Кувейт

Дзяржава Кувейт, Кувейт (араб. الكويت‎; ІРА: [alkuwajt̪]) — дзяржава ў Азіі на Блізкім Усходзе, на Аравійскім паўвостраве. Тэрыторыя — амаль 18 тыс. км². Мае агульныя межы з Іракам і Саудаўскай Аравіяй. Працягласць марскога ўзбярэжжа ў Персідскім заліве — 195 км. Сталіца — Кувейт. Дзяржаўная мова — арабская.

Кувейт
دولة الكويت‎
Даўла́т эль-Куве́йт

Сцяг Кувейта Герб Кувейта
Гімн: «Ан-Нашыд аль-Ватані»
Дата незалежнасці	19 чэрвеня 1961 (ад Вялікабрытаніі) 26 лютага 1991 (ад )
Афіцыйная мова	Арабская
Сталіца	Эль-Кувейт
Форма кіравання	Канстытуцыйная манархія
Эмір	Мішааль аль-Ахмед аль-Джабер ас-Сабах .
Плошча • Агулам	152-я ў свеце 17 818 км²
Насельніцтва • Ацэнка (2010) • Шчыльнасць	3,566 млн чал. (136-я) 131 чал./км²
Валюта
Інтэрнэт-дамен	.kw
Код ISO (Alpha-2)	KW
Код ISO (Alpha-3)	KWT
Код МАК	KUW
Тэлефонны код	+965
Часавыя паясы	UTC+03:00 і Asia/Kuwait^[d]

Гісторыя

Раскопкі на астравах Файлака, Ум-ан-Намль і Шувайх выявілі, што яны здаўна наведваліся прадстаўнікамі старажытнай Месапатамскай цывілізацыі. Мяркуецца, што ў акадскай літаратуры яны пазначаны назвай Агару(м). Файлака быў вядомы эліністычным мараплаўцам пад назвай вострава Ікара. У сярэднявеччы на ўзбярэжжы сучаснага Кувейта квітнеў гандлёвы порт Казма.

З VII ст. тэрыторыя Кувейта ўваходзіла ў склад Арабскага халіфата. З XIII ст. да канца XV ст. тэрыторыяй сучаснага Кувейта (які называўся тады Курэйн) кіравалі шэйхі мясцовых арабскіх плямёнаў. У пачатку XVI ст. ў раёне Персідскага заліва ўзмацніўся ўплыў партугальцаў. Аднак правадыры племя бэн халед, абапіраючыся на падтрымку Асманскай імперыі, здолелі захаваць незалежнасць эмірата і ад партугальцаў, і ад туркаў, нягледзячы на тое, што апошнія неаднаразова акупавалі яго тэрыторыю. У XVII ст. ў барацьбу за прыбярэжныя раёны Персідскага заліва ўступілі Францыя, Нідэрланды і Вялікабрытанія. Па-ранейшаму аспрэчвалі сваё панаванне Асманская імперыя і Персія. Хоць у сярэдзіне XVII ст. Курэйн зноў быў акупаваны туркамі і фармальна ўключаны ў склад Асманскай імперыі, там захоўвалася моцная мясцовая ўлада. У 1680 годзе, у эпоху кіравання шэйха Барака аль-Хаміда (1669—1682), быў пабудаваны ўмацаваны партовы горад Эль-Кувейт. Асаблівага росквіту Курэйн дасягнуў пры кіраванні шэйха Садуна аль-Хаміда (1691—1722), які здолеў захаваць мірныя адносіны з суседнімі дзяржавамі. Пасля там першынство атрымаў род ас-Сабах. У 1756 годзе шэйх Сабах ібн Джабер ас-Сабах аб’яднаў усе плямёны ў адзінае дзяржаўнае ўтварэнне — эмірат Кувейт. У 1777 годзе англічане схілілі эміра Кувейта Абдаллу ібн Сабах ас-Сабаха да ўсталявання сяброўскіх адносін з Вялікабрытаніяй. У 1793 годзе ў Эль-Кувейце была заснаваная факторыя Ост-Індскай кампаніі, якая імкнулася манапалізаваць гандаль у гэтым рэгіёне. На працягу ХІХ ст., нягледзячы на ціск з боку Англіі, кіраўнікі Кувейта не згаджаліся ўсталяваць з ёй дамоўныя адносіны. У пачатку 1870-х гадоў эмір Кувейта быў прызнаны намеснікам султана Асманскай імперыі. Шэйх Мубарак ібн Сабах ас-Сабах у 1899 годзе падпісаў дамову з Вялікабрытаніяй, у адпаведнасці з якой апошняй належала адказваць за знешнюю палітыку Кувейта. Такім чынам, Кувейт фактычна ператварыўся ў англійскі пратэктарат. У лістападзе 1914 года Вялікабрытанія прызнала Кувейт незалежным княствам пад брытанскім пратэктаратам. У 1918—1922 гадах Кувейт быў уцягнуты ў памежныя канфлікты з Недждам і Іракам. Пры пасрэдніцтве прадстаўнікоў Вялікабрытаніі ў 1922 годзе была падпісана дамова аб перадачы часткі тэрыторыі Неджда Кувейту і Іраку і стварэнні памежных зон (з 1942 года яны атрымалі статус Нейтральнай зоны). У красавіку 1923 года англічане спрыялі ўключэнню выспаў, размешчаных у вусці р. Шат-эль-Араб, якія належалі Іраку, у склад Кувейта.

19 чэрвеня 1961 года Вялікабрытанія адмовілася ад сваіх правоў у Кувейце, і была абвешчаная незалежнасць Дзяржавы Кувейт. Праз шэсць дзён Ірак абвясціў свой суверэнітэт над гэтымі землямі. Кувейт неадкладна звярнуўся да Вялікабрытаніі і Саудаўскай Аравіі за ваеннай дапамогай, а таксама падаў просьбу аб уступе ў ААН і Лігу арабскіх дзяржаў. На працягу наступных некалькіх дзён у Кувейт прыбыло каля 6 тыс. брытанскіх і саудаўскіх салдат. У жніўні 1962 года брытанскія войскі, па рашэнні Лігі арабскіх дзяржаў, былі замененыя суданскімі, іарданскімі і егіпецкімі часткамі. Напружанне зменшылася, але адносіны паміж Іракам і Кувейтам значна палепшыліся толькі пасля 1963 года. Тады ж былі эвакуіраваныя «сілы бяспекі» Лігі арабскіх дзяржаў у Кувейце. У 1968 годзе была анулявана дамова паміж Кувейтам і Вялікабрытаніяй, паводле якой апошняя абавязвалася аказваць ваенную дапамогу Кувейту.

У 1960-1970-я гады Кувейт хутка ўзбагаціўся за кошт экспарту нафты. Атрыманыя сродкі накіроўваліся ўрадам на развіццё эканомікі і сацыяльнай сферы, інвестыцыі ў заходніх краінах, дапамогу ісламскім дзяржавам. У 1970-я гады большая частка нафтавай прамысловасці была нацыяналізаваная, а здабыча нафты абмежаваная з мэтай захавання яе запасаў.

2 жніўня 1990 года на тэрыторыю Кувейта ўварвалася статысячнае іракскае войска, і Ірак абвясціў аб анексіі Кувейта. З краіны збеглі сотні тысяч жыхароў, тысячы былі арыштаваныя або забітыя. Іракцы разрабавалі або спалілі амаль усе грамадзянскія аб’екты і падпалілі 700 нафтавых свідравін. Гэтыя пажары мелі беспрэцэдэнтныя негатыўныя наступствы для стану навакольнага асяроддзя. 17 студзеня 1991 года на падставе рашэння Рады бяспекі ААН пачалася акцыя па вызваленні Кувейта сіламі кааліцыі з 29 краін на чале з ЗША. Да 26 лютага краіна была цалкам вызваленая. Гл. таксама Вайна ў Персідскім заліве

Пасля ўзнаўлення ўлады дынастыі ас-Сабах у краіне прайшлі масавыя арышты. Былі дэпартаваныя сотні тысяч палестынцаў. У мэтах гарантыі сваёй бяспекі Кувейт у пачатку 1990-х гадоў склаў дамовы аб вайсковым супрацоўніцтве з ЗША, Вялікабрытаніяй, Францыяй і Расіяй. Кувейт пайшоў на пашырэнне амерыканскай вайсковай прысутнасці на сваёй тэрыторыі, размяшчэнне амерыканскай брыгады і базаванне ВПС ЗША і іншых саюзнікаў. Адразу пасля заканчэння вайны ў Персідскім заліве Кувейт прыступіў да ўзнаўлення разбуранай гаспадаркі.

Насельніцтва

Насельніцтва Кувейта — каля 3,4 млн чал., з якіх 45 % складаюць кувейцяне, іншыя арабы — 35 %, паўднёвыя азіяты — 9 %, іранцы — 4 %, прадстаўнікі іншых народаў — 7 %.

Пераважная рэлігія — іслам: 85 % вернікаў — мусульмане (з якіх 70 % — суніты, 30 % — шыіты), астатняе насельніцтва вызнае хрысціянства, індуізм, зараастрызм.

Дзяржаўны лад

Кувейт з’яўляецца канстытуцыйнаю манархіяй. Дынастыя Ас-Сабах правіць Кувейтам з 1756 года.

Адміністрацыйна падзел

Тэрыторыя Кувейта дзеліцца на шэсць губерняў:

Эканоміка

Прамысловасць

Аснову эканомікі краіны складае здабыча нафты. Кувейт — адзін з асноўных пастаўшчыкоў нафты. Развіццё атрымалі нафтаперапрацоўка і нафтахімія. Здабыча нафты забяспечвае 50 % ВУП краіны, яе доля ў экспарце складае 90 %. Сярэднегадавыя аб’ёмы здабычы нафты складаюць 100 млн тон. Пад час вайны з Іракам эканоміка Кувейта значна страціла з-за таго, што іракскія войскі ажыццявілі выкід значнай колькасці нафты ў Персідскі заліў. Таксама развіты вытворчасць , угнаенняў, харчовая прамысловасць. Развіваецца апрасненне марской вады, у гэтай вобласці Кувейт з’яўляецца лідарам. Угнаенні складаюць важную частку экспарту краіны. Таксама развіта здабыча жэмчугу.

Кувейта заснавана на нафце. Гадавая выпрацоўка энергіі складае 31,5 млрд кВт·г.

Сельская гаспадарка

Большая частка тэрыторыі Кувейта — гэта пустыні, што стрымлівае развіццё сельскай гаспадаркі. Для апрацоўкі прыгодна толькі каля 1 % тэрыторыі. Развіццё атрымала толькі жывёлагадоўля, якая да адкрыцця нафтавых радовішчаў была асноўным заняткам мясцовых жыхароў.

Сімволіка

• Герб Кувейта
• Сцяг Кувейта

Крыніцы

1. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
2. The World Factbook: Kuwait |accessdate=2008-08-22 Архівавана 13 жніўня 2008.