Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Іберы́йска-каўка́зскія мо́вы, ці каўка́зскія мо́вы — умоўная назва сукупнасці каля 40 аўтахтонных (карэнных) моў Каўказа.
| Каўказскія | |
|---|---|
| Таксон | геаграфічнае аб'яднанне моў |
| Арэал | Каўказ |
| Колькасць носьбітаў | каля 9 млн. |
| Класіфікацыя | |
| Катэгорыя | Мовы Еўразіі > |
| Склад | |
| , | |
| Коды моўнай групы | |
| ДАСТ 7.75–97 | кав 253 |
| ISO 639-2 | cau |
| ISO 639-5 | cau |
Пашыраны пераважна на Паўночным Каўказе, у Закаўказзі, Турцыі і Іране. Пытанне іх роднасці з іншымі мовамі свету канчаткова не высветлена.
Найбольш пашырана грузінская мова, якая мае старажытнае пісьменства.
Класіфікацыя
Каўказскія мовы падзяляюць на 3 групы:
- абхазска-адыгскія,
- картвельскія
- і нахска-дагестанскія мовы
(паводле іншай класіфікацыі нахска-дагестанскую групу падзяляюць на 2 — нахскую і дагестанскую).
Пісьменства
Грузінская мова, найбольш пашыраная з каўказскіх, мае старажытнае пісьменства на аснове ўласнага грузінскага алфавіта. Пасля 1917 года літаратурнымі сталі абазінская, абхазская, аварская, адыгейская, , інгушская, кабардзінская, , лезгінская, і чэчэнская. Алфавіты на арабскай і графіцы, у 1936—1939 гг. пераведзены на рускую. Астатнія 25 моў бяспісьменныя (, , , і шэраг ).
Агульная характарыстыка
Асаблівасць фанетыкі каўказскіх моў — багатая сістэма зычных (напрыклад, ва 82 зычныя).
Марфалогія каўказскіх моў аглюцінатыўная (з элементамі фузіі ў нахска-дагестанскіх і з'явамі полісінтэтызму ў абхаза-адыгскіх мовах); прэфіксальны лад — агульнакаўкаўказская рыса словазмянення і словаўтварэння. Іменныя класы раней былі ўласцівы ўсім іберыйска-каўказскім мовам.
Асаблівасць сінтаксісу — наяўнасць эргатыўнай канструкцыі сказа.
Лексіка ўключае шмат агульных запазычанняў з арабскай, іранскай, цюркскіх і іншых моў.
Літаратура
- Іберыйска-каўказскія мовы // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 7. С. 143.
- Климов Г. А., Алексеев М. Е. Типология кавказских языков. М., 1980.
- Климов Г. А. Введение в кавказское языкознание. М., 1986.
- Кавказские языки // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Кавказские (иберийско-кавказские) языки // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: «Советская энциклопедия», 1990.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Ne blytac z Ibery jska kayka zskiya mo vy ci kayka zskiya mo vy umoynaya nazva sukupnasci kalya 40 aytahtonnyh karennyh moy Kaykaza KaykazskiyaTakson geagrafichnae ab yadnanne moyAreal KaykazKolkasc nosbitay kalya 9 mln KlasifikacyyaKategoryya Movy Eyrazii gt kaykazskiya movySklad Kody moynaj grupyDAST 7 75 97 kav 253ISO 639 2 cauISO 639 5 cau Pashyrany peravazhna na Paynochnym Kaykaze u Zakaykazzi Turcyi i Irane Pytanne ih rodnasci z inshymi movami svetu kanchatkova ne vysvetlena Najbolsh pashyrana gruzinskaya mova yakaya mae starazhytnae pismenstva KlasifikacyyaKaykazskiya movy padzyalyayuc na 3 grupy abhazska adygskiya kartvelskiya i nahska dagestanskiya movy pavodle inshaj klasifikacyi nahska dagestanskuyu grupu padzyalyayuc na 2 nahskuyu i dagestanskuyu PismenstvaGruzinskaya mova najbolsh pashyranaya z kaykazskih mae starazhytnae pismenstva na asnove ylasnaga gruzinskaga alfavita Paslya 1917 goda litaraturnymi stali abazinskaya abhazskaya avarskaya adygejskaya ingushskaya kabardzinskaya lezginskaya i chechenskaya Alfavity na arabskaj i graficy u 1936 1939 gg peravedzeny na ruskuyu Astatniya 25 moy byaspismennyya i sherag Agulnaya haraktarystykaAsablivasc fanetyki kaykazskih moy bagataya sistema zychnyh napryklad va 82 zychnyya Marfalogiya kaykazskih moy aglyucinatyynaya z elementami fuzii y nahska dagestanskih i z yavami polisintetyzmu y abhaza adygskih movah prefiksalny lad agulnakaykaykazskaya rysa slovazmyanennya i slovaytvarennya Imennyya klasy ranej byli ylascivy ysim iberyjska kaykazskim movam Asablivasc sintaksisu nayaynasc ergatyynaj kanstrukcyi skaza Leksika yklyuchae shmat agulnyh zapazychannyay z arabskaj iranskaj cyurkskih i inshyh moy LitaraturaIberyjska kaykazskiya movy Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 7 Zastayka Kantata Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1998 T 7 S 143 Klimov G A Alekseev M E Tipologiya kavkazskih yazykov M 1980 Klimov G A Vvedenie v kavkazskoe yazykoznanie M 1986 Kavkazskie yazyki Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop rusk SPb 1890 1907 Kavkazskie iberijsko kavkazskie yazyki Lingvisticheskij enciklopedicheskij slovar M Sovetskaya enciklopediya 1990