасягае 4 тыс. м. Хрыбет Авес адлучае ад Венесуэльскай невялікую Грэнадскую катлавіну, якая з усходу абмежавана дугой Малых Антыльскіх астравоў.

У градзе Вялікіх Антыльскіх астравоў ёсць два глыбокія праходу: праліў і Наветраны праліў. Глыбіня праліва Анегада змяняецца ад 1950 да 2350 м, Наветранага праліва — ад 1600 да 1630 м.

Карта Карыбскага мора, складзеная на грунце спадарожнікавых дадзеных
NASA, 2008 год

Лічбамі пазначаны: 1. Гандураскі заліў 2. заліў 3. Дар’енскі заліў 4. Венесуэльскі заліў 5. возера Маракайба 6. 7. заліў 8. востраў Трынідад 9. Кайманавы астравы (Пры націску на на любы з намаляваных геаграфічных аб'ектаў будзе ажыццёўлены пераход на адпаведны артыкул.)

Клімат

Сярэдняя тэмпература паверхні Карыбскага мора і прылеглых раёнаў у перыяд з 25 па 27 жніўня 2005 года. Да паўночнага захаду ад Кубы назіраецца ўраган .

Карыбскае мора знаходзіцца ў зоне трапічнага клімату, на які ўплывае . Сярэднія месячныя тэмпературы паветра змяняюцца ад 23 да 27 °C. складае 4—5 балаў.

Сярэднегадовая колькасць ападкаў у рэгіёне змяняецца ад 250 мм на востраве Банайрэ да 9000 мм у наветраных частках Дамінікі. Пераважаюць паўночна-усходнія пасаты з сярэднімі скарасцямі 16—32 км/г, аднак у паўночных раёнах мора здараюцца трапічныя ўраганы, хуткасць якіх можа перавышаць 120 км/г. У сярэднім за год адбываецца 8—9 такіх ураганаў у перыяд з чэрвеня па лістапад, прытым у верасні — кастрычніку яны найболей частыя. Па дадзеных за перыяд з 1494 па 1900 год над Карыбскім басейнам прайшло 385 ураганаў, а з 1900 па 1991 гады было зафіксавана 235 падобных праяў стыхіі. Рэгіён Карыбскага мора менш схільны разбуральнаму ўплыву ўраганаў, чым Мексіканскі заліў ці заходняя частка Ціхага акіяна (дзе з мая па лістапад лютуюць тайфуны). Большая частка ўраганаў фармуецца ў астравоў Зялёнага Мыса і скіроўваецца пасатамі да берагоў Амерыкі, у агульным жа прадказаць дакладную траекторыю руху ўрагану немагчыма.

Моцныя ўраганы прыводзяць да гібелі людзей, разбурэнняў і неўраджаяў у рэгіёне. , які бушаваў з 10 па 16 кастрычніка 1780 года, прычыніла каласальная шкода Малым Антыльскім астравам, Пуэрта-Рыка, Дамініканскай Рэспубліцы і, магчыма, паўвостраву Фларыда, а таксама прывёў да гібелі ад 22 да 24 тыс. чалавек. Ураган , які з’явіўся 22 кастрычніка 1998 года ў берагоў Калумбіі, прайшоў па Цэнтральнай Амерыцы, паўастравах Юкатан і Фларыда, нанясучы шкоду ў 40 млн долараў ЗША і загубіўшы 11—18 тыс. чалавек. Ураганы (1900) і (1974) таксама нанеслі значную шкоду рэгіёну.

Гл. таксама

Нідэрландскія Антылы
Цёркс і Кайкас
Горад Марыго

Зноскі

James C. F. Wang (1992). Handbook on ocean politics & law. Greenwood Publishing Group. pp. 14–. ISBN 978-0-313-26434-4. Праверана 9 December 2010.
Sverdrup, H. U., M. W. Johnson and R. H. Fleming; The Oceans Their Physics, Chemistry, and General Biology, Prentis-Hall, 1942, pp. 15, 35 and 637—643 [1]
The Caribbean Sea Архівавана 4 студзеня 2018. (англ.)
Карыбскае мора (Атлантычны акіян). Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).
Золотой век пиратства (нявызн.)(недаступная спасылка). Пираты морей и океанов. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 красавіка 2009.
Declaration of Margarita (англ.)(недаступная спасылка). Association of Caribbean States (December 11—12, 2001). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 12 сакавіка 2009.
Washington Irving. A History of the Life and Voyages of Christopher Columbus: In Four Volumes. — G. & C. Carvill, 1828. — 399 p.
Christopher Columbus (Italian explorer) (нявызн.)(недаступная спасылка). Britannica Online Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 30 ліпеня 2011. Праверана 7 жніўня 2016.
First Map Showing the Gulf of Mexico, 1500 (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
Охеда // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
Бастидас Родриго (нявызн.)(недаступная спасылка). Большой энциклопедический словарь. Архівавана з першакрыніцы 9 сакавіка 2016. Праверана 7 жніўня 2016.
Mexican Gulf Exploration History (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
Robert James Menzies, John C. Ogden.. Caribbean Sea (sea, Atlantic Ocean) (англ.)(недаступная спасылка). Britannica Online Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2011. Праверана 1 мая 2009.
Map by De Kerhallet, 1853 (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
History of NOAA Ocean Exploration (англ.)(недаступная спасылка). . Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.
Карибское море // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
International Bathymetric Chart of the Caribbean Sea and the Gulf of Mexico (англ.). . Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 красавіка 2009.
Rob Gutro.. NASA Satellites Record a Month for the Hurricane History Books (англ.)(недаступная спасылка). NASA (6 верасня 2005). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2011. Праверана 11 сакавіка 2009.
Philip Dickenson Peters. Caribbean Wow 2.0. — Zagada Markets, 2003. — P. 100—101. — 236 p. — ISBN 1929970048.
Orlando Férez.. Notas acerca de los Ciclones Tropicales de Puerto Rico (англ.). NOAA, Atlantic Oceanographic and Meteorological Laboratory (30 красавіка 1970). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 11 сакавіка 2009.
NHC Mitch Report Hurricane Mitch Tropical Cyclone Report (англ.). National Hurricane Center (30 красавіка 1998). Праверана 11 сакавіка 2009.

Літаратура

Тектоника и геодинамика Карибского региона [Сб. статей]. — Москва: Наука, 1979. — 146 с. — (Результаты исслед. по междунар. геофиз. проектам).
Нелепо Б. А. Комплексные исследования тропической зоны Атлантического океана и Карибского моря [Сб. ст.]. — Севастополь: МГИ, 1983. — 130 с.
Булгаков Н. П., Доценко С. Ф., Кушнир В. М., Букатов А. Е. Гидрофизические исследования Карибского моря. — Киев: Наук. думка, 1991. — 188 с. — ISBN 5-12-001911-0.
Суховей В. Ф., Коротаев Г. К., Шапиро Н. Б. Гидрология Карибского моря и Мексиканского залива. — Ленинград: Гидрометеоиздат, 1980. — 182 с.
H. U. Sverdrup, Martin W. Johnson, Richard H. Fleming. The Oceans, Their Physics, Chemistry, and General Biology. — New York: Prentice-Hall, Inc., 1942. — 1087 p.
Clay Wiseman. Guide to marine life: Caribbean, Bahamas, Florida. — Aqua Quest Publications, Inc., 1996. — 284 p. — ISBN 1881652068.
Jacques S. Zaneveld. Caribbean Fish Life: Index to the Local and Scientific Names of the Marine Fishes and Fishlike Invertebrates of the Caribbean Area (tropical Western Central Atlantic Ocean). — Brill Archive, 1983. — 163 p. — ISBN 9004067701.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Карыбскае мора

[Wang1992-1] James C. F. Wang (1992). Handbook on ocean politics & law. Greenwood Publishing Group. pp. 14–. ISBN 978-0-313-26434-4. Праверана 9 December 2010.

[2] Sverdrup, H. U., M. W. Johnson and R. H. Fleming; The Oceans Their Physics, Chemistry, and General Biology, Prentis-Hall, 1942, pp. 15, 35 and 637—643 [1]

[car_sea-3] The Caribbean Sea Архівавана 4 студзеня 2018. (англ.)

[belen_def-4] Карыбскае мора (Атлантычны акіян). Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).

[5] Золотой век пиратства (нявызн.)(недаступная спасылка). Пираты морей и океанов. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 красавіка 2009.

[6] Declaration of Margarita (англ.)(недаступная спасылка). Association of Caribbean States (December 11—12, 2001). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 12 сакавіка 2009.

[7] Washington Irving. A History of the Life and Voyages of Christopher Columbus: In Four Volumes. — G. & C. Carvill, 1828. — 399 p.

[8] Christopher Columbus (Italian explorer) (нявызн.)(недаступная спасылка). Britannica Online Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 30 ліпеня 2011. Праверана 7 жніўня 2016.

[9] First Map Showing the Gulf of Mexico, 1500 (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.

[10] Охеда // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

[11] Бастидас Родриго (нявызн.)(недаступная спасылка). Большой энциклопедический словарь. Архівавана з першакрыніцы 9 сакавіка 2016. Праверана 7 жніўня 2016.

[gulf-12] Mexican Gulf Exploration History (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.

[britannica-13] Robert James Menzies, John C. Ogden.. Caribbean Sea (sea, Atlantic Ocean) (англ.)(недаступная спасылка). Britannica Online Encyclopedia. Архівавана з першакрыніцы 4 жніўня 2011. Праверана 1 мая 2009.

[14] Map by De Kerhallet, 1853 (англ.)(недаступная спасылка). gulfbase.org. Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.

[15] History of NOAA Ocean Exploration (англ.)(недаступная спасылка). . Архівавана з першакрыніцы 5 жніўня 2011. Праверана 1 красавіка 2009.

[bse-16] Карибское море // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

[17] International Bathymetric Chart of the Caribbean Sea and the Gulf of Mexico (англ.). . Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 23 красавіка 2009.

[18] Rob Gutro.. NASA Satellites Record a Month for the Hurricane History Books (англ.)(недаступная спасылка). NASA (6 верасня 2005). Архівавана з першакрыніцы 18 верасня 2011. Праверана 11 сакавіка 2009.

[wow-19] Philip Dickenson Peters. Caribbean Wow 2.0. — Zagada Markets, 2003. — P. 100—101. — 236 p. — ISBN 1929970048.

[pr-20] Orlando Férez.. Notas acerca de los Ciclones Tropicales de Puerto Rico (англ.). NOAA, Atlantic Oceanographic and Meteorological Laboratory (30 красавіка 1970). Архівавана з першакрыніцы 13 жніўня 2011. Праверана 11 сакавіка 2009.

[nhc-21] NHC Mitch Report Hurricane Mitch Tropical Cyclone Report (англ.). National Hurricane Center (30 красавіка 1998). Праверана 11 сакавіка 2009.