Бе льск Падля скі або Бе льск Падля шскі свая мова Biêlśk польск Bielsk Podlaski горад у Польшчы адміністрацыйны цэнтр Б

Бе́льск Падля́скі, або Бе́льск-Падля́шскі, (свая мова: Biêlśk, польск.: Bielsk Podlaski) — горад у Польшчы, адміністрацыйны цэнтр Бельскага павета Падляскага ваяводства. Утварае гарадскую гміну, таксама з’яўляецца сядзібай вясковай гміны Бельск Падляскі.

Горад

Бельск Падляскі
польск.: Bielsk Podlaski

Герб

Краіна	Польшча
Ваяводства	Падляскае
Павет	Бельскі
Каардынаты	52°45′51″ пн. ш. 23°11′25″ у. д.^HGЯO
Плошча	26,88 км²
Вышыня цэнтра	140 м
Насельніцтва	▼24 633 чал. (31 сакавіка 2021)
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	85
Паштовыя індэксы	17-100
TERC	2003011
Афіцыйны сайт	bielsk-podlaski.pl

Бельск Падляскі на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Знаходзіцца на поўдзень ад Беластока, на самым захадзе этнічнай тэрыторыі беларусаў, на Бельскай раўніне, у міжрэччы Нарава і Нурца. Колькасць насельніцтва складае 26,9 тыс. чал. (2005)

Гісторыя

Паводле летапісаў, Бельск заснаваны князем Яраславам Уладзіміравічам. Горад упершыню згадваецца ў 1253 годзе ў Галіцка-Валынскім летапісе. Каля 1320 года Бельск, як і іншыя падляшскія землі, увайшоў у склад Вялікага Княства Літоўскана. У 1495 годзе горад атрымаў магдэбургскае права. Пасля Люблінскай уніі 1569 года Бельск перайшоў да Каралеўства Польскага. У гэты перыяд ён уяўляў сабою значны цэнтр рамёстваў. Вялікія страты Бельску былі нанесены шведскім нашэсцем 1655 года, а пазней пажарам 1784 года.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай Бельск належаў спачатку (у 1795—1807 гадах) Прусіі, пасля чаго перайшоў да Расійскай імперыі. У 1915—1919 гадах горад у ходзе Першай сусветнай вайны быў заняты германскімі войскамі. З 1919 года быў у складзе Польшчы. У 1939 годзе ў Бельск спачатку ўвайшлі войскі фашысцкай Германіі, а ў хуткім часе ён быў перададзены пад кантроль Чырвонай Арміі. З канца 1939 года Бельск увайшоў у Беларускую ССР. Пасля Другой сусветнай вайны горад, аднак, ізноў быў вернуты Польшчы.

Гаспадарка

Гаспадарчаму развіццю горада спрыяе яго размяшчэнне на скрыжаванні важных аўтадарог і чыгунак. У Бельску Падляскім ажыццяўляецца вытворчасць прамысловага абсталявання, зборачных вузлоў, будаўнічых матэрыялаў (металічных вырабаў і інш.). Існуе ільноапрацоўчае прадпрыемства «Lenpol», вырабляецца трыкатаж, ёсць значныя прадпрыемствы па перапрацоўцы сельскагаспадарчай прадукцыі, абслугоўванні сельскай гаспадаркі. Размешчане ў Бельску Падляскім малочнае прадпрыемства «Mlekovita-Bielmlek» пастаўляе прадукцыю ў розныя рэгіёны Польшчы. Бельскі аддзел прадпрыемства «Netter» прапануе мяса і разнастайныя мясапрадукты, фірма «Hoop» буйны вытворца, экспарцёр напіткаў і вод.

Насельніцтва

1889 год — 7012 чал. (3583 мужчыны і 3428 жанчын); паводле саслоўя: шляхты нашчадкавай і асабістай 65, праваслаўнага духавенства 22, каталіцкага 1, юдаісцкага 2, грамадзян нашчадкавых і асабістых 14, купцоў 60, мяшчан 5942, цэхавых 110, ваенных (з радзінамі) 781, замежных падданых 15; паводле веры: праваслаўных 2870, каталікоў 1883, пратэстантаў 27, юдаістаў 2222, магаметанаў 10.
2009 год — 26 493 чал.

Адукацыя

У Бельску дзейнічае Комплекс школаў з дадатковай беларускай мовай навучання імя Яраслава Кастыцэвіча. Агулам у 2 школах комплексу — больш за 700 вучняў.

Апроч таго, у месце працуе Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча, дзе беларуская мова з’яўляецца абавязковым прадметам. У Бельску знаходзіцца адзіная ў Польшчы школа іканапісу.

Культура

Бельск — адзін з найбольш значных цэнтраў беларускай культуры ў Польшчы. Тут штогод праводзіцца фестываль беларускай аўтарскай песні «Бардаўская восень», дзейнічаюць самадзейныя беларускія музычныя калектывы.

Транспарт

Бельск — значны вузел аўтамабільных шляхоў: (Беласток — Бельск Падляскі — Люблін — Жэшаў, (Замбраў — Бельск Падляскі — ), (Бельск Падляскі — Гайнаўка — Белавежа)

Праз горада праходзіць чыгунка Беласток — — Брэст.

Славутасці

Дзейнічае Музей малой айчыны ў Бельску — Студзіводах, ініцыятарам стварэння якога быў вядомы краязнавец, галоўны рэдактар часопісу «Бельскі гостінець» Дарафей Фёнік.

Гарадзішча — Замкавая гара (XIII ст.)
Касцёл Раства Найсвяцейшай Дзевы Марыі і Святога Мікалая (1783)
Касцёл Маці Божай з Гары Кармель і кляштар кармелітаў (1641)
Могілкі ваенныя часоў 1-й сусветнай вайны
Могілкі каталіцкія. Капліца
Могілкі праваслаўныя. Капліца (кан. XVIII ст.)
Ратуша (пасля 1776)
Сядзібна-паркавы комплекс Смульскіх
Царква Нараджэння Божай Маці (кан. XVII ст.)
Царква Св. Міхала Архангела (1789, 1914)
Царква Св. Юрыя

Галерэя

Замчышча
Касцёл Раства Найсв. Дзевы Марыі і Св. Мікалая
Касцёл Маці Божай з Гары Кармель
Кляштар кармелітаў
Царква Св. Міхала Архангела
Царква Уваскрасення Гасподняга
Царква Успення Багародзіцы
Вуліца імя Т. Касцюшкі, гістарычная забудова

Беларусы ў Бельску-Падляшскім

**Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча**

Беларусы, разам з палякамі і ўкраінцамі, з’яўляюцца адной з трох галоўных нацыянальных груп, што жывуць у Бельску-Падляшскім. У шэрагу школ і гімназій Бельска сотні дзяцей як дадатковы прадмет вывучаюць беларускую мову. Акрамя таго, у горадзе дзейнічае Беларускі ліцэй імя Браніслава Тарашкевіча, дзе беларуская мова з’яўляецца абавязковым прадметам. Бельск Падляскі — адзін з найбольш значных цэнтраў беларускай культуры ў Польшчы. Тут штогод адбываюцца фестывалі беларускай бардаўскай песні, фальклорныя фестывалі, дзейнічаюць самадзейныя беларускія музычныя калектывы. Літаратары Бельска пішуць творы на беларускай і ўкраінскай мовах, а таксама на мясцовым падляшуцкім дыялекце.

Зацікаўленне шматлікіх наведвальнікаў выклікае Музей малой айчыны ў Бельску-Падляшскім — Студзіводах, ініцыятарам стварэння якога стаў вядомы краязнаўца Дарафей Фіёнік. З 2010 года выдаецца часопіс «», частка матэрыялаў якога публікуецца на падляшскім дыялекце.

Грамадска-палітычнае аб’яднанне Бельская кааліцыя выступае як выбарчы камітэт, што прадстаўляе інтарэсы мясцовых беларусаў пад час выбарчых кампаній. Яго прадстаўнікі ў значнай ступені кантралююць органы мясцовага самакіравання Бельшчыны.

Гл. таксама

Падляшша

Гарады-пабрацімы

Светлагорскі раён, Беларусь
Луцк, Украіна

Вядомыя асобы

Эміліян Адамюк (1839—1906) — расійскі ўрач-афтальмолаг беларускага паходжання.
Надзея Артымовіч (1946—2023) — беларуская паэтэса.
Якаў Бранштэйн (1897—1937) — беларускі і яўрэйскі савецкі крытык і літаратуразнавец.
Пётр Буйко (1895—1943) — украінскі ўрач беларускага паходжання.
Лідзія Бялецкая (1911—1987) — дзеяч рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі.
Яраслаў Кастыцэвіч (1896—1971) — беларускі педагог.
Іосіф Лангбард (1882—1951) — беларускі савецкі архітэктар, педагог.
Ежы Плютовіч (нар. 1947) — польскі паэт і эсэіст.
Любоў Разумоўская (1897—1969) — савецкі гісторык-славіст.
Дарафей Фіёнік (нар. 1968) — польскі гісторык, этнограф беларускага паходжання.
Юзаф Ярашэвіч (1793—1860) — правазнавец, гісторык і этнограф.
Яраслаў Іванюк (нар. 1969) — беларускі дзеяч у Польшчы, журналіст.
Юрка Асеннік (нар. 1969) — польскі музыкант беларускага паходжання.
Рыгор Грысевіч (1896—1938) — дзяржаўны дзеяч БССР.
Андрэй Сцепанюк (нар. 1963) — беларускі паэт, педагог і польскі дзяржаўны дзеяч.
Юзаф Такажэвіч (1841—1919) — польскі пісьменнік і публіцыст.
Ніка Юрчук — польская спявачка, якая выконвае песні на падляшскай мове.

Крыніцы

https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/062013803011-0922685?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 5 кастрычніка 2022.
Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.
Бельск, город // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Каб патрапіць у школу з беларускай мовай, у Бельску стаяць чэргі(недаступная спасылка) // Еўрапейскае радыё для Беларусі, 2 верасня 2009

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 688 с. — ISBN 985-11-0314-4 (т. 1), ISBN 985-11-0315-2.
Бельск // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Бельск Падляскі
Бельск Падляскі на Radzima.org
Афіцыйная старонка

[_bdcc673ec838123f-1] ttps://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/062013803011-0922685?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 5 кастрычніка 2022.

[2] Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.

[3] Бельск, город // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

[4] Каб патрапіць у школу з беларускай мовай, у Бельску стаяць чэргі(недаступная спасылка) // Еўрапейскае радыё для Беларусі, 2 верасня 2009