Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Судэ́ты (польск.: Sudety, ням.: Sudeten, чэшск.: Krkonošsko-jesenická subprovincie, Krkonošsko-jesenická soustava або Sudetská soustava) — горы ў Цэнтральнай Еўропе.
| Судэты | |
|---|---|
 | |
| 50°30′00″ пн. ш. 16°00′00″ у. д.HGЯO | |
| Краіна | |
| Перыяд утварэння | палеазой |
| Найвышэйшая вяршыня | Снежка |
| Найвышэйшы пункт | 1603 м |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Геаграфічнае становішча
Размяшчаюцца на тэрыторыі Германіі, Польшчы і Чэхіі. Працягнуліся з паўночнага захаду на паўднёвы ўсход на 310 км. Вышыня да 1603 м (Снежка ў масіве Крконашэ). На паўднёвым захадзе мяжуюць з Чэшскім масівам. Падзяляюцца на Заходнія (галоўныя хрыбты — Кашаўскія і Йізерскія горы, масіў ), Сярэднія і Усходнія Судэты.
Прырода
Судэты ўтварыліся ў эпохі герцынскай і альпійскай складкавасцей. Складзены пераважна з фанітаў, гнейсаў, сланцаў, мелавых пясчанікаў, мергеляў. Утвараюць сістэму з некалькіх паралельна выцягнутых горных хрыбтоў, раздзеленых тэктанічнымі далінамі. Пераважаюць вышыні 500—1000 м. Схілы стромкія, вяршыні больш згладжаныя. Сустракаюцца ледавіковыя формы рэльефу: цыркі, кары, марэнныя азёры (галоўным чынам, у масіве Крконашэ). Эразійныя формы рэльефу малараспаўсюджаныя. Радовішчы бурага вугалю, шкляных пяскоў, па разломах шматлікія выхады мінеральных крыніц.
Клімат умераны. Ападкаў 800—1200 мм і больш за год. Сярэднія тэмпературы ў студзені ад −4 °C да −17 °C, у ліпені 8—14 °C. Зімой утвараецца ўстойлівае снегавое покрыва. У Судэтах бяруць пачатак рэкі Эльба, Одра, [Морава (верхні прыток Дуная)|[Морава]]. Падножжа і схілы да вышыні 1000 м параслі дубова-букавымі, вышэй — піхтава-яловымі лясамі, з вышыні 1250 м — зараснікі хваёвага сланіку, лугі, тарфянікі.
Дзейнасць людзей
Крконашскі нацыянальны парк. Курорты. Турызм.
Гл. таксама
- Судэцкая вобласць
Крыніцы
Літаратура
- Судэ́ты // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 256. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Судеты / Тарасов К. Г. // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Sude ty polsk Sudety nyam Sudeten cheshsk Krkonossko jesenicka subprovincie Krkonossko jesenicka soustava abo Sudetska soustava gory y Centralnaj Eyrope Sudety50 30 00 pn sh 16 00 00 u d H G Ya OKraina ChehiyaPeryyad utvarennyapaleazoj Najvyshejshaya vyarshynyaSnezhka Najvyshejshy punkt1603 m Medyyafajly na VikishovishchyGeagrafichnae stanovishchaRazmyashchayucca na terytoryi Germanii Polshchy i Chehii Pracyagnulisya z paynochnaga zahadu na paydnyovy yshod na 310 km Vyshynya da 1603 m Snezhka y masive Krkonashe Na paydnyovym zahadze myazhuyuc z Cheshskim masivam Padzyalyayucca na Zahodniya galoynyya hrybty Kashayskiya i Jizerskiya gory masiy Syaredniya i Ushodniya Sudety PryrodaSudety ytvarylisya y epohi gercynskaj i alpijskaj skladkavascej Skladzeny peravazhna z fanitay gnejsay slancay melavyh pyaschanikay mergelyay Utvarayuc sistemu z nekalkih paralelna vycyagnutyh gornyh hrybtoy razdzelenyh tektanichnymi dalinami Peravazhayuc vyshyni 500 1000 m Shily stromkiya vyarshyni bolsh zgladzhanyya Sustrakayucca ledavikovyya formy relefu cyrki kary marennyya azyory galoynym chynam u masive Krkonashe Erazijnyya formy relefu malaraspaysyudzhanyya Radovishchy buraga vugalyu shklyanyh pyaskoy pa razlomah shmatlikiya vyhady mineralnyh krynic Klimat umerany Apadkay 800 1200 mm i bolsh za god Syaredniya temperatury y studzeni ad 4 C da 17 C u lipeni 8 14 C Zimoj utvaraecca ystojlivae snegavoe pokryva U Sudetah byaruc pachatak reki Elba Odra Morava verhni prytok Dunaya Morava Padnozhzha i shily da vyshyni 1000 m parasli dubova bukavymi vyshej pihtava yalovymi lyasami z vyshyni 1250 m zarasniki hvayovaga slaniku lugi tarfyaniki Dzejnasc lyudzejKrkonashski nacyyanalny park Kurorty Turyzm Gl taksamaSudeckaya voblascKrynicyBelEn 2002 LitaraturaSude ty Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 256 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Sudety Tarasov K G Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 rusk