Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
То́ры (англ.: Tories) — палітычныя партыі Каралеўства Англія, Каралеўства Вялікабрытанія і Злучанага Каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі ў 1678 - 1834 гг.
| Торы | |
|---|---|
| англ.: Tories | |
 | |
| Лідар | Якаў II Сцюарт (першы лідар старых торы) Уільям Піт Малодшы (першы лідар новых торы) |
| Дата заснавання | 1678 |
| Дата роспуску | 1834 |
| Штаб-кватэра | |
| Краіна |
|
| Ідэалогія | манархізм, кансерватызм |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
У нашы дні торы — нефармальная назва чальцоў Кансерватыўнай партыі Вялікабрытаніі.
Старыя торы
Партыя торы ўзнікла падчас палітычнага крызісу ў Англіі ў 1678 - 1681 гг., калі частка парламента паспрабавала адхіліць права Джэймса, герцага Ёрка заняць пасаду караля. Палітыкі, што выступалі супраць Джэймса, называлі сябе вігамі, а прыхільнікаў герцага — торы (ад ірл.: tóraidhe, літаральна «па-за законам»). Упершыню гэтая назва была выкарыстана ў 1681 г.
Нягледзячы на перамогу Джэймса, які ўвайшоў у гісторыю як англійскі кароль Якаў II, паміж ім і торы адбыўся разлад, выкліканы спробай караля прыцягнуць да палітычнай барацьбы царкву. Многія торы падтрымалі Славутую рэвалюцыю. Яе вынікам было стварэнне манархіі, вельмі абмежаванай парламентам, у той час як большасць торы выступалі за моцную каралеўскую ўладу.
Старыя торы адыгрывалі надзвычай важную ролю ў палітычным жыцці Вялікабрытаніі да 1714 г. пакуль кароль Георг I не зрабіў стаўку на ўрад вігаў. Рэформы вігаў прывялі да звальнення прыхільнікаў торы з арміі, флота і судоў, не давалі магчымасці займання ваенных і дзяржаўных пасад па спадчыне. Торы працягвалі кантраляваць большасць выбаршчыкаў у сельскай мясцовасці і маглі б выіграць парламенцкія выбары, але вігі змянілі прапорцыі пры галасаванні за парламенцкіх прадстаўнікоў, і большасць месц атрымоўвалі тыя, хто выбіраўся ў гарадах.
Паміж 1740 г. і 1760 г. торы перасталі быць арганізаванай партыяй. Сама назва торы стала ўспрымацца адмоўна. Часцяком так называлі непапулярных кансерватыўных палітыкаў, хаця на самой справе яны не належалі да гэтай партыі. Знікненне старых торы з палітычнага жыцця садзейнічала размыванню партыі вігаў. У сярэдзіне XVIII ст. партыйная прыналежнасць перастала мець значэнне ў палітычным жыцці.
Новыя торы
У 1783 г. шэраг кансерватыўных палітыкаў на чале Уільяма Піта Малодшага атрымалі мянушку новых торы. Іх поспеху садзейнічаў крызіс старых вігаў, частка якіх перайшла ў 1794 г. на бок Уільяма Піта. Сам Уільям Піт лічыў сябе не торы, а незалежным вігам, а яго прыхільнікі называлі сябе «сябрамі містара Піта». У адрозненні ад старых торы, новыя торы падтрымлівалі перавагу парламенцкай сістэмы кіравання, выступалі супраць ізаляцыянізму на карысць актыўнай імперыялістычнай палітыкі.
У аснове ідэалогіі новых торы быў кансерватызм у дачыненні да Амерыканскай і Французскай рэвалюцый. Яны захоўвалі сентыментальную адданасць да абмежаваных інстытутаў манархічнай улады. Большасць іх выбаршчыкаў належалі да Царквы Англіі або .
Падтрымка новых торы значна саслабла пасля жорсткіх дзеянняў супраць народных выступаў у 1815 г. У 1834 г. Роберт Піль заклікаў да змены ідэалогіі новых торы на карысць кансерватызму ў духу Эдмунда Бёрка. Аднак у далейшым за чальцамі Кансерватыўнай партыі захавалася мянушка торы.
Літаратура
- То́ры // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 492—493. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- То́ри // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 106. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
Спасылкі
- Tories
- Whig and Tory
- The Tories — History Learning Site
- History of William Pitt 'The Younger'
- The Tamworth Manifesto
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
To ry angl Tories palitychnyya partyi Karaleystva Angliya Karaleystva Vyalikabrytaniya i Zluchanaga Karaleystva Vyalikabrytanii i Irlandyi y 1678 1834 gg Toryangl ToriesLidar Yakay II Scyuart pershy lidar staryh tory Uilyam Pit Malodshy pershy lidar novyh tory Data zasnavannya 1678Data rospusku 1834Shtab kvatera LondanKraina Karaleystva Vyalikabrytaniya Karaleystva Angliya Zluchanae karaleystva Vyalikabrytanii i IrlandyiIdealogiya manarhizm kanservatyzm Medyyafajly na VikishovishchyU panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Tory U nashy dni tory nefarmalnaya nazva chalcoy Kanservatyynaj partyi Vyalikabrytanii Staryya toryPartyya tory yznikla padchas palitychnaga kryzisu y Anglii y 1678 1681 gg kali chastka parlamenta pasprabavala adhilic prava Dzhejmsa gercaga Yorka zanyac pasadu karalya Palityki shto vystupali suprac Dzhejmsa nazyvali syabe vigami a pryhilnikay gercaga tory ad irl toraidhe litaralna pa za zakonam Upershynyu getaya nazva byla vykarystana y 1681 g Nyagledzyachy na peramogu Dzhejmsa yaki yvajshoy u gistoryyu yak anglijski karol Yakay II pamizh im i tory adbyysya razlad vyklikany sprobaj karalya prycyagnuc da palitychnaj baracby carkvu Mnogiya tory padtrymali Slavutuyu revalyucyyu Yae vynikam bylo stvarenne manarhii velmi abmezhavanaj parlamentam u toj chas yak bolshasc tory vystupali za mocnuyu karaleyskuyu yladu Staryya tory adygryvali nadzvychaj vazhnuyu rolyu y palitychnym zhycci Vyalikabrytanii da 1714 g pakul karol Georg I ne zrabiy stayku na yrad vigay Reformy vigay pryvyali da zvalnennya pryhilnikay tory z armii flota i sudoy ne davali magchymasci zajmannya vaennyh i dzyarzhaynyh pasad pa spadchyne Tory pracyagvali kantralyavac bolshasc vybarshchykay u selskaj myascovasci i magli b vyigrac parlamenckiya vybary ale vigi zmyanili praporcyi pry galasavanni za parlamenckih pradstaynikoy i bolshasc mesc atrymoyvali tyya hto vybiraysya y garadah Pamizh 1740 g i 1760 g tory perastali byc arganizavanaj partyyaj Sama nazva tory stala ysprymacca admoyna Chascyakom tak nazyvali nepapulyarnyh kanservatyynyh palitykay hacya na samoj sprave yany ne nalezhali da getaj partyi Zniknenne staryh tory z palitychnaga zhyccya sadzejnichala razmyvannyu partyi vigay U syaredzine XVIII st partyjnaya prynalezhnasc perastala mec znachenne y palitychnym zhycci Novyya toryU 1783 g sherag kanservatyynyh palitykay na chale Uilyama Pita Malodshaga atrymali myanushku novyh tory Ih pospehu sadzejnichay kryzis staryh vigay chastka yakih perajshla y 1794 g na bok Uilyama Pita Sam Uilyam Pit lichyy syabe ne tory a nezalezhnym vigam a yago pryhilniki nazyvali syabe syabrami mistara Pita U adroznenni ad staryh tory novyya tory padtrymlivali peravagu parlamenckaj sistemy kiravannya vystupali suprac izalyacyyanizmu na karysc aktyynaj imperyyalistychnaj palityki U asnove idealogii novyh tory byy kanservatyzm u dachynenni da Amerykanskaj i Francuzskaj revalyucyj Yany zahoyvali sentymentalnuyu addanasc da abmezhavanyh instytutay manarhichnaj ulady Bolshasc ih vybarshchykay nalezhali da Carkvy Anglii abo Padtrymka novyh tory znachna saslabla paslya zhorstkih dzeyannyay suprac narodnyh vystupay u 1815 g U 1834 g Robert Pil zaklikay da zmeny idealogii novyh tory na karysc kanservatyzmu y duhu Edmunda Byorka Adnak u dalejshym za chalcami Kanservatyynaj partyi zahavalasya myanushka tory LitaraturaTo ry Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 492 493 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 To ri T 26 Tihohodki Ulyanovo M Sovetskaya enciklopediya 1977 S 106 Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 1969 1978 rusk SpasylkiTories Whig and Tory The Tories History Learning Site History of William Pitt The Younger The Tamworth Manifesto