Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Архей (стар.-грэч.: ἀρχαῖος — старажытны) — самая старажытная геалагічная эпоха ў гісторыі Зямлі. Разглядаецца як адзін з чатырох галоўных эонаў, які ахопліваў перыяд ад 4,0 да 2,5 млрд гадоў таму і папярэднічаў пратэразою. Таксама разам з пратэразоем уключаецца ў дакембрый. Вызначаецца і як асобная архейская эра і група.
У гэты час на Зямлі яшчэ не было кіслароднай атмасферы, але з'явіліся першыя анаэробныя бактэрыі, якія сфармавалі шматлікія цяпер існыя адклады карысных выкапняў: серы, графіту, жалеза і нікеля.
Тэрмін «архей» прапанаваны ў 1872 годзе амерыканскім геолагам Дж. Дана.
Перыядызацыя
Архей падзелены на чатыры эры (ад найбольш позняй да найбольш ранняй):
- Неаархей
- Мезаархей
- Палеаархей
- Эаархей
Арганічны свет
У адкладах архейскай групы верагодныя выкапнёвыя рэшткі раслін адсутнічаюць. Сустракаюцца толькі пароды, якія могуць мець бактэрыяльнае альбо водарасцевае паходжанне.
Вылучэнне мізэрных палеанталагічных знаходак у архейскіх адкладах з дапамогай электроннага мікраскопа дазволіла выявіць, што разам з водарасцямі, бактэрыямі і грыбамі, якія панавалі ў архейскіх морах, існавалі і прасцейшыя жывёлы. Вядома, што жывёлы не прыстасаваны да аўтатрофнага харчавання, таму жывёльны свет мог паявіцца толькі пасля ўзнікнення раслінных арганізмаў. Хаця гісторыя развіцця жывёл пачынаецца некалькі пазней, чым гісторыя развіцця раслін, эвалюцыя арганічнага свету на працягу архейскай эры ўжо азнаменавалася адасабленнем царства раслін і царства жывёл.
Зноскі
- Міжнародная стратыграфічная шкала (версія за 2017 год) на сайце Міжнароднай камісіі па стратыграфіі
- Архей // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 1: А — Аршын / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 1. — 552 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0036-6 (т. 1).
Літаратура
- Гістарычная геалогія: вучэбны дапаможнік / В. М. Несцяровіч, Г. І. Літвінюк, Дз. А. Пацыкайлік — Мн.: БДПУ, 2003. — 74 с. ISBN 985-435-584-5
Спасылкі
- Архейская эра // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- Архейскі эон (архей)
- Развіццё жыцця на Зямлі — Архейская эра Архівавана 27 лістапада 2017.
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Geahranalagichnaya shkalaEon Era PeryyadF a n e r a z o j Kajnazoj ChacvyarcichnyNeagenPaleagenMezazoj MelYuraTryyasPaleazoj PermKarbonDevonSilurArdovikKembryjD a k e m b r y j P r a t e r a z o j Nea praterazoj EdyyakaryjKryagenijTonijMeza praterazoj StenijEktazijKalimijPalea praterazoj StateryjAraziryjRyasijSideryjA r h e j NeaarhejMezaarhejPaleaarhejEaarhejKatarhejKrynica Arhej star grech ἀrxaῖos starazhytny samaya starazhytnaya gealagichnaya epoha y gistoryi Zyamli Razglyadaecca yak adzin z chatyroh galoynyh eonay yaki ahoplivay peryyad ad 4 0 da 2 5 mlrd gadoy tamu i papyarednichay praterazoyu Taksama razam z praterazoem uklyuchaecca y dakembryj Vyznachaecca i yak asobnaya arhejskaya era i grupa U gety chas na Zyamli yashche ne bylo kislarodnaj atmasfery ale z yavilisya pershyya anaerobnyya bakteryi yakiya sfarmavali shmatlikiya cyaper isnyya adklady karysnyh vykapnyay sery grafitu zhaleza i nikelya Termin arhej prapanavany y 1872 godze amerykanskim geolagam Dzh Dana PeryyadyzacyyaArhej padzeleny na chatyry ery ad najbolsh poznyaj da najbolsh rannyaj Neaarhej Mezaarhej Paleaarhej EaarhejArganichny svetU adkladah arhejskaj grupy veragodnyya vykapnyovyya reshtki raslin adsutnichayuc Sustrakayucca tolki parody yakiya moguc mec bakteryyalnae albo vodarascevae pahodzhanne Vyluchenne mizernyh paleantalagichnyh znahodak u arhejskih adkladah z dapamogaj elektronnaga mikraskopa dazvolila vyyavic shto razam z vodarascyami bakteryyami i grybami yakiya panavali y arhejskih morah isnavali i prascejshyya zhyvyoly Vyadoma shto zhyvyoly ne prystasavany da aytatrofnaga harchavannya tamu zhyvyolny svet mog payavicca tolki paslya yzniknennya raslinnyh arganizmay Hacya gistoryya razviccya zhyvyol pachynaecca nekalki paznej chym gistoryya razviccya raslin evalyucyya arganichnaga svetu na pracyagu arhejskaj ery yzho aznamenavalasya adasablennem carstva raslin i carstva zhyvyol ZnoskiMizhnarodnaya stratygrafichnaya shkala versiya za 2017 god na sajce Mizhnarodnaj kamisii pa stratygrafii Arhej Belaruskaya encyklapedyya U 18 t T 1 A Arshyn Redkal G P Pashkoy i insh Mn BelEn 1996 T 1 552 s 10 000 ekz ISBN 985 11 0035 8 ISBN 985 11 0036 6 t 1 LitaraturaGistarychnaya gealogiya vuchebny dapamozhnik V M Nescyarovich G I Litvinyuk Dz A Pacykajlik Mn BDPU 2003 74 s ISBN 985 435 584 5SpasylkiArhejskaya era Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop rusk SPb 1890 1907 Arhejski eon arhej Razviccyo zhyccya na Zyamli Arhejskaya era Arhivavana 27 listapada 2017