Грац

Грац (ням.: Graz, славенск.: Gradec) — горад на паўднёвым усходзе Аўстрыі, цэнтр федэральнай зямлі Штырыя. Грац — другі па велічыні горад Аўстрыі, налічвае больш 290 тысяч жыхароў (2010 год).

Горад Грац Graz Герб Сцяг Ратуша Граца Краіна  Аўстрыя Каардынаты 47°04′ пн. ш. 15°26′ у. д.^HGЯO Кіраўнік Elke Kahr^[d] Першая згадка 1128 Плошча 127,6 км² Вышыня цэнтра 353 м Водныя аб’екты Мура^[d] Насельніцтва 257 898 чалавек (2010) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код +43 316 Паштовы індэкс A-801x, A-802x, A-803x, A-804x, A-805x Аўтамабільны код G Афіцыйны сайт graz.at (ням.)(англ.) Грац на карце Аўстрыі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Стары горад Граца належыць да найлепш захаваных цэнтраў гарадоў у Еўропе, у 1999 годзе ён быў уключаны ЮНЕСКА ў Спіс сусветнай спадчыны.

Гісторыя

Graz, Georg Matthäus Vischer (1670)

Назва горада пайшла ад славенскага слова Gradec, якое азначае «малы замак». Гэта даказвае, што горад узнік на месцы старажытнага славянскага паселішча. Першыя згадкі аб Грацы адносяцца да 881 года, які ў гэты час быў уласнасцю ўладароў Штырыі. У 1281 годзе Грац атрымаў гарадскія правы ад Рудольфа I Габсбурга. З першай паловы ХV стагоддзя і да XVII стагоддзя Грац быў сталіцай штырыйскай веткі дынастыі Габсбургаў. Пад іх уладай горад атрымаў значнае развіццё, у XVI стагоддзі на гары Шлосберг быў пабудаваны замак для абароны ад туркаў. У 1586 годзе ў Грацы ўзнік першы універсітэт. У 1809 годзе горад быў абложаны, але не ўзяты напалеонаўскімі войскамі.

Дзякуючы свайму геаграфічнаму становішчу, горад Грац апынуўся на скрыжаванні адразу некалькіх культур: нямецкай, балканскай і міжземнаморскай. Шмат стагоддзяў архітэктары і мастакі з гэтых рэгіёнаў мянялі аблічча горада, які стаў своеасаблівым «плавільным катлом» для розных нацыянальных традыцый. У час знаходжання пад уладай Габсбургаў Грац прадстаўляе сабою адначасова тыповы і ўнікальны горад Цэнтральнай Еўропы. Кожная эпоха і кожная культура знайшла на яго вуліцах сваё архітэктурнае ўвасабленне, і часта гэта не шараговыя пабудовы, а шэдэўры. Тут готыка суседнічае з мадэрнам, а барока не супярэчыць ракако. У горадзе можна адчуць атмасферу Сярэдневякоўя, заплутаўшы ў яго вузкіх завулках ці трапіўшы ў арсенал, дзе захоўваецца адна з самых вялікіх у свеце калекцый зброі. Гадзіннікавая вежа, якая засталася ад замка Шлосберг, разбуранага напалеонаўскімі войскамі, як і раней адбівае гарадскі час, пры гэтым маленькая стрэлка паказвае хвіліны, а вялікая — гадзіны.

У нашы дні Грац з'яўляецца важным прамысловым, культурным і турыстычным цэнтрам. У горадзе знаходзяцца 4 універсітэты і 2 вышэйшыя школы, у якіх вучацца каля 40 тыс. студэнтаў. Грац быў культурнай сталіцай Еўропы ў 2003 годзе і горадам кулінарных задавальненняў у 2008 годзе. У горадзе атрымалі развіццё веласіпедная, машынабудаўнічая, хімічная, харчовая і тэкстыльная галіны прамысловасці. з'яўляецца важным камерцыйным і прамысловым мерапрыемствам паўднёва-ўсходняй Еўропы.

Насельніцтва

Год Колькасць 1968 253 000 1991 238 000 Год Колькасць 2015 273 838 2015 282 479 Год Колькасць 2016 286 686 2018 286 292 Год Колькасць 2018 289 440 2022 292 630

Адукацыя

• Грацкі ўніверсітэт імя Карла і Франца
• Грацкі медыцынскі ўніверсітэт
• Грацкі ўніверсітэт музыкі і выканальніцкага мастацтва
• Грацкі тэхнічны ўніверсітэт

Памятныя мясціны

• Ландгаўс

Транспарт

У горадзе працуе трамвайная сістэма — .

Гарады-пабрацімы

• Ковентры, Вялікабрытанія (1948)
• (англ.: Montclair,_New_Jersey), Нью-Джэрсі, ЗША (1950)
• Гронінген, Нідэрланды (1965)
• Дармштат, Германія (1968)
• Тронхейм, Нарвегія (1968)
• Пула, Харватыя (1972)
• Трыест, Італія (1973)
• Марыбор, Славенія (1987)
• Печ, Венгрыя (1989)
• Дуброўнік, Харватыя (1994)
• Санкт-Пецярбург, Расія (2001)
• Любляна, Славенія (2001)

Вядомыя асобы

• Раман Фёдаравіч Унгерн фон Штэрнберг (1885—1921) — удзельнік Белага руху, дыктатар Манголіі.
• Іма фон Бадмерсхоф (1895—1982) — аўстрыйская пісьменніца.
• Арнольд Шварцэнэгер (нар. 1947) — амерыканскі культурыст, акцёр, кінарэжысёр, кінапрадзюсар, прадпрымальнік

Панарама Граца

Крыніцы

1. Elke Kahr ist neue Grazer Bürgermeisterin — Österreichischer Rundfunk, 2021. Праверана 19 лютага 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q262386"></a>
2. Грац // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. — Т. 7. — С. 267.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
3. Грац // Большой словарь географических названий / под ред. В. М. Котляков — Екатеринбург: Русское географическое общество, 2003. — С. 182. — 832 с. — ISBN 5-94799-148-9
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q113510146"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q726762"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q887"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4236098"></a>
4. http://www1.graz.at/Statistik/Bev%C3%B6lkerung/Bevoelkerung_2015_final.pdf
5. http://www1.graz.at/Statistik/Bev%C3%B6lkerung/Bevoelkerung_2016_final.pdf
6. Einwohnerzahl 1.1.2018 nach Gemeinden mit Status, Gebietsstand 1.1.2018 — Statistics Austria. Праверана 9 сакавіка 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q358870"></a>
7. http://www1.graz.at/Statistik/Bev%C3%B6lkerung/aktuelles_quartal.pdf
8. https://data.graz.gv.at/daten/package/a6791cd8-db8e-4b3d-a560-c43804c68507
9. https://de.statista.com/statistik/daten/studie/217757/umfrage/groesste-staedte-in-oesterreich/

Літаратура

• Грац // Т. 7. Гоголь — Дебит. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — С. 267. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Грац // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. . — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 182. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Тысяча чудес света. — СПб: ООО «СЗКЭО», 2007. — 336 с.