Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Палеазой (грэч. πᾰλαιός — старажытны, грэч. Ζωή — жыццё) — геалагічная эра старажытнага жыцця. Палеазой пачаўся 542 млн гадоў таму і працягваўся каля 290 мільёнаў гадоў.
| Палеазой | |
|---|---|
 | |
| Кім названа | Адам Седжвік[d] |
| Дата пачатку | каля |
| Дата заканчэння | каля |
| Колер (шаснаццатковы трыплет) | 99C08D |
 | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
За палеазойскую эру праявілася два тэктагенезы: каледонскі і герцынскі. Час праявы калядонскага тэктагенезу прыходзіцца на першую палову палеазою, герцынскага — на другую. Гэта дазваляе вылучыць ранні палеазой і позні, прыблізна аднолькавай працягласці — 160—170 млн.гадоў. Ранні палеазой падзяляецца на тры перыяды (сістэмы): кембрый, ардавік, сілур. Узроставыя межы — 570—410 млн гадоў таму назад, працягласць 160 млн гадоў. Позні палеазой падзяляецца на тры перыяды (сістэмы): дэвон, карбон, перм. Узроставыя межы — 410—240 млн гадоў таму назад, працягласць 170 млн гадоў таму назад.
Клімат
На працягу палеазою чаргаваліся арыдныя (засушлівыя) і гумідныя (вільготныя) фазы. Плошчы засушлівых і вільготных абласцей адпаведна павялічваліся або памяншаліся адна за кошт другой.
Першая арыдная фаза прыпадае на ранні кембрый. Клімат гэтага часу — гарачы, засушлівы, затым — больш мяккі і з сярэдзіны ардавіка становіцца умераны гумідны, пераважна ізатэрмічны.
На ранні дэвон прыпадае максімум засушлівасці другой арыднай фазы палеазою. З сярэдзіны дэвону клімат пачынае змякчацца. Ранні карбон з’яўляецца самай гуміднай эпохай палеазою з гарачавільготным, больш-менш раўнамерным кліматам. У другой палове карбона намецілася шыротная тэрмічная занальнасць. У пермі-трыясе адзначаюць яшчэ адну буйную арыдную фазу, калі амаль уся Еўразіяцкая прастора ўяўляла сабой арыдную вобласць.
Клімат палеазою характарызаваўся вялікай колькасцю ў атмасферы вадзяных пароў і вуглякіслага газу. Нават у арыдныя фазы захоўвалася моцная воблачнасць, а «парніковы эфект» палеазойскай атмасферы быў мацнейшы, чым у мезазоі і кайназоі і характарызаваўся вышэйшай тэмпературай у прызямных слаях. Паверхня акіяна была большай і цяплейшай, былі большымі выпарванне ды вільготнасць паветра. Менавіта таму кантынентальнасць клімату ў палеазоі была меншай і адсутнічалі тэрмічныя кантрасты паміж палюсамі ды экватарам. Пад канец палеазою пачала фарміравацца тэрмічная занальнасць.
Арганічны свет
Менавіта ў палеазой жывыя арганізмы выйшлі на сушу і адбылася «шкілетная рэвалюцыя», калі многія арганізмы абзавяліся панцырамі, ракавінамі і шкілетамі.
Свет палеазою — гэта панаванне членістаногіх: павукі, скарпіёны, гіганцкія стракозы, прусакі, жукі. У вадзе жылі рыбы, на аснове якіх у дэвоне з’явіліся земнаводныя і насякомаедныя невялікія рэптыліі.
З расліннасці вылучаліся гіганцкія папараць і хвашчы, якія ўтваралі густыя зараснікі. У каменнавугальны перыяд на зямлі з’явіліся хваёвыя лясы — кардаітавая тайга, з дрэвамі, што дасягалі вышыні ў 20 метраў.
Зноскі
- Cohen K. M., Gibbard P., Fan J. International Chronostratigraphic Chart 2024/12 — International Commission on Stratigraphy, 2024.
- https://stratigraphy.org/ICSchart/CGMW_ICS_colour_codes.xlsx
Літаратура
- Гістарычная геалогія: вучэбны дапаможнік / В. М. Несцяровіч, Г. І. Літвінюк, Дз. А. Пацыкайлік — Мн.: БДПУ, 2003. — 74 с. — 100 экз. — ISBN 985-435-584-5
- Палеаз́ойская эратэ́ма (э́ра), палеазой // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 551—552. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Палеазой
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Paleazoj grech pᾰlaios starazhytny grech Zwh zhyccyo gealagichnaya era starazhytnaga zhyccya Paleazoj pachaysya 542 mln gadoy tamu i pracyagvaysya kalya 290 milyonay gadoy PaleazojKim nazvanaAdam Sedzhvik d Data pachatkukalyaData zakanchennyakalyaKoler shasnaccatkovy tryplet 99C08D Medyyafajly na VikishovishchyGeahranalagichnaya shkalaEon Era PeryyadF a n e r a z o j Kajnazoj ChacvyarcichnyNeagenPaleagenMezazoj MelYuraTryyasPaleazoj PermKarbonDevonSilurArdovikKembryjD a k e m b r y j P r a t e r a z o j Nea praterazoj EdyyakaryjKryagenijTonijMeza praterazoj StenijEktazijKalimijPalea praterazoj StateryjAraziryjRyasijSideryjA r h e j NeaarhejMezaarhejPaleaarhejEaarhejKatarhejKrynica Za paleazojskuyu eru prayavilasya dva tektagenezy kaledonski i gercynski Chas prayavy kalyadonskaga tektagenezu pryhodzicca na pershuyu palovu paleazoyu gercynskaga na druguyu Geta dazvalyae vyluchyc ranni paleazoj i pozni pryblizna adnolkavaj pracyaglasci 160 170 mln gadoy Ranni paleazoj padzyalyaecca na try peryyady sistemy kembryj ardavik silur Uzrostavyya mezhy 570 410 mln gadoy tamu nazad pracyaglasc 160 mln gadoy Pozni paleazoj padzyalyaecca na try peryyady sistemy devon karbon perm Uzrostavyya mezhy 410 240 mln gadoy tamu nazad pracyaglasc 170 mln gadoy tamu nazad KlimatNa pracyagu paleazoyu chargavalisya arydnyya zasushlivyya i gumidnyya vilgotnyya fazy Ploshchy zasushlivyh i vilgotnyh ablascej adpavedna pavyalichvalisya abo pamyanshalisya adna za kosht drugoj Pershaya arydnaya faza prypadae na ranni kembryj Klimat getaga chasu garachy zasushlivy zatym bolsh myakki i z syaredziny ardavika stanovicca umerany gumidny peravazhna izatermichny Na ranni devon prypadae maksimum zasushlivasci drugoj arydnaj fazy paleazoyu Z syaredziny devonu klimat pachynae zmyakchacca Ranni karbon z yaylyaecca samaj gumidnaj epohaj paleazoyu z garachavilgotnym bolsh mensh raynamernym klimatam U drugoj palove karbona namecilasya shyrotnaya termichnaya zanalnasc U permi tryyase adznachayuc yashche adnu bujnuyu arydnuyu fazu kali amal usya Eyraziyackaya prastora yyaylyala saboj arydnuyu voblasc Klimat paleazoyu haraktaryzavaysya vyalikaj kolkascyu y atmasfery vadzyanyh paroy i vuglyakislaga gazu Navat u arydnyya fazy zahoyvalasya mocnaya voblachnasc a parnikovy efekt paleazojskaj atmasfery byy macnejshy chym u mezazoi i kajnazoi i haraktaryzavaysya vyshejshaj temperaturaj u pryzyamnyh slayah Paverhnya akiyana byla bolshaj i cyaplejshaj byli bolshymi vyparvanne dy vilgotnasc pavetra Menavita tamu kantynentalnasc klimatu y paleazoi byla menshaj i adsutnichali termichnyya kantrasty pamizh palyusami dy ekvataram Pad kanec paleazoyu pachala farmiravacca termichnaya zanalnasc Arganichny svetMenavita y paleazoj zhyvyya arganizmy vyjshli na sushu i adbylasya shkiletnaya revalyucyya kali mnogiya arganizmy abzavyalisya pancyrami rakavinami i shkiletami Svet paleazoyu geta panavanne chlenistanogih pavuki skarpiyony giganckiya strakozy prusaki zhuki U vadze zhyli ryby na asnove yakih u devone z yavilisya zemnavodnyya i nasyakomaednyya nevyalikiya reptylii Z raslinnasci vyluchalisya giganckiya paparac i hvashchy yakiya ytvarali gustyya zarasniki U kamennavugalny peryyad na zyamli z yavilisya hvayovyya lyasy kardaitavaya tajga z drevami shto dasyagali vyshyni y 20 metray ZnoskiCohen K M Gibbard P Fan J International Chronostratigraphic Chart 2024 12 International Commission on Stratigraphy 2024 lt a href https wikidata org wiki Track Q402104 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q63456514 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q1740096 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q57807895 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q131615085 gt lt a gt https stratigraphy org ICSchart CGMW ICS colour codes xlsxLitaraturaGistarychnaya gealogiya vuchebny dapamozhnik V M Nescyarovich G I Litvinyuk Dz A Pacykajlik Mn BDPU 2003 74 s 100 ekz ISBN 985 435 584 5 Paleaz ojskaya erate ma e ra paleazoj Belarus encyklapedychny davednik Redkal B I Sachanka gal red i insh Mast M V Drako A M Hilkevich Mn BelEn 1995 S 551 552 800 s 5 000 ekz ISBN 985 11 0026 9 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Paleazoj