Калумб

Хрыстафор Калумб (італ.: Cristoforo Colombo, ісп.: Cristóbal Colón, парт.: Cristóvão Colombo) — італьянскі мараплавец родам з Генуі на службе Іспанскай кароны, якому звычайна прыпісваюць першаадкрыццё Амерыкі.

Хрыстафор Калумб
: Christoffa Corombo
profanador^[d] 1492 — 23 жніўня 1500
Пераемнік	Francisco de Bobadilla^[d]
Viceroy of the Indies^[d] 17 красавіка 1492 — 20 мая 1506
Нараджэнне	не раней за 25 жніўня 1451 і не пазней за 31 кастрычніка 1451 магчыма Генуя, Генуэзская рэспубліка
Смерць	20 мая 1506^[…] Вальядалід, Каралеўства Кастылія, Каралеўства Кастылія і Леон
Месца пахавання	Севільскі кафедральны сабор
Род	Columbus Family^[d]
Імя пры нараджэнні	лац.: Christophorus Columbus
Бацька	Даменіка Каломба^[d]
Маці	Сузанна Фантанароса^[d]
Жонка	Філіпа Маніз Перэстрэла^[d]
Дзеці	Фернанда Калумб^[d] і Дыега Калон^[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Член у	Columbus Conquistador of America^[d]
Дзейнасць	марскі транспарт, marine transportation^[d] і марская навігацыя^[d]
Вядомы як	мараплавец і адкрывальнік Амерыкі
Аўтограф
Прыналежнасць	Іспанія
Званне	almirante de la mar Océana^[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Калумб.

Калумб першым з дакладна вядомых падарожнікаў перасек Атлантычны акіян у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар'я і першым з еўрапейцаў хадзіў у Карыбскім моры. Ён адкрыў і паклаў пачатак даследаванню Паўднёвай і Цэнтральнай Амерыкі, уключаючы іх кантынентальныя часткі і бліжэйшыя архіпелагі — Вялікія Антыльскія (Куба, Гаіці, Ямайка і Пуэрта-Рыка), Малыя Антыльскія (ад Дамінікі да Віргінскіх астравоў а таксама Трынідад) і Багамскія астравы (цэнтральная частка).

Сёння вядома, што першымі, хто дасягнуў Амерыкі, былі вікінгі яшчэ за 500 год да з'яўлення там экспедыцый Калумба. Тым не менш першаадкрывальнікам Амерыкі лічыцца Хрыстафор Калумб, таму што менавіта пасля яго падарожжаў пачалася гістарычна і колькасна значная каланізацыя гэтай часткі свету і няспыннае засяленне яе зямель людзьмі з іншых мацерыкоў.

Усяго Калумб здзейсніў 4 плаванні да Амерыкі:

• Першае плаванне (2 жніўня 1492 — 15 сакавіка 1493).
• Другое плаванне (25 верасня 1493 — 11 чэрвеня 1496).
• Трэцяе плаванне (30 мая 1498 — 25 лістапада 1500).
• Чацвёртае плаванне (9 мая 1502 — лістапад 1504).

Біяграфія

Маладосць Хрыстафора Калумба

Мастак . Высадка Калумба ў Амерыцы

Лічыцца, што Калумб нарадзіўся ў небагатай генуэзскай сям'і: бацька — Даменіка Каломба (італ.: Domenico Colombo), маці — Сузанна Фантанароса (італ.: Susanna Fontanarossa). Дакладная транслітарацыя яго імя з іспанскай мовы — Крыстобаль Калон, аднак сусветна вядомым ён стаў як Хрыстафор Калумб (Christophor транслітарацыя старажытнагрэчаскага імя Χριστόφορος). У сям'і апроч Хрыстафора былі яшчэ іншыя дзеці: Джавані (памёр у дзяцінстве, у 1484 годзе), , Джакама, Б'янкела (выйшла замуж за Джакама Баварэла). Традыцыйна шэсць гарадоў Італіі і Іспаніі аспрэчваюць гонар быць малой радзімай Калумба.

Знешнасць Калумба вядомая па партрэтах, якія былі напісаныя ўжо пасля яго смерці. , які бачыў Калумба ў 1493 годзе, апісвае яго так:

Ростам быў высокі, вышэй сярэдняга, твар яго быў доўгі і выклікаў павагу, нос арліны, вочы сінявата-шэрыя, скура белая з чырванню, барада і вусы ў маладосці былі рудаватыя, але ў працах пасівелі.

Вучыўся ў Павійскім універсітэце. Прыкладна ў 1470 годзе ажаніўся з доннай Феліпэ Маніс дэ Палестрэла, дачкой мараплаўца часоў прынца Энрыке. Да 1472 года Калумб жыў у Генуі, а з 1472 года — у Савоне. У 1470-я гады ўдзельнічаў у марскіх гандлёвых экспедыцыях. Мяркуюць, што яшчэ ў 1474 годзе астраном і географ паведаміў яму ў лісце, што, паводле яго меркавання, да Індыі можна дабрацца значна карацейшым марскім шляхам, калі плыць на захад. Відаць, ужо тады Калумб задумаўся пра свой праект марскога падарожжа ў Індыю. Зрабіўшы ўласныя разлікі на падставе парадаў Тасканелі, ён вырашыў, што зручней усяго плыць праз Канарскія астравы, ад якіх да Японіі, паводле яго меркавання, заставалася каля пяці тысяч кіламетраў.

З 1476 года Калумб пераязджае ў Партугалію, дзе жыве дзевяць гадоў. Вядома, што ў 1477 годзе Калумб наведаў Англію, Ірландыю і Ісландыю, дзе мог азнаёміцца са звесткамі ісландцаў пра землі на захадзе. За гэты час ён паспявае пабываць таксама ў Гвінеі ў складзе экспедыцыі , якая адправілася туды ў 1481 годзе дзеля будаўніцтва крэпасці . Першы зварот Калумба з прапановай плыць у Індыю на захад быў у 1475—1480 гадах (дакладны час невядомы). Ён адрасаваў яго да ўрада і купцоў роднай Генуі. Водгуку не было. У 1483 годзе ён прапануе свой праект партугальскаму каралю Жуану II, але пасля доўгага вывучэння праект адпрэчваецца.

У 1485 годзе Калумб з сынам пераязджае ў Іспанію (магчыма, бяжыць ад пераследу). Узімку 1485—1486 гадоў ён знаходзіць прытулак у кляштары . Плябан Хуан Перэс дэ Марчэна прыняў яго і напісаў першы ліст да , яго знаёмага — духоўніка каралевы, з кароткім выкладам ідэй Калумба. Кароль Іспаніі знаходзіўся тым часам у горадзе Кордаве, дзе праходзіла падрыхтоўка да вайны з Гранадай з асабістым удзелам манархаў.

У 1486 годзе Калумб змог зацікавіць сваім праектам . Паколькі яго ўласных фінансаў было недастаткова для арганізацыі экспедыцыі на захад, Медзіна-Селі звёў Калумба з каралеўскімі фінансавымі саветнікамі, купцамі і банкірамі і са сваім дзядзькам — .

Узімку 1486 года Калумб быў прадстаўлены , архібіскупу Таледа і вялікаму кардыналу Іспаніі, які, у сваю чаргу, пасадзейнічаў аўдыенцыі ў каталіцкіх каралёў. Дзеля вывучэння прапаноў Калумба была прызначана камісія багасловаў, , юрыстаў, манахаў і прыдворных на чале з Талаверам. Камісія засядала чатыры гады, але з прычыны скрытасці Калумба і яго нежадання раскрываць планы так і не вынесла канчатковага вердыкту.

20 красавіка 1488 года Калумб, які рухаўся за каралеўскім дваром з горада ў горад, нечакана атрымаў ліст ад партугальскага караля з прапановай вярнуцца ў Партугалію:

І калі Вы асцерагаецеся Нашага правасуддзя з-за некаторых Вашых абавязацельстваў, то ведайце, што ні пасля Вашага прыбыцця, ні падчас знаходжання ў Партугаліі, ні пасля ад'езду, Вы не будзеце ані арыштаваныя, ані затрыманыя, ані абвінавачаныя, ані асуджаныя, не будзеце пераследвацца з якой-небудзь прычыны, якая вынікае з грамадзянскага, крымінальнага ці якога-небудзь іншага права.

Калумб накіроўвае свае прапановы і па іншых адрасах: ад караля Англіі Генрыха VII у лютым 1488 года ён атрымаў добразычлівы адказ, але без якіх-небудзь пэўных прапаноў.

Ізабела Кастыльская і Хрыстафор Калумб. Помнік у Гранадзе

У 1491 годзе ў Севільі адбылася паўторная асабістая сустрэча з Фердынандам і Ізабелай. Вынік для Калумба быў ізноў несуцяшальны: «З прычыны велізарных выдаткаў і высілкаў, неабходных для вядзення вайны, пачатак новага прадпрыемства не ўяўляецца магчымым». Да перамоў было вырашана вярнуцца пасля заканчэння вайны.

У 1491 годзе Калумб звяртаецца да , найбуйнейшага магната, уладальніка каля ста гандлёвых караблёў, але і ад яго атрымлівае адмову.

Нарэшце, у студзені 1492 года адбылася доўгачаканая падзея — узяцце Гранады. Калумб, мабыць, моцна пераацаніў пераможны запал караля Іспаніі: калі ён сфармуляваў тыя ўмовы, на якіх ён меркаваў адкрываць і валодаць новымі землямі (прызначыць яго віцэ-каралём новых зямель, узнагародзіць яго тытулам «галоўнага адмірала мора-акіяна»), Яго вялікасць прызнаў патрабаванні Калумба «празмернымі і непрымальнымі», перамовы былі спыненыя, а кароль адбыў з Санта-Фэ.

Калумб у лютым 1492 года пераязджае ў Кордаву, а пасля дэкларуе намер эміграваць у Францыю.

Тут крок насустрач зрабіла каралева Ізабела. Ідэя будучага вызвалення Труны Гасподняй настолькі захапіла яе сэрца, што яна вырашыла не даваць гэтага шанцу ні Партугаліі, ні Францыі. Хоць Іспанскае каралеўства і было ўтворана ў выніку дынастычнага шлюбу Фердынанда Арагонскага і Ізабелы Кастыльскай, іх манархіі захавалі, аднак, асобныя самастойныя адміністрацыі, картэсы і фінансы. «Я закладу свае каштоўнасці», — сказала яна.

30 красавіка 1492 года каралеўская пара даруе Калумбу і яго спадчыннікам тытул «дон» (гэта значыць, робяць яго дваранінам) і пацвярджае, што, у выпадку поспеху заакіянскага праекта, ён будзе Адміралам Мора-Акіяна і віцэ-каралём усіх зямель, якія ён адкрые ці набудзе, і зможа перадаць гэтыя тытулы ў спадчыну. Тым не менш, грошы на падрыхтоўку экспедыцыі Калумбу трэба было шукаць самастойна за кошт недаатрыманых дзяржаўных падатковых плацяжоў Яе Вялікасці каралевы Кастыліі. Да таго ж па дагаворы восьмую частку выдаткаў павінен быў несці сам Калумб, у якога наогул не было ані гроша.

Аднак Калумбу дапамог . Адзін з караблёў, — «Пінта» — быў яго ўласным, і падрыхтаваў ён яго за свой кошт; грошай на другі карабель ён даў Хрыстафору ў пазыку, каб Калумб мог зрабіць свой фармальны ўнёсак па дагаворы.

Экспедыцыі Хрыстафора Калумба

Карта чатырох экспедыцый Калумба

У перыяд паміж 1492 і 1504 гадамі Хрыстафор Калумб распачаў чатыры даследчыя экспедыцыі па загадзе іспанскіх Каталіцкіх каралёў. Падзеі гэтых экспедыцый ён апісваў у сваім бартавым журнале. Нажаль, арыгінал журнала не захаваўся, але зрабіў частковую копію гэтага журнала, якая дайшла да нашых дзён і дзякуючы якой сталі вядомыя многія дэталі апісаных экспедыцый.

Першая экспедыцыя

Першае падарожжа

3 жніўня 1492 года флагманскі карабель «» і каравэлы «» і «Пінта» экспедыцыі Хрыстафора Калумба выйшлі з ў адкрытае мора. Каравэламі камандавалі іх уладальнікі браты і Вісентэ Яньес Пінсон. Пасля раптоўнай паломкі шчоглы на каравэле «Пінта» на трэці дзень падарожжа экспедыцыя была вымушана спыніцца на месяц на Канарскіх астравах. 6 верасня пасля адрамантавання экспедыцыя рушыла далей. У , які ў дастаткова добрым стане захаваўся да нашых дзён, Калумб адзначаў, што падарожжа было надзвычай цяжкім. Неаднойчы на караблях паўставала небяспека матросаў, неспакойна паводзілі сябе скептычныя афіцэры, і нават сам капітан каравэлы «Пінта» выступаў ініцыятарам .

12 кастрычніка маракі ўбачылі невядомую зямлю. На наступны дзень Калумб высадзіўся на невялікім востраве, які ён назваў Сан-Сальвадор (гэта адзін з Багамскіх астравоў). На востраве іспанцы сустрэлі мясцовых жыхароў, гэта былі аравакі — народ, які ў хуткім часе згінуў.

28 кастрычніка Калумб высадзіўся на паўночным усходзе Кубы. 6 снежня быў адкрыты востраў Гаіці, якому за прыгажосць і падабенства да радзімы Калумб даў назву Эспаньёла.

25 снежня «Санта-Марыя» села на рыфы. З абломкаў карабля на Эспаньёле пабудавалі форт. Калумб пакінуў тут 39 маракоў, а сам 16 студзеня 1493 павёў два ацалелых караблі ў Іспанію, куды экспедыцыя прыбыла 15 сакавіка.

Другое падарожжа

Другое падарожжа

Другая экспедыцыя Калумба (1493-96) складалася ўжо з 17 караблёў (флагман — «Марыя-Галантэ») і налічвала 1500—2500 чалавек. Сярод іх былі не толькі маракі, але і манахі, чыноўнікі, прыдворныя. З сабою везлі хатнюю жывёлу, вінаградную лазу, насенне.

У ходзе экспедыцыі была цалкам падпарадкавана Эспаньёла, заснаваны горад Санта-Дамінга. Пачалося адкрыццё Малых Антыльскіх астравоў, адкрытыя астравы Пуэрта-Рыка і Ямайка, даследавана паўднёвае ўзбярэжжа Кубы.

Трэцяе падарожжа

Трэцяе падарожжа

На трэцюю экспедыцыю (1498—1500) сродкаў было мала, і Калумб вывеў у падарожжа толькі 6 невялікіх караблёў і каля 300 чалавек каманды.

Быў адкрыты востраў Трынідад, а таксама частка ўзбярэжжа мацерыка Паўднёвай Амерыкі паблізу вусця ракі Арынока. Аднак у ходзе экспедыцыі Калумб быў адхілены ад кіравання і перапраўлены ў Іспанію.

Чацвёртае падарожжа

Чацвёртае падарожжа

Хрыстафор Калумб усё ж хацеў знайсці новы шлях ад адкрытых ім зямель у Паўднёвую Азію, да крыніцы спецыяў. Ён быў упэўнены, што такі шлях існуе, бо назіраў ля берагоў Кубы моцнае марское цячэнне, якое ідзе на захад праз Карыбскае мора. Кароль, урэшце, даў Калумбу дазвол на новую экспедыцыю.

Цягам колькасна невялікай чацвёртай экспедыцыі (1502-04) Калумбу ўдалося дасягнуць берагоў Цэнтральнай Амерыкі ў раёне сучасных Беліза і Гандураса і даказаць, што Атлантычны акіян аддзяляе ад Паўднёвага мора, пра якое ён чуў ад індзейцаў, непераадольны бар'ер. Ён таксама першым паведаміў пра індзейскія народы, якія жывуць ля Паўднёвага мора.

Масавая каланізацыя Эспаньёлы

Тым часам у Іспанію стала паступаць золата, здабытае на Эспаньёле, і жэмчуг, сабраны на Жамчужным беразе (паўднёвае ўзбярэжжа Карыбскага мора). У Заходнюю Індыю накіраваліся сотні і тысячы ахвотнікаў атрымаць багацце. З 1502 года пачалося масавае засяленне іспанцамі Антыльскіх астравоў.

Іспанцы чынілі масавыя зверствы над мясцовым насельніцтвам. У 1515 годзе карэнных жыхароў Гаіці было ўжо меней за 15 тысяч, а да сярэдзіны XVI стагоддзя яны цалкам вымерлі. На Эспаньёлу сталі завозіць рабоў з Малых Антыльскіх астравоў, а таксама «дзікуноў» з Кубы, Ямайкі і Пуэрта-Рыка. Калі карэннае насельніцтва пачало знікаць і там, узмацнілася масавае паляванне на рабоў у Паўднёвай Амерыцы, і тады сталі завозіць рабоў з Афрыкі.

Экспедыцыі ў Паўднёвую Амерыку сучаснікаў Хрыстафора Калумба

Адразу ж пасля адмены ў 1499 годзе манапольнага права Хрыстафора Калумба на адкрыццё новых зямель у Заходняй Індыі, туды пачалі рыхтаваць свае экспедыцыі ўдзельнікі папярэдніх падарожжаў знакамітага мараплаўца. Першымі сталі (май, 1499—1500), Алонса дэ Ахеда (20 мая 1499 — люты 1500, 1502), Вісентэ Яньес Пінсон (снежань 1499—1500), (кастрычнік 1500—1502). У гэтай экспедыцыі яго суправаджалі Васка Нуньес дэ Бальбоа і ).

Педра Алонса Нінья ў 1499—1500 гг. наведаў Жамчужны бераг на захад ад заліва Парыя ў Карыбскім моры і прывез на радзіму 38 кг жэмчугу — гэта была сама багатая заморская здабыча іспанцаў у XV стагоддзі.

З Алонса Ахеда ў экспедыцыю ў 1499 годзе адправіўся таксама прадстаўнік фларэнційскіх банкіраў, якія фінансавалі прадпрыемства, — Амерыга Веспучы, у якасці лоцмана і картографа і натарыус . Ахеда прайшоў да паўднёваамерыканскага мацерыка на шыраце прыкладна 5° пн.ш. і накіраваўся на паўночны захад, прайшоў 1200 км уздоўж узбярэжжа Гвіяны і Венесуэлы да дэльты Арынока, далей — праз пралівы ў Карыбскае мора і да Жамчужнага берага.

Тым часам Амерыга Веспучы, рухаючыся на паўднёвы ўсход, адкрыў вусці рэк Амазонка і Пара. Падняўшыся на лодках на 100 кіламетраў уверх па цячэнні, ён так і не змог высадзіцца на бераг з-за густога лесу. Рух далей на паўднёвы ўсход быў вельмі ўскладнены моцным сустрэчным цячэннем. Так было выяўлена Гвіянскае цячэнне. Усяго Веспучы адкрыў каля 1200 кіламетраў паўночна-ўсходняга ўзбярэжжа Паўднёвай Амерыкі. Вяртаючыся назад на поўнач і паўночны захад, Веспучы высадзіўся на Трынідадзе, а пазней злучыўся з караблямі Ахеды. Сумесна яны абследавалі ўзбярэжжа на захад ад Жамчужнага берага, адкрылі ўсходнюю частку Карыбскіх Андаў, удзельнічалі ва ўзброеных сутычках з непрыязнымі індзейцамі, адкрылі астравы Кюрасаа і Аруба — самыя заходнія з Малых Антыльскіх.

Заліў на захадзе Ахеда назваў Венесуэла («маленькая Венецыя»). Пазней гэта назва распаўсюдзілася на ўвесь паўднёвы бераг Карыбскага мора да . Усяго Ахеда абследаваў больш за 3000 кіламетраў паўночнага берага невядомай сушы і так і не знайшоў ёй канца, а гэта азначала, што такая зямля павінна быць мацерыком.

У снежні 1499 года за акіян адправіўся яшчэ адзін удзельнік першай экспедыцыі Калумба — Вісентэ Яньес Пінсон. Ён першым з іспанцаў перасек экватар, а 26 студзеня 1500 года выйшаў, як пазней высветлілася, да самага ўсходняга ўскрайка паўднёваамерыканскага кантынента — мыса Сан-Рокі. Пінсон высадзіўся на бераг і аформіў акт уступлення ў валоданне краінай, якая пасзней атрымае назву Бразілія. Рухаючыся адсюль на паўночны захад, Пінсон другі раз пасля Веспучы адкрыў вусце Пары, Амазонкі, дасягнуў Гвіяны і вусця Арынока.

У кастрычніку 1500 года адплыў з Кадыса на двух караблях. Пасля дасягнення берагоў Паўднёвай Амерыкі Бастыдас даследаваў каля 1000 км узбярэжжа Карыбскага мора, адкрыў вусце ракі Магдалены, а таксама Дар'енскі заліў і заліў Ураба (паўночнае ўзбярэжжа Калумбіі). Удзельнікі экспедыцыі першымі даследавалі ўнутраныя землі кантынента ў раёне Сьера-Невада-дэ-Санта-Марта. Быў вымушаны вярнуцца ў Санта-Дамінга, перад тым як першы з еўрапейцаў ступіў на Панамскі перашыек. Цягам плавання ў 1502 годзе Бастыдас знайшоў шмат золата, але пасля абвінавачвання ў незаконным гандлі быў арыштаваны губернатарам Эспаньёлы Франсіскам дэ Бабадылья і адпраўлены ў Іспанію.

У гэты ж час адбылося яшчэ некалькі не толькі іспанскіх (асноўная мэта якіх складалася ў пошуках золата, жэмчугу і захопе рабоў для продажу ў Іспаніі), але і партугальскіх экспедыцый (Адкрыццё 24 красавіка 1500 года Бразіліі Педру Алварыш Кабралам, дзве экспедыцыі да бразільскіх берагоў 1501—1502 і 1503—1504 гадоў з удзелам Амерыга Веспучы), у выніку якіх сталі вымалёўвацца абрысы паўночнага і ўсходняга ўзбярэжжаў новага кантынента, прычым высветлілася, што значная яго частка знаходзіцца на поўдзень ад экватара, а значыць, ён не можа быць Азіяй.

Апошнія гады жыцця

Цяжка хворага Калумба перавезлі ў Севілью. Ён не змог дамагчыся аднаўлення дараваных яму правоў і прывілеяў, а ўсе грошы выдаткаваў на таварышаў па падарожжах.

20 мая 1506 года ў Вальядалідзе Калумб прамовіў свае апошнія словы: «У твае рукі, Божа, я аддаю мой дух». Пахаваны ў Севільі, але сучаснікі амаль не заўважылі яго смерці. Велізарнае значэнне адкрыццяў Калумба для Іспаніі было прызнана толькі ў сярэдзіне XVI стагоддзя, пасля заваявання , і дзяржаў на поўначы Андаў, калі ў Еўропу пайшлі судны з срэбрам і золатам.

Лёс парэшткаў

Пасля смерці Калумба ў 1506 годзе яго прах спачатку быў пахаваны ў Севільі (Іспанія), але потым імператар Карл V вырашыў выканаць яго перадсмяротнае жаданне і пахаваць яго на зямлі Вест-Індыі. Парэшткі Калумба ў 1540 годзе адвезлі на востраў Эспаньёла (так называлі ў той час Гаіці) і пахавалі ў Санта-Дамінга. Калі на мяжы XVIII і XIX стагоддзяў частка Эспаньёлы перайшла ад іспанцаў да французаў (і стала называцца Гаіці), прах быў перавезены на Кубу ў . Пасля выгнання з гэтага вострава іспанцаў у 1898 годзе прах мараплаўца зноў вярнулі ў Санта-Дамінга, а потым — у Севілью.

Магіла Калумба ў Севільскім кафедральным саборы

Аднак у канцы XIX стагоддзя падчас рэстаўрацыі , найстарэйшага ў Новым Свеце, была выяўлена скрыня з касцьмі, на якой было напісана, што яны належаць Калумбу. Пасля гэтага паміж Севільяй і Санта-Дамінга ўзнікла спрэчка за права лічыцца месцам, дзе пахаваны вялікі мараплавец.

У 2003 годзе даследаваннем гэтага пытання занялася група генетыкаў і антраполагаў на чале з прафесарам судовай медыцыны Гранадскага ўніверсітэта і Акадэміі ФБР у Квантыка Хасэ Антоніа Ларэнтэ. Аналіз меркаваных парэшткаў Калумба, эксгумаваных у Севільі, паказаў, аднак, што яны належаць даволі кволаму 45-гадоваму мужчыну, тады як Хрыстафор Калумб, наадварот, быў вельмі дужага складу, а памёр ва ўзросце ад 55 да 60 гадоў.

Цяпер чарга за даследаваннем іншых парэшткаў, якія былі эксгумаваны ў кастрычніку 2003 года ля падножжа ў Санта-Дамінга. Да таго ж нельга выключыць, што рэшткі Хрыстафора Калумба наогул былі згублены падчас шматлікіх пераездаў.

Спадчына

Галоўныя дасягненні

У выніку чатырох удалых падарожжаў праз Атлантычны акіян у 1492—1504 Калумб першым сярод еўрапейцаў пераплыў i апісаў рэгіён Карыбскага мора, у тым ліку Багамскія астравы, Кубу, Гаіці (1492), большую частку Малых Антыльскіх астравоў, Ямайку (1493), а таксама мацярык Паўднёвая Амерыка паблізу вусця ракі Арынока (1498) i берагі Паўночнай Амерыкі на паўднёва-заходнім узбярэжжы Карыбскага мора (1502). Вяртаючыся ў Еўропу, дастаўляў невядомыя ў Старым Свеце расліны (у тым ліку, кукурузу, бульбу, тытунь i какаву), залатыя ўпрыгожанні, каштоўныя камяні і шмат іншага багацця Новага Свету.

У ходзе экспедыцый Калумба з'явіліся першыя еўрапейскія паселішчы ў Цэнтральнай Амерыцы. Калумб таксама стварыў першыя карты, апісанні Карыбскага рэгіёна і яго насельнікаў, якіх падчас першага падарожжа ён назваў індзейцамі, памылкова звязаўшы іх з Індыяй.

З падарожжаў Калумба распачаліся адкрыцці і даследаванні Паўночнай і Цэнтральнай Амерыкі, а таксама крывавая канкіста, грабежніцкая эксплуатацыя, прымусовая хрысціянізацыя абарыгенаў.

Герб Хрыстафора Калумба

Калумбу за яго вялікія адкрыцці каталіцкімі манархамі быў падараваны дваранскі герб, на якім « і (ісп.: castillo — замак, ісп.: león — леў) суседнічалі з выявамі адкрытых ім астравоў, а таксама якараў — сімвалаў адміральскага тытулу». Яго сын Дыега ажаніўся з пляменніцай і запатрабаваў ад іспанскай кароны перадачы Панамскага перашыйка (краіны ), адкрытага яго бацькам падчас апошняга падарожжа. Спрэчкі наконт статусу гэтых зямель і права нашчадкаў Калумба на іх зацягнуліся амаль на 30 гадоў. У 1536 г. унук Калумба абвясціў пра адмову ад прэтэнзіяў на адкрытыя дзедам землі і на прыбыткі ад іх, за што кароль Карлас I узнагародзіў яго вялікай пенсіяй з тытуламі маркіза Ямайкі і герцага Верагуа. У далейшым гэтыя тытулы насілі нашчадкі старэйшай дачкі Дыега — малодшыя , а пасля Фітцджэймсы (нашчадкі ). У XIX стагоддзі носьбіт тытулу «герцаг Верагуа» ў знак свайго паходжання ад Калумба змяніў прозвішча «Фітцджэймс» на «Крыстобаль Колан» (Cristóbal Colón). Ад малодшай дачкі Дыега паходзіць галіна каталонскага роду .

Крытыка

Хрыстафор Калумб быў выдатным мараплаўцам, амбітным арганізатарам, але ж зрабіў вялікую памылку, калі занізіў даўжыню экватара i памеры Зямлі. У выніку ён паверыў у магчымасць хуткага дасягнення Індыі і іншых азіяцкіх краінаў, рухаючыся праз Атлантычны акіян на захад. Падчас першай экспедыцыі, да канца няўпэўнены ў сваёй задуме, махляваў з картамі і запісамі пройдзеных адлегласцяў.

Пры жыцці крытыкаваны за сціплую здабычу, якую ён дастаўляў у Іспанію, няўдалае і аўтакратычнае кіраванне новымі калоніямі. У 1500 г. быў арыштаваны каралеўскімі ўладамі пасля скаргаў іспанскіх каланістаў з Эспаньёлы. У 2006 г. у Вальядалідзе была знойдзеная судовая справаздача з паведамленнямі сведкаў. У ёй Хрыстафор Калумб абвінавачваўся ў занадта жорсткіх пакараннях каланістаў і індзейцаў, продажы свабодных людзей у рабства. Хаця ў выніку манархі Іспаніі памілавалі яго, ён вёў шматгадовыя спрэчкі дзеля захавання ўлады і абяцаных яму прывілеяў.

Крыніцы

1. Union List of Artist Names — 2011. Праверана 25 кастрычніка 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a>
2. Каралеўская акадэмія гісторыі — 1738.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3100331"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2720582"></a>
3. Valerie I.J. Flint Christopher Columbus // Encyclopædia Britannica Праверана 22 лютага 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
4. Encyclopédie Larousse en ligne Праверана 22 лютага 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17329836"></a>
5. Pas L. v. Genealogics — 2003.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>
6. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
7. . Том 3. География. М.: , 1994, с. 82
8. Христофор Колумб – мореплаватель, работорговец и садист Архівавана 8 чэрвеня 2017.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Хрыстафор Калумб
• Быкаў У. Адкрыццё Новага Свету // Беларускі гістарычны часопіс. № 4 (пачатак арт.), № 5 (заканчэнне арт.). 2003.