Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Суэ́цкі кана́л (араб. قناة السويس, Qana al-Suways), знаходзіцца з захаду ад Сінайскага паўвострава, мае даўжыню ў 163 кіламетры. Канал размешчаны ў Егіпце паміж Порт-Саідам (Bur Sa’id) на Міжземным моры і Суэцам (al-Suways) на Чырвоным моры. На ўсходнім беразе канала насупраць Порт Саіда знаходзіцца , дзе размешчана Адміністрацыя Суэцкага канала. На ўсходнім баку канала насупраць Суэца знаходзіцца . На канале (у раёне Кракадзілавага возера (Тымсах)) размешчаны трэці па велічыні горад Егіпта і буйны прамысловы цэнтр — Ісмаілія.
| Суэцкі канал | |
|---|---|
 Выгляд з космасу | |
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 160 км |
| Максімальная глыбіня | 318 м |
| Вадацёк | |
| Уваход | Міжземнае мора |
| · Месцазнаходжанне | Порт-Саід |
| · Вышыня | 0 м |
| · Каардынаты | 31°15′00″ пн. ш. 32°18′42″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Чырвонае мора |
| · Месцазнаходжанне | Суэц |
| · Вышыня | 0 м |
| · Каардынаты | 32°55′55″ пн. ш. 32°43′47″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Краіна | Егіпет |
| Рэгіён | Порт-Саід, , |
| Суэцкі канал на Вікісховішчы | |
Канал дазваляе воднаму транспарту праходзіць у абодва бакі паміж Еўропай і Азіяй без абмінання Афрыкі. Да адкрыцця канала, транспарціроўка ажыццяўлялася шляхам разгрузкі караблёў і сухапутнай перавозкай паміж Міжземным і Чырвоным морамі.
Даўжыня канала складае 163 км. Найбольшая шырыня 318 м. Глыбіня на фарватары да 18 м. Канал складаецца з дзвюх частак — на поўнач і на поўдзень ад , злучаючы Міжземнае мора з Суэцкім Залівам на Чырвоным моры.
На сённяшні дзень з’яўляецца важнейшым бюджэтаўтваральным праектам Егіпта.
Гісторыя
Антычнасць
Магчыма яшчэ ў часы , Фараон ( — ) праклаў з захаду на ўсход канал, прарыты праз , які злучае Ніл з Чырвоным морам, для бесперашкоднага гандлю з Пунтам.
Канал быў дабудаваны каля 500 да н.э. царом Дарыем Першым, Персідскім заваёўнікам Егіпта. У памяць гэтай падзеі Дарый усталяваў гранітныя стэлы на беразе Нілу, у тым ліку адну каля Карбета.
Канал быў адноўлены Пталамеем II каля 250 да н.э. на працягу наступных 1000 год ён паспяхова мадыфікаваўся, разбураўся і зноў адбудоўваўся, пакуль нарэшце гэтыя работы не спыніліся ў 8 стагоддзі пры абасідскім каліфе Аль-Мансуры.
Сучаснасць
Да наступнай спробы пракапаць канал мінула больш тысячы гадоў. У канцы XVIII стагоддзя Напалеон Банапарт, быўшы ў Егіпце, разглядаў магчымасць будаўніцтва канала, які злучае Міжземнае і Чырвонае мора. Праект быў зачынены пасля памылковай высновы французскіх даследчыкаў, што воды Чырвонага мора знаходзіліся вышэй узроўня Міжземнага мора, што не дазваляла пабудаваць канал без шлюзаў.
У 1854 і 1856 гадах атрымаў канцэсіі ад , віцэ-караля Егіпта, з якім дэ Лессепс пазнаёміўся, быўшы французскім дыпламатам, у 1830-х гадах. Саід Паша ўхваліў стварэнне кампаніі для мэт будаўніцтвы марскога канала, адчыненага для караблёў усіх краін, паводле планаў аўстрыйскага інжынера .
Земляныя працы праводзіліся з выкарыстаннем прымусовай працы бедных пластоў насельніцтва Егіпта (на першых этапах) і занялі 11 гадоў. Канал адкрыўся для суднаходства 17 лістапада 1869 года.
Канал аказаў неадкладнае і неацэннае значэнне на сусветны гандаль. Шасцю месяцамі раней была ўведзеная ў дзеянне , і ўвесь мір можна было зараз абмінуць у рэкордныя тэрміны. Канал згуляў важную ролю ў экспансіі і наступнай каланізацыі Афрыкі. Вонкавыя абавязкі вымусілі , які змяніў Саіда Пашу, прадаць у 1875 годзе дзель у канале ў карысць Вялікабрытаніі.
Пасля адмовы Вялікабрытаніі і ЗША ад падтрымкі будаўніцтва Асуанскай плаціны па чынніку імкнення Егіпта закупляць зброю ў СССР, Прэзідэнт нацыяналізаваў канал. Гэта прывяло да ўварвання брытанскіх, французскіх і ізраільскіх войскаў і пачатку тыднёвай Суэцкай вайны 1956 гады. Канал быў часткова разбураны, частка караблёў патопленая, у выніку суднаходства было зачынена да красавіка 1957 гады, пакуль канал не быў расчышчаны з дапамогай ААН. () былі ўведзеныя для падтрымання статуту Сінайскага паўвострава і Суэцкага канала як нейтральных тэрыторый.
Пасля Шасцідзённай вайны 1967 года канал зноў быў зачынены. Падчас наступнай года егіпецкае войска паспяхова фарсіравала канал; у наступным ізраільскае войска здзейсніла «зваротнае фарсіраванне». Пасля канчатка вайны канал быў размініраваны сіламі ВМФ СССР і адчынены для выкарыстання 5 чэрвеня 1975 года.
Цяперашні час
Канал не мае шлюзаў з-за адсутнасці перападу ўзроўня мора і ўзвышшаў. Канал дазваляе праходзіць гружаным караблям з водазмяшчэннем да 150 тыс. тон. Максімальная дапушчальнае карабля складае 16 метраў. Плануецца завяршыць да 2010 года днопаглыбляльныя працы, якія дазволяць праходзіць з уляганнем да 22 метраў. У цяперашні час супертанкеры могуць зліць частку грузу на судны, прыналежныя каналу, і заліць зваротна на іншым канцы канала. Канал мае адзін фарватар і некалькі ўчасткаў для разыходжання караблёў.
Егіпецкае (Suez Canal Authority, SCA) паведаміла, што па выніках 2003 праз канал прайшло 17 224 караблі. Каля 8 % сусветных марскіх зносін праходзіць праз канал. Праход займае ад 11 да 16 гадзін.
Злучэнне паміж берагамі
З красавіка 1980 года ў раёне горада Суэц функцыянуе аўтамабільны тунэль (Tunnel), які праходзіць пад дном Суэцкага канала і злучае Сінай і кантынентальную Афрыку. Акрамя тэхнічнай дасканаласці, якая дазволіла стварыць такі інжынерны «цуд», дадзены тунэль прыцягвае сваёй манументальнасцю, мае велізарнае стратэгічнае значэнне, і па праве можа лічыцца славутасцю Егіпта.
9 кастрычніка 2001 года ў Егіпце быў адчынены новы на аўтатрасе, якая злучае гарады Порт-Саід і Ісмаілія. У цырымоніі адкрыцця моста прыняў удзел прэзідэнт Егіпта Хосні Мубарак.
Гэты будынак стаў самым высокім у свеце падвесным мастом. Вышыня моста складае 70 метраў. Будаўніцтва працягвалася 4 гады, у ім прымалі ўдзел адна японская і дзве егіпецкія будаўнічыя кампаніі
Цікавыя факты
На адкрыцці Суэцкага канала прысутнічалі імператрыца Францыі Яўгенія (жонка Напалеона III), імператар Аўстра-Венгрыі Франц Іосіф I з міністрам-прэзідэнтам венгерскага ўрада , галандскі прынц з прынцэсай, прускі прынц. Ніколі раней Егіпет не ведаў такіх імпрэз і не прымаў такую колькасць высокіх еўрапейскіх гасцей. Імпрэза доўжылася сем дзён і абыйшлася хедыву ў 28 мільёнаў залатых . І толькі адзін пункт праграмы імпрэзы не быў выкананы: вядомы італьянскі кампазітар Джузэпэ Вердзі не паспеў скончыць замоўленую для гэтага мерапрыемства оперу «Аіда», якой павінна была ўзбагаціць цырымонію адкрыцця канала. Замест ў Порт-Саідзе быў устроены вялікі святочны . ().
Гл. таксама
- Wikisource:Constantinople Convention of the Suez Canal
Зноскі
- БелЭн 2002.
- Гальский Д. Вялікія авантуры.— М.: Прагрэс, 1986.— С. 231—234.
Літаратура
- Суэ́цкі кана́л // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 301. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Суэ́ций кана́л // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 460. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
- Суэ́ций кана́л // Энциклопедический географический словарь (руск.). — М.: РИПОЛ классик, 2011. — С. 648. — 800 с. — (Словари нового века). — 5 000 экз. — ISBN 978-5-386-03063-6.
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Суэцкі канал- Darius the Great’s Suez Inscriptions Архівавана 27 сакавіка 2010.
- Constantinople Convention of the Suez Canal, 1888 Архівавана 15 верасня 2010.
- El Ferdan railway bridge Архівавана 1 мая 2008.
- Encyclopedia of the Orient: Suez Canal Архівавана 25 верасня 2018.
- Parting the Desert by
- Google Maps Satellite Photo of the Suez Canal
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Artykul vymagae praverki arfagrafii Udzelnik yaki pastaviy shablon ne pakinuy tlumachennyay Magchymy mashynny peraklad uzhyvanne nenarmatyynaga pravapisu abo leksiki Dlya praverki yosc admyslovyya pragramy Sue cki kana l arab قناة السويس Qana al Suways znahodzicca z zahadu ad Sinajskaga payvostrava mae dayzhynyu y 163 kilametry Kanal razmeshchany y Egipce pamizh Port Saidam Bur Sa id na Mizhzemnym mory i Suecam al Suways na Chyrvonym mory Na yshodnim beraze kanala nasuprac Port Saida znahodzicca dze razmeshchana Administracyya Sueckaga kanala Na yshodnim baku kanala nasuprac Sueca znahodzicca Na kanale u rayone Krakadzilavaga vozera Tymsah razmeshchany treci pa velichyni gorad Egipta i bujny pramyslovy centr Ismailiya Suecki kanalVyglyad z kosmasuHaraktarystykaDayzhynya 160 kmMaksimalnaya glybinya 318 mVadacyokUvahod Mizhzemnae mora Mescaznahodzhanne Port Said Vyshynya 0 m Kaardynaty 31 15 00 pn sh 32 18 42 u d H G Ya OVusce Chyrvonae mora Mescaznahodzhanne Suec Vyshynya 0 m Kaardynaty 32 55 55 pn sh 32 43 47 u d H G Ya ORazmyashchenneKraina EgipetRegiyon Port Said Suecki kanal na Vikishovishchy Kanal dazvalyae vodnamu transpartu prahodzic u abodva baki pamizh Eyropaj i Aziyaj bez abminannya Afryki Da adkryccya kanala transparciroyka azhyccyaylyalasya shlyaham razgruzki karablyoy i suhaputnaj peravozkaj pamizh Mizhzemnym i Chyrvonym morami Dayzhynya kanala skladae 163 km Najbolshaya shyrynya 318 m Glybinya na farvatary da 18 m Kanal skladaecca z dzvyuh chastak na poynach i na poydzen ad zluchayuchy Mizhzemnae mora z Sueckim Zalivam na Chyrvonym mory Na syonnyashni dzen z yaylyaecca vazhnejshym byudzhetaytvaralnym praektam Egipta GistoryyaAntychnasc Budaynictva Sueckaga kanala Magchyma yashche y chasy Faraon praklay z zahadu na yshod kanal praryty praz yaki zluchae Nil z Chyrvonym moram dlya besperashkodnaga gandlyu z Puntam Kanal byy dabudavany kalya 500 da n e carom Daryem Pershym Persidskim zavayoynikam Egipta U pamyac getaj padzei Daryj ustalyavay granitnyya stely na beraze Nilu u tym liku adnu kalya Karbeta Kanal byy adnoyleny Ptalameem II kalya 250 da n e na pracyagu nastupnyh 1000 god yon paspyahova madyfikavaysya razburaysya i znoy adbudoyvaysya pakul nareshce getyya raboty ne spynilisya y 8 stagoddzi pry abasidskim kalife Al Mansury Suchasnasc malyunak Sueckaga kanala 1881 Da nastupnaj sproby prakapac kanal minula bolsh tysyachy gadoy U kancy XVIII stagoddzya Napaleon Banapart byyshy y Egipce razglyaday magchymasc budaynictva kanala yaki zluchae Mizhzemnae i Chyrvonae mora Praekt byy zachyneny paslya pamylkovaj vysnovy francuzskih dasledchykay shto vody Chyrvonaga mora znahodzilisya vyshej uzroynya Mizhzemnaga mora shto ne dazvalyala pabudavac kanal bez shlyuzay U 1854 i 1856 gadah atrymay kancesii ad vice karalya Egipta z yakim de Lesseps paznayomiysya byyshy francuzskim dyplamatam u 1830 h gadah Said Pasha yhvaliy stvarenne kampanii dlya met budaynictvy marskoga kanala adchynenaga dlya karablyoy usih krain pavodle planay aystryjskaga inzhynera Zemlyanyya pracy pravodzilisya z vykarystannem prymusovaj pracy bednyh plastoy naselnictva Egipta na pershyh etapah i zanyali 11 gadoy Kanal adkryysya dlya sudnahodstva 17 listapada 1869 goda Adny z pershyh vandroycay u XIX stagoddzi Kanal akazay neadkladnae i neacennae znachenne na susvetny gandal Shascyu mesyacami ranej byla yvedzenaya y dzeyanne i yves mir mozhna bylo zaraz abminuc u rekordnyya terminy Kanal zgulyay vazhnuyu rolyu y ekspansii i nastupnaj kalanizacyi Afryki Vonkavyya abavyazki vymusili yaki zmyaniy Saida Pashu pradac u 1875 godze dzel u kanale y karysc Vyalikabrytanii Paslya admovy Vyalikabrytanii i ZShA ad padtrymki budaynictva Asuanskaj placiny pa chynniku imknennya Egipta zakuplyac zbroyu y SSSR Prezident nacyyanalizavay kanal Geta pryvyalo da yvarvannya brytanskih francuzskih i izrailskih vojskay i pachatku tydnyovaj Sueckaj vajny 1956 gady Kanal byy chastkova razburany chastka karablyoy patoplenaya u vyniku sudnahodstva bylo zachynena da krasavika 1957 gady pakul kanal ne byy raschyshchany z dapamogaj AAN byli yvedzenyya dlya padtrymannya statutu Sinajskaga payvostrava i Sueckaga kanala yak nejtralnyh terytoryj Paslya Shascidzyonnaj vajny 1967 goda kanal znoy byy zachyneny Padchas nastupnaj goda egipeckae vojska paspyahova farsiravala kanal u nastupnym izrailskae vojska zdzejsnila zvarotnae farsiravanne Paslya kanchatka vajny kanal byy razminiravany silami VMF SSSR i adchyneny dlya vykarystannya 5 chervenya 1975 goda Cyaperashni chasKanal ne mae shlyuzay z za adsutnasci perapadu yzroynya mora i yzvyshshay Kanal dazvalyae prahodzic gruzhanym karablyam z vodazmyashchennem da 150 tys ton Maksimalnaya dapushchalnae karablya skladae 16 metray Planuecca zavyarshyc da 2010 goda dnopaglyblyalnyya pracy yakiya dazvolyac prahodzic z ulyagannem da 22 metray U cyaperashni chas supertankery moguc zlic chastku gruzu na sudny prynalezhnyya kanalu i zalic zvarotna na inshym kancy kanala Kanal mae adzin farvatar i nekalki ychastkay dlya razyhodzhannya karablyoy Egipeckae Suez Canal Authority SCA pavedamila shto pa vynikah 2003 praz kanal prajshlo 17 224 karabli Kalya 8 susvetnyh marskih znosin prahodzic praz kanal Prahod zajmae ad 11 da 16 gadzin Zluchenne pamizh beragamiMost Mubarak Z krasavika 1980 goda y rayone gorada Suec funkcyyanue aytamabilny tunel Tunnel yaki prahodzic pad dnom Sueckaga kanala i zluchae Sinaj i kantynentalnuyu Afryku Akramya tehnichnaj daskanalasci yakaya dazvolila stvaryc taki inzhynerny cud dadzeny tunel prycyagvae svayoj manumentalnascyu mae velizarnae strategichnae znachenne i pa prave mozha lichycca slavutascyu Egipta 9 kastrychnika 2001 goda y Egipce byy adchyneny novy na aytatrase yakaya zluchae garady Port Said i Ismailiya U cyrymonii adkryccya mosta prynyay udzel prezident Egipta Hosni Mubarak Gety budynak stay samym vysokim u svece padvesnym mastom Vyshynya mosta skladae 70 metray Budaynictva pracyagvalasya 4 gady u im prymali ydzel adna yaponskaya i dzve egipeckiya budaynichyya kampaniiCikavyya faktyNa adkrycci Sueckaga kanala prysutnichali imperatryca Francyi Yaygeniya zhonka Napaleona III imperatar Aystra Vengryi Franc Iosif I z ministram prezidentam vengerskaga yrada galandski prync z pryncesaj pruski prync Nikoli ranej Egipet ne veday takih imprez i ne prymay takuyu kolkasc vysokih eyrapejskih gascej Impreza doyzhylasya sem dzyon i abyjshlasya hedyvu y 28 milyonay zalatyh I tolki adzin punkt pragramy imprezy ne byy vykanany vyadomy italyanski kampazitar Dzhuzepe Verdzi ne paspey skonchyc zamoylenuyu dlya getaga merapryemstva operu Aida yakoj pavinna byla yzbagacic cyrymoniyu adkryccya kanala Zamest y Port Saidze byy ustroeny vyaliki svyatochny Gl taksamaWikisource Constantinople Convention of the Suez CanalZnoskiBelEn 2002 Galskij D Vyalikiya avantury M Pragres 1986 S 231 234 LitaraturaSue cki kana l Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 15 Sledaviki Tryo Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 2002 T 15 S 301 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0251 2 t 15 Sue cij kana l Geograficheskij enciklopedicheskij slovar Geograficheskie nazvaniya rusk Gl red A F Tryoshnikov Red kol E B Alaev P M Alampiev zam gl red i dr 2 e izd ispravl i dopoln M Sovetskaya enciklopediya 1989 S 460 592 s 210 000 ekz ISBN 5 85270 057 6 Sue cij kana l Enciklopedicheskij geograficheskij slovar rusk M RIPOL klassik 2011 S 648 800 s Slovari no vogo veka 5 000 ekz ISBN 978 5 386 03063 6 SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Suecki kanal Darius the Great s Suez Inscriptions Arhivavana 27 sakavika 2010 Constantinople Convention of the Suez Canal 1888 Arhivavana 15 verasnya 2010 El Ferdan railway bridge Arhivavana 1 maya 2008 Encyclopedia of the Orient Suez Canal Arhivavana 25 verasnya 2018 Parting the Desert by Google Maps Satellite Photo of the Suez Canal