Azərbaycanca
Türkçe
Духоўна-рыцарскія ордэны — у Заходняй Еўропе ваенна-манаскія арганізацыі рыцараў, якія ствараліся ў перыяд крыжовых паходаў у 12—13 стст. пад кіраўніцтвам каталіцкай царквы галоўным чынам для крыжовых паходаў і вайны з нявернымі: супраць Ісламу ў Святой зямлі, у Іспаніі ці ў Турцыі, або супраць язычнікаў у Літве, у Эстоніі ці ў Прусіі з мэтай распаўсюджвання каталіцтва (пасля Рэфармацыі часам і пратэстанцтва). Пазней ордэны маглі стаць свецкімі.
Да духоўна-рыцарскіх ордэнаў адносяцца ордэны: Іаанітаў, Тампліераў, Тэўтонскі ордэн, , і інш.
Членства
Як манахі, члены духоўна-рыцарскіх ордэнаў давалі ўстрымання, паслушэнства, беднасці. Як рыцары-феадалы яны насілі зброю, удзельнічалі ў заваявальных паходах. Маладых прыхільнікаў называлі неафітамі. Неафіт павінен быў прайсці абавязковы абрад прысвячэння.
Структура ордэна
Структура духоўна-рыцарскіх ордэнаў была іерархічнай. Кожны ордэн узначальваў (гросмайстар), які выбіраўся пажыццёва і зацвярджаўся Папам. Яму падпарадкоўваліся начальнікі «правінцый» (мясцовых падраздзяленняў ордэна) — прыёры, а таксама маршалы (якія распараджаліся фінансамі ордэна), камандоры (кашталяны замкаў і крэпасцей) і інш. Яны складалі генеральны капітул, які склікаўся перыядычна і меў заканадаўчую ўладу. Большую частку ордэнаў складалі браты-рыцары.
Гісторыя
Дзякуючы падараванням, захопам, і гандлёвым здзелкам духоўна-рыцарскія ордэны зарабілі вялікія станы, сталі буйнымі зямельнымі ўласнікамі, якія жорстка эксплуатавалі залежнае сялянства, і набылі значную эканамічную і палітычную сілу. З умацаваннем у еўрапейскіх дзяржавах цэнтралізаванай улады духоўна-рыцарскія ордэны паступова страцілі значэнне, хоць некаторыя з іх (напрыклад, Тэўтонскі) працягваюць існаваць дагэтуль.
Спіс ордэнаў
| Эмблема | Назва | Год заснавання | Год роспуску | Заўвагі |
|---|---|---|---|---|
 | Ордэн гаспітальераў | 1099 | існуе | З'яўляецца найстаражытным рыцарскім ордэнам. Пэўны час уваходзіў у склад Ордэна тампліераў, але пасля арышту апошніх стаў самастойным ордэнам |
 | Ордэн Тампліераў | 1119 | 1312 | Адзін са старажытных ордэнаў. з-за арышту некалькіх рыцараў стаў тайным таварыствам |
 | 1142 | існуе | ||
 | 1158 | 1838 | ||
 | 1170 | існуе | ||
 | 1173 | 1221 | Быў далучаны да . | |
 | 1176 | 1910 | У 1917 г. адноўлены ў якасці асабліва грамадзянскага ордэна. | |
 | Тэўтонскі ордэн | 1193 | існуе | Быў распушчаны ў 1809 годзе падчас Напалеонаўскіх войнаў. Адноўлены ў 1834, як манаскі |
| 1201 | 1400 | У 1400 г. увайшоў у склад . | ||
 | Ордэн мечнікаў | 1202 | 1237 | У 1237 г. увайшоў у склад Тэўтонскага ордэна як Лівонскае ландмайстарства тэўтонскага ордэна. |
 | 1216 | 1235—1240 | ||
 | 1317 | 1835 | ||
 | Ордэн Хрыста | 1323 | 1789 | Правапераемнік тампліераў на тэрыторыі Партугаліі. У 1917 г. адноўлены ў якасці асабліва грамадзянскага ордэна. |
 | 1099 | існуе | ||
 | Ордэн Дракона | 1408 | ~1437 | |
| 1459 | існуе | З 1479 спыняе функцыянаваць у якасці цэласнай ваеннай арганізацыі. | ||
| 1464 | ||||
| 1561 | ||||
 | 1578 | 1830 |
Гл. таксама
- Манаскія ордэны
Літаратура
- Forey, Alan John. The Military Orders: From the Twelfth to the Early Fourteenth Centuries. Basingstoke: Macmillan Education, 1992.
- Повседневная жизнь тамплиеров в XIII веке. Жорж Бордонов.издательство: Мол. гвардия
- Акунов В.В. История военно-монашеских орденов Европы. — Москва: Вече, 2012. — 468 с. — ISBN 978-5-9533-5706-7.
Спасылкі
- The Military Orders (англ.)
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
Duhoyna rycarskiya ordeny u Zahodnyaj Eyrope vaenna manaskiya arganizacyi rycaray yakiya stvaralisya y peryyad kryzhovyh pahoday u 12 13 stst pad kiraynictvam katalickaj carkvy galoynym chynam dlya kryzhovyh pahoday i vajny z nyavernymi suprac Islamu y Svyatoj zyamli u Ispanii ci y Turcyi abo suprac yazychnikay u Litve u Estonii ci y Prusii z metaj raspaysyudzhvannya katalictva paslya Refarmacyi chasam i pratestanctva Paznej ordeny magli stac sveckimi Da duhoyna rycarskih ordenay adnosyacca ordeny Iaanitay Tamplieray Teytonski orden i insh ChlenstvaYak manahi chleny duhoyna rycarskih ordenay davali ystrymannya paslushenstva bednasci Yak rycary feadaly yany nasili zbroyu udzelnichali y zavayavalnyh pahodah Maladyh pryhilnikay nazyvali neafitami Neafit pavinen byy prajsci abavyazkovy abrad prysvyachennya Struktura ordenaStruktura duhoyna rycarskih ordenay byla ierarhichnaj Kozhny orden uznachalvay grosmajstar yaki vybiraysya pazhyccyova i zacvyardzhaysya Papam Yamu padparadkoyvalisya nachalniki pravincyj myascovyh padrazdzyalennyay ordena pryyory a taksama marshaly yakiya rasparadzhalisya finansami ordena kamandory kashtalyany zamkay i krepascej i insh Yany skladali generalny kapitul yaki sklikaysya peryyadychna i mey zakanadaychuyu yladu Bolshuyu chastku ordenay skladali braty rycary GistoryyaDzyakuyuchy padaravannyam zahopam i gandlyovym zdzelkam duhoyna rycarskiya ordeny zarabili vyalikiya stany stali bujnymi zyamelnymi ylasnikami yakiya zhorstka ekspluatavali zalezhnae syalyanstva i nabyli znachnuyu ekanamichnuyu i palitychnuyu silu Z umacavannem u eyrapejskih dzyarzhavah centralizavanaj ulady duhoyna rycarskiya ordeny pastupova stracili znachenne hoc nekatoryya z ih napryklad Teytonski pracyagvayuc isnavac dagetul Spis ordenayEmblema Nazva God zasnavannya God rospusku ZayvagiOrden gaspitaleray 1099 isnue Z yaylyaecca najstarazhytnym rycarskim ordenam Peyny chas uvahodziy u sklad Ordena tamplieray ale paslya aryshtu aposhnih stay samastojnym ordenamOrden Tamplieray 1119 1312 Adzin sa starazhytnyh ordenay z za aryshtu nekalkih rycaray stay tajnym tavarystvam1142 isnue1158 18381170 isnue1173 1221 Byy daluchany da 1176 1910 U 1917 g adnoyleny y yakasci asabliva gramadzyanskaga ordena Teytonski orden 1193 isnue Byy raspushchany y 1809 godze padchas Napaleonayskih vojnay Adnoyleny y 1834 yak manaski1201 1400 U 1400 g uvajshoy u sklad Orden mechnikay 1202 1237 U 1237 g uvajshoy u sklad Teytonskaga ordena yak Livonskae landmajstarstva teytonskaga ordena 1216 1235 12401317 1835Orden Hrysta 1323 1789 Pravaperaemnik tamplieray na terytoryi Partugalii U 1917 g adnoyleny y yakasci asabliva gramadzyanskaga ordena 1099 isnueOrden Drakona 1408 14371459 isnue Z 1479 spynyae funkcyyanavac u yakasci celasnaj vaennaj arganizacyi 146415611578 1830Gl taksamaManaskiya ordenyLitaraturaForey Alan John The Military Orders From the Twelfth to the Early Fourteenth Centuries Basingstoke Macmillan Education 1992 Povsednevnaya zhizn tamplierov v XIII veke Zhorzh Bordonov izdatelstvo Mol gvardiya Akunov V V Istoriya voenno monasheskih ordenov Evropy Moskva Veche 2012 468 s ISBN 978 5 9533 5706 7 SpasylkiThe Military Orders angl