Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Эдыякарый (англ.: Ediacaran period) — апошні геалагічны перыяд неапратэразоя, непасрэдна перад кембрыем. Доўжыўся прыкладна з 635 па 541 ± 1 мільёнаў гадоў да н. э. Назва перыяду ўтворана ад назвы Эдыякарскага ўзвышша ў Паўднёвай Аўстраліі. Афіцыйна назва зацверджана Міжнародным саюзам геалагічнай навукі ў сакавіку 2004 і абвешчана ў траўні таго ж года. Да зацвярджэння афіцыйнай міжнароднай назвы ў рускамоўнай літаратуры выкарыстоўваўся тэрмін «вендскі перыяд» або «венд». Гэты тэрмін выкарыстоўваўся таксама ў замежнай літаратуры (англ.: Vendian period).
У цяперашні час, згодна з рашэннем Міжнароднай стратыграфічнай камісіі (МСК) 1991 года, тэрмін «Венд» ужываецца толькі ў дачыненні да тэрыторыі СССР. У шкале Міжнароднай камісіі па стратыграфіі дакембрыі венду адпавядае «неапратэразой-III», адасобленае падраздзяленне з ніжняй мяжой 650 млн гадоў.
Зямлю засялялі мяккацелыя істоты — вендабіёнты — першыя з вядомых і шырока распаўсюджаных мнагаклетачных жывёл.
У адкладах гэтага перыяду выкапні рэшткі жывых арганізмаў рэдкія, таму што яны яшчэ не паспелі выпрацаваць цвёрдую абалонку. Тым не менш у некаторых месцазнаходжаннях захавалася нямала адбіткаў.
Эдыякарый і Венд
Эдыякарскі перыяд часткова супадае з вендскім перыядам, але карацей яго.
Назва «Венд» была прапанавана савецкім геолагам і палеантолагам у 1952 годзе для рэгіянальнага гарызонту, упершыню вывучанага па свідравінам паўночнага захаду Рускай платформы. У першы час афіцыйна ўжываўся тэрмін «Валдайскі комплекс». Над вендскімі адкладамі размяшчаўся балтыйскі комплекс, у якім былі вядомыя нешматлікія выкапні ніжняга кембрыя. Б. С. Сакалоў першапачаткова лічыў венд асобнай сістэмай палеазою, папярэдняй кембрыю, аргументуючы гэта агульнасцю этапу ўтварэння платформеннага чахла.
З вендскімі адкладамі меркавана карэлявала сінійская сістэма, адкрытая А. Грэбо (A. Grabau) у 1922 годзе ў Кітаі і якая доўгі час не мела пэўных аб’ёмаў. Узрост ніжніх слаёў сінія ацэньваўся як 800 млн гадоў, што значна больш старажытны, чым узрост падэшвы Валдайскага комплексу. Калі сінійскія адклады былі канчаткова аднесены да пратэразоя, паўстала пытанне пра самастойнасць і магчымым рангу Валдайскай серыі і іншых адкладаў Рускай і Сібірскай платформаў. Усе гэтыя адклады залягалі на крышталічным падмурку.
У далейшым у ніжніх пластах Валдайскай серыі былі выяўленыя шматлікія астанкі бесшкілетных мнагаклетачных, аналагічных ужо вядомым знаходкам верхняга дакембрыя Аўстраліі і іншых рэгіёнаў: адбіткі буйных водарасцей, планктона, а таксама страматаліты. Гэты комплекс выкапняў рэзка адрозніваўся ад кембрыйскага і быў значна больш разнастайным, чым больш старажытныя комплексы, што паслужыла падставай для вылучэння верхняга дакембрыя ў якасці асаблівай геалагічнай сістэмы.
У пошуках натуральнай падэшвы венда ў яго сталі ўключаць размешчаную ніжэй Валынскую серыю, для якой характэрныя тыліты (кангламераты ледавіковага паходжання), а таксама пласты базальту і туфаў. Абодзве гэтыя прыкметы характэрныя для дакембрыя многіх раёнаў свету. Такім чынам, венд атрымаў глабальную пэўнасць як перыяд абляднення з наступнай за ім трансгрэсіяй, выкліканай пацяпленнем клімату ў выніку вулканічнай дзейнасці.
У якасці стратыграфічнага падраздзялення на тэрыторыі СССР венд быў афіцыйна прызнаны шэрагам міжведамасных нарад у 1962—1965 гадах. У 1990—1991 гадах афіцыйна зацверджаны МСК.
Канцэпцыя венда фармавалася стратыграфічна зверху ўніз, і ніжняя мяжа кембрыя стала верхняй мяжой венда. Палеанталагічнае абгрунтаванне гэтай мяжы было распрацавана асобна для крамянёвых басейнаў (аснова балтыйскага яруса Усходне-Еўрапейскай платформы) і для карбанатных басейнаў (аснова тамотскага яруса Сібірскай платформы). Ніжнюю мяжу венда было прапанавана вызначыць у падэшве варангерскых тылітаў Лапландыі.
Вэнд у сваёй тыпавой вобласці складаецца з вялікіх падраздзелаў: лапландскага, рэдкінскага, котлінскага і роўненскага рэгіянальных ярусаў з глабальнымі падраздзеламі і іх межамі, уключаючы ніжнюю. Рэдкінскі, Котлінскі і Роўненскі рэгіянальныя ярусы былі абгрунтаваныя ў тыпавой галіне венда на аснове часта сустракаемых мікразакамянеласцей, буйных водарасцей, закамянеласцяў і адбіткаў мнагаклетачных жывёл. Ніжняя мяжа венда можа мець біястратыграфічнае абгрунтаванне.
Крыніцы
- Международная стратиграфическая шкала (версия за январь 2013) на сайте Международной комиссии по стратиграфии
Літаратура
- Иорданский Н. Н. Развитие жизни на земле. — М.: Просвещение, 1981.
- Короновский Н. В., Хаин В. Е., Ясаманов Н. А. Историческая геология : Учебник. — М.: Академия, 2006.
- Ушаков С. А., Ясаманов Н. А. Дрейф материков и климаты Земли. — М.: Мысль, 1984.
- Ясаманов Н. А. Древние климаты Земли. — Л.: Гидрометеоиздат, 1985.
- Ясаманов Н. А. Популярная палеогеография. — М.: Мысль, 1985.
Спасылкі
- Introduction to the Vendian Period
- Introduction to the Ediacaran Fauna
- transcript — Catalyst (TV series)
- Mistaken Point Fauna : The Discovery Архівавана 13 лістапада 2006.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Syudy perasylaecca zapyt vend Na getu temu patrebny asobny artykul Geahranalagichnaya shkalaEon Era PeryyadF a n e r a z o j Kajnazoj ChacvyarcichnyNeagenPaleagenMezazoj MelYuraTryyasPaleazoj PermKarbonDevonSilurArdovikKembryjD a k e m b r y j P r a t e r a z o j Nea praterazoj EdyyakaryjKryagenijTonijMeza praterazoj StenijEktazijKalimijPalea praterazoj StateryjAraziryjRyasijSideryjA r h e j NeaarhejMezaarhejPaleaarhejEaarhejKatarhejKrynica Edyyakaryj angl Ediacaran period aposhni gealagichny peryyad neapraterazoya nepasredna perad kembryem Doyzhyysya prykladna z 635 pa 541 1 milyonay gadoy da n e Nazva peryyadu ytvorana ad nazvy Edyyakarskaga yzvyshsha y Paydnyovaj Aystralii Aficyjna nazva zacverdzhana Mizhnarodnym sayuzam gealagichnaj navuki y sakaviku 2004 i abveshchana y trayni tago zh goda Da zacvyardzhennya aficyjnaj mizhnarodnaj nazvy y ruskamoynaj litaratury vykarystoyvaysya termin vendski peryyad abo vend Gety termin vykarystoyvaysya taksama y zamezhnaj litaratury angl Vendian period U cyaperashni chas zgodna z rashennem Mizhnarodnaj stratygrafichnaj kamisii MSK 1991 goda termin Vend uzhyvaecca tolki y dachynenni da terytoryi SSSR U shkale Mizhnarodnaj kamisii pa stratygrafii dakembryi vendu adpavyadae neapraterazoj III adasoblenae padrazdzyalenne z nizhnyaj myazhoj 650 mln gadoy Zyamlyu zasyalyali myakkacelyya istoty vendabiyonty pershyya z vyadomyh i shyroka raspaysyudzhanyh mnagakletachnyh zhyvyol U adkladah getaga peryyadu vykapni reshtki zhyvyh arganizmay redkiya tamu shto yany yashche ne paspeli vypracavac cvyorduyu abalonku Tym ne mensh u nekatoryh mescaznahodzhannyah zahavalasya nyamala adbitkay Edyyakaryj i VendEdyyakarski peryyad chastkova supadae z vendskim peryyadam ale karacej yago Nazva Vend byla prapanavana saveckim geolagam i paleantolagam u 1952 godze dlya regiyanalnaga garyzontu upershynyu vyvuchanaga pa svidravinam paynochnaga zahadu Ruskaj platformy U pershy chas aficyjna yzhyvaysya termin Valdajski kompleks Nad vendskimi adkladami razmyashchaysya baltyjski kompleks u yakim byli vyadomyya neshmatlikiya vykapni nizhnyaga kembryya B S Sakaloy pershapachatkova lichyy vend asobnaj sistemaj paleazoyu papyarednyaj kembryyu argumentuyuchy geta agulnascyu etapu ytvarennya platformennaga chahla Z vendskimi adkladami merkavana karelyavala sinijskaya sistema adkrytaya A Grebo A Grabau u 1922 godze y Kitai i yakaya doygi chas ne mela peynyh ab yomay Uzrost nizhnih slayoy siniya acenvaysya yak 800 mln gadoy shto znachna bolsh starazhytny chym uzrost padeshvy Valdajskaga kompleksu Kali sinijskiya adklady byli kanchatkova adneseny da praterazoya paystala pytanne pra samastojnasc i magchymym rangu Valdajskaj seryi i inshyh adkladay Ruskaj i Sibirskaj platformay Use getyya adklady zalyagali na kryshtalichnym padmurku U dalejshym u nizhnih plastah Valdajskaj seryi byli vyyaylenyya shmatlikiya astanki besshkiletnyh mnagakletachnyh analagichnyh uzho vyadomym znahodkam verhnyaga dakembryya Aystralii i inshyh regiyonay adbitki bujnyh vodarascej planktona a taksama stramatality Gety kompleks vykapnyay rezka adroznivaysya ad kembryjskaga i byy znachna bolsh raznastajnym chym bolsh starazhytnyya kompleksy shto pasluzhyla padstavaj dlya vyluchennya verhnyaga dakembryya y yakasci asablivaj gealagichnaj sistemy U poshukah naturalnaj padeshvy venda y yago stali yklyuchac razmeshchanuyu nizhej Valynskuyu seryyu dlya yakoj harakternyya tylity kanglameraty ledavikovaga pahodzhannya a taksama plasty bazaltu i tufay Abodzve getyya prykmety harakternyya dlya dakembryya mnogih rayonay svetu Takim chynam vend atrymay glabalnuyu peynasc yak peryyad ablyadnennya z nastupnaj za im transgresiyaj vyklikanaj pacyaplennem klimatu y vyniku vulkanichnaj dzejnasci U yakasci stratygrafichnaga padrazdzyalennya na terytoryi SSSR vend byy aficyjna pryznany sheragam mizhvedamasnyh narad u 1962 1965 gadah U 1990 1991 gadah aficyjna zacverdzhany MSK Kancepcyya venda farmavalasya stratygrafichna zverhu yniz i nizhnyaya myazha kembryya stala verhnyaj myazhoj venda Paleantalagichnae abgruntavanne getaj myazhy bylo raspracavana asobna dlya kramyanyovyh basejnay asnova baltyjskaga yarusa Ushodne Eyrapejskaj platformy i dlya karbanatnyh basejnay asnova tamotskaga yarusa Sibirskaj platformy Nizhnyuyu myazhu venda bylo prapanavana vyznachyc u padeshve varangerskyh tylitay Laplandyi Vend u svayoj typavoj voblasci skladaecca z vyalikih padrazdzelay laplandskaga redkinskaga kotlinskaga i roynenskaga regiyanalnyh yarusay z glabalnymi padrazdzelami i ih mezhami uklyuchayuchy nizhnyuyu Redkinski Kotlinski i Roynenski regiyanalnyya yarusy byli abgruntavanyya y typavoj galine venda na asnove chasta sustrakaemyh mikrazakamyanelascej bujnyh vodarascej zakamyanelascyay i adbitkay mnagakletachnyh zhyvyol Nizhnyaya myazha venda mozha mec biyastratygrafichnae abgruntavanne KrynicyMezhdunarodnaya stratigraficheskaya shkala versiya za yanvar 2013 na sajte Mezhdunarodnoj komissii po stratigrafiiLitaraturaIordanskij N N Razvitie zhizni na zemle M Prosveshenie 1981 Koronovskij N V Hain V E Yasamanov N A Istoricheskaya geologiya Uchebnik M Akademiya 2006 Ushakov S A Yasamanov N A Drejf materikov i klimaty Zemli M Mysl 1984 Yasamanov N A Drevnie klimaty Zemli L Gidrometeoizdat 1985 Yasamanov N A Populyarnaya paleogeografiya M Mysl 1985 SpasylkiIntroduction to the Vendian Period Introduction to the Ediacaran Fauna transcript Catalyst TV series Mistaken Point Fauna The Discovery Arhivavana 13 listapada 2006