Замасць

За́масць (польск.: Zamość, укр.: Замостя) — горад на правах павета ў Польшчы, у паўднёва-ўсходняй частцы Люблінскага ваяводства, адміністрацыйны цэнтр Замойскага павета. З'яўляецца культурным, адукацыйным і турыстычным цэнтрам ваяводства. Па колькасці насельніцтва Замасць займае трэцае месца ў ваяводстве, але па плошчы займае 10-е месца. У 1992 годзе гістарычная частка горада была ўнесена ў сціс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Замасць стаіць на рацэ . Адлегласць па прамой паміж гарадамі Замасць — Мінск 453 км, да Варшавы — 227 км.

Горад Замасць польск.: Zamość Герб Сцяг^[d] Ратуша Краіна  Польшча Ваяводства Люблінскае Павет Горад на правах павета Каардынаты 50°34′ пн. ш. 23°16′ у. д.^HGЯO Прэзідэнт горада Марцін Замойскі Заснаваны 1580 Горад з 1580 Плошча 30,34 км² Вышыня цэнтра 212 м Водныя аб’екты Łabuńka^[d] Насельніцтва 65 255 чалавек (2014) Шчыльнасць 2 151 чал./км² Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код +48 84 Паштовыя індэксы 22-400 — 22-410 Аўтамабільны код LZ TERC 0664011 Афіцыйны сайт zamosc.pl (польск.) Замасць на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Насельніцтва — 65 245 жыхароў (2014 год).

Гісторыя

Гарадскія правы Замасць атрымала ў 1580 годзе, згодна з прывілеем канцлера і вялікага гетмана Яна Замойскага. У XVII стагоддзі горад пачаў хутка развівацца. У 1648 годзе Замасць абложвалася казакамі Багдана Хмяльніцкага, а ў 1656 годзе шведскімі войскамі. Аднак захапіць горад не атрымалася. Пад час Паўночнай вайны Замасць была захоплена шведскімі і саксонскімі войскамі.

Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай горад трапіў у склад Аўстрыйскай імперыі (з 1772 года). У 1809 годзе Замасць была далучана да Варшаўскага герцагства. З 1818 года Замасць знаходзілася ў складзе Расійскай імперыі, дзе стала павятовым горадам Люблінскай губерні. У 1821 годзе адбылася мадэрнізацыя гарадской крэпасці, у выніку якой значна змяніўся знешні выгляд горада. Крэпасць стала важным пунктам ваеннай абароны пад час паўстання Тадэвуша Касцюшкі, які быў узяты расійскімі войскамі адным з апошніх.

Пад час Першай сусветнай вайны праз Замасць прайшла лінія чыгункі (1916 год). Пасля абвяшчння незалежнасці Польшчы ў 1918 годзе, тут адбылася камуністычнае паўстанне пад кіраўніцтвам маёра Ліса-Кулі. У 1920 годзе ў наваколлі Замасці былі разбіты савецкія войскі, якімі кіраваў Міхаіл Тухачэўскі.

У верасні 1939 года горад быў акупіраваны савецкімі войскамі, якія хутка перадалі горад пад уладу фашысцкай Германіі. На працягу Другой сусветнай вайны каля Замасці быў утвораны канцэнтрацыйны лагер, дзе загінулі каля 8 тыс. чалавек, а таксама лагер для савецкіх ваеннапалонных. 11 ліпеня 1944 года Замасць бала захоплена савецкімі войскамі.

З 1975 да 1998 года Замасць была цэнтрам Замойскага ваяводства, а з 1999 года стала павятовым горадам Люблінскага ваяводства.

Славутасці

Горад, які спраектаваў і пачаў будаваць архітэктар ў 1579—1600 гадах, з'яўляецца прыкладам рэнесансавага горадабудаўніцтва. Быў пяцівугольны ў плане, абнесены кальцом бастыённых фартыфікацый (1587—1605; завершаны ў 1617—19, арх. ; дабудаваны ў 1809—30) з брамамі, у т.л. Любельскай  (польск.) (1588) і Старой Львоўскай  (польск.) (1599). Уключае палац Замойскіх  (польск.) (1581—86, арх. ; дабудаваны ў 1747—51, арх. , і пасля 1831), ратушу  (польск.) (1591—1600, арх. Марацца; 1639—51, арх. , , перабудавана ў XVIII і XIX ст., рэстаўрыравана ў 1937—38 і 1967—70), будынкі Акадэміі  (руск.) (1638—48, арх. Ярашэвіч; перабудаваны ў 1752—61, арх. Бэм'дэ Кавэ, і ў XIX ст.), калегіяту (1587—98), капліцы Замойскіх (1635, арх. ; цяпер кафедральны сабор  (польск.)), царкву  (польск.) (1618—31), сінагогу  (польск.) (каля 1610—20), камяніцы з аркадамі, у т.л. каля Вялікага  (польск.) і Сольнага рынкаў  (польск.) (16—17 ст.).

Гарады-пабрацімы

• Бардзеёў, Славакія
• , Вялікабрытанія
• Луцк, Украіна
• Швебіш-Халь, Германія
• Сігішаара, Румынія
• Веймар, Германія
• Жолква, Украіна

Зноскі

1. Główny Urząd Statystyczny, dane za rok 2014, stan na 01.01.2014
2. Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.
3. Адлегласці паміж гарадамі
4. Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Архівавана 26 снежня 2018.
5. Замасць. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6)

Літаратура

• Замасць. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Замасць
• Афіцыйная старонка
• Kamienice ormiańskie Камяниці Вірменські Հայկական տներ