Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Пермскі перыяд (перм) — апошні геалагічны перыяд палеазойскай эры. Пачаўся 298,9 ± 0,15 гадоў таму, скончыўся 252,17 ± 0,06 гадоў таму. Працягваўся, такім чынам, каля 47 млн гадоў. Адклады гэтага перыяду падсцілаюцца карбонавымі і перакрываюцца трыясавымі.
Гісторыя выдзялення
У адрозненне ад многіх іншых геалагічных перыядаў, пермскі перыяд быў выдаткаваны не на Брытанскіх астравах, а ў Расіі. Адклады гэтага ўзросту адсутнічаюць у Англіі, на гэты час прыпадае маштабная нязгода.
Пермскі перыяд выдзелены ў 1841 годзе брытанскім геолагам Радэрыкам Мурчысанам у раёне горада Перм. Цяпер гэтая тэктанічная структура называецца Перадуральскім прагібам. Мурчысан таксама выявіў яе шырокае распаўсюджванне на Урале і Рускай раўніне.
Пермскі перыяд падзелены на верхні і ніжні аддзелы.
Падраздзяленні пермскага перыяду (сістэмы)
Існуе некалькі варыянтаў падраздзялення пермскай сістэмы. У Расіі больш распаўсюджана падраздзяленне па Усходнееўрапейскай шкале. Суадносіны паміж рознымі шкаламі прыведзены ў табліцы.
Стратыграфічныя шкалы пермскай сістэмы
| (система) | Эпоха (аддзел) | Тэтыс (ярусы) | Китай | ЗША | Усходняя Еўропа | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Пермскі | Лапін | Чансінскі | Ачоа | |||||||
| Удзяпінскі | ||||||||||
| Янсін | Маакоў | Ленгуанскі | Гвадэлупскі | Кепітэнскі | ||||||
| Куфенскі | Вордскі | Казанскі | ||||||||
| Чыся | Ксіанбаанскі | Раадскі | ||||||||
| Луадзіаньскі | Леанард | Каседральскі | Кунгурскі | |||||||
| Лангліньскі | Хэсскі | |||||||||
| Дзісонскі | Вольфкемп | Ленокскі | ||||||||
| Нільскі | ||||||||||
Неабходна адзначыць, што прыведзеныя суадносіны для кітайскай шкалы толькі прыблізна. У прыватнасці, мяжа паміж над'ярусами чыся і маакоў прыпадае дзесьці на сярэдзіну мургабскага яруса, а канчатак луадзіаньскага яруса — на сярэдзіну кубергандзінскага.
У адпаведнасці з агульнай стратыграфічнай шкалой, прынятай на канферэнцыі ў Казані ў 2004 годзе, у пермскай сістэме расійскія геолагі вылучаюць тры аддзела: ніжні (прыуральскі), сярэдні (біармійскі) і верхні (татарскі). У склад ніжняга (прыуральскага) аддзела ўвайшлі наступныя ярусы (знізу ўверх): ассэльскі, сакмарскі, арцінскі, кунгурскі, уфімскі, сярэдняга (біармійскага): казанскі, уржумскі, верхняга (татарскага): северадзвінскі і вяцкі.
Флора і фауна пермскага перыяду
Казуркі
З насякомых у пярмі існавалі жукі, упершыню якія з'явіліся ў гэтым перыядзе — 270 млн гадоў назад (усе ці амаль усе належалі да падатраду архастэмат) і сеткаватакрылыя (усе віды перайшлі ў трыяс). З'яўляюцца шыцікі і скарпіёніцы. У позняй пярмі апошніх налічвалася 11 сямействаў, але ў трыяс перайшлі толькі 4. У трыяс пераходзіць адзінае сямейства шыцікаў. Існавалі і тыя атрады, якіх цяпер ужо няма, напрыклад, так званыя тытанопцэры, у ліку самых першых з якіх быў дзэйнатытан, знойдзены ў Расіі.
Пермска-трыясавае выміранне відаў
Пермскі перыяд скончыўся пермскі-трыясавым выміраннем відаў, самым маштабным з усіх, якія толькі ведала Зямля. На мяжы з трыясам знікла каля 90 % відаў марскіх арганізмаў (у тым ліку апошнія трылабіты) і 70 % наземных. Адно з тлумачэнняў гэтага вымірання зводзіцца да падзення буйнага астэроіда, які выклікаў істотнае змяненне клімату. Паводле іншай (больш распаўсюджанай версіі) выміранне было выклікана глабальным узмацненнем вулканічнай актыўнасці ў сувязі з тым, што ўсе мацерыкі злучыліся ў адзіны кантынент — Пангею.
Клімат
Клімат пермскага перыяду характарызаваўся рэзка выяўленай занальнасцю і ставаў засушлівым. У цэлым можна сказаць, што ён быў блізкі сучаснаму. Ва ўсякім выпадку, у яго было больш падабенства з сучасным кліматам, чым у перыядах мезазоя.
У пермскім перыядзе выразна адасабляецца пояс вільготнага трапічнага клімату, у межах якога размяшчаўся шырокі акіян — Тэтыс. На поўнач ад яго знаходзіўся пояс гарачага і сухога клімату, якому адпавядае шырокае развіццё саляносных і чырвонакаляровых адкладаў. Яшчэ далей на поўнач размяшчаўся ўмераны пояс значнай вільготнасці з інтэнсіўным вугленазапашваннем. Паўднёвы ўмераны пояс фіксуецца вугленоснымі адкладамі Гандваны.
У пачатку перыяду працягвалася абледзяненне, якое пачалося ў карбоне. Яно было развіта на паўднёвых мацерыках.
Для пярмі характэрныя чырвонакаляровыя кантынентальныя адклады і адклады саляносных лагун, што адлюстроўвае павышаную засушлівасць клімату: перм характарызуецца найбольш шырокімі пустынямі ў гісторыі планеты: пяскі пакрывалі нават тэрыторыю Сібіры.
Палеагеаграфія і тэктоніка
- Палеагеаграфічныя реканструкцыі
У пермскім перыядзе скончылася фарміраванне Гандваны, адбылося сутыкненне кантынентаў, у выніку якога ўтварыліся Аппалачскія горы.
З пункту гледжання тэорыі геасінкліналей, у пермскім перыядзе адбылася герцінская складкавасць.
Ужо ў трыясавам перыядзе на месцы шматлікіх гор утварыліся пустыні.
Літаратура
- Иорданский Н. Н. Развитие жизни на земле. — М.: Просвещение, 1981.
- Короновский Н. В., Хаин В. Е., Ясаманов Н. А. Историческая геология : Учебник. — М.: Академия, 2006.
- Ушаков С. А., Ясаманов Н. А. Дрейф материков и климаты Земли. — М.: Мысль, 1984.
- Ясаманов Н. А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985.
- Ясаманов Н. А. Популярная палеогеография. — М.: Мысль, 1985.
Спасылкі
- Пермскі перыяд на Каталоге Мінералаў
- Калекцыі насякомых із Чакарды
- Карта пермскага перыяда на сайте PALEOMAP Project
- Вялікае пермскае выміранне было наступствам старажытнай вулканічнай актыўнасці ва Усходняй Сібіры
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Geahranalagichnaya shkalaEon Era PeryyadF a n e r a z o j Kajnazoj ChacvyarcichnyNeagenPaleagenMezazoj MelYuraTryyasPaleazoj PermKarbonDevonSilurArdovikKembryjD a k e m b r y j P r a t e r a z o j Nea praterazoj EdyyakaryjKryagenijTonijMeza praterazoj StenijEktazijKalimijPalea praterazoj StateryjAraziryjRyasijSideryjA r h e j NeaarhejMezaarhejPaleaarhejEaarhejKatarhejKrynica Permski peryyad perm aposhni gealagichny peryyad paleazojskaj ery Pachaysya 298 9 0 15 gadoy tamu skonchyysya 252 17 0 06 gadoy tamu Pracyagvaysya takim chynam kalya 47 mln gadoy Adklady getaga peryyadu padscilayucca karbonavymi i perakryvayucca tryyasavymi Gistoryya vydzyalennyaU adroznenne ad mnogih inshyh gealagichnyh peryyaday permski peryyad byy vydatkavany ne na Brytanskih astravah a y Rasii Adklady getaga yzrostu adsutnichayuc u Anglii na gety chas prypadae mashtabnaya nyazgoda Permski peryyad vydzeleny y 1841 godze brytanskim geolagam Raderykam Murchysanam u rayone gorada Perm Cyaper getaya tektanichnaya struktura nazyvaecca Peraduralskim pragibam Murchysan taksama vyyaviy yae shyrokae raspaysyudzhvanne na Urale i Ruskaj raynine Permski peryyad padzeleny na verhni i nizhni addzely Padrazdzyalenni permskaga peryyadu sistemy Isnue nekalki varyyantay padrazdzyalennya permskaj sistemy U Rasii bolsh raspaysyudzhana padrazdzyalenne pa Ushodneeyrapejskaj shkale Suadnosiny pamizh roznymi shkalami pryvedzeny y tablicy Stratygrafichnyya shkaly permskaj sistemy sistema Epoha addzel Tetys yarusy Kitaj ZShA Ushodnyaya EyropaPermski Lapin Chansinski AchoaUdzyapinskiYansin Maakoy Lenguanski Gvadelupski KepitenskiKufenski Vordski KazanskiChysya Ksianbaanski RaadskiLuadzianski Leanard Kasedralski KungurskiLanglinski HesskiDzisonski Volfkemp LenokskiNilski Neabhodna adznachyc shto pryvedzenyya suadnosiny dlya kitajskaj shkaly tolki pryblizna U pryvatnasci myazha pamizh nad yarusami chysya i maakoy prypadae dzesci na syaredzinu murgabskaga yarusa a kanchatak luadzianskaga yarusa na syaredzinu kubergandzinskaga U adpavednasci z agulnaj stratygrafichnaj shkaloj prynyataj na kanferencyi y Kazani y 2004 godze u permskaj sisteme rasijskiya geolagi vyluchayuc try addzela nizhni pryuralski syaredni biarmijski i verhni tatarski U sklad nizhnyaga pryuralskaga addzela yvajshli nastupnyya yarusy znizu yverh asselski sakmarski arcinski kungurski ufimski syarednyaga biarmijskaga kazanski urzhumski verhnyaga tatarskaga severadzvinski i vyacki Flora i fauna permskaga peryyaduKazurki Zakamyanelasci permskaga peryyadu Z nasyakomyh u pyarmi isnavali zhuki upershynyu yakiya z yavilisya y getym peryyadze 270 mln gadoy nazad use ci amal use nalezhali da padatradu arhastemat i setkavatakrylyya use vidy perajshli y tryyas Z yaylyayucca shyciki i skarpiyonicy U poznyaj pyarmi aposhnih nalichvalasya 11 syamejstvay ale y tryyas perajshli tolki 4 U tryyas perahodzic adzinae syamejstva shycikay Isnavali i tyya atrady yakih cyaper uzho nyama napryklad tak zvanyya tytanopcery u liku samyh pershyh z yakih byy dzejnatytan znojdzeny y Rasii Permska tryyasavae vymiranne viday Permski peryyad skonchyysya permski tryyasavym vymirannem viday samym mashtabnym z usih yakiya tolki vedala Zyamlya Na myazhy z tryyasam znikla kalya 90 viday marskih arganizmay u tym liku aposhniya trylabity i 70 nazemnyh Adno z tlumachennyay getaga vymirannya zvodzicca da padzennya bujnaga asteroida yaki vyklikay istotnae zmyanenne klimatu Pavodle inshaj bolsh raspaysyudzhanaj versii vymiranne bylo vyklikana glabalnym uzmacnennem vulkanichnaj aktyynasci y suvyazi z tym shto yse maceryki zluchylisya y adziny kantynent Pangeyu KlimatDymetradon rannyaya permAchorskaya fayna Klimat permskaga peryyadu haraktaryzavaysya rezka vyyaylenaj zanalnascyu i stavay zasushlivym U celym mozhna skazac shto yon byy blizki suchasnamu Va ysyakim vypadku u yago bylo bolsh padabenstva z suchasnym klimatam chym u peryyadah mezazoya U permskim peryyadze vyrazna adasablyaecca poyas vilgotnaga trapichnaga klimatu u mezhah yakoga razmyashchaysya shyroki akiyan Tetys Na poynach ad yago znahodziysya poyas garachaga i suhoga klimatu yakomu adpavyadae shyrokae razviccyo salyanosnyh i chyrvonakalyarovyh adkladay Yashche dalej na poynach razmyashchaysya ymerany poyas znachnaj vilgotnasci z intensiynym vuglenazapashvannem Paydnyovy ymerany poyas fiksuecca vuglenosnymi adkladami Gandvany U pachatku peryyadu pracyagvalasya abledzyanenne yakoe pachalosya y karbone Yano bylo razvita na paydnyovyh macerykah Dlya pyarmi harakternyya chyrvonakalyarovyya kantynentalnyya adklady i adklady salyanosnyh lagun shto adlyustroyvae pavyshanuyu zasushlivasc klimatu perm haraktaryzuecca najbolsh shyrokimi pustynyami y gistoryi planety pyaski pakryvali navat terytoryyu Sibiry Paleageagrafiya i tektonikaPaleageagrafichnyya rekanstrukcyi U permskim peryyadze skonchylasya farmiravanne Gandvany adbylosya sutyknenne kantynentay u vyniku yakoga ytvarylisya Appalachskiya gory Z punktu gledzhannya teoryi geasinklinalej u permskim peryyadze adbylasya gercinskaya skladkavasc Uzho y tryyasavam peryyadze na mescy shmatlikih gor utvarylisya pustyni LitaraturaIordanskij N N Razvitie zhizni na zemle M Prosveshenie 1981 Koronovskij N V Hain V E Yasamanov N A Istoricheskaya geologiya Uchebnik M Akademiya 2006 Ushakov S A Yasamanov N A Drejf materikov i klimaty Zemli M Mysl 1984 Yasamanov N A Drevnie klimaty Zemli L Gidrometeoizdat 1985 Yasamanov N A Populyarnaya paleogeografiya M Mysl 1985 SpasylkiPermski peryyad na Kataloge Mineralay Kalekcyi nasyakomyh iz Chakardy Karta permskaga peryyada na sajte PALEOMAP Project Vyalikae permskae vymiranne bylo nastupstvam starazhytnaj vulkanichnaj aktyynasci va Ushodnyaj Sibiry