Azərbaycanca
Türkçe
Літва, Літоўская зямля (у тапанімічным сэнсе) — назва зямлі (тэрыторыі) ва Усходняй Еўропе ў XI—XVIII стст.
Першапачатковая лакалізацыя
Паводле меркаванняў некаторых даследчыкаў, першапачаткова (да сярэдзіны XIII ст.) пад назвай «Літва» («Літоўская зямля») разумелася тэрыторыя балцкага этнапалітычнага аб’яднання «літва», якое размяшчалася ў верхнім цячэнні ракі Віліі, на паўночным захадзе Рэспублікі Беларусь і паўднёвым усходзе Літоўскай Рэспублікі: раёны вакол сучасных населеных пунктаў Вільнюс, Тракай, Варэна, Ліда, Ашмяны, Гальшаны, Крэва, Смаргонь, Валожын, Астравец. На думку іншых даследчыкаў, першапачатковая Літва (Літоўская зямля) была шырэйшай і ахоплівала таксама тэрыторыі гістарычных Нальшчан і Дзяволтвы, якія, мяркуецца, былі не самастойнымі аб’яднаннямі, а толькі складовымі часткамі балцкага правадырства «літва». На поўдні і ўсходзе межавала з усходнеславянскімі землямі — Полацкай дзяржавай і Гарадзенскім княствам. З апошнім было звязана ўзвышэнне гэтай тэрыторыі і яе князёў у ХІІІ ст.
Паводле меркавання Міколы Ермаловіча, Літва яшчэ да сярэдзіны XIII ст. знаходзілася паміж Слонімам і Мінскам (цалкам на тэрыторыі сучаснай Рэспублікі Беларусь), а толькі пасля назва «Літва» («Літоўская зямля») разам з уладай вялікіх князёў літоўскіх распаўсюдзілася на іншыя тэрыторыі у выключна палітычным сэнсе. Аднак канцэпцыя лакалізацыі летапіснай Літвы Міколы Ермаловіча была ўспрынята шэрагам гісторыкаў вельмі крытычна.
«Літва» як гістарычная вобласць Вялікага Княства Літоўскага
З пачаткам тэрытарыяльнага росту Вялікага Княства Літоўскага (з сярэдзіны XIII ст.) і далейшым пашырэннем уладанняў першых вялікіх князёў літоўскіх (Міндоўга, Войшалка і іх пераемнікаў) назва «Літва» ахоплівае землі на ўсходзе сучаснай Літвы, Нальшаны, Дзяволтву, (тэрыторыі, пазней вядомыя як Аўкштота), а таксама распаўсюджваецца на ўсе землі Верхняга Панямоння (тэрыторыі вакол Навагрудка, Слоніма, Ваўкавыска і Гродна), але не ўключае землі Жамойці. У пісьмовых крыніцах Жамойць згадваецца як асобная гістарычная вобласць. Прычыны і наступствы распаўсюджання назвы «Літва» на ўсе гэтыя землі выклікаюць навуковыя дыскусіі: напрыклад, пераасэнсаванне першапачатковага значэння тэрміна, ці мелі дадзеныя працэсы этнічныя наступствы.
У XIV — першай палове XVI ст. назва «Літва» з’яўляецца не толькі кароткім абазначэннем Вялікага Княства Літоўскага, але і назвай цэнтральнага рэгіёна дзяржавы (гістарычная вобласць). Так, сучаснікі называлі Літвой тэрыторыю на ўсход ад ракі Нявежыс (вакол гарадоў Алітус, Укмярге, Анікшчэй, Рокішкіс) і на захад ад лініі Браслаў — Лагойск — Мінск — Нясвіж — Ганцавічы — Івацэвічы — Пружаны ўключна. Такі сэнс назвы «Літва» аддзяляў яе ад паняцця «Русь» (зямель «рускіх» княстваў, уключаных у склад ВКЛ у XIV ст., а не ў XIII ст.) і ад гістарычнай вобласці Жамойць. Напрыклад, у 1440 г. сын Ягайлы вялікі князь літоўскі Казімір (1440—1492) тытулаваўся як «великий князь Казимир, королевич всее Литовское земли и Жомойтское и многих Руских земель», а ў Жалаванай грамаце аб пашырэнні праў і прывілеяў феадалам ВКЛ ад 2 мая 1447 г. пазначыў сябе як «мы, Казимир, с божьей милости выбраный король польскый и великий князь литовский, и рускый, и жемоитскый и иных земель». У ВКЛ вылучалі і такія рэгіёны як Палессе і Падляшша.
Пазней дадзенае значэнне хароніма яшчэ больш пашыраецца: у XVII—XVIII стст. назва «Літва» ужо трывала выкарыстоўваецца пры азначэнні ўсёй заходняй і цэнтральнай частак ВКЛ (акрамя Жамойці) і яго насельніцтва (раёны вакол гарадоў Трокі, Вільня, Горадня, Наваградак, Менск, Слуцк, Берасце, Пінск, Мазыр, Бабруйск, Барысаў, Браслаў і інш.), адсоўваючы на ўсход арэал назвы «Русь» (у дачыненні толькі да падзвінскіх і падняпроўскіх паветаў і ваяводстваў), што захавалася да падзелаў Рэчы Паспалітай і ў пазнейшы час.
Карты
- Карта балцкіх зямель і княстваў у сярэдзіне XIII ст. (паводле Вячаслава Насевіча) // Персональный сайт белорусского историка Вячеслава Носевича
- «Літоўская зямля» («Уласна Літва») у складзе Вялікага Княства Літоўскага ў XIV ст. (паводле Аляксандра Краўцэвіча) // prastora.by
Гл. таксама
- Літоўская губерня
- Літоўскае генерал-губернатарства
- Паўночна-Заходні край
- Этнічная тэрыторыя беларусаў
- Белая Русь
Зноскі
- Насевіч, В. Л. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага… С. 17—18; Насевіч, В. Л. Літва.
- Вячаслаў Насевіч: «Першапачатковая Літва знаходзілася на памежжы сучасных Літвы і Беларусі»
- Финно-угры и балты в эпоху средневековья… С. 381, 390.
- Краўцэвіч, А. К. Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага. — С. 104—105, 203.
- Краўцэвіч, А. Праблема лакалізацыі сярэднявечнай Літвы… С. 7, 9, 22; Краўцэвіч, А. К. Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага… С. 107; Белы, А. Хроніка «Белай Русі»… С. 158.
- Краўцэвіч, А. Праблема лакалізацыі сярэднявечнай Літвы; Дзярновіч, А. Пошукі Айчыны: «Літва» і «Русь» у сучаснай беларускай гістарыяграфіі Архівавана 15 красавіка 2022..
- Спиридонов, М. Ф. «Литва» и «Русь» в Беларуси в 16 в. Архівавана 12 лістапада 2013.; Краўцэвіч, А. К. Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага… С. 106—109; Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш.]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 4 : Вытокі і этнічнае развіццё. — С. 69—71.
- Насевіч, В. Л. Літва
- Насевіч, В. Л. Літва; Узята Вячаславам Насевічам з Дагаворнай граматы вялікага князя літоўскага Казіміра з Вялікім Ноўгарадам аб устанашленні міру і ўмоў вядзення гандлю з Полацкам і Віцебскам. Гл.: Акты, относящиеся к истории Западной России… Т. 1, 1846. — С. 52—53.
- Грамата датавана 2 мая 1457 г., але выказваюцца меркаванні, што там памылка і ў сапраўднасці грамата выдана 2 мая 1447 г.
- Акты, относящиеся к истории Западной России… Т. 1, 1846. — С. 73—77.
- Спиридонов, М. Ф. «Литва» и «Русь» в Беларуси в 16 в. Архівавана 12 лістапада 2013.; Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш.]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 4 : Вытокі і этнічнае развіццё… С. 73, 97.
- Белы, А. Белая Русь… С. 307; Спірыдонаў, М. Ф. Уступ / М. Ф. Спірыдонаў // Гістарычны атлас Беларусі. — Т. 1. — С. 21, 28; Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш.]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 4 : Вытокі і этнічнае развіццё… С. 46, 94—95.
Літаратура
- Акты относящиеся к истории Западной России, собранные и изданные Археографическою комиссиею: в 5 т. — Т. 1. 1340—1506. — Санкт-Петербург : Тип. II Отделения Собственной Е. И. В. Канцелярии, 1846. — 375 с.
- Археология СССР. Т. 17. Финно-угры и балты в эпоху средневековья / Л. А. Голубева [и др.]; Отв. ред. тома В. В. Седов; Редкол.: Б. А. Рыбаков (гл. ред.) [и др.]. — М.: Наука, 1987. — 510 с.
- Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш.]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 3 : Гісторыя этналагічнага вывучэння / В. К. Бандарчык [і інш]. — 2001. — 433 с
- Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш.]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 4 : Вытокі і этнічнае развіццё / В. К. Бандарчык [і інш]. — 2001. — 433 с.
- Беларусы : у 10 т. / Рэдкал.: В. К. Бандарчык [і інш]. — Мінск : Беларус. навука, 1994—2007. — Т. 6 : Грамадскія традыцыі / В. К. Бандарчык [і інш]. — 2002. — 606 с.
- Белы, А. Белая Русь / А. Белы // Вялікае княства Літоўскае : энцыкл. : у 2 т. — Мінск , 2006. — Т. 1. — С. 306—308.
- Белы, А. Хроніка «Белай Русі»: нарыс гісторыі адной геаграфічнай назвы Архівавана 26 верасня 2015. / А. Белы. — Мінск: Энцыклапедыкс, 2000. — 238 с. — ISBN 985-6599-12-1
- Бандарчык, В. К. Гісторыя беларускай этнаграфіі XIX ст. / В. К. Бандарчык. — Мінск : Навука і тэхніка, 1964. — 282 с.
- Гісторыя Беларусі: у 6 т. / Ю. Бохан [і інш.]; рэдкал: М. Касцюк (гал. рэд.) [і інш.]. — Т. 2. Беларусь у перыяд Вялікага Княства Літоўскага. — Мінск : Экаперспектыва, 2008. — 688 с.
- Белорусы. Очерки происхождения и этнической истории / М. Я. Гринблат. — Минск : Наука и техника, 1968. — 288 с.
- Дзярновіч, А. Пошукі Айчыны: «Літва» і «Русь» у сучаснай беларускай гістарыяграфіі Архівавана 15 красавіка 2022. / А. Дзярновіч // Палітычная сфера. — 2012. — № 18—19(1—2). — С. 30—53. [1]
- Ермаловіч, М. Па слядах аднаго міфа. — Мн., 1989.
- Зайкоўскі, Э. М. Літва / Э. М. Зайкоўскі // Археалогія Беларусі: энцыклапедыя: у 2 т. / [склад. Ю. У. Каласоўскі; рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.]. Т. 2: Л — Я. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2009. — 492, [1] c. — С. 21—22. — ISBN 978-985-11-0354-2.
- Краўцэвіч, А. Праблема лакалізацыі сярэднявечнай Літвы // Беларускі Гістарычны Зборнік — Białoruskie Zeszyty Historyczne № 8. 1997.
- Краўцэвіч, А. К. Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага. — Rzeszów, 2000. — 238 с.
- Насевіч, В. Л. Літва // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя ў 2 т. — Мн.: БелЭН, 2006. — Т. 2. — С. 202—206.
- Насевіч, В. Л. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы. — Мн.: Полымя, 1993. — 160 с.: іл.
- Вячаслаў Насевіч: «Першапачатковая Літва знаходзілася на памежжы сучасных Літвы і Беларусі» // В. Насевіч. — Туризм и отдых. — 15 января 2009 г. — № 1 (686).
- Спірыдонаў, М. Ф. Уступ / М. Ф. Спірыдонаў // Гістарычны атлас Беларусі. — Т. 1. Беларусь са старажытных часоў да канца XVIII ст. — Варшава-Мінск, 2008. — С. 3—28.
- Спиридонов, М. Ф. «Литва» и «Русь» в Беларуси в 16 в. Архівавана 12 лістапада 2013. // Наш Радавод. Гродна, 1996. — Кн. 7. — С. 206—211.
- Baranauskas, T. Lietuvos valstybės ištakos / T. Baranauskas. — Vilnius: Vaga, 2000. — 317 p. ISBN 5-415-01495-0
- Gudavicius, E. Following the Tracks of a Myth Архівавана 17 студзеня 2012. // Lithuanian Historical Studies. 1. — Vilnius, 1996. — S. 38—58.
- Łatyszonek, O. Od rusinów białych do białorusinów. U źrodeł białoruskiej idei narodowej / O. Łatyszonek. — Białystok : Wyd-wo uniwersytetu w Białymstoku, 2006. — 390 s.
- Łowmiański, H. Geografia polityczna Bałtów w dobie plemiennej // Lituano-Slavica Posnaniensia. Studia Historica. I. — Poznań, 1985;
- Ochmański, J. Litewska granica etniczna na wschodzie od epoki plemiennej do XVI wieku Архівавана 17 студзеня 2012.. — Poznań, 1981.
У іншым моўным раздзеле ёсць паўнейшы артыкул Літва(бел. (тар.)) |
Аўтар: www.NiNa.Az
Дата публікацыі:
U panyaccya yosc i inshyya znachenni gl Litva znachenni Litva Litoyskaya zyamlya u tapanimichnym sense nazva zyamli terytoryi va Ushodnyaj Eyrope y XI XVIII stst Pershapachatkovaya lakalizacyyaAsnoyny artykul Litva pravadyrstva Mezhy Litvy da syaredziny XIII st pavodle Mikoly Ermalovicha Pavodle merkavannyay nekatoryh dasledchykay pershapachatkova da syaredziny XIII st pad nazvaj Litva Litoyskaya zyamlya razumelasya terytoryya balckaga etnapalitychnaga ab yadnannya litva yakoe razmyashchalasya y verhnim cyachenni raki Vilii na paynochnym zahadze Respubliki Belarus i paydnyovym ushodze Litoyskaj Respubliki rayony vakol suchasnyh naselenyh punktay Vilnyus Trakaj Varena Lida Ashmyany Galshany Kreva Smargon Valozhyn Astravec Na dumku inshyh dasledchykay pershapachatkovaya Litva Litoyskaya zyamlya byla shyrejshaj i ahoplivala taksama terytoryi gistarychnyh Nalshchan i Dzyavoltvy yakiya myarkuecca byli ne samastojnymi ab yadnannyami a tolki skladovymi chastkami balckaga pravadyrstva litva Na poydni i yshodze mezhavala z ushodneslavyanskimi zemlyami Polackaj dzyarzhavaj i Garadzenskim knyastvam Z aposhnim bylo zvyazana yzvyshenne getaj terytoryi i yae knyazyoy u HIII st Pavodle merkavannya Mikoly Ermalovicha Litva yashche da syaredziny XIII st znahodzilasya pamizh Slonimam i Minskam calkam na terytoryi suchasnaj Respubliki Belarus a tolki paslya nazva Litva Litoyskaya zyamlya razam z uladaj vyalikih knyazyoy litoyskih raspaysyudzilasya na inshyya terytoryi u vyklyuchna palitychnym sense Adnak kancepcyya lakalizacyi letapisnaj Litvy Mikoly Ermalovicha byla ysprynyata sheragam gistorykay velmi krytychna Litva yak gistarychnaya voblasc Vyalikaga Knyastva LitoyskagaZ pachatkam terytaryyalnaga rostu Vyalikaga Knyastva Litoyskaga z syaredziny XIII st i dalejshym pashyrennem uladannyay pershyh vyalikih knyazyoy litoyskih Mindoyga Vojshalka i ih peraemnikay nazva Litva ahoplivae zemli na yshodze suchasnaj Litvy Nalshany Dzyavoltvu terytoryi paznej vyadomyya yak Aykshtota a taksama raspaysyudzhvaecca na yse zemli Verhnyaga Panyamonnya terytoryi vakol Navagrudka Slonima Vaykavyska i Grodna ale ne yklyuchae zemli Zhamojci U pismovyh krynicah Zhamojc zgadvaecca yak asobnaya gistarychnaya voblasc Prychyny i nastupstvy raspaysyudzhannya nazvy Litva na yse getyya zemli vyklikayuc navukovyya dyskusii napryklad peraasensavanne pershapachatkovaga znachennya termina ci meli dadzenyya pracesy etnichnyya nastupstvy U XIV pershaj palove XVI st nazva Litva z yaylyaecca ne tolki karotkim abaznachennem Vyalikaga Knyastva Litoyskaga ale i nazvaj centralnaga regiyona dzyarzhavy gistarychnaya voblasc Tak suchasniki nazyvali Litvoj terytoryyu na yshod ad raki Nyavezhys vakol garadoy Alitus Ukmyarge Anikshchej Rokishkis i na zahad ad linii Braslay Lagojsk Minsk Nyasvizh Gancavichy Ivacevichy Pruzhany yklyuchna Taki sens nazvy Litva addzyalyay yae ad panyaccya Rus zyamel ruskih knyastvay uklyuchanyh u sklad VKL u XIV st a ne y XIII st i ad gistarychnaj voblasci Zhamojc Napryklad u 1440 g syn Yagajly vyaliki knyaz litoyski Kazimir 1440 1492 tytulavaysya yak velikij knyaz Kazimir korolevich vsee Litovskoe zemli i Zhomojtskoe i mnogih Ruskih zemel a y Zhalavanaj gramace ab pashyrenni pray i pryvileyay feadalam VKL ad 2 maya 1447 g paznachyy syabe yak my Kazimir s bozhej milosti vybranyj korol polskyj i velikij knyaz litovskij i ruskyj i zhemoitskyj i inyh zemel U VKL vyluchali i takiya regiyony yak Palesse i Padlyashsha Paznej dadzenae znachenne haronima yashche bolsh pashyraecca u XVII XVIII stst nazva Litva uzho tryvala vykarystoyvaecca pry aznachenni ysyoj zahodnyaj i centralnaj chastak VKL akramya Zhamojci i yago naselnictva rayony vakol garadoy Troki Vilnya Goradnya Navagradak Mensk Sluck Berasce Pinsk Mazyr Babrujsk Barysay Braslay i insh adsoyvayuchy na yshod areal nazvy Rus u dachynenni tolki da padzvinskih i padnyaproyskih pavetay i vayavodstvay shto zahavalasya da padzelay Rechy Paspalitaj i y paznejshy chas KartyKarta balckih zyamel i knyastvay u syaredzine XIII st pavodle Vyachaslava Nasevicha Personalnyj sajt belorusskogo istorika Vyacheslava Nosevicha Litoyskaya zyamlya Ulasna Litva u skladze Vyalikaga Knyastva Litoyskaga y XIV st pavodle Alyaksandra Kraycevicha prastora byGl taksamaLitoyskaya gubernya Litoyskae general gubernatarstva Paynochna Zahodni kraj Etnichnaya terytoryya belarusay Belaya RusZnoskiNasevich V L Pachatki Vyalikaga knyastva Litoyskaga S 17 18 Nasevich V L Litva Vyachaslay Nasevich Pershapachatkovaya Litva znahodzilasya na pamezhzhy suchasnyh Litvy i Belarusi Finno ugry i balty v epohu srednevekovya S 381 390 Kraycevich A K Stvarenne Vyalikaga Knyastva Litoyskaga S 104 105 203 Kraycevich A Prablema lakalizacyi syarednyavechnaj Litvy S 7 9 22 Kraycevich A K Stvarenne Vyalikaga Knyastva Litoyskaga S 107 Bely A Hronika Belaj Rusi S 158 Kraycevich A Prablema lakalizacyi syarednyavechnaj Litvy Dzyarnovich A Poshuki Ajchyny Litva i Rus u suchasnaj belaruskaj gistaryyagrafii Arhivavana 15 krasavika 2022 Spiridonov M F Litva i Rus v Belarusi v 16 v Arhivavana 12 listapada 2013 Kraycevich A K Stvarenne Vyalikaga Knyastva Litoyskaga S 106 109 Belarusy u 10 t Redkal V K Bandarchyk i insh Minsk Belarus navuka 1994 2007 T 4 Vytoki i etnichnae razviccyo S 69 71 Nasevich V L Litva Nasevich V L Litva Uzyata Vyachaslavam Nasevicham z Dagavornaj gramaty vyalikaga knyazya litoyskaga Kazimira z Vyalikim Noygaradam ab ustanashlenni miru i ymoy vyadzennya gandlyu z Polackam i Vicebskam Gl Akty otnosyashiesya k istorii Zapadnoj Rossii T 1 1846 S 52 53 Gramata datavana 2 maya 1457 g ale vykazvayucca merkavanni shto tam pamylka i y sapraydnasci gramata vydana 2 maya 1447 g Akty otnosyashiesya k istorii Zapadnoj Rossii T 1 1846 S 73 77 Spiridonov M F Litva i Rus v Belarusi v 16 v Arhivavana 12 listapada 2013 Belarusy u 10 t Redkal V K Bandarchyk i insh Minsk Belarus navuka 1994 2007 T 4 Vytoki i etnichnae razviccyo S 73 97 Bely A Belaya Rus S 307 Spirydonay M F Ustup M F Spirydonay Gistarychny atlas Belarusi T 1 S 21 28 Belarusy u 10 t Redkal V K Bandarchyk i insh Minsk Belarus navuka 1994 2007 T 4 Vytoki i etnichnae razviccyo S 46 94 95 LitaraturaAkty otnosyashiesya k istorii Zapadnoj Rossii sobrannye i izdannye Arheograficheskoyu komissieyu v 5 t T 1 1340 1506 Sankt Peterburg Tip II Otdeleniya Sobstvennoj E I V Kancelyarii 1846 375 s Arheologiya SSSR T 17 Finno ugry i balty v epohu srednevekovya L A Golubeva i dr Otv red toma V V Sedov Redkol B A Rybakov gl red i dr M Nauka 1987 510 s Belarusy u 10 t Redkal V K Bandarchyk i insh Minsk Belarus navuka 1994 2007 T 3 Gistoryya etnalagichnaga vyvuchennya V K Bandarchyk i insh 2001 433 s Belarusy u 10 t Redkal V K Bandarchyk i insh Minsk Belarus navuka 1994 2007 T 4 Vytoki i etnichnae razviccyo V K Bandarchyk i insh 2001 433 s Belarusy u 10 t Redkal V K Bandarchyk i insh Minsk Belarus navuka 1994 2007 T 6 Gramadskiya tradycyi V K Bandarchyk i insh 2002 606 s Bely A Belaya Rus A Bely Vyalikae knyastva Litoyskae encykl u 2 t Minsk 2006 T 1 S 306 308 Bely A Hronika Belaj Rusi narys gistoryi adnoj geagrafichnaj nazvy Arhivavana 26 verasnya 2015 A Bely Minsk Encyklapedyks 2000 238 s ISBN 985 6599 12 1 Bandarchyk V K Gistoryya belaruskaj etnagrafii XIX st V K Bandarchyk Minsk Navuka i tehnika 1964 282 s Gistoryya Belarusi u 6 t Yu Bohan i insh redkal M Kascyuk gal red i insh T 2 Belarus u peryyad Vyalikaga Knyastva Litoyskaga Minsk Ekaperspektyva 2008 688 s Belorusy Ocherki proishozhdeniya i etnicheskoj istorii M Ya Grinblat Minsk Nauka i tehnika 1968 288 s Dzyarnovich A Poshuki Ajchyny Litva i Rus u suchasnaj belaruskaj gistaryyagrafii Arhivavana 15 krasavika 2022 A Dzyarnovich Palitychnaya sfera 2012 18 19 1 2 S 30 53 1 Ermalovich M Pa slyadah adnago mifa Mn 1989 Zajkoyski E M Litva E M Zajkoyski Arhealogiya Belarusi encyklapedyya u 2 t sklad Yu U Kalasoyski redkal T U Byalova gal red i insh T 2 L Ya Mn Belaruskaya Encyklapedyya 2009 492 1 c S 21 22 ISBN 978 985 11 0354 2 Kraycevich A Prablema lakalizacyi syarednyavechnaj Litvy Belaruski Gistarychny Zbornik Bialoruskie Zeszyty Historyczne 8 1997 Kraycevich A K Stvarenne Vyalikaga Knyastva Litoyskaga Rzeszow 2000 238 s Nasevich V L Litva Vyalikae knyastva Litoyskae Encyklapedyya y 2 t Mn BelEN 2006 T 2 S 202 206 Nasevich V L Pachatki Vyalikaga knyastva Litoyskaga Padzei i asoby Mn Polymya 1993 160 s il Vyachaslay Nasevich Pershapachatkovaya Litva znahodzilasya na pamezhzhy suchasnyh Litvy i Belarusi V Nasevich Turizm i otdyh 15 yanvarya 2009 g 1 686 Spirydonay M F Ustup M F Spirydonay Gistarychny atlas Belarusi T 1 Belarus sa starazhytnyh chasoy da kanca XVIII st Varshava Minsk 2008 S 3 28 Spiridonov M F Litva i Rus v Belarusi v 16 v Arhivavana 12 listapada 2013 Nash Radavod Grodna 1996 Kn 7 S 206 211 Baranauskas T Lietuvos valstybes istakos T Baranauskas Vilnius Vaga 2000 317 p ISBN 5 415 01495 0 Gudavicius E Following the Tracks of a Myth Arhivavana 17 studzenya 2012 Lithuanian Historical Studies 1 Vilnius 1996 S 38 58 Latyszonek O Od rusinow bialych do bialorusinow U zrodel bialoruskiej idei narodowej O Latyszonek Bialystok Wyd wo uniwersytetu w Bialymstoku 2006 390 s Lowmianski H Geografia polityczna Baltow w dobie plemiennej Lituano Slavica Posnaniensia Studia Historica I Poznan 1985 Ochmanski J Litewska granica etniczna na wschodzie od epoki plemiennej do XVI wieku Arhivavana 17 studzenya 2012 Poznan 1981 U inshym moynym razdzele yosc paynejshy artykul Litva bel tar Vy mozhace dapamagchy praektu pashyryc cyaperashni artykul praz peraklad