Azərbaycanca
Беларуская
Deutsch
English
Français
Қазақ
Lietuvių
Русский
ภาษาไทย
Türkçe
Українська
Барсело́на (катал.: Barcelona [bəɾsəˈɫonə], ісп.: Barcelona [baɾθeˈlona]) — горад на паўночным усходзе Іспаніі, у міжрэччы рэк Бесос і Льябрэгат, на ўзбярэжжы Міжземнага мора. Адміністрацыйны цэнтр аўтаномнай вобласці Каталонія і правінцыі Барселона. Буйнейшы горад Каталоніі і другі пасля Мадрыда па колькасці жыхароў горад Іспаніі. Важны эканамічны і культурны цэнтр.
Горад Барселона Barcelona
Барселона на карце Іспаніі  | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Тапаніміка
Першакрыніца назвы Барселона невядомая, наконт гэтага існуюць розныя тэорыі і інтэрпрэтацыі чытання. Назва горада ўзнікла магчыма з фінікійскай мовы як Баркэно (Barkeno). Маюцца сведкі на старажытнай манеце з надпісам рукапісным іберыйскім шрыфтам, што гучыць на старажытнагрэцкай як Βαρκινών, Barkinṓn.
Гісторыя
Горад быў заснаваны ў 3 стагоддзі да н. э. як рымская калонія, але паступова стала адным з буйных гандлёвых цэнтраў Серадземнага мора. Некаторы час горад належаў Карфагену, але пасля Другой Пунічнай вайны зноў увайшоў ў склад Рымскай імперыі. Пасля распаду Рымскай імперыі горад быў заваяваны ў 406 годзе вандаламі, а ў 416 годзе вестготамі, якія ўтварылі ў Іспаніі ўласную дзяржаву. Некаторы час Барселона была сталіцай гэтай дзяржавы.
У 712 годзе горад быў заваяваны маўрамі й каля стагоддзя знаходзіўся пад іх уладай. У 801 годзе быў заваяваны сынам Карла Вялікага — Людовікам і стаў сталіцай краіны, залежнай ад імперыі Карла Вялікага. З 874 да 1137 года Барселона была сталіцай незалежнага графства, а потым стала сталіцай Арагонскага каралеўства. Пасля аб’яднання Арагона з Кастыліяй горад перажываў заняпад.
Падчас вайны за іспанскую спадчыну 1705—1714 гадоў Барселона была занятая англійскімі войскамі. Падчас Напалеонаўскіх войнаў у Іспаніі вакол Барселоны адбылася некалькі буйных бітваў. Падчас грамадзянскай вайны ў Іспаніі горад быў цэнтрам рэспубліканскіх войскаў.
У ХХ стагоддзі Барселона перажыла буйное развіццё гандлю і прамысловасці. У наш час гэта сучасны горад, жыхары якога маюць высокі ўзровень жыцця.
У 1924 годзе быў адкрыты метрапалітэн.
У горадзе адбыліся Сусветныя выстаўкі ў 1888 і 1929. У час грамадзянскай вайны ў Барселоне знаходзіўся рэспубліканскі урад (1937-39). 3 1977 адміністрацыйны цэнтр аўтаномнай вобласці Каталонія. У Барселоне прайшлі XXV летнія Алімпійскія гульні 1992.
Адміністрацыйны падзел
З 1997 года Барселона падзелена на 10 раёнаў:
Клімат
Барселона знаходзіцца ў зоне , з цёплымі й вільготнымі зімамі й сухімі, спякотнымі летамі. Самыя нізкія тэмпературы назіраюцца ў студзені й лютым (+10 °C). Вельмі рэдка выпадае снег. Самымі спякотнымі месяцамі з’яўляюцца ліпень і жнівень, калі сярэдняя тэмпэратура сягае +30 °C (самая высокая зарэгістраваная тэмпература складае +38,6 °C).
Дэмаграфія
Насельніцтва горада налічвае каля 1,6 млн чалавек, а разам з прыгарадамі каля 3,8 млн чалавек. 62 % насельніцтва гэта каталонцы, 23,5 % — іспанцы, 13,9 % — іншыя (, , , , аргенцінцы і г. д.).
У 1900 годзе колькасць насельніцтва складала 533 тыс. чалавек і хутка расла да 1950 года, калі ў Барселону прыяжджалі жыхары меней развітых раёнаў краіны. Самая высокая колькасць насельніцтва горада была ў 1979 годзе, калі тут жыло 1 906 998 чалавек.
Эканоміка
Барселона з’яўляецца адным з першых раёнаў Еўропы, дзе пачалася індустрыялізацыя (у канцы XVIII стагоддзя). У сярэдзіне ХІХ стагоддзя горад пераўтварыўся ў буйны цэнтр лёгкай прамысловасці і машынабудавання. Пасля гэтага прамысловасць грала асноўную ролю ў жыцці горада, але ў нашы дні абслугоўваючы сектар пачынае пераважаць над прамысловым. У наш час асноўнымі галінамі прамысловасці Барселоны з’яўляюцца лёгкая, хімічная, фармацэўтычная, аўтамабільная й электронная галіны. У Барселоне знаходзяцца аўтамабільныя заводы «SEAT», а таксама «Renault», «Peugeot» і «Ford».
Барселона кожны год прымае кірмаш «La Fira», таксама тут праводзяцца шматлікія міжнародныя эканамічныя форумы.
Прамысловасць
Асноўныя галіны прамысловасці: тэкстыльная, машынабудаванне (у т.л. аўта-, судна-, лакаматывабудаванне), хімічная, паліграфічная, цэментная, гарбарная, харчовая і інш. Праводзяцца міжнародныя гандлёва-прамысловыя кірмашы.
Транспарт
Вузел чыгунак і аўтадарог. Порт на Міжземным моры, аўтамабільныя паромныя зносіны з партамі Балеарскіх і Канарскіх астравоў, суседніх краін. Міжнародны аэрапорт. Метрапалітэн. Фунікулёр Тыбідаба. Блакітны трамвай.
Навука, адукацыя, культура
Барселонскі ўніверсітэт, Барселонскі аўтаномны ўніверсітэт, Каталонскі адкрыты ўніверсітэт, Каталонскі міжнародны ўніверсітэт, Каталонскі політэхнічны ўніверсітэт, Універсітэт імя Пумпеу Фабра, Універсітэт імя абата Алібы. Музеі: археалагічны, народных рамёстваў і мастацтваў, Федэрыка Марэса, гісторыі горада, прыгожых мастацтваў у Каталоніі, сучаснага мастацтва, Музей Пікаса. У горадзе таксама знаходзіцца Абсерваторыя Фабра.
Спорт
Стадыён «Камп Ноў» хатняя арэна ФК Барселона.
Архітэктура і планіроўка
Стары і Новы гарады звязаны плошчаю Пласа дэ Каталунья, якая акружана фантанамі і скульптурнымі групамі (1927), з’яўляецца дзелавым цэнтрам Барселоны. Помнікі архітэктуры: раманская царква Сан-Пабла дэль Кампе (Х-ХІІІ ст.); гатычныя сабор (1298 — XV ст.); царква Санта-Марыя-дэль-Мар (1320-70); біржа (1380-92); судовая палата «Аўдыенсія» (XV ст.); барочная царква Нуэстра Сеньёра дэ Белен (1687—1729). У канцы XIX — пач. XX ст. Барселона — буйны цэнтр архітэктуры стылю мадэрн і авангардызму. Своеасаблівасць гораду надаюць мудрагелістыя пабудовы архітэктара Антоніа Гаўдзі (паркавы комплекс Гуэль, 1885-89; царква Саграда Фамілія, з 1884, не закончана; жылыя дамы Каса Бальё, 1905-07, і Каса Міла, 1905-10). Сучасныя пабудовы: аўтамабільны завод «SEAT», Дом гандлю, будынак Калегіі архітэктараў з фрызам па эскізах Пабла Пікаса.
Вядомыя асобы
- Кармэн Амая — спявачка, актрыса кіно, легендарная выканаўца танца фламенка.
- Лола Англада — каталонская пісьменніца, мастак-ілюстратар.
- Хасэп Банаплата
- Ахіла Банольдзі (1821—1871) — спявак, танцмайстар, фатограф, удзельнік паўстання 1863—1864 гадоў.
- Франчэска Банэмасьён
- Ферэр Баса
- Франсэск Хаўер Бульто
- Жасін Вердагер
- Хуан Гайтысола — пісьменнік.
- Антоніа Гаўдзі (1852—1926) — архітэктар.
- Пабла Кларыс
- Элісенда дэ Манкада
- Жуан Міро
- Пабла Пікаса (1881—1973) — мастак, скульптар, графік, кераміст і дызайнер.
- Хуан Антоніа Самаранч (1920—2010) — палітык і бізнесмен, дзеяч Алімпійскага руху.
- Роза Сенсат
- Ільдэфонс Серда
- Каштальеры з Вілафранкі
- Пумпеу Фабра
- Франсэск Ферэр
Гарады-пабрацімы
![image]()
Антверпен, Бельгія
![image]()
Афіны, Грэцыя
![image]()
Бостан, Масачусетс, ЗША
![image]()
Газа, Палесцінская аўтаномія
![image]()
Дублін, Ірландыя
![image]()
Кёльн, Германія
![image]()
Кобэ, Японія
![image]()
Манпелье, Францыя
![image]()
Манрэаль, Канада
![image]()
Мансон, Іспанія
![image]()
Мантэвідэа, Уругвай
![image]()
Рыа-дэ-Жанэйра, Бразілія
![image]()
Санкт-Пецярбург, Расія (1984)![image]()
Ніжні Ноўгарад, Расія (2009)![image]()
Сан-Паўлу, Бразілія
![image]()
Сараева, Боснія і Герцагавіна
![image]()
Стамбул, Турцыя
![image]()
Тэль-Авіў, Ізраіль
Заўвагі
Крыніцы
- National Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2024 — 2024.
Літаратура
- Imatges de la ciutat de Barcelona al segle XX. Barcelona, 2000
- Forcano Eugeni «La meva Barcelona», Barcelona, Madrid, 2010
Спасылкі
![image]()
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Барселона- Афіцыйны сайт Барселоны
- Гайд па Барселоне, Ханеня А. С., Салохин А. В. 27.11.2018
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Barselona znachenni Barselo na katal Barcelona beɾseˈɫone isp Barcelona baɾ8eˈlona gorad na paynochnym ushodze Ispanii u mizhrechchy rek Besos i Lyabregat na yzbyarezhzhy Mizhzemnaga mora Administracyjny centr aytanomnaj voblasci Kataloniya i pravincyi Barselona Bujnejshy gorad Katalonii i drugi paslya Madryda pa kolkasci zhyharoy gorad Ispanii Vazhny ekanamichny i kulturny centr Gorad Barselona Barcelona Gerb d Scyag d Kraina IspaniyaAytanomnaya supolnasc KataloniyaPravincyya BarselonaKamarkaKaardynaty 41 23 pn sh 2 11 u d H G Ya OUnutranae dzyalenne 10 akrugAlkald mer Zhordzi EreuPloshcha 100 4 km Vyshynya NUM 12 mVodnyya ab ekty Mizhzemnae mora Raka Besos i Raka LyabregatAficyjnaya mova katalanskaya movaNaselnictva 1 702 547 chal 2024 Shchylnasc 16 095 chal km Aglameracyya 3 186 461 chalavekChasavy poyas UTC 1 letam UTC 2Telefonny kod 34 93Pashtovyya indeksy 08001 08080Aytamabilny kod BAficyjny sajt barcelona cat katal angl isp Myanushka Ciutat ComtalBarselona na karce IspaniiMedyyafajly na VikishovishchyTapanimikaPershakrynica nazvy Barselona nevyadomaya nakont getaga isnuyuc roznyya teoryi i interpretacyi chytannya Nazva gorada yznikla magchyma z finikijskaj movy yak Barkeno Barkeno Mayucca svedki na starazhytnaj manece z nadpisam rukapisnym iberyjskim shryftam shto guchyc na starazhytnagreckaj yak Barkinwn Barkinṓn GistoryyaGorad byy zasnavany y 3 stagoddzi da n e yak rymskaya kaloniya ale pastupova stala adnym z bujnyh gandlyovyh centray Seradzemnaga mora Nekatory chas gorad nalezhay Karfagenu ale paslya Drugoj Punichnaj vajny znoy uvajshoy y sklad Rymskaj imperyi Paslya raspadu Rymskaj imperyi gorad byy zavayavany y 406 godze vandalami a y 416 godze vestgotami yakiya ytvaryli y Ispanii ylasnuyu dzyarzhavu Nekatory chas Barselona byla stalicaj getaj dzyarzhavy U 712 godze gorad byy zavayavany mayrami j kalya stagoddzya znahodziysya pad ih uladaj U 801 godze byy zavayavany synam Karla Vyalikaga Lyudovikam i stay stalicaj krainy zalezhnaj ad imperyi Karla Vyalikaga Z 874 da 1137 goda Barselona byla stalicaj nezalezhnaga grafstva a potym stala stalicaj Aragonskaga karaleystva Paslya ab yadnannya Aragona z Kastyliyaj gorad perazhyvay zanyapad Padchas vajny za ispanskuyu spadchynu 1705 1714 gadoy Barselona byla zanyataya anglijskimi vojskami Padchas Napaleonayskih vojnay u Ispanii vakol Barselony adbylasya nekalki bujnyh bitvay Padchas gramadzyanskaj vajny y Ispanii gorad byy centram respublikanskih vojskay U HH stagoddzi Barselona perazhyla bujnoe razviccyo gandlyu i pramyslovasci U nash chas geta suchasny gorad zhyhary yakoga mayuc vysoki yzroven zhyccya U 1924 godze byy adkryty metrapaliten U goradze adbylisya Susvetnyya vystayki y 1888 i 1929 U chas gramadzyanskaj vajny y Barselone znahodziysya respublikanski urad 1937 39 3 1977 administracyjny centr aytanomnaj voblasci Kataloniya U Barselone prajshli XXV letniya Alimpijskiya gulni 1992 Administracyjny padzelZ 1997 goda Barselona padzelena na 10 rayonay KlimatBarselona znahodzicca y zone z cyoplymi j vilgotnymi zimami j suhimi spyakotnymi letami Samyya nizkiya temperatury nazirayucca y studzeni j lyutym 10 C Velmi redka vypadae sneg Samymi spyakotnymi mesyacami z yaylyayucca lipen i zhniven kali syarednyaya temperatura syagae 30 C samaya vysokaya zaregistravanaya temperatura skladae 38 6 C DemagrafiyaBarselona z samalyota Naselnictva gorada nalichvae kalya 1 6 mln chalavek a razam z prygaradami kalya 3 8 mln chalavek 62 naselnictva geta kataloncy 23 5 ispancy 13 9 inshyya argencincy i g d U 1900 godze kolkasc naselnictva skladala 533 tys chalavek i hutka rasla da 1950 goda kali y Barselonu pryyazhdzhali zhyhary menej razvityh rayonay krainy Samaya vysokaya kolkasc naselnictva gorada byla y 1979 godze kali tut zhylo 1 906 998 chalavek EkanomikaBarselona z yaylyaecca adnym z pershyh rayonay Eyropy dze pachalasya industryyalizacyya u kancy XVIII stagoddzya U syaredzine HIH stagoddzya gorad peraytvaryysya y bujny centr lyogkaj pramyslovasci i mashynabudavannya Paslya getaga pramyslovasc grala asnoynuyu rolyu y zhycci gorada ale y nashy dni abslugoyvayuchy sektar pachynae peravazhac nad pramyslovym U nash chas asnoynymi galinami pramyslovasci Barselony z yaylyayucca lyogkaya himichnaya farmaceytychnaya aytamabilnaya j elektronnaya galiny U Barselone znahodzyacca aytamabilnyya zavody SEAT a taksama Renault Peugeot i Ford Barselona kozhny god prymae kirmash La Fira taksama tut pravodzyacca shmatlikiya mizhnarodnyya ekanamichnyya forumy PramyslovascAsnoynyya galiny pramyslovasci tekstylnaya mashynabudavanne u t l ayta sudna lakamatyvabudavanne himichnaya paligrafichnaya cementnaya garbarnaya harchovaya i insh Pravodzyacca mizhnarodnyya gandlyova pramyslovyya kirmashy TranspartVuzel chygunak i aytadarog Port na Mizhzemnym mory aytamabilnyya paromnyya znosiny z partami Balearskih i Kanarskih astravoy susednih krain Mizhnarodny aeraport Metrapaliten Funikulyor Tybidaba Blakitny tramvaj Navuka adukacyya kulturaBarselonski yniversitet Barselonski aytanomny yniversitet Katalonski adkryty yniversitet Katalonski mizhnarodny yniversitet Katalonski politehnichny yniversitet Universitet imya Pumpeu Fabra Universitet imya abata Aliby Muzei arhealagichny narodnyh ramyostvay i mastactvay Federyka Maresa gistoryi gorada prygozhyh mastactvay u Katalonii suchasnaga mastactva Muzej Pikasa U goradze taksama znahodzicca Abservatoryya Fabra SportStadyyon Kamp Noy hatnyaya arena FK Barselona Arhitektura i planiroykaStary i Novy garady zvyazany ploshchayu Plasa de Katalunya yakaya akruzhana fantanami i skulpturnymi grupami 1927 z yaylyaecca dzelavym centram Barselony Pomniki arhitektury ramanskaya carkva San Pabla del Kampe H HIII st gatychnyya sabor 1298 XV st carkva Santa Maryya del Mar 1320 70 birzha 1380 92 sudovaya palata Aydyensiya XV st barochnaya carkva Nuestra Senyora de Belen 1687 1729 U kancy XIX pach XX st Barselona bujny centr arhitektury stylyu madern i avangardyzmu Svoeasablivasc goradu nadayuc mudragelistyya pabudovy arhitektara Antonia Gaydzi parkavy kompleks Guel 1885 89 carkva Sagrada Familiya z 1884 ne zakonchana zhylyya damy Kasa Balyo 1905 07 i Kasa Mila 1905 10 Suchasnyya pabudovy aytamabilny zavod SEAT Dom gandlyu budynak Kalegii arhitektaray z fryzam pa eskizah Pabla Pikasa Vyadomyya asobyKarmen Amaya spyavachka aktrysa kino legendarnaya vykanayca tanca flamenka Lola Anglada katalonskaya pismennica mastak ilyustratar Hasep Banaplata Ahila Banoldzi 1821 1871 spyavak tancmajstar fatograf udzelnik paystannya 1863 1864 gadoy Francheska Banemasyon Ferer Basa Fransesk Hayer Bulto Zhasin Verdager Huan Gajtysola pismennik Antonia Gaydzi 1852 1926 arhitektar Pabla Klarys Elisenda de Mankada Zhuan Miro Pabla Pikasa 1881 1973 mastak skulptar grafik keramist i dyzajner Huan Antonia Samaranch 1920 2010 palityk i biznesmen dzeyach Alimpijskaga ruhu Roza Sensat Ildefons Serda Kashtalery z Vilafranki Pumpeu Fabra Fransesk FererGarady pabracimyAntverpen Belgiya Afiny Grecyya Bostan Masachusets ZShA Gaza Palescinskaya aytanomiya Dublin Irlandyya Kyoln Germaniya Kobe Yaponiya Manpele Francyya Manreal Kanada Manson Ispaniya Mantevidea Urugvaj Rya de Zhanejra Braziliya Sankt Pecyarburg Rasiya 1984 Nizhni Noygarad Rasiya 2009 San Paylu Braziliya Saraeva Bosniya i Gercagavina Stambul Turcyya Tel Aviy IzrailZayvagiKrynicyNational Statistics Institute Municipal Register of Spain of 2024 2024 lt a href https wikidata org wiki Track Q845937 gt lt a gt lt a href https wikidata org wiki Track Q131440461 gt lt a gt LitaraturaImatges de la ciutat de Barcelona al segle XX Barcelona 2000 Forcano Eugeni La meva Barcelona Barcelona Madrid 2010SpasylkiNa Vikishovishchy yosc medyyafajly pa teme Barselona Aficyjny sajt Barselony Gajd pa Barselone Hanenya A S Salohin A V 27 11 2018