Германскі саюз

Герма́нскі саю́з (ням.: Deutscher Bund — дойчэр бунд) — саюз германскіх дзяржаў у XIX стагоддзі.

Канфедэрацыя
Германскі саюз
Deutscher Bund
Герб Сцяг
<  <  <  v 1815 — 1866
Сталіца	Франкфурт
Найбуйнейшыя гарады	Вена, Берлін, Гамбург, Мюнхен, Кёльн, Франкфурт, Штутгарт, Прага
Мова(ы)	нямецкая
Афіцыйная мова	нямецкая
Грашовая адзінка	Reichsthaler^[d], Conventionsthaler^[d] і Vereinsthaler^[d]
Плошча	630 100 км²
Насельніцтва	(1839) 29 200 000 чал.
Форма кіравання	Канфедэрацыя
Прэзідэнт
• 1815—1835	Франц II
• 1835—1848	Фердынанд I
• 1848—1866	Франц Іосіф I
Гісторыя
• 8 чэрвеня 1815	Венскі кангрэс
• 23 жніўня 1866	Роспуск
Папярэднікі і пераемнікі
Рэйнскі саюз Каралеўства Прусія Аўстрыйская імперыя Паўночнагерманскі саюз Аўстрыйская імперыя Каралеўства Баварыя Каралеўства Вюртэмберг Вялікае Герцагства Бадэн Вялікае Герцагства Гесэн Княства Ліхтэнштэйн
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Саюз быў заснаваны 8 чэрвеня 1815 года на Венскім кангрэсе як пераемнік разбуранай у 1806 годзе Свяшчэннай Рымскай імперыі. Спачатку ў Германскі саюз уваходзілі 39 дзяржаў, але ў да часу роспуску 1866 годзе ў ім заставалася 32 краіны, якія традыцыйна для Германіі адрозніваюцца выключнай разнастайнасцю дзяржаўных формаў.

У саюз уваходзілі: адна імперыя (Аўстрыйская), пяць каралеўстваў (Прусія, Саксонія, Баварыя, Гановер, Вюртэмберг), герцагствы і княствы, а таксама чатыры гарады-рэспублікі (Франкфурт, Гамбург, Брэмен і Любек).

Як і ў ранейшыя часы, гэта германскае аб'яднанне мела ў сваім складзе тэрыторыі, якія знаходзіліся пад замежным суверэнітэтам — караля Англіі (каралеўства Гановер да 1837 года), караля Даніі (герцагствы Гольштэйн і да 1864 года), караля Нідэрландаў (вялікае герцагства Люксембургскае да 1866 года).

Бясспрэчная ваенна-эканамічная перавага Аўстрыі і Прусіі давала ім відавочны палітычны прыярытэт перад іншымі членамі саюза, хоць фармальна ў ім абвяшчалася роўнасць усіх удзельнікаў. У той жа час шэраг земляў Аўстрыйскай імперыі (Венгрыя, Славенія, Далмацыя, Істрыя і інш.) і Прускага каралеўства (Усходняя і Заходняя Прусія, ) цалкам выключаліся з саюзнай юрысдыкцыі. Гэта акалічнасць лішні раз пацвярджала асаблівае становішча ў саюзе Аўстрыі і Прусіі. Прусія і Аўстрыя толькі тымі тэрыторыямі ўваходзілі ў Германскі саюз, якія ўжо былі часткамі Свяшчэннай рымскай імперыі. Тэрыторыя Германскага саюза ў 1839 годзе складала каля 630 100 кв.км з насельніцтвам 29,2 млн чалавек.

Пасля Аўстра-прускай вайны (17 чэрвеня — 26 ліпеня 1866) Германскі саюз 23 жніўня ў горадзе Аўгсбург распусціўся.

Арганізацыя саюза

Германскі саюз быў канфедэратыўным утварэннем. Галоўным імкненнем малых дзяржаў, якія ўваходзілі ў саюз, было захаванне статус-кво ў Германіі. Кіруючым органам Германскага саюза быў Саюзны сейм. Ён складаўся з упаўнаважаных ад 34 германскіх дзяржаў (уключаючы Аўстрыю) і 4 вольных гарадоў і засядаў у Франкфурце-на-Майне. У поўным складзе (69 галасоў) пасяджэнні Саюзнага сейма праходзілі вельмі рэдка, галоўным чынам усе рашэнні прымаліся ў вузкім яго складзе (17 галасоў). Старшынства ў саюзе належала Аўстрыі, як найбуйнейшай па тэрыторыі і насельніцтве дзяржаве Германскага саюза.

Кожнае з дзяржаў, якія аб'ядналіся ў саюзе, валодала суверэнітэтам і ўласнай сістэмай кіравання. У адных захоўвалася самадзяржаўе, у іншых функцыянавалі падабенствы парламентаў (), і толькі ў сямі былі прыняты канстытуцыі, які абмяжоўвалі ўладу манарха (Баварыя, Бадэн, Вюртэмберг, Гесэн-Дармштат, , Браўншвайг і Саксен-Веймар).

Германскі саюз перад пачаткам Аўстра-прускай вайны 1866 года

Дваранства мела ўладу над сялянствам, збірала паншчыну, «крывавую дзесяціну» (падатак на забіты скот), праводзіўся . Абсалютызм заставаўся практычна некранутым.

Але капіталізм прабіваў сабе дарогу і ў гэтых неспрыяльных умовах. У Вюртэмбергу, Гесэне, Кобургу, было адменена прыгоннае права, паншчына была выцеснена больш прадукцыйнай працай наёмных . Развівалася прамысловая вытворчасць, асабліва ў Рэйнскай вобласці (прус.). У 1834 годзе створаны .

Германскі саюз праіснаваў да 1866 года і быў ліквідаваны пасля паражэння Аўстрыі ў аўстра-прускай вайне (да 1866 годзе ў яго ўваходзілі 32 дзяржавы). Адзіным яго членам, які захаваў незалежнасць і не пацярпеў ніводнай змены рэжыму, з'яўляецца княства Ліхтэнштэйн.